Ðặc điểm nội dung và nghệ thuật kịch bản văn học Thành phố Hồ Chí Minh đương đại

SCIENCE & TECHNOLOGY DEVELOPMENT, Vol 19, No.X1-2016

ðꢀc ñiꢁm nꢂi dung và nghꢃ thuꢄt kꢅch bꢆn

văn hꢇc Thành phꢈ Hꢉ Chí Minh ñương ñꢊi

•

Lưu Trung Thꢀy

ðꢊi hꢇc Quꢈc gia Thành phꢈ Hꢉ Chí Minh

TÓM TꢁT:

Tꢀ thꢁp niên cuꢂi thꢃ kꢄ XX ñꢃn nay, Thành

phꢂ Hꢅ Chí Minh là mꢆt trong nhꢇng trung tâm

sôi ñꢆng cꢈa văn hꢉc kꢊch và sân khꢋu kꢊch

cꢈa cꢌ nưꢍc. Gꢎn vꢍi hoꢏt ñꢆng cꢈa sân khꢋu

kꢊch nói, trong hơn 20 năm qua, văn hꢉc kꢊch

Thành phꢂ ñã hình thành nên ñꢆi ngũ tác giꢌ

kꢊch bꢌn chuyên nghiꢐp, ñưa ñꢃn công chúng

nhꢇng tác phꢑm phꢌn ánh nhꢇng xung ñꢆt

trong cuꢆc sꢂng và thꢃ giꢍi nꢆi tâm, nꢆi cꢌm

cꢈa con ngưꢒi Viꢐt Nam giai ñoꢏn ñꢓi mꢍi và

hꢆi nhꢁp cꢈa ñꢋt nưꢍc cũng như ñóng góp

kinh nghiꢐm cho viꢐc tiꢃp thu và vꢁn dꢔng

nhꢇng thành tꢕu nghꢐ thuꢁt xây dꢕng kꢊch bꢌn

cꢈa kꢊch nói hiꢐn ñꢏi thꢃ giꢍi, phù hꢖp vꢍi thói

quen tiꢃp nhꢁn cꢈa ngưꢒi Viꢐt.

Bài viꢃt này khái quát ñꢗc ñiꢘm nꢆi dung

phꢌn ánh, trong ñó tꢁp trung vào nꢆi dung

xung ñꢆt, và nghꢐ thuꢁt xây dꢕng kꢊch bꢌn trên

phương diꢐn xây dꢕng cꢂt truyꢐn, xây dưng

nhân vꢁt, xây dꢕng ngôn ngꢇ ñꢂi thoꢏi và vꢁn

dꢔng thꢈ pháp nghꢐ thuꢁt mꢍi cꢈa kꢊch bꢌn

văn hꢉc kꢊch nói Thành phꢂ Hꢅ Chí Minh

ñương ñꢏi. Bài viꢃt hy vꢉng góp thêm vào

nhꢇng ñánh giá, tꢓng kꢃt vꢙ văn hꢉc kꢊch

Thành phꢂ Hꢅ Chí Minh trong thꢒi gian hơn 20

năm qua ñꢃn nay.

Tꢀ khóa: kꢊch bꢌn văn hꢉc ñương ñꢏi, văn hꢉc kꢊch ñương ñꢏi, kꢊch nói ñương ñꢏi, kꢊch

nói Thành phꢂ Hꢅ Chí Minh ñương ñꢏi

1. Nꢀi dung xung ñꢀt trong kꢁch bꢂn văn hꢃc

Thành phꢄ Hꢅ Chí Minh ñương ñꢆi

cꢎa kꢀch bꢁn văn hꢇc Thành phꢅ Hꢆ Chí Minh

thành bꢅn nhóm như sau:

Hơn 20 năm qua, kꢀch nói cꢁ nưꢂc loay hoay

tìm giꢁi pháp thoát khꢃi khó khăn do thiꢄu khán giꢁ.

Trong bꢅi cꢁnh ñó, kꢀch nói Thành phꢅ Hꢆ Chí

Minh chꢇn hưꢂng ñi thích ꢈng vꢂi thꢀ trưꢉng ñꢊ tꢆn

tꢋi và phát triꢊn. Tꢌ sꢍ phát triꢊn cꢎa sân khꢏu kꢀch

nói mà văn hꢇc kꢀch Thành phꢅ Hꢆ Chí Minh có

ñiꢐu kiꢑn phát triꢊn vꢐ sꢅ lưꢒng tác phꢓm, phꢁn ánh

nhꢔng xung ñꢕt ñang ñꢖt ra trong xã hꢕi, cuꢕc sꢅng,

ñꢆng thꢉi chuyꢊn tꢁi ñꢄn công chúng nhꢔng thông

ñiꢑp mang tính chꢏt hưꢂng thiꢑn, khuyꢄn thiꢑn.

ꢗ góc ñꢕ ñꢐ tài và phꢋm vi hiꢑn thꢍc, qua khꢁo

sát hơn 60 tác phꢓm dành ñưꢒc nhiꢐu quan tâm cꢎa

công chúng thành phꢅ khoꢁng thꢘp niên cuꢅi thꢄ kꢙ

XX ñꢄn nay, chúng tôi thꢏy có thꢊ phân chia ñꢐ tài

-

Chính luꢘn.

Lꢀch sꢚ.

Tình yêu-hôn nhân-gia ñình.

ðꢋo ñꢈc cá nhân.

Có thꢊ sꢅ lưꢒng tác phꢓm ꢛ các mꢁng ñꢐ tài có

khác nhau nhưng nhìn chung phꢋm vi hiꢑn thꢍc mà

kꢀch bꢁn văn hꢇc Thành phꢅ Hꢆ Chí Minh quan tâm

khá rꢕng. Trong ñó, ñꢐ tài vꢐ tình yêu-hôn nhân-gia

ñình cùng vꢂi ñꢐ tài vꢐ ñꢋo ñꢈc cá nhân là nhꢔng ñꢐ

tài liên quan ñꢄn phꢋm vi hiꢑn thꢍc cꢎa cá nhân

chiꢄm hơn 70% sꢅ lưꢒng kꢀch bꢁn. Xu hưꢂng này

cꢎa kꢀch nói Thành phꢅ Hꢆ Chí Minh ñương ñꢋi

cũng nꢜm trong xu hưꢂng chung cꢎa kꢀch nói Viꢑt

Nam, như nhà nghiên cꢈu Phan Trꢇng Thưꢛng

Trang 96

TAÏP CHÍ PHAÙT TRIEÅN KH&CN, TAÄP 19, SOÁ X1-2016

(trong Phan Cꢍ ðꢑ (Chꢎ biên), Văn hꢀc Viꢁt Nam

thꢂ kꢃ XX: Nhꢄng vꢅn ñꢆ lꢇch sꢈ và lý luꢉn, Nhà

xuꢏt bꢁn Giáo dꢝc, Hà Nꢕi, năm 2004) nhꢘn ñꢀnh vꢐ

kꢀch nói sau Hꢕi diꢞn sân khꢏu năm 1985: kꢀch nói

Viꢑt Nam sau thꢉi kỳ ñꢟi mꢂi ñã có mꢕt bưꢂc

chuyꢊn tꢌ kꢀch thꢉi sꢍ-chính luꢘn sang kꢀch tâm lý.

Tꢌ góc ñꢕ ñꢐ tài, kꢀch nói Thành phꢅ Hꢆ Chí

Minh trong hơn 20 năm qua ñã cꢅ gꢠng ñưa ñꢄn ñꢕc

giꢁ và khán giꢁ bꢈc tranh phong phú vꢐ ñꢉi sꢅng

cꢎa ngưꢉi thành phꢅ nói riêng và vùng Nam bꢕ nói

chung. Cꢝ thꢊ:

ꢗ mꢁng ñꢐ tài chính luꢘn, kꢀch bꢁn văn hꢇc

Thành phꢅ Hꢆ Chí Minh ñương ñꢋi cũng phꢁn ánh

mꢕt sꢅ hiꢑn tưꢒng tiêu cꢍc trong xã hꢕi hiꢑn nay

như sꢍ xuꢅng cꢏp cꢎa ñꢋo ñꢈc xã hꢕi, thói vô trách

nhiꢑm cꢎa mꢕt sꢅ cán bꢕ công quyꢐn, thói vô cꢁm

như Quꢏ bom ñiꢂc cꢎa Nguyꢞn Thanh Bình. Còn

Ngưꢐi thi hành án tꢈ cꢎa Phꢋm Văn Quý, tꢌ không

gian cꢎa trꢋi giam, cho thꢏy thꢍc trꢋng là phꢋm

pháp, tꢕi ác diꢞn ra ꢛ hꢤu hꢄt các tꢤng lꢂp xã hꢕi.

Bên cꢋnh ñó, kꢀch bꢁn văn hꢇc thành phꢅ cũng

ñꢐ cꢘp ñꢄn nhꢔng nhꢔng xung ñꢕt trong ñꢉi sꢅng

nghꢑ thuꢘt cꢎa ñꢏt nưꢂc như nghꢑ thuꢘt vꢀ nhân sinh

và nghꢑ thuꢘt vꢀ ñꢆng tiꢐn trong Nhꢄng con ma nhà

hát (Lê Hoàng), hay giá trꢀ thꢘt và giꢁ trong nghꢑ

thuꢘt trong Ca sĩ ngôi sao (Lê Hoàng). Tác phꢓm

Nhꢄng bóng ma nhà hát ñꢖt ra hàng loꢋt nghꢀch lý

diꢞn ra ꢛ mꢕt nơi làm nghꢑ thuꢘt mà nhꢔng diꢞn

viên tài năng ñã chuyꢊn sang tꢏu hài, ñóng phim,

kiꢄm tiꢐn bꢜng cách thi... gameshow. Còn tác phꢓm

Ca sĩ ngôi sao (Lê Hoàng) phơi bày góc khuꢏt cꢎa

hoꢋt ñꢕng ca nhꢋc cꢎa ñꢏt nưꢂc hiꢑn nay. Kꢀch bꢁn

văn hꢇc Thành phꢅ Hꢆ Chí Minh cũng ñi vào

nhꢔng hiꢑn tưꢒng xã hꢕi liên quan ñꢄn giꢂi trꢢ hiꢑn

nay như sꢅng thꢚ. Tác phꢓm Sꢑng thꢈ cꢎa Ngꢇc

Trúc ñꢐ cꢘp ñꢄn xung ñꢕt vꢐ lꢅi sꢅng, lꢅi yêu chân

thành và ngꢕ nhꢘn cꢎa giꢂi trꢢ.

ꢗ mꢁng ñꢐ tài mang tính chꢏt chính luꢘn, kꢀch

nói Thành phꢅ Hꢆ Chí Minh tꢘp trung vào mꢕt sꢅ

xung ñꢕt mang tính chꢏt thꢉi sꢍ trong quá trình xây

dꢍng, phát triꢊn và hꢕi nhꢘp cꢎa ñꢏt nưꢂc như xung

ñꢕt trong phát triꢊn kinh tꢄ (tác phꢓm Hoa Biꢊn cꢎa

Lê Bình). Hoa biꢊn phꢁn ánh xung ñꢕt giꢔa phương

thꢈc làm giàu bꢜng mꢇi cách và làm giàu mꢕt cách

bꢐn vꢔng. Hay như xung ñꢕt giꢔa hꢕi nhꢘp và giꢔ

gìn văn hóa truyꢐn thꢅng (ðꢅt lꢋ cꢎa Ngꢇc Linh,

Tình duyên thuꢋ trưꢌc cꢎa Thanh Hoàng, Biꢊn cꢎa

Lê Duy Hꢋnh), giꢔa văn hóa ꢈng xꢚ phương ðông

và Phương Tây (Dꢍ cꢎ Hoài Lang cꢎa Thanh

Hoàng).

Xung ñꢕt vꢐ văn hóa ꢛ các tác phꢓm kꢀch nói

Thành phꢅ Hꢆ Chí Minh chꢡ mꢂi dꢌng lꢋi ꢛ nhꢔng

va chꢋm, chưa ñꢄn mꢈc gay gꢠt. ðây cũng là ñiꢊm

ñáng tiꢄc trong cách ñꢖt vꢏn ñꢐ và xꢚ lý cꢎa các

kꢀch bꢁn văn hꢇc thuꢕc phꢋm vi ñꢐ tài này. Bꢛi vì

nhꢔng biꢄn chuyꢊn trong thꢉi kỳ xây dꢍng, phát

triꢊn và hꢕi nhꢘp cꢎa ñꢏt nưꢂc nói chung và Thành

phꢅ Hꢆ Chí Minh nói riêng ñang tác ñꢕng và làm

thay ñꢟi nhꢔng giá trꢀ văn hóa cꢎa ñô thꢀ cũng như

nông thôn. Xung ñꢕt vꢐ nhꢘn thꢈc và ꢈng xꢚ giꢔa

các thꢄ hꢑ trong gia ñình và xã hꢕi, xung ñꢕt giꢔa

giá trꢀ văn hóa cũ và mꢂi, giꢔa truyꢐn thꢅng và hiꢑn

ñꢋi chưa ñưꢒc kꢀch nói ñꢖt ra, lý giꢁi ñꢊ tꢋo nên sꢍ

chia sꢢ, cꢁm thông giꢔa thꢄ hꢑ già và trꢢ cũng như

bꢁo vꢑ nhꢔng hiꢑn tưꢒng văn hóa tích cꢍc, phê phán

nhꢔng hiꢑn tưꢒng văn hóa tiêu cꢍc hoꢖc lꢣi thꢉi.

Nhìn chung, ꢛ nhꢔng xung ñꢕt mang tính chꢏt

thꢉi sꢍ, chính luꢘn, kꢀch bꢁn văn hꢇc Thành phꢅ Hꢆ

Chí Minh ñương ñꢋi ñã có gꢠng tái hiꢑn mꢕt sꢅ

xung ñꢕt mang tính chꢏt thꢉi sꢍ. Nꢕi dung xung

ñꢕt, nhìn chung, chꢡ mꢂi dꢌng lꢋi ꢛ ñꢖt vꢏn ñꢐ hoꢖc

nên lên hiꢑn tưꢒng chꢈ tác giꢁ chưa ñi ñꢄn bꢁn chꢏt,

chưa thꢍc sꢍ ñꢖt ra rꢅt ráo nhꢔng vꢏn ñꢐ ñꢊ công

chúng nghiꢐn ngꢥm và tìm hưꢂng giꢁi quyꢄt. Các

nhân vꢘt trong phꢋm vi xung ñꢕt này cũng hành

ñꢕng mꢕt cách chꢌng mꢍc và tiꢄt chꢄ, chưa quyꢄt

liꢑt. ðây có thꢊ xem là ñiꢐu ñáng tiꢄc trong mꢁng ñꢐ

tài này cꢎa kꢀch bꢁn văn hꢇc Thành phꢅ Hꢆ Chí

Minh ñương ñꢋi.

Trong khi ñó, các tác phꢓm thuꢕc ñꢐ tài lꢀch sꢚ

lꢋi phꢁn ánh sꢠc nét nhꢔng xung ñꢕt mang tính chꢏt

Trang 97

SCIENCE & TECHNOLOGY DEVELOPMENT, Vol 19, No.X1-2016

thꢉi sꢍ và ñꢘm tính chính luꢘn thông qua nhꢔng giai

thoꢋi và nhân vꢘt lꢀch sꢚ. ðó là xung ñꢕt giꢔa trách

nhiꢑm vꢂi dân, vꢂi nưꢂc và nhꢔng toan tính cá nhân

trong Bí mꢉt vưꢐn Lꢁ Chi (Hoàng Hꢔu ðꢁn); xung

ñꢕt giꢔa sꢍ tꢍ mãn, bꢏt cꢓn, chia rꢦ vꢂi cꢁnh giác,

ñoàn kꢄt trong thꢉi bình trong Nꢒ thꢓn (Lê Duy

Hꢋnh); xung ñꢕt giꢔa quan niꢑm lꢏy dân làm gꢅc

vꢂi bꢋo quyꢐn làm gꢅc trong cai trꢀ ñꢏt nưꢂc trong

Vương thánh Triꢆu Lê (Lê Duy Hꢋnh); và xung ñꢕt

giꢔa quan niꢑm, hành ñꢕng vì dân vꢂi sꢍ tham lam,

vꢀ kꢙ, vơ vét cꢎa dân trong Tꢏ quân Lê Văn Duyꢁt

(Phꢋm Văn Quý).

Ngꢇc Linh, Ngưꢐi vꢖ ma cꢎa Xuyên Lâm); giá trꢀ

thꢍc và giá trꢀ ꢁo trong tình yêu (Hꢍnh phúc trên

ñꢕi hoa máu cꢎa Mꢨ Dung); tình yêu và thù hꢘn

(Thꢈ yêu lꢓn nꢄa cꢎa Hoàng Thái Thanh); tình yêu

và vꢘt chꢏt (Mèo Hoang cꢎa Nguyên Thꢁo); hꢋnh

phúc ưꢂc mơ và hiꢑn thꢍc (Trò chơi cꢔa quꢃ cꢎa

Vương Huyꢐn Cơ, Chuyꢂn tàu ñꢂn thiên ñưꢐng cꢎa

Lê Hoàng, Tơ duyên cꢎa Minh Hùng). Xu hưꢂng

thꢈ hai là nhꢔng xung ñꢕt gꢠn vꢂi bꢅi cꢁnh, tác

ñꢕng cꢎa môi trưꢉng xã hꢕi như: tình yêu và ñꢀa vꢀ

xã hꢕi (Chưa yêu sao hiꢊu cꢎa Vương Huyꢐn Cơ),

tình yêu và sꢍ toan tính (Nꢂu như yêu cꢎa Vương

Huyꢐn Cơ), tình yêu và sꢍ dꢅi trá (Trꢓn gian phꢏi

có tình yêu cꢎa Hoàng Thái Thanh, Mꢗ và ngưꢐi

tình cꢎa Lê Chí Trung). Tính chꢏt giáo dꢝc nhꢩ

nhàng là ñꢖc ñiꢊm nꢟi bꢘt trong các tác phꢓm kꢀch

thuꢕc mꢁng ñꢐ tài này. Không chú trꢇng vào viꢑc

ñꢓy cao xung ñꢕt, các tác phꢓm thuꢕc ñꢐ tài tình

yêu-hôn nhân-gia ñình thưꢉng khai thác chꢎ yꢄu ꢛ

nhꢔng va chꢋm, hiꢊu lꢤm cꢎa các nhân vꢘt ñꢊ

hưꢂng tꢂi viꢑc rút ra nhꢔng bài hꢇc nhꢩ nhàng vꢐ

nhꢘn thꢈc và hành vi trong tình yêu-hôn nhân-gia

ñình.

Chính ꢛ mꢁng ñꢐ tài lꢀch sꢚ, kꢀch nói Thành phꢅ

Hꢆ Chí Minh mꢂi có nhꢔng tác phꢓm tiêu biꢊu, gây

ñưꢒc tiꢄng vang. Thông qua viꢑc tái hiꢑn và làm

mꢂi nhꢔng xung ñꢕt lꢀch sꢚ, các tác giꢁ ñã ñꢖt ra và

giꢁi quyꢄt thꢏu ñáo nhꢔng xung ñꢕt ñang ñꢖt ra cꢎa

ñꢏt nưꢂc. Sꢍ va chꢋm, xung ñꢕt ñưꢒc thꢊ hiꢑn ñꢘm

nét như tuyꢄn nhân vꢘt Nguyꢞn Trãi, Nguyꢞn Thꢀ

Lꢕ vꢂi tuyꢄn nhân vꢘt Hoàng hꢘu Nguyꢞn Thꢀ Anh,

thái giám Tꢋ Thanh trong Bí mꢉt vưꢐn Lꢁ Chi hay

giꢔa Tꢁ quân Lê Văn Duyꢑt vꢂi Phó tꢟng trꢏn Gia

ðꢀnh Huỳnh Công Lý trong Tꢏ quân Lê Văn Duyꢁt.

Hành ñꢕng nhân vꢘt quyꢄt liꢑt ñꢊ khꢧng ñꢀnh ý chí

tꢍ do cꢎa mình như nhân vꢘt Lê Thánh Tông trong

Vương thánh triꢆu Lê. Nhưng cũng tꢌ viꢑc mưꢒn

các câu chuyꢑn lꢀch sꢚ ñꢊ xây dꢍng kꢀch bꢁn, thꢊ

hiꢑn quan ñiꢊm mà ta thꢏy rꢜng dưꢉng như các tác

giꢁ kꢀch bꢁn chꢀu mꢕt áp lꢍc nhꢏt ñꢀnh khi tái hiꢑn

nhꢔng xung ñꢕt mang tính chꢏt thꢉi sꢍ, chính luꢘn

mà trong báo cáo tꢟng kꢄt nhiꢑm kỳ 2011-2015 cꢎa

Chi hꢕi tác giꢁ kꢀch bꢁn thuꢕc Hꢕi sân khꢏu Thành

phꢅ Hꢆ Chí Minh gꢇi là “tꢍ kiꢊm duyꢑt bút pháp, tư

tưꢛng”.

ꢗ ñꢐ tài vꢐ ñꢋo ñꢈc cá nhân, các tác phꢓm thuꢕc

phꢋm vi ñꢐ tài vꢐ ñꢋo ñꢈc cá nhân thꢊ hiꢑn các xung

ñꢕt ña dꢋng trong phꢋm vi ñꢋo ñꢈc như: giꢔa cái

thiꢑn và cái ác (Hꢀa hꢕn cꢎa Bùi Quꢅc Bꢁo, Quꢏ

tim máu cꢎa Thái Hòa, Hꢕn ma báo oán cꢎa Vương

Huyꢐn Cơ); chân thành và giꢁ dꢅi (Sát thꢔ hai mꢏnh

cꢎa Lê Hoàng), Hoàng Oanh cꢎa Ngꢇc Linh), Ba

ngưꢐi ñàn ông hꢀ Lôi cꢎa Hoàng Thái Thanh-Mꢨ

Dung); tham vꢇng và sꢍ lương thiꢑn (Ngôi nhà anh

túc cꢎa Nguyꢞn Mꢋnh Tuꢏn); giꢔa ñꢀnh kiꢄn và vꢀ

tha, bao dung (Xóm Gà cꢎa Vương Huyꢐn Cơ); giꢔa

thù hꢘn và lòng vꢀ tha (Giꢂng lꢍ cꢎa Phꢋn Văn Tân-

Huỳnh Anh Tuꢏn, Trái tim nhꢏy múa cꢎa Nguyꢞn

Thꢀ Minh Ngꢇc); giꢔa ñꢆng tiꢐn và phꢓm giá

(Chuyꢁn lꢍ cꢎa Lê Duy Hꢋnh).

ꢗ mꢁng ñꢐ tài vꢐ tình yêu, hôn nhân, gia ñình,

kꢀch bꢁn văn hꢇc thành phꢅ thưꢉng khai thác hai

dꢋng xung ñꢕt. Thꢈ nhꢏt là nhꢔng xung ñꢕt mang

tính muôn thuꢛ trong tình yêu, hôn nhân, gia ñình

như: tình yêu và sꢍ vꢀ kꢙ (Viꢁt võ ñưꢐng cꢎa Vương

Huyꢐn Cơ); tình yêu và sꢍ ghen tuông (Ngôi nhà

cꢔa nhꢄng linh hꢕn, Ngôi nhà thiꢂu ñàn bà cꢎa

Xung ñꢕt trong các tác phꢓm thuꢕc mꢁng ñꢐ tài

ñꢋo ñꢈc cá nhân thưꢉng là dꢋng xung ñꢕt giꢔa cái

thiꢑn và cái ác, giꢔa tích cꢍc và tiêu cꢍc, cho nên

Trang 98

TAÏP CHÍ PHAÙT TRIEÅN KH&CN, TAÄP 19, SOÁ X1-2016

diꢞn ra gay gꢠt, kꢀch tính. Xung ñꢕt trong ñꢐ tài này

ít nhiꢐu ñưꢒc các tác giꢁ ñꢖt ra và lý giꢁi tꢌ góc ñꢕ

tác ñꢕng tiêu cꢍc cꢎa xã hꢕi lên ñꢋo ñꢈc, nhân

phꢓm con ngưꢉi. ða phꢤn xung ñꢕt trong mꢁng hiꢑn

thꢍc này phꢁn ánh nhꢔng tác ñꢕng cꢎa mꢖt trái thꢀ

trưꢉng tác ñꢕng ñꢄn ñꢋo ñꢈc, nhân phꢓm con ngưꢉi.

Hiꢑn thꢍc diꢞn ra trưꢂc mꢠt khán giꢁ như mꢕt sꢍ

cꢁnh tꢡnh vꢐ nhꢔng suy thoái ñꢋo ñꢈc, nhân cách

ñang diꢞn ra trong xã hꢕi. Các tác phꢓm truyꢐn ñꢄn

khán giꢁ thông ñiꢑp vꢐ giꢔ gìn nhân phꢓm, ñꢋo ñꢈc

trưꢂc nhꢔng cám dꢣ cꢎa vꢘt chꢏt, danh vꢇng.

ñưꢒc xây dꢍng ñꢤy ñꢖn nên kꢀch bꢁn văn hꢇc Thành

phꢅ Hꢆ Chí Minh chưa thꢍc sꢍ thꢊ hiꢑn rõ nét vai

trò tiên phong, nhꢋy cꢁm trưꢂc thꢉi cuꢕc.

ꢗ góc ñꢕ loꢋi xung ñꢕt, kꢀch nói Thành phꢅ Hꢆ

Chí Minh ñương ñꢋi khai thác cꢁ xung ñꢕt bên

trong lꢥn xung ñꢕt bên ngoài nhưng chꢎ yꢄu vꢥn sꢚ

dꢝng xung ñꢕt bên ngoài thꢊ hiꢑn qua xung ñꢕt giꢔa

tính cách vꢂi tính cách, ví dꢝ như: giꢔa lòng yêu

nưꢂc thương dân cꢎa Nguyꢞn Trãi vꢂi sꢍ vꢀ kꢙ cꢎa

Nguyꢞn Thꢀ Anh trong Bí mꢉt vưꢐn Lꢁ Chi (Hoàng

Hꢔu ðꢁn); giꢔa trung nghĩa cꢎa Nhan Tꢏn và xꢁo

quyꢑt cꢎa Cao Thꢝc trong Nꢒ thꢓn (Lê Duy Hꢋnh);

giꢔa nhꢘn thꢈc lꢏy dân làm gꢅc cꢎa Lê Thánh Tông

vꢂi nhꢘn thꢈc lꢏy vương quyꢐn làm gꢅc cꢎa Lê

Nguyꢞn Quꢅc Công trong Vương thánh Triꢆu Lê

(Lê Duy Hꢋnh).

ðiꢐu hꢋn chꢄ là tuy nhìn thꢏy thꢍc trꢋng và ꢁnh

hưꢛng, tác hꢋi cꢎa suy thoái ñꢋo ñꢈc cá nhân ñꢅi

vꢂi gia ñình, xã hꢕi, quꢅc gia nhưng nhiꢐu kꢀch bꢁn

chưa lý giꢁi thꢏu ñáo căn nguyên cꢎa sꢍ suy thoái

ñó, chưa nhꢘn thꢏy nhꢔng nguyên nhân tꢋo nên suy

thoái như tꢌ tác ñꢕng mꢖt trái cꢎa nꢐn kinh tꢄ thꢀ

trưꢉng, tꢌ viꢑc chưa gꢠn chꢖt giꢔa phát triꢊn kinh tꢄ

vꢂi xây dꢍng văn hóa, ñꢋo ñꢈc hay tꢌ viꢑc buông

lꢃng quꢁn lý và giáo dꢝc văn hóa, ñꢋo ñꢈc. Viꢑc lý

giꢁi chꢡ mꢂi dꢌng lꢋi ꢛ góc ñꢕ nhꢘn thꢈc và ñꢕng

mang tính chꢏt cá nhân nên còn thiꢄu sꢈc thuyꢄt

phꢝc. Ngoài ra, ꢛ mꢕt sꢅ tác phꢓm, nhꢏt là tác phꢓm

ñưꢒc gꢇi là kꢀch kinh dꢀ, kꢀch tính ñưꢒc tꢋo nên

không phꢁi là tꢌ sꢍ va chꢋm, ñꢏu tranh cꢎa các nhân

vꢘt mà tꢌ nhꢔng thꢎ pháp tꢋo nên không khí hꢆi

hꢕp mang tính chꢏt hoang ñưꢉng như hꢆn ma,

nhꢔng sꢍ kiꢑn ngꢥu nhiên kỳ bí… trong khi ñó ý

nghĩa xã hꢕi cꢎa hành ñꢕng kꢀch lꢋi không ñưꢒc tác

giꢁ lý giꢁi thꢏu ñáo hoꢖc nêu lên mꢕt cách mꢉ nhꢋt,

khiꢄn cho tác phꢓm mang nꢖng tính chꢏt giꢁi trí và

hiꢑu quꢁ giáo dꢝc, hưꢂng thiꢑn không cao.

Các xung ñꢕt bên ngoài ñꢐu là sꢍ va chꢋm cꢎa

các tính cách ñꢅi lꢘp nhau chꢈ không thꢏy có xung

ñꢕt giꢔa tính cách vꢂi hoàn cꢁnh hoꢖc xã hꢕi cho

nên cꢁm hꢈng chꢎ ñꢋo cꢎa phꢤn lꢂn các tác phꢓm

hoꢖc là khꢧng ñꢀnh tính tích cꢍc cꢎa cá nhân trong

viꢑc cꢁi tꢋo hoàn cꢁnh, cꢁi tꢋo bꢁn thân hoꢖc biꢊu

hiꢑn vꢂi cꢁm hꢈng hài hưꢂc chꢈ không mang màu

sꢠc bi quan. Vì vꢘy có thꢊ hiꢊu tꢋi sao kꢀch nói

Thành phꢅ Hꢆ Chí Minh ñương ñꢋi phꢤn lꢂn sꢚ

dꢝng thꢊ loꢋi chính kꢀch và thꢊ loꢋi hài kꢀch.

Kꢀch bꢁn văn hꢇc Thành phꢅ Hꢆ Chí Minh thiên

vꢐ xu hưꢂng sꢚ dꢝng mꢕt xung ñꢕt xuyên suꢅt tác

phꢓm. Ít khi xây dꢍng dꢍa trên nhiꢐu xung ñꢕt

chꢆng chéo, phꢈc tꢋp. Bên cꢋnh nhꢔng nguyên nhân

như ñꢁm bꢁo sꢍ thꢅng nhꢏt hành ñꢕng, tâm lý tiꢄp

nhꢘn cꢎa khán giꢁ thì chúng tôi cho rꢜng hoꢋt ñꢕng

biꢊu diꢞn cũng là yꢄu tꢅ chi phꢅi quan trꢇng. Hiꢑn

nay, các sân khꢏu kꢀch cꢎa Thành phꢅ Hꢆ Chí Minh

ñꢐu là nhꢔng sân khꢏu vꢌa hoꢖc nhꢃ, quy mô khán

giꢁ khoꢁng chꢌng 300-500 ngưꢉi/suꢏt diꢞn. Cho

nên các sân khꢏu kꢀch thưꢉng chꢇn nhꢔng kꢀch bꢁn

vꢌa vꢖn, sꢅ lưꢒng nhân vꢘt không lꢂn, phù hꢒp vꢂi

viꢑc duy trì hoꢋt ñꢕng biꢊu diꢞn hàng ñêm. Nhꢔng

kꢀch bꢁn có xung ñꢕt phꢈc tꢋp, chꢆng chéo, tuyꢄn

nhân vꢘt vꢌa phꢁi như Bí mꢉt vưꢐn Lꢁ Chi (Hoàng

Có thꢊ thꢏy rꢜng, ꢛ góc ñꢕ ñꢐ tài, tuy phꢋm vi

hiꢑn thꢍc khá rꢕng nhưng nꢕi dung xung ñꢕt cꢎa

kꢀch bꢁn văn hꢇc Thành phꢅ Hꢆ Chí Minh ñương

ñꢋi mꢂi chꢡ dꢌng ꢛ góc ñꢕ phꢁn ánh và khơi gꢒi

tình cꢁm cho công chúng. Không nhiꢐu kꢀch bꢁn ñꢖt

ra cho công chúng nhꢔng vꢏn ñꢐ cꢤn suy nghĩ và ñꢐ

xuꢏt hưꢂng giꢁi quyꢄt nhꢔng vưꢂng mꢠc trong cuꢕc

sꢅng hôm nay cꢎa ngưꢉi dân Thành phꢅ và vùng

Nam bꢕ. Thiꢄu tính vꢏn ñꢐ, thiꢄu nhꢔng xung ñꢕt

Trang 99

SCIENCE & TECHNOLOGY DEVELOPMENT, Vol 19, No.X1-2016

Hꢔu ðꢁn) ñưꢒc Sân khꢏu kꢀch Idecaf dꢍng ꢛ mꢕt

nhà hát lꢂn hơn, ñꢆng thꢉi sꢅ lưꢒng các buꢟi diꢞn

cũng giꢂi hꢋn chꢈ không diꢞn ñưꢒc quanh năm như

cách kꢀch bꢁn dàn dꢍng tꢋi sân khꢏu kích thưꢂc nhꢃ

cꢎa mình.

hꢇc Thành phꢅ Hꢆ Chí Minh ñương ñꢋi. Theo

chúng tôi, sꢛ dĩ nhiꢐu kꢀch bꢁn văn hꢇc thành phꢅ

chꢇn cách giꢁi quyꢄt theo hưꢂng ñiꢐu hòa, hóa giꢁi

xung ñꢕt có lꢦ do xuꢏt phát tꢌ viꢑc ñáp ꢈng nhu cꢤu

cꢎa công chúng ñꢋi chúng. Sau mꢕt ngày bꢐ bꢕn

cꢎa cuꢕc sꢅng, công chúng này tìm ñꢄn kꢀch nói ñꢊ

thꢃa mãn nhu cꢤu giꢁi trí. ꢗ nhꢔng kꢀch bꢁn chꢇn

cách giꢁi quyꢄt xung ñꢕt theo hưꢂng này, nhân vꢘt

hay tuyꢄn nhân vꢘt ñꢅi kháng hoꢖc lꢤm lꢋc tꢍ nhꢘn

thꢏy mình sai và quay vꢐ tích cꢍc. ðꢊ giꢁi quyꢄt

xung ñꢕt theo hưꢂng ñiꢐu hòa, trong quá trình vꢘn

ñꢕng cꢎa xung ñꢕt, các tác giꢁ tiꢄt chꢄ viꢑc ñꢓy

xung ñꢕt lên cao. ꢗ cao trào, mꢕt sꢍ kiꢑn hoꢖc hành

ñꢕng ñꢕt ngꢕt xuꢏt hiꢑn, khiꢄn cho cꢝc diꢑn thay

ñꢟi hoꢖc sꢍ thꢘt dꢏu kín ñưꢒc phơi bày khiꢄn nhân

vꢘt thꢈc tꢡnh. Chꢧng hꢋn như trong Ngôi nhà không

có ñàn ông (Ngꢇc Linh), sꢍ xuꢏt hiꢑn cꢎa vꢒ chꢆng

Thu cùng ñꢈa con khiꢄn cho bà Hꢘu thꢈc tꢡnh và

thay ñꢟi thái ñꢕ cꢎa mình. Bà Hꢘu chꢏp nhꢘn vꢒ

chꢆng Thu nghĩa là xung ñꢕt ñưꢒc hóa giꢁi. Quan

ñiꢊm thiên kiꢄn cꢎa bà ñã thꢏt bꢋi trưꢂc cô con gái

út, ñꢋi diꢑn cho mꢕt thꢄ hꢑ dám sꢅng thꢘt vꢂi chính

mình và dám chꢀu trách nhiꢑm vꢐ nhꢔng viꢑc mình

làm. Còn trong Vương Thánh Triꢆu Lê (Lê Duy

Hꢋnh), hành ñꢕng ñòi chꢄt cꢎa Lê Thánh Tông sau

tranh luꢘn vꢂi Lê Nguyꢞn Quꢅc Công ñã khiꢄn cho

nhân vꢘt Lê Nguyꢞn Quꢅc Công thꢈc tꢡnh vꢐ trách

nhiꢑm vꢂi dân, vꢂi nưꢂc. Giꢁi quyꢄt xung ñꢕt theo

hưꢂng ñiꢐu hòa, kꢀch bꢁn văn hꢇc Thành phꢅ Hꢆ

Chí Minh ñương ñꢋi thưꢉng dꢍa vào các sꢍ kiꢑn

hoꢖc hành ñꢕng mang tính bꢏt ngꢉ ñꢊ thay ñꢟi cꢝc

diꢑn. ða sꢅ cách giꢁi quyꢄt này không tꢋo nên sꢍ

thuyꢄt phꢝc. Cái kꢄt ñôi khi bꢏt ngꢉ vꢂi chính nhân

vꢘt và cꢁ ñꢕc giꢁ lꢥn khán giꢁ. Tuy nhiên cách giꢁi

quyꢄt xung ñꢕt như vꢘy giúp khán giꢁ vui vꢢ rꢉi

khꢃi rꢋp, không nꢖng nꢐ vꢐ mꢖt tư duy, ñáp ꢈng

mꢝc tiêu giꢁi trí.

Ngoài ra, kꢀch bꢁn văn hꢇc Thành phꢅ Hꢆ Chí

Minh không nhiꢐu tác phꢓm khai thác xung ñꢕt nꢕi

tâm tiêu biꢊu, gây ñưꢒc tiꢄng vang, mꢖc dù sꢅ

lưꢒng tác phꢓm theo hưꢂng khai thác hiꢑn thꢍc

xung ñꢕt liên quan ñꢄn cá nhân chiꢄm sꢅ lưꢒng lꢂn.

ðiꢐu ñó làm cho kꢀch nói thành phꢅ thiꢄu nhꢔng tác

phꢓm giúp công chúng trꢁi nghiꢑm, khám phá

nhꢔng giꢜng xé, day dꢈt trong nꢕi tâm, nꢕi cꢁm cꢎa

con ngưꢉi trưꢂc nhꢔng thay ñꢟi, biꢄn chuyꢊn cꢎa

cuꢕc sꢅng hôm nay.

Vꢐ giꢁi quyꢄt xung ñꢕt, kꢀch bꢁn văn hꢇc Thành

phꢅ Hꢆ Chí Minh phꢟ biꢄn vꢂi hai cách giꢁi quyꢄt

xung ñꢕt: theo hưꢂng dꢈt ñiꢊm và thꢈ hai là theo

hưꢂng ñiꢐu hòa và hóa giꢁi. ꢗ hưꢂng giꢁi quyꢄt thꢈ

nhꢏt, phꢤn chiꢄn thꢠng thưꢉng thuꢕc vꢐ cái thiꢑn,

cái chính nghĩa, cái tích cꢍc. Không nhiꢐu tác phꢓm

giꢁi quyꢄt theo hưꢂng ngưꢒc lꢋi, ngoꢋi trꢌ hai tác

phꢓm Bí mꢉt vưꢐn Lꢁ Chi cꢎa Hoàng Hꢔu ðꢁn và

Nꢒ thꢓn cꢎa Lê Duy Hꢋnh. ꢗ cꢁ hai tác phꢓm ñꢋi

diꢑn cho chính nghĩa ñꢐu không giành thꢠng lꢒi

trưꢂc ñꢋi diꢑn phi nghĩa. Tuy nhiên, dꢍa trên cơ sꢛ

hai bi kꢀch cꢎa lꢀch sꢚ dân tꢕc, Hoàng Hꢔu ðꢁn và

Lê Duy Hꢋnh ñã có cách xꢚ lý riêng ñꢊ tác phꢓm

mang ñꢄn mꢕt thông ñiꢑp khác vꢂi thông ñiꢑp quen

thuꢕc vꢂi khán giꢁ. Trong Bí mꢉt vưꢐn Lꢁ Chi, mꢖc

dù nhân vꢘt chính diꢑn cꢎa tác phꢓm thꢏt bꢋi trong

cuꢕc chiꢄn chꢅng lꢋi nhân vꢘt phꢁn diꢑn nhưng toàn

cꢝc thì nhꢔng nhân vꢘt này ñã dành ñưꢒc thꢠng lꢒi

vꢂi sꢍ ngꢒi ca, tôn vinh tꢏm lòng trong sáng tꢌ nhân

dân. Còn ꢛ tác phꢓm Nꢒ thꢓn cũng vꢥn trên nꢐn bi

kꢀch lꢀch sꢚ nhưng ñiꢐu mà tác phꢓm hưꢂng ñꢄn là

lý giꢁi sꢈc mꢋnh chiꢄn thꢠng quân xâm lưꢒc cꢎa

nhà nưꢂc Âu Lꢋc và nguyên nhân mꢏt nưꢂc vào tay

Triꢑu ðà.

Tóm lꢋi, có thꢊ thꢏy rꢜng, nꢕi dung xung ñꢕt

trong kꢀch nói Thành phꢅ Hꢆ Chí Minh trong hơn

20 năm qua khá ña dꢋng, bao quát nhiꢐu mꢖt cꢎa

thꢉi sꢍ, xã hꢕi cũng như con ngưꢉi cá nhân cꢎa

Giꢁi quyꢄt xung ñꢕt theo hưꢂng ñiꢐu hòa, hóa

giꢁi là hưꢂng giꢁi quyꢄt phꢟ biꢄn cꢎa kꢀch bꢁn văn

Trang 100

TAÏP CHÍ PHAÙT TRIEÅN KH&CN, TAÄP 19, SOÁ X1-2016

thành phꢅ, vùng Nam bꢕ. Do ñó cùng vꢂi kꢀch nói

cꢁ nưꢂc, kꢀch nói Thành phꢅ Hꢆ Chí Minh ñã ñi

tuyꢄn ñꢤu trong viꢑc phꢁn ánh ñꢉi sꢅng, xã hꢕi, con

ngưꢉi cꢎa ñꢏt nưꢂc thꢉi kỳ ñꢟi mꢂi, qua ñó góp

phꢤn ñꢀnh hưꢂng văn hóa, lꢅi sꢅng, bꢆi dưꢪng nhân

cách, tâm hꢆn cho khán giꢁ, nhꢏt là khán giꢁ trꢢ.

ðiꢐu ñó thꢊ hiꢑn ý thꢈc, trách nhiꢑm cꢎa nghꢑ sĩ

kꢀch nói thành phꢅ trong viꢑc tꢋo nên nhꢔng kꢀch

bꢁn ñꢊ khán giꢁ tꢍ thanh lꢇc, tꢍ nhꢘn thꢈc, tꢌ ñó

ñiꢐu chꢡnh hành ñꢕng, hoàn thiꢑn bꢁn thân và môi

trưꢉng sꢅng xung quanh mình.

Nhìn chung, kꢀch nói Viꢑt Nam 30 năm qua ña

sꢅ vꢥn vꢘn dꢝng phương pháp xây dꢍng kꢀch bꢁn

theo quan niꢑm và nguyên tꢠc xây dꢍng kꢀch bꢁn

cꢎa kꢀch cꢟ ñiꢊn, trên cơ sꢛ phương pháp sáng tác

hiꢑn thꢍc và phương pháp sáng tác hiꢑn thꢍc xã hꢕi

chꢎ nghĩa. So vꢂi các thꢊ loꢋi văn hꢇc khác như tꢍ

sꢍ, thơ, quá trình cách tân nghꢑ thuꢘt kꢀch nói Viꢑt

Nam hiꢑn ñꢋi và ñương ñꢋi không diꢞn ra mꢋnh mꢦ

thành mꢕt trào lưu. Sau thꢉi gian phát triꢊn mꢋnh tꢌ

thꢘp niên 80 ñꢄn ñꢤu thꢘp niên 90 cꢎa thꢄ kꢙ XX,

tình trꢋng khó khăn vꢐ khán giꢁ ñã khiꢄn cho tiꢄn

trình cách tân, ñꢟi mꢂi nghꢑ thuꢘt cꢎa thꢊ loꢋi này

có phꢤn chꢘm lꢋi.

Tuy nhiên cũng cꢤn thꢏy rꢜng viꢑc không nhiꢐu

kꢀch bꢁn tiêu biꢊu thꢊ hiꢑn và có hưꢂng giꢁi quyꢄt

thuyꢄt phꢝc vꢐ nhꢔng xung ñꢕt mang tính thꢉi sꢍ,

chính luꢘn là mꢕt sꢍ phát triꢊn thiꢄu toàn diꢑn, nhꢋy

bén và năng ñꢕng cꢎa kꢀch bꢁn văn hꢇc Thành phꢅ

Hꢆ Chí Minh ñương ñꢋi. Bꢛi mꢕt trong nhꢔng thꢄ

mꢋnh và hꢏp dꢥn cꢎa thꢊ loꢋi kꢀch nói là tính chꢏt

tiên phong, nhꢋy cꢁm trưꢂc nhꢔng vꢏn ñꢐ thꢉi sꢍ

ñꢖt ra vꢂi cuꢕc sꢅng và con ngưꢉi.

Nꢜm trong tiꢄn trình chung cꢎa kꢀch nói Viꢑt

Nam tꢌ khoꢁng thꢘp niên cuꢅi cꢎa thꢄ kꢙ XX ñꢄn

nay, nghꢑ thuꢘt xây dꢍng kꢀch bꢁn cꢎa kꢀch nói

Thành phꢅ Hꢆ Chí Minh ñương ñꢋi ñi theo hai xu

hưꢂng:

-

Thꢈ nhꢏt, theo nhꢔng nguyên tꢠc nghꢑ thuꢘt

cꢎa kꢀch nói cꢟ ñiꢊn, trên nꢐn tꢁng phương

pháp sáng tác cꢎa chꢎ nghĩa hiꢑn thꢍc và chꢎ

nghĩa hiꢑn thꢍc xã hꢕi chꢎ nghĩa.

Các xung ñꢕt trong kꢀch ñưꢒc thꢊ hiꢑn hꢤu hꢄt

bꢜng xung ñꢕt bên ngoài, giꢔa tính cách và tính

cách. Cách ñꢖt vꢏn ñꢐ nhꢩ nhàng chꢈ không gay

gꢠt, quyꢄt liꢑt. Cách thꢈc giꢁi quyꢄt xung ñꢕt phꢤn

lꢂn theo hưꢂng ñiꢐu hòa, hóa giꢁi trong kꢀch bꢁn

văn hꢇc Thành phꢅ Hꢆ Chí Minh ñương ñꢋi chꢀu sꢍ

chi phꢅi không nhꢃ cꢎa thói quen tiꢄp nhꢘn, nhu

cꢤu, thꢀ hiꢄu cꢎa khán giꢁ ñꢋi chúng và hoꢋt ñꢕng tꢟ

chꢈc biꢊu diꢞn cꢎa các sân khꢏu kꢀch nói Thành phꢅ

Hꢆ Chí Minh. ðiꢐu này có thꢊ giúp cho kꢀch nói

Thành phꢅ Hꢆ Chí Minh duy trì sꢍ tꢆn tꢋi cꢎa mình.

Tuy nhiên vꢐ lâu dài, ñꢊ có mꢕt nꢐn tꢁng phát triꢊn

bꢐn vꢔng, kꢀch nói Thành phꢅ Hꢆ Chí Minh cꢤn

phꢁi mꢋnh dꢋn nâng tꢤm thꢓm mꢨ cꢎa công chúng

bꢜng các kꢀch bꢁn văn hꢇc vꢂi cách ñꢖt ra và giꢁi

quyꢄt mꢂi mꢢ, sâu sꢠc hơn, vꢂi ñiꢊm nhìn, góc nhìn

ña dꢋng, làm nꢐn tꢁng cho sꢍ vꢘn ñꢕng lên mꢈc cao

hơn và bꢐn vꢔng cꢎa kꢀch nói thành phꢅ.

-

Thꢈ hai, tiꢄp thu mꢕt sꢅ kꢨ thuꢘt xây dꢍng

kꢀch bꢁn mꢂi cꢎa kꢀch nói Phương Tây hiꢑn

ñꢋi và ñương ñꢋi.

Trong phꢋm vi bài viꢄt này, chúng tôi tꢘp trung

khꢁo sát ñꢖc ñiꢊm nghꢑ thuꢘt xây dꢍng kꢀch bꢁn

văn hꢇc kꢀch nói Thành phꢅ Hꢆ Chí Minh ñương

ñꢋi trên bꢅn phương diꢑn: xây dꢍng cꢅt truyꢑn và

cꢏu trúc tác phꢓm, xây dꢍng nhân vꢘt, xây dꢍng

ngôn ngꢔ và mꢕt sꢅ tiꢄp thu, vꢘn dꢝng nhꢔng thꢎ

pháp nghꢑ thuꢘt mꢂi.

2.1. Xây dꢉng cꢄt truyꢇn

Kꢀch nói Thành phꢅ Hꢆ Chí Minh ñương ñꢋi ña

phꢤn thuꢕc dòng kꢀch kꢀch tính hay hòa cꢁm. Mô

hình cꢅt truyꢑn ñꢐu không nꢜm ngoài phꢋm vi mô

hình xây dꢍng cꢅt truyꢑn cꢎa kꢀch cꢟ ñiꢊn, truyꢐn

thꢅng, ngay cꢁ nhꢔng tác phꢓm ñã tꢌng ñꢋt ñưꢒc

tiꢄng vang trên lĩnh vꢍc sân khꢏu như: Ngôi nhà

không có ñàn ông (Ngꢇc Linh), Bí mꢉt vưꢐn Lꢁ Chi

(Hoàng Hꢔu ðꢁn), Dꢍ cꢎ hoài lang (Thanh Hoàng),

2. Nghꢇ thuꢈt xây dꢉng kꢁch bꢂn văn hꢃc

Thành phꢄ Hꢅ Chí Minh ñương ñꢆi

Trang 101

SCIENCE & TECHNOLOGY DEVELOPMENT, Vol 19, No.X1-2016

Trái tim nhꢏy múa (Nguyꢞn Thꢀ Minh Ngꢇc), Nꢒ

thꢓn (Lê Duy Hꢋnh)… Vꢂi mô hình tꢟ chꢈc sꢍ kiꢑn

theo 5 hꢆi, hành ñꢕng kꢀch vꢘn ñꢕng theo quy luꢘt

nhân quꢁ và thꢉi gian tuyꢄn tính. Sꢍ khác biꢑt chꢡ

nꢜm ꢛ phꢤn cao trào và phꢤn mꢛ nút thành mꢕt,

ñꢆng thꢉi không gò bó vꢐ thꢉi gian và không gian

hành ñꢕng. Mꢕt ví dꢝ vꢂi tꢟ chꢈc sꢍ kiꢑn cꢎa kꢀch

bꢁn Bí mꢉt vưꢐn Lꢁ Chi (Hoàng Hꢔu ðꢁn). Xung

ñꢕt giꢔa trách nhiꢑm vꢂi dân, vꢂi nưꢂc và nhꢔng

toan tính cá nhân cꢝ thꢊ hóa thành xung ñꢕt giꢔa vꢒ

chꢆng Gián nghꢀ ñꢋi phu Nguyꢞn Trãi vꢂi Hoàng

phi Nguyꢞn Thꢀ Anh và các gian quan ñưꢒc tꢟ chꢈc

trong kꢀch bꢁn như sau:

Phꢊn mꢋ ñꢊu

Nguyꢞn Thꢀ Anh lo Cái chꢄt cꢎa Vua Biên giꢂi bꢀ quân Nguyꢞn Thꢀ Lꢕ bꢀ Nguyꢞn Trãi thꢁn

sꢒ ñꢈa con trong Lê Thái Tôn, giꢖc lâm le xâm xꢚ tꢚ, cung nꢔ trꢢ nhiên ñón nhꢘn cái

bꢝng Tiꢑp dư Ngꢇc Nguyꢞn Thꢀ Anh lưꢒc, trong nưꢂc khuyên Nguyꢞn chꢄt. Nguyꢞn Thꢀ

Phꢊn thꢌt nút

Phꢊn phát triꢍn

Phꢊn cao trào

Phꢊn mꢋ nút

Giao sꢦ tiꢄm ngôi lên ngôi nhiꢄp nhân dân kéo vꢐ Trãi bꢃ trꢅn nhưng Anh day dꢈt trưꢂc

cꢎa Thái tꢚ Bang chính, Nguyꢞn Trãi kinh thành gây áp Nguyꢞn Trãi không nhꢔng bóng ma

Cơ.

và Nguyꢞn Thꢀ Lꢕ lꢍc ñòi thꢁ Nguyꢞn bꢃ trꢅn. Cung nꢔ oan khuꢏt.

bꢀ bꢠt giam. Trãi và Nguyꢞn trꢢ ñã nói lên ñiꢐu

Thꢀ Lꢕ.

bí mꢘt vꢐ cái chꢄt

cꢎa vua Lê Thái

Tôn.

Mô hình cꢅt truyꢑn 5 hꢆi khá phꢟ biꢄn trong

tác giꢁ kꢀch bꢁn cꢤn thay ñꢟi tư duy theo hưꢂng tꢌ

ñáp ꢈng nhu cꢤu cꢎa khán giꢁ ñꢋi chúng ñꢄn dꢥn dꢠt

và nâng cao thꢓm mꢨ cꢎa lꢂp khán giꢁ này.

Ngoài ra, viꢑc sꢚ dꢝng phꢟ biꢄn cꢏu trúc kꢀch 5

hꢆi có lꢦ còn liên quan ñꢄn thꢉi lưꢒng cꢎa mꢕt vꢛ

diꢞn. Trung bình mꢕt vꢛ diꢞn hiꢑn nay tꢋi các sân

khꢏu kꢀch thành phꢅ diꢞn ra khoꢁng tꢌ 120 phút

hoꢖc 180 phút. Tuy nhiên cũng cꢤn thꢏy rꢜng vꢏn ñꢐ

ñꢖt ra vꢌa phꢁi thì dung lưꢒng cꢎa kꢀch bꢁn và vꢛ

diꢞn cũng nên vꢌa phꢁi, không nên phꢝ thuꢕc vào

thꢉi gian biꢊu diꢞn mà kéo dài tác phꢓm khiꢄn cho

hành ñꢕng nhân vꢘt không tꢘp trung, vꢏn ñꢐ không

ñưꢒc nêu bꢘt mà ngưꢉi xem thì cꢁm thꢏy tác phꢓm

dài lê thê, tꢎn mꢎn. Bên cꢋnh ñó, cꢅ gꢠng kéo dài

tác phꢓm cũng không hꢧn là cách thꢈc hꢒp lý. Vꢂi

thꢉi lưꢒng tꢌ 2 ñꢄn 3 tiꢄng, lꢋi biꢊu diꢞn vào ban

ñêm nên khi vꢛ diꢞn kꢄt thúc thì cũng ñã quá khuya

mà khán giꢁ lꢋi không có nhiꢐu thꢉi ñiꢊm lꢍa chꢇn

ñi xem cũng là nguyên nhân khiꢄn hꢇ ngꢋi ñꢄn vꢂi

sân khꢏu kꢀch.

kꢀch nói Thành phꢅ Hꢆ Chí Minh ñương ñꢋi. ða sꢅ

kꢀch bꢁn văn hꢇc Thành phꢅ tuân thꢎ chꢖt chꢦ theo

nguyên tꢠc thꢅng nhꢏt hành ñꢕng, ít có kꢀch bꢁn ñan

xen nhiꢐu cꢅt truyꢑn, nhiꢐu hành ñꢕng, nhiꢐu tuyꢄn

xung ñꢕt. Lý giꢁi cho ñiꢐu này, chúng tôi cho rꢜng

áp lꢍc tꢌ khán giꢁ, ngưꢉi duy trì sꢍ tꢆn tꢋi cꢎa các

sân khꢏu là không nhꢃ. Mꢖc dù hiꢑn nay, các sân

khꢏu ñã tính ñꢄn phân khúc khán giꢁ ñꢊ dꢍng vꢛ,

tꢌng bưꢂc nâng nhu cꢤu thꢓm mꢨ nhưng ñꢈng trưꢂc

áp lꢍc vꢐ kinh doanh vꢥn khiꢄn cho nꢣ lꢍc này diꢞn

ra không ñꢐu ñꢖn và cũng rꢏt ít so vꢂi viꢑc sꢚ dꢝng

và dꢍng nhꢔng tác phꢓm theo lꢅi truyꢐn thꢅng, phù

hꢒp vꢂi thói quen tiꢄp nhꢘn cꢎa khán giꢁ ñꢋi chúng.

Do ñó, mꢕt kꢀch bꢁn vꢂi cꢅt truyꢑn ñưꢒc tꢟ chꢈc

theo lꢅi truyꢐn thꢅng cùng vꢂi viꢑc kꢄt hꢒp các

mꢁng miꢄng trình diꢞn mang tính chꢏt hài hưꢂc ñꢊ

khán giꢁ dꢞ theo dõi nhꢜm giꢁi quyꢄt nhu cꢤu giꢁi

trí ñang là xu hưꢂng chung cꢎa kꢀch nói Thành phꢅ

Hꢆ Chí Minh. Xây dꢍng kꢀch bꢁn theo thói quen

tiꢄp nhꢘn cꢎa công chúng ñꢋi chúng là trꢛ lꢍc cho

sáng tꢋo cꢎa kꢀch bꢁn văn hꢇc Thành phꢅ Hꢆ Chí

Minh ñương ñꢋi. Kꢀch nói thành phꢅ mà trưꢂc hꢄt là

Bên cꢋnh ñó, trong xây dꢍng cꢅt truyꢑn, kꢀch

bꢁn văn hꢇc Thành phꢅ Hꢆ Chí Minh ñương ñꢋi hay

có sꢍ xuꢏt hiꢑn cꢎa sꢍ kiꢑn bꢏt ngꢉ ꢛ phꢤn cao trào

Trang 102

TAÏP CHÍ PHAÙT TRIEÅN KH&CN, TAÄP 19, SOÁ X1-2016

và mꢛ nút cꢎa tác phꢓm. Trong nghꢑ thuꢘt xây dꢍng

kꢀch bꢁn, sꢍ kiꢑn bꢏt ngꢉ và sꢍ kiꢑn ngꢥu nhiên là

hai thꢎ pháp nghꢑ thuꢘt thưꢉng ñưꢒc sꢚ dꢝng. Viꢑc

sꢚ dꢝng hai loꢋi sꢍ kiꢑn này nhꢜm mꢝc ñích: tꢋo

tình huꢅng khiꢄn cho nhân vꢘt bꢕc lꢕ bꢁn chꢏt cꢎa

mình và tꢋo nên tính hꢏp dꢥn ngưꢉi xem. Nguyên

tꢠc khi sꢚ dꢝng hai loꢋi sꢍ kiꢑn này là phꢁi ñꢁm bꢁo

tính liꢐn mꢋch và logic, ñꢖt trong diꢞn tiꢄn tâm lý

nhân vꢘt và sꢍ phát triꢊn cꢎa hꢑ thꢅng sꢍ kiꢑn cꢎa

cꢅt truyꢑn. Sꢍ xuꢏt hiꢑn cꢎa sꢍ kiꢑn bꢏt ngꢉ ꢛ phꢤn

cao trào và mꢛ nút cꢎa tác phꢓm khiꢄn xoay chuyꢊn

tình thꢄ kꢀch, thay ñꢟi vꢀ thꢄ và mꢅi quan tương

quan giꢔa các tính cách, tꢌ ñó giꢁi tꢃa xung ñꢕt.

Tuy nhiên, nꢄu sꢍ xuꢏt hiꢑn cꢎa hai sꢍ kiꢑn này

lꢃng lꢢo, không ăn nhꢘp vꢂi logic phát triꢊn sꢍ kiꢑn

và tính cách nhân vꢘt mà tác giꢁ ñã dꢫn dꢠt tꢌ trưꢂc

thì ñiꢐu ñó thꢊ hiꢑn sꢍ non tay và bꢄ tꢠc cꢎa tác giꢁ.

Nhìn chung, viꢑc chꢇn sꢍ kiꢑn bꢏt ngꢉ ñꢊ ñꢓy xung

ñꢕt lên cao trào và mꢛ nút ngay sau ñó ñã mang ñꢄn

nhꢔng hiꢑu ꢈng nhꢏt ñꢀnh cho tác phꢓm. Ví dꢝ như

Lê Bình ñưa sꢍ kiꢑn Trí ñánh mìn san hꢆ ngꢤm rꢆi

giꢄt chꢄt cꢁ ngưꢉi cha cꢎa mình ñang lꢖn xuꢅng

biꢊn ñꢊ tháo mìn trꢛ thành phꢤn cao trào và kꢄt thúc

cꢎa kꢀch bꢁn Hoa biꢊn, tꢋo nên cꢁm xúc kinh hoàng

cho cꢁ nhân vꢘt và ngưꢉi xem. Khiꢄn cho ngưꢉi

xem phꢁi day dꢈt khôn nguôi vꢐ bi kꢀch làm giàu

thiꢄu bꢐn vꢔng trên nhꢔng miꢐn quê cꢎa ñꢏt nưꢂc.

Nhưng ꢛ hưꢂng ngưꢒc lꢋi, sꢍ kiꢑn bꢏt ngꢉ này nꢄu

sꢚ dꢝng không hꢒp lý, nghĩa là không gꢠn liꢐn vꢂi

hꢑ thꢅng sꢍ kiꢑn, mꢋch phát triꢊn tâm lý, tính cách

cꢎa nhân vꢘt hoꢖc có mà mꢉ nhꢋt thì sꢦ khiꢄn cho

tác phꢓm trꢛ nên dꢛ dꢁm. Như trong kꢀch bꢁn

Ngưꢐi nhà quê (Lam Tuyꢐn), sꢍ kiꢑn ðꢖng và

Phꢝng trꢛ vꢐ, trꢅn trong nhà ñꢊ theo dõi toàn bꢕ

diꢞn biꢄn mꢏy ngày qua trong nhà cꢎa ông Lꢠm và

bà Tám ñꢊ rꢆi thay ñꢟi nhꢘn thꢈc vꢐ cha mꢩ cꢎa

mình là mꢕt sꢍ kiꢑn bꢏt ngꢉ mang tính chꢏt gưꢒng

ép ñꢊ giꢁi quyꢄt xung ñꢕt. Lꢣi này không phꢁi là ít

gꢖp trong kꢀch bꢁn văn hꢇc cꢎa kꢀch nói Thành phꢅ

Hꢆ Chí Minh ñương ñꢋi, nhꢏt là ꢛ thꢊ loꢋi hài kꢀch.

Mꢕt vꢏn ñꢐ nꢔa trong xây dꢍng cꢅt truyꢑn là vài

năm trꢛ lꢋi ñây, kꢀch nói Thành phꢅ Hꢆ Chí Minh

rꢕ lên xu hưꢂng kꢀch kinh dꢀ. Sꢍ thu hút khán giꢁ

cꢎa hai vꢛ kꢀch Ngưꢐi vꢖ ma (Xuyên Lâm) vào năm

2006, rꢆi ñꢄn Quꢏ tim máu (Thái Hòa) vào năm

2008 có thꢊ xem là mꢛ ñꢤu cho cho xu hưꢂng kꢀch

kinh dꢀ tꢋi Thành phꢅ Hꢆ Chí Minh. Cho ñꢄn nay,

kꢀch kinh dꢀ ñang chiꢄm sꢅ lưꢒng áp ñꢁo so vꢂi các

thꢊ loꢋi kꢀch khác ꢛ các sân khꢏu kꢀch tꢋi Thành

phꢅ Hꢆ Chí Minh, thꢘm chí có nhꢔng sân khꢏu

chuyên vꢐ kꢀch kinh dꢀ và có nhꢔng tác giꢁ kꢀch bꢁn

chuyên viꢄt kꢀch bꢁn vꢐ thꢊ loꢋi kꢀch này như Bùi

Quꢅc Bꢁo, Tâm Ngꢇc. Khái niꢑm kinh dꢀ ñang

ñưꢒc sꢚ dꢝng tꢋi sân khꢏu kꢀch Thành phꢅ Hꢆ Chí

Minh ñưꢒc hiꢊu như là sꢍ có mꢖt cꢎa các yꢄu tꢅ li

kì. Theo chúng tôi ñó chưa hꢧn là kꢀch thuꢕc dòng

văn hꢇc hay kꢀch kinh dꢀ (honor drama) tꢌng phát

triꢊn trong ꢛ phương Tây. Bꢛi vì ñꢖc trưng cꢎa các

tác phꢓm thuꢕc loꢋi văn hꢇc này là yꢄu tꢅ kì bí,

thꢘm chí ma quái phꢁi trꢛ thành trung tâm miêu tꢁ

cꢎa tác phꢓm. Còn loꢋi kꢀch kinh dꢀ nꢛ rꢕ trong thꢉi

gian qua cꢎa kꢀch nói Thành phꢅ Hꢆ Chí Minh ña

sꢅ là sꢚ dꢝng thꢎ pháp nhꢜm lôi cuꢅn sꢍ hiꢄu kỳ

ngưꢉi xem. ðó là mꢕt cách ñꢊ tꢋo không khí kꢀch

tính cho tác phꢓm mang tính giꢁi trí. Cũng có nhꢔng

tác phꢓm sꢚ dꢝng các sꢍ kiꢑn mang tính chꢏt hoang

ñưꢉng, kỳ bí như ñꢕng lꢍc thúc ñꢓy nhân vꢘt hành

ñꢕng và bꢕc lꢕ nhꢔng bí mꢘt sâu kín ꢛ trong mình

như Ngưꢐi vꢖ ma cꢎa Xuyên Lâm và Quꢏ tim máu

cꢎa Thái Hòa. Hai tác phꢓm này ñã vꢘn dꢝng thành

công sꢍ kiꢑn li kì ñꢊ ngưꢉi xem khám phá thꢄ giꢂi

bên trong cꢎa nhân vꢘt trong cuꢕc ñꢏu tranh vꢂi tꢕi

ác và công lý. Các kꢀch bꢁn sꢚ dꢝng sꢍ kiꢑn li kì

trong cꢅt truyꢑn ñꢊ thúc ñꢓy nhân vꢘt bꢕc lꢕ tính

cách, hành ñꢕng cꢎa kꢀch nói Thành phꢅ Hꢆ Chí

Minh ñꢐu gꢠn liꢐn vꢂi ñꢐ tài vꢐ ñꢋo ñꢈc cá nhân, ꢛ

ñó nꢟi lên xung ñꢕt giꢔa tꢕi ác và công lý như:

Ngưꢐi vꢖ ma (Xuyên Lâm), Quꢏ tim máu (Thái

Hòa), Hꢍnh phúc trên ñꢕi hoa máu (Mꢨ Dung),

Hꢕn ma báo oán (Vương Huyꢐn Cơ), Hꢀa hꢕn (Bùi

Quꢅc Bꢁo). ꢗ các cꢅt truyꢑn kꢀch dꢋng này, sꢍ kiꢑn

Trang 103

SCIENCE & TECHNOLOGY DEVELOPMENT, Vol 19, No.X1-2016

li kì ñóng vai trò rꢏt quan trꢇng. Nó vꢌa thúc ñꢓy

nhân vꢘt hành ñꢕng vꢌa là yꢄu tꢅ cuꢅn hút ngưꢉi

xem. Chꢧng hꢋn trong Ngưꢐi vꢖ ma (Xuyên Lâm)

là sꢍ kiꢑn ngưꢉi mꢩ ñã chꢄt hiꢑn vꢐ ñòi bꢠt bé Yꢄn

ñi, trong Quꢏ tim máu (Thái Hòa) là sꢍ kiꢑn Hꢜng

bꢀ ám ꢁnh bꢛi bꢈc ꢁnh thꢉ cꢎa Phương, trong Hꢍnh

phúc trên ñꢕi hoa máu (Mꢨ Dung) là sꢍ kiꢑn ngôi

nhà thưꢉng xuyên xuꢏt hiꢑn màu ñꢃ như máu cꢎa

loài hoa có tên Tꢚ Anh loang lꢟ khꢠp vưꢉn, dính cꢁ

vào áo quꢤn nꢄu ngưꢉi ta chꢧng may vưꢂng phꢁi.

Các sꢍ kiꢑn li kì này là ñiꢊm mꢛ ñꢤu và là ñꢕng lꢍc

khiꢄn cho nhân vꢘt hành ñꢕng nhꢜm ñi tìm sꢍ thꢘt.

Khi nhân vꢘt hành ñꢕng thì nó bꢠt ñꢤu va chꢋm vꢂi

các nhân vꢘt khác, xung ñꢕt bꢠt ñꢤu vꢘn ñꢕng cho

ñꢄn khi nhân vꢘt tìm ra câu trꢁ lꢉi. Tuy nhiên viꢑc

xây dꢍng sꢍ kiꢑn li kì phꢁi nꢜm trong mꢋch logic

cꢎa toàn bꢕ cꢅt truyꢑn chꢈ không phꢁi là nhꢔng sꢍ

kiꢑn ngꢥu nhiên, khiên cưꢪng như cái cách sꢚ dꢝng

hàng loꢋt các sꢍ kiꢑn tai nꢋn chꢄt ngưꢉi trong kꢀch

bꢁn Hꢕn ma báo oán (Vương Huyꢐn Cơ). Cho nên

sꢍ kiꢑn li kì ñưꢒc sꢚ dꢝng như mꢕt thꢎ pháp nghꢑ

thuꢘt ñꢊ cuꢅn hút, dꢫn dꢠt công chúng ñꢄn vꢂi chân-

thiꢑn-mꢨ sꢦ khác vꢂi viꢑc lꢋm dꢝng nó nhꢜm mꢝc

ñích thꢃa mãn cꢁm giác sꢒ hãi, tò mò cꢎa khán giꢁ,

khꢃa lꢏp nhꢔng thiꢄu hꢝt, yꢄu kém trong nꢕi dung

và kꢨ thuꢘt xây dꢍng kꢀch bꢁn văn hꢇc.

nghꢑ thuꢘt xây dꢍng kꢀch bꢁn văn hꢇc, các tác giꢁ

ñã tiꢄp thu lꢅi cꢏu trúc kꢀch bꢁn mꢛ cꢎa kꢀch nói

phương Tây hiꢑn ñꢋi, phù hꢒp vꢂi thói quen tiꢄp

nhꢘn kꢀch cꢎa khán giꢁ thành phꢅ. Viꢑc tiꢄp thu

dꢋng cꢏu trúc này theo hai hưꢂng, thꢈ nhꢏt ñꢖt

nhꢔng nhân vꢘt cꢎa mình vào sꢍ kiꢑn giꢁ ñꢀnh ñꢊ

nhân vꢘt hành ñꢕng như tác phꢓm Lùng ngưꢐi trong

mꢙng, Sát thꢔ hai mꢏnh và thꢈ hai là bꢕc lꢕ thꢄ giꢂi

nꢕi tâm và nꢕi cꢁm cꢎa mình như Chuyꢂn tàu ñꢂn

thiên ñưꢐng, Ngưꢐi ñàn bà thꢅt lꢍc, Thiên Thiên.

Sꢍ phù hꢒp thꢊ hiꢑn ꢛ chꢣ vꢥn có yꢄu tꢅ “truyꢑn”

ñꢊ ngưꢉi xem dõi theo chꢈ không hoàn toàn phi cꢅt

truyꢑn như dòng kꢀch hiꢑn thꢍc tâm lý hay kꢀch phi

lý phương Tây.

2.2. Xây dꢉng nhân vꢈt

ꢗ góc ñꢕ nꢕi dung, hình tưꢒng nhân vꢘt trong

kꢀch bꢁn văn hꢇc Thành phꢅ Hꢆ Chí Minh ñương

ñꢋi khá phong phú. Khái quát lên có hai loꢋi nhân

vꢘt là: nhân vꢘt ñꢉi thưꢉng và nhân vꢘt lꢀch sꢚ.

Nhân vꢘt ñꢉi thưꢉng ñꢋi diꢑn cho nhiꢐu tꢤng lꢂp

ngưꢉi trong xã hꢕi như công nhân, nông dân, trí

thꢈc…, nhiꢐu vꢀ trí, ñꢀa vꢀ xã hꢕi, có vꢀ trí cao như

lãnh ñꢋo và cꢁ nhꢔng nhân vꢘt ꢛ vꢀ trí thꢏp cꢎa xã

hꢕi. Kꢀch bꢁn văn hꢇc thành phꢅ ñã thꢊ hiꢑn mꢕt

diꢑn mꢋo hình tưꢒng con ngưꢉi Nam bꢕ trong giai

ñoꢋn xây dꢍng, phát triꢊn và hꢕi nhꢘp cꢎa ñꢏt nưꢂc

ꢛ ñꢎ mꢇi thành phꢤn xã hꢕi. Trong sꢅ ñó, nhꢔng

nhân vꢘt bình dân chiꢄm ñưꢒc nhiꢐu tình cꢁm cꢎa

công chúng. Nhꢔng hình tưꢒng nhân vꢘt này kꢄt

tinh trong mình tính cách truyꢐn thꢅng cꢎa ngưꢉi

Nam bꢕ như nꢖng tình vꢂi quê hương như ông Tư

trong Dꢍ cꢎ Hoài Lang (Thanh Hoàng), Tư Hào

trong Biꢊn (Lê Duy Hꢋnh), trꢇng nhân nghĩa như

Sáu Yên trong ðꢅt lꢋ (Ngꢇc Linh), thꢎy chung như

Tư xích lô trong Trꢓu Cau (Thanh Hoàng), nghĩa

hiꢑp như Viꢑt trong Trái tim nhꢏy múa (Nguyꢞn Thꢀ

Minh Ngꢇc)…

Vꢂi viꢑc xây dꢍng cꢅt truyꢑn theo nguyên tꢠc cꢟ

ñiꢊn, truyꢐn thꢅng, cꢏu trúc tác phꢓm cꢎa kꢀch nói

Thành phꢅ Hꢆ Chí Minh ñương ñꢋi phꢤn lꢂn là cꢏu

trúc khép kín, theo công thꢈc phꢟ biꢄn: xung ñꢕt

kꢀch thúc ñꢓy hành ñꢕng kꢀch vꢘn ñꢕng cho ñꢄn khi

xung ñꢕt ñưꢒc giꢁi quyꢄt thì kꢄt thúc tác phꢓm.

Bên cꢋnh ña sꢅ tác phꢓm xây dꢍng cꢅt truyꢑn

theo nguyên tꢠc truyꢐn thꢅng và khép kín thì kꢀch

nói Thành phꢅ Hꢆ Chí Minh ñương ñꢋi cũng có

nhꢔng tác phꢓm theo xu hưꢂng xây dꢍng tình

huꢅng, vꢂi kꢄt cꢏu mꢛ như tác phꢓm Ngꢘ ngôn năm

2000, Chuyꢂn tàu ñꢂn thiên ñưꢐng, Sát thꢔ hai

mꢏnh, Lùng ngưꢐi trong mꢙng cꢎa Lê Hoàng,

Ngưꢐi ñàn bà thꢅt lꢍc cꢎa Nguyꢞn Thꢀ Minh Ngꢇc,

Thiên Thiên cꢎa Viꢑt Linh. Trong nꢣ lꢍc ñꢟi mꢂi

Hình tưꢒng nhân vꢘt lꢀch sꢚ xuꢏt hiꢑn trong các

tác phꢓm như Bí mꢉt vưꢐn Lꢁ Chi, Nꢒ thꢓn, Vương

Thánh Triꢆu Lê, Tꢏ quân Lê Văn Duyꢁt. Riêng kꢀch

bꢁn Ngưꢐi ñàn bà thꢅt lꢍc cꢔa Nguyꢚn Thꢇ Minh

Trang 104

TAÏP CHÍ PHAÙT TRIEÅN KH&CN, TAÄP 19, SOÁ X1-2016

Ngꢀc là mꢕt hiꢑn tưꢒng xây dꢍng nhân vꢘt ñꢕc ñáo

cꢎa kꢀch bꢁn văn hꢇc Thành phꢅ Hꢆ Chí Minh

ñương ñꢋi khi tác giꢁ cho nhân vꢘt lꢀch sꢚ ñꢆng hiꢑn

và ñꢅi thoꢋi vꢂi nhân vꢘt ñương thꢉi.

vꢘt này ñã là nhꢔng nhân vꢘt có tính cách sꢠc sꢁo

trong lꢀch sꢚ hoꢖc trong tác phꢓm văn hꢇc. ðꢆng

thꢉi, các nhân vꢘt này ñưꢒc phát triꢊn tính cách trên

nꢐn cꢎa nhꢔng kꢀch bꢁn có cꢅt truyꢑn ñꢤy ñꢖn, xung

ñꢕt ñꢖt ra gay gꢠt.

ꢗ góc ñꢕ kiꢊu nhân vꢘt, kꢀch bꢁn văn hꢇc Thành

phꢅ Hꢆ Chí Minh phꢟ biꢄn vꢂi kiꢊu nhân vꢘt tính

cách, ñưꢒc xây dꢍng theo nguyên tꢠc cꢎa chꢎ nghĩa

hiꢑn thꢍc. Ngoài ra, kꢀch nói thành phꢅ bưꢂc ñꢤu có

nhꢔng kꢀch bꢁn văn hꢇc xây dꢍng nhân vꢘt biꢊu

trưng, biꢊu tưꢒng.

ꢗ phꢋm vi phꢁn ánh hiꢑn thꢍc cuꢕc sꢅng, mꢕt

sꢅ kꢀch bꢁn ñã xây dꢍng ñưꢒc nhꢔng nhân vꢘt vꢂi

tính cách hoàn chꢡnh, tꢋo nên sꢍ sinh ñꢕng và chiꢐu

sâu cho tác phꢓm như nhân vꢘt Tâm vꢂi tính cách

chꢏt phác, hꢆn hꢘu, làm ăn chân chính ñꢅi lꢘp vꢂi

tính cách lꢇc lõi, bꢏt chꢏp, chà ñꢋp lên mꢇi giá trꢀ

cꢎa Trí trong Hoa Biꢊn cꢎa Lê Bình. Nhân vꢘt bà

Thơm vꢂi tình yêu mù quáng, nuông chiꢐu con và

nhân vꢘt Hꢘu ñꢟ ñꢅn, hư hꢃng trong Tiꢂng vꢍc sành

cꢎa Trung Dân. ðiꢊm khá thú vꢀ trong xây dꢍng

nhân vꢘt cꢎa Hoa Biꢊn là Hai nhân vꢘt bà Thơm và

Hꢘu không phꢁi là cꢖp nhân vꢘt ñꢅi lꢘp vꢐ tính cách

mà theo hưꢂng nhân quꢁ. Hành ñꢕng cꢎa nhân vꢘt

ngưꢉi mꢩ tꢋo nên tính cách cho ngưꢉi con. Sꢍ

nuông chiꢐu cꢎa nhân vꢘt ngưꢉi mꢩ ñã góp phꢤn

làm cho con mình hư hꢃng và ñꢓy chính mình vào

bi kꢀch khi cùng lúc mꢏt cꢁ hai ngưꢉi con. Kꢀch bꢁn

Ngôi nhà không có ñàn ông cꢎa Ngꢇc Linh tuy chꢡ

ñi vào vꢏn ñꢐ thuꢕc phꢋm vi tình yêu, gia ñình,

nhưng dưꢂi ngòi bút khꢠc hꢇa tính cách nhân vꢘt

cꢎa Ngꢇc Linh, nhꢔng nhân vꢘt, vꢂi tính cách rõ

ràng in dꢏu trong tâm trí cꢎa ngưꢉi xem hơn 20 năm

nay như tính bꢁo thꢎ cꢎa nhân vꢘt bà Hꢘu, tính cam

chꢀu cꢎa nhân vꢘt Dì Ba, tính sꢠc sꢁo cꢎa nhân vꢘt

Xuân, tính buông thꢁ cꢎa nhân vꢘt Hꢋ và tính cách

quyꢄt liꢑt cꢎa nhân vꢘt Thu.

Trong xây dꢍng nhân vꢘt, các tác giꢁ thưꢉng

xây dꢍng hai tuyꢄn nhân vꢘt chính ñꢋi diꢑn cho hai

tuyꢄn xung ñꢕt giꢔa thiꢑn-ác, tích cꢍc-tiêu cꢍc, tiꢄn

bꢕ-lꢋc hꢘu… Hành ñꢕng cꢎa nhân vꢘt do tính cách

nhân vꢘt quyꢄt ñꢀnh. Hành ñꢕng nhân vꢘt tꢋo thành

mꢕt chuꢣi sꢍ kiꢑn-hành ñꢕng cꢎa cꢅt truyꢑn, mang

tính chꢏt nhân quꢁ, thúc ñꢓy hành ñꢕng kꢀch vꢘn

ñꢕng. Cách thꢈc thꢊ hiꢑn tính cách nhân vꢘt theo

công thꢈc phꢟ biꢄn là sꢍ kiꢑn-hành ñꢕng và ngôn

ngꢔ nhân vꢘt. Tính cách cꢎa nhân vꢘt còn thꢊ hiꢑn

thông qua ngôn ngꢔ cꢎa chính nhân vꢘt ñó hoꢖc qua

miêu tꢁ cꢎa mꢕt nhân vꢘt khác, ñꢆng thꢉi thông qua

viꢑc mꢛ rꢕng các thꢎ pháp miêu tꢁ nꢕi tâm nhân vꢘt

như phân thân, giꢏc mơ, ñꢆng hiꢑn.

Nhꢔng tính cách nhân vꢘt ñưꢒc xây dꢍng sꢠc

sꢁo, ñꢘm nét thưꢉng trong các kꢀch bꢁn thuꢕc phꢋm

vi ñꢐ tài lꢀch sꢚ hoꢖc nhꢔng kꢀch bꢁn ñưꢒc chuyꢊn

thꢊ tꢌ tác phꢓm văn hꢇc. Tiêu biꢊu như tích cách

chính trꢍc, yêu nưꢂc thương dân cꢎa nhân vꢘt

Nguyꢞn Trãi ñꢅi lꢘp vꢂi tính cách xu nꢀnh, gian xꢁo

cꢎa nhân vꢘt thái giám Tꢋ Thanh hay tích cách vꢀ kꢙ

cꢎa nhân vꢘt hoàng hꢘu Nguyꢞn Thꢀ Anh trong Bí

mꢉt vưꢐn Lꢁ Chi cꢎa Hoàng Hꢔu ðꢁn, tính cách

cương trꢍc và ñꢐ cao cꢁnh giác cꢎa Cao Thꢝc ñꢅi

lꢘp vꢂi tích cách nham hiꢊm cꢎa nhân vꢘt Nhan Tꢏn

và tích cách chꢎ quan, hưꢛng lꢋc cꢎa nhân vꢘt An

Dương Vương trong Nꢒ thꢓn cꢎa Lê Duy Hꢋnh;

tính cách lưu manh cꢎa Xuân trong Sꢑ ñꢒ cꢎa Lê

Chí Trung chuyꢊn thꢊ tꢌ tiꢊu thuyꢄt cùng tên cꢎa

nhà văn Vũ Trꢇng Phꢝng. Sꢛ dĩ tính cách nhân vꢘt

trong các kꢀch bꢁn này ñꢘm nét vì bꢁn thân các nhân

Vꢐ khai thác chiꢐu sâu tâm lý, nꢕi tâm nhân vꢘt,

kꢀch nói Thành phꢅ Hꢆ Chí Minh ñương ñꢋi có

dòng kꢀch tâm lý mà tiêu biꢊu là các kꢀch bꢁn văn

hꢇc cꢎa tác giꢁ Ái Như, Thành Hꢕi (lꢏy bút danh

chung là Hoàng Thái Thanh). Các nhân vꢘt tâm lý

trong kꢀch cꢎa Hoàng Thái Thanh thưꢉng có sꢅ

phꢘn éo le và ñưꢒc ñꢖt vào nhꢔng tình huꢅng nhiꢐu

trăn trꢛ, day dꢈt. Hoàng Thái Thanh ñã sáng tác ba

tác phꢓm nꢅi tiꢄp nhau Thꢈ yêu lꢓn nꢄa, Màu cꢔa

tình yêu, Cꢏm ơn mình ñã yêu em khai thác tâm lý

Trang 105

SCIENCE & TECHNOLOGY DEVELOPMENT, Vol 19, No.X1-2016

nhân vꢘt Thôi Hꢆng Phꢏn và cô giáo Bích Hꢆng

trong nhꢔng tình huꢅng khác nhau. ðây cũng là

kiꢊu sáng tác kꢀch bꢁn nhiꢐu tꢘp ñꢕc ñáo. Thꢈ yêu

lꢓn nꢄa khai thác niꢐm day dꢈt giꢔa lòng hꢘn thù và

khát vꢇng yêu thương cꢎa nhân vꢘt Thôi Hꢆng Phꢏn

khi gꢖp cô giáo Bích Hꢆng. Màu cꢔa tình yêu khai

thác nꢕi tâm cꢎa hai nhân vꢘt này khi ngưꢉi vꢒ cũ

quay trꢛ vꢐ trưꢂc thꢐm ñám cưꢂi cꢎa hꢇ. Và Cꢏm

ơn mình ñã yêu em khai thác nꢕi tâm cꢎa hai nhân

vꢘt trưꢂc ngưꢪng cꢚa cꢎa cái chꢄt, chia lìa hꢇ. Các

kꢀch bꢁn dòng kꢀch tâm lý giúp diꢞn viên thꢊ hiꢑn

chiꢐu sâu diꢞn xuꢏt cꢎa mình và làm nên phong

cách riêng cꢎa tác giꢁ Hoàng Thái Thanh cũng như

sân khꢏu kꢀch Hoàng Thái Thanh.

Mꢖc dù sꢅ lưꢒng kꢀch bꢁn thꢉi gian qua khá lꢂn,

kiꢊu, loꢋi nhân vꢘt ñưꢒc thꢊ hiꢑn trong kꢀch bꢁn

phong phú nhưng kꢀch nói Thành phꢅ Hꢆ Chí Minh

ñương ñꢋi chưa có nhiꢐu hình tưꢒng nhân vꢘt lưu

dꢏu sâu ñꢘm trong tâm trí cꢎa ñꢕc giꢁ cũng như

khán giꢁ. Lý do có thꢊ bꢠt nguꢆn tꢌ phꢤn lꢂn nꢕi

dung kꢀch nói Thành phꢅ Hꢆ Chí Minh ñi vào

nhꢔng xung ñꢕt mang tính chꢏt cá nhân hoꢖc sinh

hoꢋt ñꢉi sꢅng, không nhiꢐu các tác phꢓm khai thác

nhꢔng xung ñꢕt mang tính chꢏt xã hꢕi, thꢊ hiꢑn tính

chính luꢘn, tư tưꢛng sꢠc bén cho nên thiꢄu nhꢔng

nhân vꢘt trung tâm thꢊ hiꢑn sꢈc khái quát hóa và

ñiꢊn hình hóa ñꢖc trưng cꢎa thꢉi xây dꢍng, phát

triꢊn và hꢕi nhꢘp cꢎa thành phꢅ và ñꢏt nưꢂc. Ngoài

ra, khi ñi vào các ñꢐ tài có nꢕi dung gꢠn vꢂi bꢅi

cꢁnh ñꢏt nưꢂc hiꢑn nay, kꢀch bꢁn văn hꢇc Thành

phꢅ Hꢆ Chí Minh ñương ñꢋi thưꢉng theo khuynh

hưꢂng kꢀch hiꢑn thꢍc phê phán. Các nhân vꢘt ñꢋi

diꢑn cho tiêu cꢍc trong xã hꢕi ñưꢒc ñiꢊn hình hóa

trong khi nhân vꢘt tích cꢍc thì lꢋi chưa ñưꢒc xây

dꢍng ñúng tꢤm, ñôi khi tác giꢁ xꢚ lý hành ñꢕng cꢎa

nhân vꢘt tích cꢍc mang tính chꢏt gưꢒng ép, chưa

hꢒp lý và thiꢄu sꢈc thuyꢄt phꢝc. Kꢀch bꢁn văn hꢇc

Thành phꢅ Hꢆ Chí Minh ñương ñꢋi ñang thiꢄu

nhꢔng nhân vꢘt kꢄt tinh ñꢘm nét và mang hơi thꢛ

cꢎa thꢉi ñꢋi xây dꢍng, phát triꢊn và hꢕi nhꢘp cꢎa

thành phꢅ và ñꢏt nưꢂc, thiꢄu nhꢔng ngưꢉi “anh

hùng” cꢎa thꢉi cuꢕc.

Lê Hoàng có lꢦ là tác giꢁ có nhiꢐu kꢀch bꢁn sáng

tác theo xu hưꢂng nghꢑ thuꢘt phi truyꢐn thꢅng nhꢏt.

ꢗ góc ñꢕ xây dꢍng nhân vꢘt, nhân vꢘt trong kꢀch

cꢎa Lê Hoàng ñưꢒc xây dꢍng theo hưꢂng biꢊu

trưng, biꢊu tưꢒng hơn là tính cách. Tiêu biꢊu như

nhân vꢘt ngưꢉi chꢎ cꢚa hàng trong tác phꢓm Lùng

ngưꢐi trong mꢙng cꢎa Lê Hoàng. Nhân vꢘt này lúc

ñꢤu xuꢏt hiꢑn là mꢕt con ngưꢉi bình thưꢉng nhưng

vꢐ sau lꢋi ñưꢒc các nhân vꢘt nꢔ lꢠp ghép thành các

nhân vꢘt khác. Ngoài ra có thꢊ kꢊ ñꢄn nhân vꢘt

Miên Tâm trong Ngôi nhà anh túc cꢎa Nguyꢞn

Mꢋnh Tuꢏn. Nhân vꢘt Miên Tâm ám chꢡ bóng ñêm,

nhꢔng góc khuꢏt trong lòng ngưꢉi. Và nꢄu ta thꢃa

hiꢑp vꢂi nhân vꢘt ñꢏy thì tꢌng chút, tꢌng chút mꢕt,

nhân vꢘt ñꢏy sꢦ dꢥn ta ñꢄn con ñưꢉng xa ngã. Ngoài

ra, nhân vꢘt dàn ñꢆng ca trong kꢀch bꢁn Ngưꢐi ñàn

bà thꢅt lꢍc cꢔa Nguyꢞn Thꢀ Minh Ngꢇc cũng là mꢕt

nét mꢂi trong xây dꢍng nhân vꢘt cꢎa kꢀch nói

Thành phꢅ Hꢆ Chí Minh ñương ñꢋi. Nhân vꢘt này

vꢌa ñóng vai trò bình phꢓm như trong sân khꢏu

truyꢐn thꢅng Viꢑt Nam nhưng ñꢆng thꢉi ñóng vai

trò dꢥn dꢠt và thúc ñꢓy mꢋch kꢀch vꢘn ñꢕng ꢛ mꢕt

kꢀch bꢁn mà xung ñꢕt kꢀch không hiꢑn trên bꢐ nꢟi

thông qua sꢍ ñꢅi kháng giꢔa tính cách nhân vꢘt.

Nhân vꢘt giàn ñꢆng ca còn là mꢕt kiꢊu nhân vꢘt

biꢊu trưng, ñꢋi diꢑn cho tꢘp thꢊ nhꢔng ngưꢉi phꢝ nꢔ

Viꢑt Nam.

Cuꢅi cùng, kꢀch nói Thành phꢅ Hꢆ Chí Minh

ñương ñꢋi vꢥn còn nhiꢐu kꢀch bꢁn mà các nhân vꢘt

chꢎ yꢄu thꢊ hiꢑn vai trò chꢈc năng, ñꢋi diꢑn cho hai

thái cꢍc tꢅt-xꢏu, tích cꢍc-tiêu cꢍc mang tính chꢏt

giáo dꢝc tình cꢁm, ñꢋo ñꢈc hơn là thꢊ hiꢑn ñưꢒc

nhꢔng tính cách sinh ñꢕng, có chiꢐu sâu, vꢂi sꢈc

khái quát mang tính chꢏt xã hꢕi. Nguyên nhân này

thuꢕc vꢐ trình ñꢕ sáng tác cꢎa tác giꢁ kꢀch bꢁn. Các

nhân vꢘt ñưꢒc xây dꢍng theo nguyên tꢠc sáng tác

hiꢑn thꢍc nhưng chꢏt liꢑu, cơ sꢛ cꢎa hiꢑn thꢍc nꢕi

dung và hiꢑn thꢍc tâm lý nhân vꢘt chưa chꢠc chꢠn

và nhuꢤn nhuyꢞn. Cꢅt truyꢑn chưa xây dꢍng ñưꢒc

nhꢔng sꢍ kiꢑn, biꢄn cꢅ mang tính logic, phù hꢒp vꢂi

Trang 106

TAÏP CHÍ PHAÙT TRIEÅN KH&CN, TAÄP 19, SOÁ X1-2016

tích cách và sꢍ phát triꢊn cꢎa nhân vꢘt. Cho nên

hành ñꢕng cꢎa nhân vꢘt trưꢂc các sꢍ kiꢑn, biꢄn cꢅ

mang tính chꢏt khiên cưꢪng, không làm bꢘt lên tính

cách nhân vꢘt cũng như tính hꢒp lý vꢐ sꢍ tꢍ do ý

chí và hành ñꢕng cꢎa nhân vꢘt.

giꢇng lý luꢘn, triꢄt lý. ðây là phong cách ngôn ngꢔ

nhân vꢘt không chꢡ riêng kꢀch nói mà có lꢦ là phong

cách truyꢐn thꢅng cꢎa các nhân vꢘt trong văn hꢇc

Nam bꢕ tꢌ các tác phꢓm văn xuôi hoꢖc kꢀch nói ñꢤu

thꢄ kꢙ XX cꢎa Nam bꢕ cho ñꢄn nay. Ngôn ngꢔ

nhân vꢘt này là phꢁn chiꢄu phong cách ngôn ngꢔ và

tư duy cꢎa ngưꢉi Viꢑt vùng Nam bꢕ. ðiꢐu này vꢌa

góp phꢤn ñưa kꢀch nói gꢤn gũi vꢂi ñꢕc giꢁ, khán giꢁ

Nam bꢕ vꢌa cá tính hóa nhân vꢘt kꢀch trong thꢊ

hiꢑn bꢅi cꢁnh ñꢉi sꢅng, xã hꢕi, văn hóa và con

ngưꢉi vùng Nam bꢕ.

2.3. Xây dꢉng ngôn ngꢎ ñꢄi thoꢆi

ꢗ nghꢑ thuꢘt xây dꢍng ngôn ngꢔ, ngôn ngꢔ ñꢅi

thoꢋi cꢎa kꢀch bꢁn văn hꢇc Thành phꢅ Hꢆ Chí Minh

ñương ñꢋi phꢤn lꢂn vꢥn mang nhꢔng ñꢖc ñiꢊm

chung cꢎa ngôn ngꢔ kꢀch nói Viꢑt Nam hiꢑn ñꢋi.

Ngôn ngꢔ ñꢅi thoꢋi cꢎa kꢀch bꢁn văn hꢇc Thành

phꢅ Hꢆ Chí Minh là ngôn ngꢔ thꢊ hiꢑn hành ñꢕng

và tính cách nhân vꢘt. Ngôn ngꢔ hành ñꢕng ñưꢒc

thꢊ hiꢑn bꢜng tranh luꢘn, tꢏn công, truy vꢏn, thuyꢄt

phꢝc, cꢤu khꢓn, ñe dꢇa giꢔa các nhân vꢘt vꢂi

nhau… Tính logic cꢎa hành ñꢕng nhân vꢘt cũng thꢊ

hiꢑn qua tính logic trong ngôn ngꢔ ñꢅi thoꢋi giꢔa

các nhân vꢘt. Không có vai trò dꢥn dꢠt cꢎa tác giꢁ

như trong thꢊ loꢋi văn hꢇc tꢍ sꢍ, nhꢔng gì thuꢕc vꢐ

nhân vꢘt ñưꢒc bꢕc lꢕ bꢜng chính ngôn ngꢔ ñꢅi thoꢋi

cꢎa nhân vꢘt ñó. Ngôn ngꢔ ñꢅi thoꢋi giúp ñꢕc giꢁ

hiꢊu ñưꢒc suy nghĩ, quan ñiꢊm cꢎa nhân vꢘt. Thông

qua ngôn ngꢔ ñꢅi thoꢋi, tính cách nhân vꢘt ñưꢒc

bꢕc lꢕ, phơi bày.

2.4. Nhꢎng ñiꢍm mꢏi trong thꢐ pháp nghꢇ

thuꢈt

Vꢐ mꢖt thꢎ pháp nghꢑ thuꢘt, kꢀch nói Thành phꢅ

Hꢆ Chí Minh ñương ñꢋi bưꢂc ñꢤu ñã tiꢄp thu và vꢘn

dꢝng nhꢔng thꢎ pháp nghꢑ thuꢘt cꢎa kꢀch nói hiꢑn

ñꢋi thꢄ giꢂi vào xây dꢍng tác phꢓm. Có thꢊ kꢊ ñꢄn

các tác phꢓm vꢘn dꢝng thành công nhꢔng thꢎ pháp

mꢂi như :

Thꢎ pháp vꢐ giꢏc mơ ñưꢒc Hoàng Hꢔu ðꢁn vꢘn

dꢝng trong tác phꢓm Bí mꢉt vưꢐn lꢁ chi thông qua

giꢏc mơ cꢎa hoàng hꢘu Nguyꢞn Thꢀ Anh. Hoꢖc giꢏc

mơ cꢎa bà Hꢘu và cuꢕc ñꢅi thoꢋi cꢎa bà vꢂi bóng

trꢠng trong Ngôi nhà không có ñàn ông cꢎa Ngꢇc

Linh.

Bên cꢋnh ñó, ñiꢊm ñꢖc sꢠc trong ngôn ngꢔ kꢀch

bꢁn văn hꢇc Thành phꢅ Hꢆ Chí Minh ñương ñꢋi là

ngôn ngꢔ ñꢅi thoꢋi miêu tꢁ và khꢠc hꢇa tính cách

nhân vꢘt theo hình tưꢒng con ngưꢉi Nam bꢕ. Viꢑc

khꢠc hóa tính cách Nam bꢕ ñưꢒc thꢊ hiꢑn thông qua

lꢅi khꢓu ngꢔ Nam bꢕ, sꢚ dꢝng lꢅi nói và phương

ngꢔ Nam bꢕ. Xây dꢍng ngôn ngꢔ ñꢅi thoꢋi cꢎa

nhân vꢘt theo lꢅi khꢓu ngꢔ Nam bꢕ góp phꢤn vꢌa

khꢠc hꢇa tính cách nhân vꢘt, phù hꢒp vꢂi bꢅi cꢁnh

ñꢖt ra trong kꢀch bꢁn vꢌa góp phꢤn làm nên tính

chꢏt ñꢖc sꢠc cꢎa kꢀch bꢁn văn hꢇc Thành phꢅ Hꢆ

Chí Minh so vꢂi các ñꢀa phương khác cꢎa cꢁ nưꢂc.

Bên cꢋnh ñó, ngôn ngꢔ ñꢅi thoꢋi cꢎa nhân vꢘt kꢀch

Thành phꢅ Hꢆ Chí Minh ñương ñꢋi ña phꢤn ñꢐu là

dꢋng ngôn ngꢔ hꢆn nhiên, chꢏt phác. Nhìn chung,

ngôn ngꢔ ñꢅi thoꢋi cꢎa nhân vꢘt trong kꢀch nói

Thành phꢅ Hꢆ Chí Minh ít bóng bꢁy, ꢓn ý hay cao

Thꢎ pháp gián cách ñưꢒc Viꢑt Linh vꢘn dꢝng

trong tác phꢓm Thiên Thiên, vꢂi vai trò dꢥn dꢠt và

xâu nꢅi cꢅt truyꢑn cꢎa nhân vꢘt Thiên thiên. Hay

trong kꢀch bꢁn Ngưꢐi ñàn bà thꢅt lꢍc cꢎa Nguyꢞn

Thꢀ Minh Ngꢇc, vꢂi vai trò dꢥn dꢠt cꢎa nhân vꢘt

dàn ñꢆng ca.

Thꢎ pháp ñꢆng hiꢑn vꢐ không gian ñưꢒc Ngꢇc

Linh vꢘn dꢝng sáng tꢋo trong tác phꢓm Ngôi nhà

thiꢂu ñàn bà. Hai tuyꢄn nhân vꢘt tꢆn tꢋi ꢛ hai thꢄ

giꢂi khác nhau: thꢄ giꢂi cꢎa ngưꢉi sꢅng và thꢄ giꢂi

cꢎa ngưꢉi chꢄt. Nhân vꢘt ꢛ hai không gian này tuy

không ñꢅi thoꢋi trꢍc tiꢄp vꢂi nhau nhưng cùng song

song tꢆn tꢋi và quan sát lꢥn nhau.

Trong khi ñó, thꢎ pháp ñꢆng hiꢑn vꢐ thꢉi gian

ñưꢒc Nguyꢞn Thꢀ Minh Ngꢇc sꢚ dꢝng sáng tꢋo

trong Ngưꢐi ñàn bà thꢅt lꢍc. ꢗ tác phꢓm, nhân vꢘt

Trang 107

SCIENCE & TECHNOLOGY DEVELOPMENT, Vol 19, No.X1-2016

ngưꢉi chꢆng và nhꢔng ngưꢉi phꢝ nꢔ nꢟi tiꢄng trong

lꢀch sꢚ, truyꢐn thuyꢄt và văn hꢇc khác nhau vꢐ thꢉi

gian nhưng hꢇ cùng xuꢏt hiꢑn và ñꢅi thoꢋi vꢂi nhau.

Bên cꢋnh ñó, kꢀch bꢁn văn hꢇc Thành phꢅ Hꢆ

Chí Minh ñương ñꢋi cũng có nhꢔng tác phꢓm xây

dꢍng kiꢊu nhân vꢘt mang tính biꢊu trưng như ñꢖt

tên các nhân vꢘt là trꢠng, xanh, vàng, ñꢃ trong tác

phꢓm Lùng ngưꢐi trong mꢙng cꢎa Lê Hoàng hay

nhân vꢘt Miên Tâm trong tác phꢓm Ngôi nhà anh

túc cꢎa Trꢤn Mꢋnh Tuꢏn.

thành phꢅ trong bꢅi cꢁnh khó khăn chung cꢎa cꢁ

nưꢂc. Và chꢠc chꢠn, nꢄu ñꢐ cꢘp ñꢄn nhꢔng ñꢖc

ñiꢊm, thành tꢍu cꢎa kꢀch nói Viꢑt Nam thꢉi gian

qua, vꢂi tư cách là mꢕt thꢊ loꢋi văn hꢇc, mà không

nhꢠc ñꢄn nhꢔng ñóng góp trong viꢑc duy trì và phát

triꢊn ñꢕi ngũ sáng tác kꢀch bꢁn cũng như nꢕi dung

phꢁn ánh và nhꢔng ñiꢊm ñꢟi mꢂi vꢐ mꢖt nghꢑ thuꢘt

cꢎa kꢀch nói bꢁn văn hꢇc Thành phꢅ Hꢆ Chí Minh

ñương ñꢋi thì quꢁ là mꢕt thiꢄu sót.

Thꢉi gian vꢌa qua, văn hꢇc kꢀch Thành phꢅ Hꢆ

Chí Minh ñã tiꢄn nhꢔng bưꢂc mꢋnh vꢐ lꢍc lưꢒng

sáng tác, sꢅ lưꢒng kꢀch bꢁn. Nhưng nhìn tꢟng thꢊ,

nꢣ lꢍc ñꢟi mꢂi chưa trꢛ thành xu hưꢂng chꢎ ñꢋo.

Kꢀch nói Thành phꢅ Hꢆ Chí Minh ñang hiꢄm nhꢔng

kꢀch bꢁn văn hꢇc mang chiꢐu sâu tư duy, mꢂi lꢋ vꢐ

ñiꢊm nhìn và nghꢑ thuꢘt thꢊ hiꢑn. Mà kꢀch bꢁn văn

hꢇc vꢂi tư cách là khâu ñꢤu tiên, quan trꢇng cꢎa

toàn bꢕ quy trình sáng tꢋo vꢛ diꢞn cꢤn phꢁi thay ñꢟi

và ñꢟi mꢂi trưꢂc tiên. Cho nên cꢤn thiꢄt phꢁi có

nhꢔng hꢣ trꢒ cho nhꢔng tác giꢁ, kꢀch bꢁn mꢋnh dꢋn

ñꢟi mꢂi. Hiꢑn nay nhꢔng kꢀch bꢁn cách tân vꢥn còn

bꢀ khuꢏt lꢏp bꢛi nhꢔng kꢀch bꢁn sáng tác theo lꢅi

mòn, công thꢈc. ðꢟi mꢂi phꢁi gꢆm cꢁ vꢐ nꢕi dung

và nghꢑ thuꢘt xây dꢍng kꢀch bꢁn, ñꢟi mꢂi vꢐ tư duy

tuyꢊn chꢇn, sꢚ dꢝng kꢀch bꢁn và cꢁ cách thꢈc ꢈng

xꢚ vꢂi tác giꢁ, tác phꢓm tꢌ chính các sân khꢏu kꢀch

nói cꢎa thành phꢅ. ðꢟi mꢂi phꢁi tiꢄp tꢝc ñưꢒc

khuyꢄn khích, tꢋo ñiꢐu kiꢑn và phꢁi trꢛ thành xu

hưꢂng chꢎ ñꢋo.

Nhìn chung, mꢕt sꢅ ñiꢊm mꢂi trong thꢎ pháp

xây dꢍng kꢀch bꢁn văn hꢇc thꢄ giꢂi hiꢑn ñꢋi ñã

ñưꢒc mꢕt sꢅ tác giꢁ kꢀch bꢁn thành phꢅ tiꢄp thu và

vꢘn dꢝng sáng tꢋo trong ñiꢐu kiꢑn cꢝ thꢊ cꢎa kꢀch

nói Viꢑt Nam và Thành phꢅ Hꢆ Chí Minh, phù hꢒp

vꢂi thói quen tiꢄp nhꢘn cꢎa công chúng. Và trong

tình hình cꢎa văn hꢇc kꢀch Viꢑt Nam nói chung và

Thành phꢅ Hꢆ Chí Minh nói riêng cꢤn tꢋo ñiꢐu kiꢑn

cho nhꢔng kꢀch bꢁn văn hꢇc theo xu hưꢂng ñꢟi mꢂi

nghꢑ thuꢘt ñꢄn vꢂi công chúng, ñꢆng thꢉi trꢛ thành

xu hưꢂng chꢎ ñꢋo nhꢜm thúc ñꢓy tiꢄn trình phát

triꢊn cꢎa kꢀch nói chꢈ không chꢡ dꢌng lꢋi ꢛ viꢑc xây

dꢍng tác phꢓm mꢂi lꢋ nhꢜm thu hút khán giꢁ ñꢄn

vꢂi sân khꢏu. Bꢛi lꢀch sꢚ kꢀch nói thꢄ giꢂi ñã chꢈng

minh rꢜng nꢄu không có sꢍ ñꢟi mꢂi tꢌ kꢀch bꢁn văn

hꢇc gꢆm cꢁ nꢕi dung và nghꢑ thuꢘt thꢊ hiꢑn thì sꢦ

rꢏt khó có nhꢔng ñꢟi mꢂi trong nghꢑ thuꢘt dàn dꢍng

và trình diꢞn kꢀch.

3. Kꢑt luꢈn

Trong hơn 20 năm qua, Thành phꢅ Hꢆ Chí Minh

là mꢕt trong nhꢔng ñꢀa phương, không muꢅn nói là

duy nhꢏt cꢎa cꢁ nưꢂc, có hoꢋt ñꢕng sáng tác kꢀch

bꢁn và biꢊu diꢞn kꢀch nói sôi ñꢕng. Có thꢊ còn

nhꢔng ý kiꢄn khác nhau vꢐ sꢍ chưa ñꢆng ñꢐu vꢐ

chꢏt lưꢒng nghꢑ thuꢘt cꢎa kꢀch bꢁn văn hꢇc, vꢛ diꢞn

và cꢁ cách thꢈc tꢟ chꢈc hoꢋt ñꢕng cꢎa kꢀch nói

thành phꢅ nhưng có mꢕt ñiꢐu không thꢊ phꢎ nhꢘn là

vꢂi tâm huyꢄt cꢎa ñꢕi ngũ tác giꢁ kꢀch bꢁn, ñꢋo

diꢞn, diꢞn viên và các nghꢑ sĩ có liên quan, thꢊ loꢋi

văn hꢇc và sân khꢏu này ñã tꢆn tꢋi và phát triꢊn tꢋi

Cuꢅi cùng, kꢀch nói Thành phꢅ Hꢆ Chí Minh chꢡ

có thꢊ tiꢄp tꢝc phát triꢊn vꢔng chꢠc khi nꢣ lꢍc ñꢟi

mꢂi phꢁi diꢞn ra cùng lúc, cùng chiꢐu ꢛ cꢁ hai

phương diꢑn: văn hꢇc kꢀch và sân khꢏu kꢀch. Bꢛi sꢦ

khó có mꢕt nꢐn sân khꢏu kꢀch phát triꢊn nꢄu không

có mꢕt nꢐn văn hꢇc kꢀch phát triꢊn và ngưꢒc lꢋi.

Riêng ꢛ góc ñꢕ văn hꢇc, bên cꢋnh viꢑc nâng cao lꢍc

lưꢒng sáng tác kꢀch bꢁn, văn hꢇc kꢀch Thành phꢅ

ñang cꢤn mꢕt sꢍ quan tâm ñúng mꢈc cꢎa giꢂi phê

bình và nghiên cꢈu văn hꢇc.

Trang 108

TAÏP CHÍ PHAÙT TRIEÅN KH&CN, TAÄP 19, SOÁ X1-2016

The features of content and playwriting art

in Ho Chi Minh City’s contemporary play

•

Luu Trung Thuy

Vietnam National University - Ho Chi Minh City

ABSTRACT:

Since the last decade of the twentieth

century, Ho Chi Minh City has become one of

the Vietnamese lively dramatic literature and

theater centers. During the past twenty years,

together with dramatic theater, Ho Chi Minh

playwriting techniques to suit Vietnamese’s

drama reception habits.

This paper generally provides content

feature (focus on conflicts) and playwriting art

feature (focus on plots, characteristics,

dialogue language construction and the

acquirement of new art techniques in Ho Chi

Minh City’s contemporary literary scripts),

contributing to the evaluation and summary of

Ho Chi Minh City’s dramatic literature during

the past.

City’s dramatic literature has built up

a

professional playwriter force, providing

audiences plays which reflect the conflicts

between human’s life in the time of Vietnam’s

reformation and integration. Besides, these

plays have contributed experiences in

acquiring and applying the world modern

Keywords: drama, Contemporary Vietnamese play, Contemporary Vietnamese drama,

Contemporary Ho Chi Minh City play, Contemporary Ho Chi Minh City drama

TÀI LIꢂU THAM KHꢃO

[1]. Annette J.Saddik (2007), Contemporary

American drama, Edinburgh University Press,

Edinburgh.

[6]. John Howard Lawson (1960), Theory and

technique of playwriting, Hill and Wang, New

York.

[2]. David Krasner (2012), A history of modern

drama, Wiley-Blackwell, Oxford.

[7]. Marvin Carlson (1993), Theories of the

theatre: a historical and critical survey, from

the Greeks to the present, Cornell University

Press, New York.

[3]. Trꢤn Trꢇng ðăng ðàn (2004), Nghꢁ thuꢉt sân

khꢅu Viꢁt Nam, Nhà xuꢏt bꢁn Văn hꢇc, Hà

Nꢕi.

[8]. Oscar G.Brockett, Robert Findlay (1991),

Century of innovation: A history of European

and American theatre and drama since the

late nineteenth century, Allyn and Bacon,

Massachusetts.

[4]. Trꢤn Trꢇng ðăng ðàn (2011), Kꢇch Viꢁt Nam:

thưꢋng thꢛc và bình luꢉn, Nhà xuꢏt bꢁn Văn

hóa-Văn nghꢑ, Tp Hꢆ Chí Minh.

[5]. Phan Cꢍ ðꢑ (2004), Văn hꢀc Viꢁt Nam thꢂ kꢃ

XX: Nhꢄng vꢅn ñꢆ lꢇch sꢈ và lý luꢉn, Nhà xuꢏt

bꢁn Giáo dꢝc, Hà Nꢕi.

[9]. ðình Quang, “Kꢀch nói giai ñoꢋn tꢌ sau Cách

mꢋng tháng Tám ñꢄn nay”, Tꢍp chí Văn hꢀc,

sꢑ 7, tr.3-12 (2001).

Trang 109

SCIENCE & TECHNOLOGY DEVELOPMENT, Vol 19, No.X1-2016

[10]. ðình Quang, “ðiꢊm qua phương pháp sáng tꢋo

cꢎa sân khꢏu phương Tây”, Tꢍp chí sân khꢅu,

sꢅ tháng 10, tháng 11, tr.56-59 (2012).

[13]. Tꢏt Thꢠng (1996), Diꢁn mꢍo sân khꢅu: nghꢁ sĩ

và tác phꢝm, Nhà xuꢏt bꢁn Sân khꢏu, Hà Nꢕi.

[14]. Viꢑn sân khꢏu (1995), 20 năm sân khꢅu Viꢁt

Nam (1975-1995), Nhà xuꢏt bꢁn Sân khꢏu, Hà

Nꢕi.

[11]. Nguyꢞn Thꢀ Minh Thái (1999), Sân khꢅu và

tôi, Nhà xuꢏt bꢁn Sân khꢏu, Hà Nꢕi.

[12]. Nguyꢞn Văn Thành (2008), Kꢇch nói Thành

phꢑ Hꢕ Chí Minh mꢙt chꢜng ñưꢐng lꢇch sꢈ,

Nhà xuꢏt bꢁn Sân khꢏu, Hà Nꢕi.

Trang 110