Giáo dục nghệ thuật và đơn vị nghệ thuật biểu diễn
NGHIÊN CỨU
VĂN HÓA - NGHỆ THUẬT
V
ĂN H Ó
A
Bảng 1
Loại hình
GDNT
Mục tiêu
Nội dung
Phương pháp
Ví dụ
GIÁO DỤC NGHỆ THUẬT
VÀ ĐƠN VỊ NGHỆ THUẬT BIỂU DIỄN
Tạo nên sự hiểu
biết, khả năng
thưởng thức và
sáng tạo một
loại hình nghệ
thuật cụ thể
Các tri thức và kỹ
năng về loại hình
nghệ thuật
Giáo dục
thực hành
Các phương pháp
giáo dục được hình
thức hóa và tiêu
chuẩn hóa
Giáo dục
thể nghiệm
Các phương pháp
giáo dục đa dạng,
linh hoạt
Dạy vẽ, dạy
hát, dạy múa
Giáo dục
về nghệ
thuật
PHẠM BÍCH HUYỀN
Tóm tắt
Đạt các mục tiêu
giáo dục: phát triển
suy nghĩ sáng tạo,
kỹ năng giải quyết
vấn đề, thúc đẩy
hiểu biết về bản
thân, điều chỉnh
hiểu biết xã hội,
nuôi dưỡng ý thức
cộng đồng…
Sử dụng nghệ
thuật như một
công cụ hay
phương pháp
để thực hiện các
nội dung
Sử dụng nghệ
thuật sân khấu
để hỗ trợ học
lịch sử, văn
học hay giáo
dục lòng yêu
nước, tự hào
dân tộc
Giáo dục nghệ thuật là hoạt động chuyển giao di sản văn hóa nghệ thuật giữa các thế hệ và là một
hoạt động mang tính liên ngành. Do đó, cơ sở lý luận của giáo dục nghệ thuật được xây dựng dựa trên
các học thuyết về văn hóa học, nghệ thuật học, giáo dục học và tâm lý học. Các đơn vị nghệ thuật biểu
diễn cần tham gia tích cực vào sự nghiệp giáo dục nghệ thuật cho công chúng với nhiều nội dung và
hình thức đa dạng. Giáo dục nghệ thuật là một trong những nhiệm vụ cơ bản, góp phần trợ giúp đơn
vị nghệ thuật biểu diễn thực hiện tốt chức năng của mình. Tiến hành hoạt động giáo dục nghệ thuật
có thể tạo thêm giá trị gia tăng cho chương trình biểu diễn nghệ thuật, xây dựng đội ngũ khán giả tiềm
năng, kết nối cộng đồng và thu hút các nguồn tài trợ cho đơn vị.
Giáo dục
thông qua
nghệ thuật
giáo dục khác
Từ khóa: Giáo dục nghệ thuật, đơn vị nghệ thuật biểu diễn
Abstract
* Chức năng của văn hóa nghệ thuật
Chức năng giáo dục: Văn hóa nghệ thuật
tác động một cách hệ thống đến sự phát triển
tinh thần và thể chất của con người, làm cho
con người dần có những phẩm chất và năng
lực mong muốn. Văn hóa thực hiện chức năng
giáo dục bằng những giá trị truyền thống và
giá trị mới. Các giá trị này tạo thành một hệ
thống chuẩn mực để điều chỉnh hành vi và
cách ứng xử của con người. Nhờ đó, văn hóa
nghệ thuật đóng vai trò quyết định trong việc
hình thành và phát triển nhân cách. Điều đặc
biệt là văn hóa nghệ thuật không giáo dục
bằng những triết lý khô khan hay công thức
cứng nhắc, mang tính áp đặt mà cảm hóa con
người bằng những hình tượng nghệ thuật cụ
thể, sinh động, hấp dẫn và tương tự với tồn
tại của đời sống. Văn hóa nghệ thuật tác động
trực tiếp vào tâm lý, tình cảm và trí tuệ của mỗi
người; do đó, có thể đạt hiệu quả giáo dục rất
cao. Với chức năng giáo dục, văn hóa nghệ
thuật tạo nên sự phát triển liên tục của lịch sử
mỗi dân tộc cũng như lịch sử nhân loại, góp
phần vào quá trình di truyền “gen” xã hội cho
các thế hệ (3, tr.8-10).
Arts education is the transfer of artistic cultural heritage among generations and an interdisciplinary
activity. Therefore, the theoretical basis of art education is based on theories of culture studies, arts
studies and education and psychology. Performing arts units need to participate actively in the
arts education to the public with more varied contents and forms. Arts education is one of the basic
tasks, contributing to supporting the performing arts units perform their functions. Conducting arts
education can create more added value for the artistic performing programs, build potential audience,
connect communities and attract funding for units.
Chức năng của văn hóa nghệ thuật là
những thuộc tính vốn có của văn hóa nói
chung và các loại hình nghệ thuật nói riêng.
Có nhiều quan điểm khác nhau về chức năng
của văn hóa nghệ thuật; tuy nhiên, 3 chức
năng cơ bản thường được nhấn mạnh là chức
năng nhận thức, chức năng giáo dục và chức
năng thẩm mỹ. Các chức năng này đều là tiền
đề cho giáo dục nghệ thuật.
Keyword: Arts education, performing arts units
Chức năng nhận thức: Nghệ thuật là kết quả
của quá trình nhận thức về thế giới tự nhiên,
xã hội và con người, trong đó con người luôn
ở vị trí trung tâm. Những nhận thức này được
ghi lại và lưu truyền thông qua các biểu tượng
văn hóa, hình tượng nghệ thuật và các hình
thái biểu đạt khác. Do đó, toàn bộ nền văn
hóa nghệ thuật của dân tộc, của nhân loại có
thể được ví như ký ức hay bộ nhớ của xã hội.
Đến lượt nó, nghệ thuật giúp con người có thể
nhận thức về thế giới hiện thực và về chính bản
thân mình. Thông qua nghệ thuật, con người
có thể tiếp cận kho tàng tri thức của nhân loại
để làm giàu vốn hiểu biết của cá nhân. Từ đó,
nền tảng văn hóa nghệ thuật lại trở thành tiềm
năng, tiềm lực phát triển của mỗi con người và
dân tộc. Chính vì vậy, có thể nói nghệ thuật là
một hệ thống thông tin đặc biệt và“con đường
nhận thức nghệ thuật là con đường tiếp cận
chân lý”(2, tr.342).
1. Giáo dục nghệ thuật
việc học toán của học sinh hay thông qua di
sản văn hóa để giáo dục lòng yêu nước và tự
hào dân tộc.
1.1. Khái niệm
iáo dục nghệ thuật (Arts Education)
gồm các hoạt động giáo dục về
nghệ thuật và giáo dục thông qua
Như vậy, bản chất của hoạt động giáo dục
nghệ thuật là việc chuyển giao các di sản văn
hóa nghệ thuật từ thế hệ này sang thế hệ
khác. Mục đích của giáo dục nghệ thuật là tác
động đến đối tượng giáo dục nhằm phát triển
năng lực nghệ thuật cũng như nhận thức và
tình cảm, góp phần hoàn thiện nhân cách con
người. Sau đây là bảng tổng kết về hai loại hình
giáo dục nghệ thuật (Bảng 1).
G
nghệ thuật. Giáo dục về nghệ thuật là hoạt
động giáo dục nhằm tạo nên sự hiểu biết, khả
năng thưởng thức, thực hành và sáng tạo một
loại hình nghệ thuật cụ thể. Ở đây, nội dung
của hoạt động giáo dục là những tri thức và
kỹ năng về nghệ thuật, ví dụ: hoạt động dạy
vẽ, dạy múa, dạy đàn cho trẻ em. Trong khi đó,
giáo dục thông qua nghệ thuật thì sử dụng
nghệ thuật như những công cụ hay phương
pháp để đạt được các mục tiêu giáo dục như
hỗ trợ học tập trong nhà trường, phát triển
năng lực cá nhân, thay đổi nhận thức và hành
vi của cộng đồng, phát triển cộng đồng... Ví
dụ: sử dụng nghệ thuật sân khấu để giáo dục
về lịch sử và văn học, sử dụng mỹ thuật hỗ trợ
Cơ sở lý luận của giáo dục nghệ thuật
Hoạt động giáo dục nghệ thuật được xây
dựng trên những nền tảng lý luận nhất định;
trong đó, quan trọng nhất là lý thuyết về chức
năng của văn hóa nghệ thuật và lý thuyết giáo
dục học về các hình thức học tập đa dạng của
con người.
Chức năng thẩm mỹ: Hoạt động văn hóa
nghệ thuật là hoạt động sáng tạo theo qui luật
tình cảm và lấy cái đẹp làm trung tâm. C.Mác
đã từng nói:“Con người nhào nặn vật chất theo
các qui luật của cái đẹp”. Nhà văn Nga M.Gorki
NGHIÊN CỨU
92 Số 3 - Tháng 3 - 2013
Số 3 - Tháng 3 - 2013
93
V
ĂN H Ó
A
NGHIÊN CỨU
VĂN HÓA - NGHỆ THUẬT
V
ĂN H Ó
A
thông minh về ngôn ngữ, âm nhạc, logic - toán
học, không gian, cơ thể, xã hội và trí thông
minh về sự tự ý thức (9, tr.34-37). Học thuyết
này khẳng định mỗi người có thể phát triển
những dạng trí thông minh khác nhau, do đó
sở hữu các tài năng khác nhau.
dụng ngôn ngữ (nghe, nói), học tập thông qua
các phương tiện trực quan (nhìn, xem) và học
tập thông qua thực hành (trực tiếp thực hiện
hoạt động). Chẳng hạn, học tập thông qua
ngôn ngữ có các hình thức cụ thể như nghe
giảng, đọc và nghiên cứu tư liệu, hỏi - đáp và
trao đổi, thảo luận. Học tập bằng phương tiện
trực quan như quan sát người dạy làm mẫu,
minh họa bằng giáo cụ trực quan hay trình
diễn thí nghiệm. Bên cạnh đó, người học có thể
tham quan, khảo sát thực tế để quan sát các
vấn đề cần nghiên cứu. Học tập qua thực hành
hay thực nghiệm là người học có thể tự làm thí
nghiệm, trải nghiệm các tình huống cụ thể hay
tập luyện, rèn luyện bằng cách lặp đi lặp lại các
kỹ năng. Ngoài ra, còn có các loại hình học tập
bổ trợ như tham gia trò chơi, liên hoan, cuộc
thi, đố vui (6, tr.180-202). Nhiều nhà nghiên
cứu cũng đề cập đến hình thức “học tập khám
phá”nhằm đưa đến sự ngạc nhiên, thích thú từ
các khám phá, phát hiện của chính người học.
193). Chính vì vậy, cần kết hợp nhiều hình thức
học tập đa dạng, tác động vào tất cả giác quan
của người học, kích thích cả hoạt động trí não
và thể chất.
cũng nhận định: “Con người bẩm sinh là nghệ
sĩ, dù ở đâu, bất cứ lúc nào, dù bằng cách này
hay cách khác, họ cũng luôn luôn mong muốn
đưa cái đẹp vào cuộc sống” (2, tr.9-10). Nghệ
thuật là kết tinh của hoạt động sáng tạo mang
tính thẩm mỹ và chứa đựng những giá trị thẩm
mỹ tiêu biểu. Chính vì vậy, nghệ thuật tiềm ẩn
khả năng đặc biệt trong giáo dục thẩm mỹ, giúp
con người tự thanh lọc theo hướng vươn tới cái
đẹp. Sống trong môi trường văn hóa, tiếp xúc
với nghệ thuật, con người ngày càng được bồi
dưỡng và hoàn thiện năng lực thẩm mỹ.
Lý thuyết giáo dục học về sự đa dạng trong
phương thức học tập và tầm quan trọng của
việc kết hợp nhiều hình thức học tập linh hoạt
có ý nghĩa đặc biệt đối với giáo dục nghệ
thuật, gồm cả giáo dục về nghệ thuật và giáo
dục thông qua nghệ thuật. Chẳng hạn, đối với
giáo dục về nghệ thuật, để nâng cao trình độ
hiểu biết và sáng tạo nghệ thuật hội họa, bên
cạnh nghe giảng về lý thuyết hội họa như luật
xa gần, bố cục, màu sắc... người học cần được
xem các tác phẩm hội họa tại bảo tàng, triển
lãm và được thực hành vẽ với các họa phẩm.
Không những thế, lý luận về giáo dục nói trên
còn là cơ sở khoa học cho giáo dục thông qua
nghệ thuật, sử dụng nghệ thuật như những
phương tiện hiệu quả trong giáo dục. Ví dụ,
quan sát tác phẩm hội họa có thể giúp học
sinh hiểu một cách trực quan về các vấn đề
của toán học như tỉ lệ, kích thước, khoảng
cách và hình khối. Ví dụ khác: hoạt động vẽ
tranh thể hiện nội dung một bài thơ có thể
giúp học sinh cảm nhận văn học sâu sắc hơn.
Như vậy, học sinh không chỉ học toán với các
con số và phép tính của bài tập trong sách
giáo khoa mà còn có thể thông qua các tác
phẩm hội họa và điêu khắc. Tương tự như vậy,
mỗi người có thể nghiên cứu văn học thông
qua ngôn ngữ văn chương và cả ngôn ngữ
của nghệ thuật hội họa.
Học thuyết của Gardner có ý nghĩa rất lớn
trong giáo dục nói chung và giáo dục nghệ
thuật nói riêng. Trước hết, nó khẳng định
không chỉ có trí thông minh về ngôn ngữ và
toán học (liên quan đến thành tích học tập ở
nhà trường) mà mọi người thường coi là tiêu
chí để đánh giá năng lực của học sinh. Mỗi con
người còn có nhiều năng lực khác cần được
nhìn nhận và phát huy. Việc tạo điều kiện để
phát huy sở trường của mỗi người sẽ khuyến
khích sự tự tin, lòng tự trọng cá nhân và giúp
họ thành công trong cuộc sống cũng như đóng
góp vào sự phát triển chung của xã hội. Đây là
một quan điểm khoa học đầy tính nhân văn.
Tóm lại, chức năng giáo dục, thẩm mỹ và
nhận thức của văn hóa nghệ thuật có mối
quan hệ qua lại chặt chẽ, kết hợp với nhau để
giáo hóa con người, giúp con người hướng tới
chân, thiện, mỹ. Chức năng, đồng thời cũng là
mục tiêu cao cả của văn hóa nghệ thuật chính
là sự phát triển và hoàn thiện của con người
và xã hội. Dựa trên nền tảng lý luận này, từ xưa
tới nay, từ phương Đông đến phương Tây, văn
hóa nghệ thuật đã và đang được sử dụng như
những hoạt động và công cụ giáo dục. Chẳng
hạn, ở nước ta, trong kho tàng văn hóa dân
gian, từ các truyền thuyết, huyền thoại, truyện
cổ, thành ngữ, tục ngữ đến các hình thức diễn
xướng dân gian như tuồng, chèo... đều thấm
đượm triết lý giáo dục như giáo dục về cội
nguồn, tổ tiên, về phong tục, tập quán, lối ứng
xử, phê phán, đả kích cái xấu, khuyến khích
con người hướng tới những giá trị tốt đẹp. Các
bậc tiền bối cũng từng quan niệm “thi dĩ ngôn
chí” - thơ để nói cái chí và “văn dĩ tải đạo” - văn
là để chở đạo. Đây chính là tiền đề cho các học
thuyết hiện đại về giáo dục nghệ thuật và sự
phát triển mạnh mẽ của lĩnh vực này trong
những năm qua.
Mặt khác, các dạng trí thông minh của
con người có thể tác động qua lại với nhau.
Chẳng hạn, với người có trí thông minh âm
nhạc nhưng gặp khó khăn trong học tập ngôn
ngữ thì có thể sử dụng âm nhạc để hỗ trợ cho
việc học ngôn ngữ. Do đó, để đạt hiệu quả cao
trong giáo dục, cần phải phát huy mọi loại trí
thông minh của mỗi người và tạo khả năng
tương tác giữa chúng. Một trong những biện
pháp hữu hiệu là sử dụng các loại hình nghệ
thuật (phát huy trí thông minh về không gian,
chuyển động, âm nhạc hay cảm xúc) để hỗ trợ
học tập ngôn ngữ, toán học (các hoạt động
dựa trên trí thông minh về ngôn ngữ và logic).
Chính vì vậy, các phương pháp giáo dục thông
qua nghệ thuật đã được nghiên cứu, triển khai,
không những hỗ trợ cho việc học tập trong
nhà trường mà còn góp phần phát triển các
tri thức và kỹ năng cần thiết cho quá trình học
tập suốt đời của mỗi người.
Mỗi loại hình học tập đều có ưu điểm và
hạn chế riêng. Chẳng hạn, phương pháp học
tập thông qua nghe giảng giúp người học tiếp
nhận trực tiếp và nhanh chóng nội dung giáo
dục nhưng lại mang tính thụ động, có thể dẫn
đến tâm lý ỷ lại, ngại tìm tòi và nghiên cứu ở
người học. Bên cạnh đó, nếu chỉ nghe giảng
thì ấn tượng cũng như cảm nhận của người
nghe chưa thực sự sâu sắc và sẽ dễ quên.
Trong khi đó, học tập thông qua thực hành
nhấn mạnh vào quá trình học tập, thể hiện chủ
trương “học tập thông qua làm việc” (learning
by doing). Phương pháp “học tập khám phá”
lại có ưu điểm tạo ra những kết nối trực tiếp
giữa các thông tin thu nhận được và sự vận
dụng thông tin đó. Do đó, phương pháp này
khuyến khích phát triển các kỹ năng trực giác
và tư duy, khả năng tự tìm hiểu và khám phá
của người học (7, tr.132).
2. Hoạt động giáo dục nghệ thuật của các
đơn vị nghệ thuật biểu diễn
2.1. Nhiệm vụ giáo dục nghệ thuật
Các đơn vị nghệ thuật biểu diễn có chức
năng bảo tồn và phát huy các loại hình nghệ
thuật biểu diễn. Nhiệm vụ cụ thể thường là
sưu tầm, gìn giữ tinh hoa nghệ thuật của dân
tộc và nhân loại đồng thời thể nghiệm, phát
triển các loại hình nghệ thuật; dàn dựng và
biểu diễn các chương trình nghệ thuật nhằm
đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của công
chúng; đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình
độ chuyên môn cho các thế hệ nghệ sĩ, diễn
viên… Một số đơn vị nghệ thuật cũng nhấn
mạnh nhiệm vụ nâng cao trình độ thưởng
* Lý thuyết giáo dục về các hình thức học tập
Học thuyết về trí thông minh đa dạng
Học thuyết về trí thông minh đa diện của
con người (multiple intelligences) do Howard
E. Gardner tổng kết là cơ sở khoa học cho lý
thuyết về các phương pháp giáo dục và học
tập đa dạng. Qua nghiên cứu lý thuyết và thực
nghiệm, các nhà triết học, tâm lý học và giáo
dục học đã nhận ra sự đa dạng trong trí thông
minh của con người. Trên cơ sở đó, Gardner
đã xác định 7 loại trí thông minh cơ bản là trí
Lý thuyết về các hình thức học tập
Để người học nắm bắt tri thức và làm chủ
những kỹ năng cần thiết, nếu chỉ sử dụng một
hình thức học tập thì khó đạt được hiệu quả
giáo dục. Kết quả nghiên cứu khoa học cho
thấy khả năng thu nhận thông tin của con
người qua thính giác là 15%, qua thị giác là
20%, đồng thời qua cả thính giác và thị giác là
25% và qua hành động lên tới 75% (6, tr.192-
Dựa trên các thành tựu khoa học của tâm lý
học, sinh lý học và đạo đức học, lý thuyết giáo
dục học đã nghiên cứu nhiều hình thức học
tập khác nhau. Ví dụ, trên cơ sở nguồn gốc kiến
thức và đặc điểm tri giác tài liệu của người học,
các nhà giáo dục học đã chia 3 nhóm phương
pháp học tập cơ bản là: học tập thông qua sử
NGHIÊN CỨU
94 Số 3 - Tháng 3 - 2013
Số 3 - Tháng 3 - 2013
95
V
ĂN H Ó
A
NGHIÊN CỨU
VĂN HÓA - NGHỆ THUẬT
V
ĂN H Ó
A
thuật sân khấu; chuyên đề lý luận về nghệ
thuật kịch nói; và các trích đoạn sân khấu để
minh họa.
đối tượng thiếu niên và nhi đồng, thường
được xây dựng phù hợp với đặc điểm nhu cầu
và khả năng tiếp nhận nghệ thuật của trẻ em.
vụ nhiều mục tiêu giáo dục đa dạng trong nhà
trường và xã hội. Tóm lại, hoạt động giáo dục
nghệ thuật cho công chúng giúp đơn vị nghệ
thuật tiếp cận công chúng và cộng đồng tốt
hơn, hiệu quả hơn, tạo sự ủng hộ cũng như
động lực phát triển cho đơn vị.
thức nghệ thuật và giáo dục chân, thiện, mỹ
cho khán giả, công chúng.
Như vậy, giáo dục nghệ thuật có thể coi là
nhiệm vụ quan trọng và không thể thiếu của
các đơn vị nghệ thuật biểu diễn. Hoạt động
giáo dục nghệ thuật góp phần trực tiếp và
gián tiếp vào việc thực hiện chức năng của
đơn vị. Chẳng hạn, muốn gìn giữ, bảo tồn và
phát triển một loại hình nghệ thuật biểu diễn
truyền thống của dân tộc thì không những
phải truyền nghề và bồi dưỡng tác giả, đạo
diễn, diễn viên mà còn phải tuyên truyền, giới
thiệu rộng rãi về loại hình nghệ thuật tới đông
đảo công chúng. Có như vậy mới xây dựng
được đội ngũ khán giả am hiểu, yêu thích và
đến xem chương trình nghệ thuật. Lý luận về
nghệ thuật đã khẳng định: 4 yếu tố tác giả,
đạo diễn, nghệ sĩ biểu diễn và công chúng là
những thành phần thiết yếu, có mối quan hệ
biện chứng và quyết định sức sống của một
tác phẩm nghệ thuật cũng như sự phát triển
của một nền nghệ thuật biểu diễn (4, tr.14-27).
Nghệ sĩ lưu trú (Artist Resident): Các nghệ
sĩ có thể đến làm việc ở trường học một thời
gian để hướng dẫn giáo viên và học sinh các kỹ
thuật của loại hình nghệ thuật, kết hợp cùng
nhà trường xây dựng kịch bản, tập luyện và tổ
chức biểu diễn chương trình nghệ thuật.
Không chỉ giới hạn ở tri thức nghệ thuật,
giáo dục về nghệ thuật còn có thể giúp đối
tượng giáo dục rèn luyện kỹ năng nghệ thuật
như thực hành kỹ thuật diễn xuất, múa, hát,
chơi nhạc cụ, điều khiển con rối, làm xiếc, ảo
thuật... để họ hiểu hoạt động nghệ thuật và
được phát triển năng lực thẩm mỹ cũng như
năng lực sáng tạo nghệ thuật. Tóm lại, giáo
dục về nghệ thuật có thể trang bị cho khán
giả, công chúng những kiến thức và kỹ năng
về nghệ thuật phong phú, với nhiều cấp độ từ
cơ bản đến nâng cao.
Nhiệm vụ giáo dục nghệ thuật cho công
chúng của đơn vị nghệ thuật biểu diễn có
điểm tương đồng và khác biệt so với nhiệm
vụ giáo dục nghệ thuật của hệ thống trường
phổ thông, trường chuyên biệt về văn hóa
nghệ thuật và các thiết chế văn hóa thông
tin cơ sở như trung tâm văn hóa, nhà văn hóa
thiếu nhi... Đây là hoạt động giáo dục nghệ
thuật ngoài nhà trường với nội dung chủ yếu
là phổ biến kiến thức phổ thông (thường thức)
về nghệ thuật, nhằm đào tạo đối tượng tiếp
nhận, thưởng thức và tiêu dùng sản phẩm
nghệ thuật.
Nghệ thuật học đường (Arts in Schools):
Hoạt động nghệ thuật được đưa vào chương
trình chính khóa hoặc ngoại khóa của nhà
trường, thường nhấn mạnh các hoạt động
giáo dục về nghệ thuật. Ví dụ, đoàn nghệ thuật
chuyên nghiệp biểu diễn miễn phí hoặc giảm
giá vé cho các trường, tạo cơ hội để đông đảo
học sinh được thưởng thức nghệ thuật. Học
sinh có thể đến rạp hát xem chương trình hoặc
đoàn nghệ thuật đến trường biểu diễn.
Giáo dục thông qua nghệ thuật là việc sử
dụng và lồng ghép nghệ thuật vào hoạt động
giáo dục nhằm đạt mục tiêu giáo dục cụ thể
trong bối cảnh nhà trường hoặc trong xã hội,
cộng đồng. Chính vì vậy, nội dung của các
hoạt động này rất đa dạng, phong phú, chịu
sự chi phối của mục đích giáo dục, đối tượng
giáo dục và hoàn cảnh giáo dục cụ thể. Chẳng
hạn, chương trình sử dụng nghệ thuật chèo để
giáo dục về HIV/AIDS cho sinh viên các trường
đại học ở Hà Nội cần đề cập những nội dung
liên quan đến chủ đề HIV/AIDS như HIV/AIDS
là gì, tác hại, phương thức lây truyền, cách thức
phòng tránh, thái độ của cộng đồng đối với
những người bị nhiễm HIV... Những nội dung
này có thể được chuyển tải qua các tình huống,
hành động và số phận của các nhân vật trong
vở diễn và phần giao lưu, trao đổi giữa nghệ sĩ
với sinh viên sau chương trình biểu diễn.
2.2. Nội dung giáo dục nghệ thuật
Nghệ thuật trong giáo dục (Arts in
Education): Các chương trình hoặc hoạt động
nghệ thuật được dàn dựng và thực hiện dựa
theo nhu cầu giáo dục của nhà trường. Hình
thức này nhấn mạnh vào hoạt động giáo dục
thông qua nghệ thuật trong bối cảnh nhà
trường. Ví dụ, nhà hát xây dựng một kịch mục
dựa trên tác phẩm văn học có trong chương
trình học tập, giúp học sinh nghiên cứu về
tác phẩm văn học và tác giả. Ví dụ khác là các
chương trình lồng ghép nghệ thuật trong học
tập toán học, khoa học, lịch sử, địa lý hay giáo
dục công dân.
Các đơn vị nghệ thuật biểu diễn cần tiến
hành nhiều hoạt động giáo dục về nghệ thuật
và giáo dục thông qua nghệ thuật cho công
chúng. Mỗi loại hình hoạt động đều có nội
dung riêng, tùy thuộc vào mục đích giáo dục.
Hoạt động giáo dục nghệ thuật của đơn vị
nghệ thuật biểu diễn có thể hướng tới hai đối
tượng là nghệ sĩ (những người sáng tạo nghệ
thuật) và khán giả (đối tượng tiếp nhận nghệ
thuật). Nói cách khác, giáo dục nghệ thuật
góp phần đào tạo nguồn nhân lực cho cả“bên
cung” và “bên cầu”, tạo thế cân bằng và thúc
đẩy sự phát triển của lĩnh vực văn hóa nghệ
thuật, trong đó, giáo dục nghệ thuật cho khán
giả, công chúng có ý nghĩa đặc biệt quan trọng
trong quản lý văn hóa nghệ thuật hiện nay.
Giáo dục về nghệ thuật nhằm mang lại
những hiểu biết về nghệ thuật nên thường
đề cập đến loại hình nghệ thuật và các tác
phẩm, tác giả thuộc loại hình đó. Chẳng hạn,
nội dung giáo dục cụ thể có thể là: đặc trưng,
bản chất, ngôn ngữ nghệ thuật, thể tài của loại
hình nghệ thuật; nội dung, chủ đề, thủ pháp
nghệ thuật và quá trình sáng tác, dàn dựng
một tác phẩm nghệ thuật biểu diễn; hay tiểu
sử, sự nghiệp, ý đồ nghệ thuật và phong cách
nghệ thuật của một tác giả. Ví dụ, với giáo dục
về nghệ thuật sân khấu, có thể giới thiệu: quá
trình sáng tác và dàn dựng một vở diễn; lao
động đặc thù của đạo diễn trong tìm hiểu và
chuyển dịch ngôn ngữ văn chương của kịch
bản sân khấu sang ngôn ngữ dàn cảnh của
vở kịch, lựa chọn và hướng dẫn diễn viên thể
hiện các vai diễn; đặc điểm nghệ thuật diễn
xuất của diễn viên; công việc thiết kế sân khấu,
quản lý và vận hành hệ thống âm thanh, ánh
sáng, trang phục, đạo cụ... Những nội dung này
có thể được thể hiện dưới dạng: câu chuyện về
chân dung nghệ sĩ; phê bình tác phẩm nghệ
Nghệ thuật cộng đồng hoặc Nghệ thuật
vì phát triển cộng đồng (Arts for Community
Development): Các chương trình nghệ thuật
vì cộng đồng xuất phát từ nhu cầu của cộng
đồng, nội dung đề cập đến vấn đề của cộng
đồng, dành cho cộng đồng hay có sự tham
gia của chính cộng đồng. “Cộng đồng” ở đây
được dùng chỉ các nhóm dân cư qui tụ theo
nhiều tiêu chí khác nhau như nơi cư trú, nghề
nghiệp, tình trạng xã hội, chủng tộc, tuổi tác,
giới tính... Các chương trình nghệ thuật này
có thể nhằm mục tiêu giáo dục về nghệ thuật
cho cộng đồng hoặc thông qua nghệ thuật
tác động đến nhận thức, thái độ và hành vi của
các thành viên. Ví dụ, một đoàn nghệ thuật
Công chúng là những người không chuyên
sâu về nghệ thuật. Tuy có thể sáng tạo nghệ
thuật một cách nghiệp dư, vai trò và vị trí chính
của họ vẫn là người thưởng thức, “tiêu thụ”
những sáng tạo nghệ thuật của nghệ sĩ. Như
vậy, mục đích chính của hoạt động giáo dục
nghệ thuật cho công chúng là đào tạo khán
giả, nâng cao trình độ hiểu biết, khả năng cảm
thụ nghệ thuật cho họ và xây dựng mối quan
hệ gắn bó giữa họ với đơn vị nghệ thuật nói
riêng cũng như với các loại hình nghệ thuật
nói chung. Không những thế, với loại hình
giáo dục thông qua nghệ thuật, đơn vị nghệ
thuật biểu diễn có thể sử dụng các tác phẩm
hay kỹ thuật của nghệ thuật biểu diễn để phục
2.3. Hình thức giáo dục nghệ thuật
Nghệ thuật cho khán giả trẻ hoặc sân khấu
tuổi trẻ (YPT - Young People Theatre) là các
chương trình nghệ thuật được dàn dựng và
biểu diễn cho thanh niên, giúp đối tượng này
tiếp cận, thưởng thức và hiểu biết về nghệ
thuật biểu diễn. Nội dung các chương trình
thường phù hợp với tâm lý lứa tuổi và đề cập
đến các vấn đề về cuộc sống, lao động và học
tập của thanh niên.
Sân khấu thiếu nhi (Children’s Theatre) là
hình thức sân khấu chuyên nghiệp dành cho
NGHIÊN CỨU
96 Số 3 - Tháng 3 - 2013
Số 3 - Tháng 3 - 2013
97
V
ĂN H Ó
A
NGHIÊN CỨU
VĂN HÓA - NGHỆ THUẬT
V
ĂN H Ó
A
dàn dựng vở kịch về phòng chống bạo lực gia
đình để tuyên truyền cho nhóm phụ nữ dân
tộc thiểu số.
cảm xúc và suy nghĩ của nhân vật. Sắm vai là
kỹ thuật đơn giản nhưng hiệu quả, kết hợp học
tập và vui chơi một cách sinh động, hấp dẫn.
Đặc biệt, kỹ thuật này rèn luyện khả năng đặt
mình vào vị trí của người khác, kỹ năng giao
tiếp và sống hòa hợp với mọi người, năng lực
cảm thông, chia sẻ cũng như biết cách diễn
đạt ý kiến, tình cảm của bản thân.
3.1. Giáo dục nghệ thuật mang lại giá
trị gia tăng cho các chương trình biểu diễn
nghệ thuật
Ở Việt Nam hiện nay vẫn tồn tại quan điểm
phổ biến cho rằng nhiệm vụ của đạo diễn và
diễn viên là dàn dựng và biểu diễn chương
trình nghệ thuật còn việc phân tích, giới thiệu
tác phẩm là trách nhiệm của các nhà nghiên
cứu lý luận và phê bình nghệ thuật. Tuy nhiên,
trên thực tế, đội ngũ nghệ sĩ tham gia dàn
dựng, thể hiện tác phẩm là những người hiểu
sâu sắc tác phẩm hơn ai hết. Đặc biệt, họ có
cái nhìn của những người “trong cuộc” đối với
chương trình biểu diễn. Chính nghệ sĩ và đơn
vị nghệ thuật có thể thiết kế và thực hiện hoạt
động giáo dục nghệ thuật để nâng cao giá trị
và ý nghĩa của tác phẩm.
Sân khấu diễn đàn (Theatre Workshop hoặc
Forum Theatre) là hoạt động nghệ thuật được
đơn vị nghệ thuật nghiên cứu, xây dựng và
thực hiện, có sự tham gia trực tiếp của đối
tượng giáo dục để trải nghiệm tình huống và
thảo luận các chủ đề. Hình thức này thường
kết hợp biểu diễn chương trình nghệ thuật
và hoạt động hội thảo hoặc trò chơi để trao
đổi, phân tích về nội dung và hình thức của vở
diễn. Hình thức sân khấu diễn đàn nhằm mục
tiêu giáo dục hoặc phát triển những kỹ năng
cần thiết cho đối tượng (8).
Các đơn vị nghệ thuật biểu diễn có thể tổ
chức nhiều hoạt động giáo dục nghệ thuật
đa dạng đi kèm chương trình biểu diễn nghệ
thuật như nói chuyện chuyên đề về đặc trưng
loại hình nghệ thuật, về vở diễn, giao lưu với
nghệ sĩ, tham quan hậu trường sân khấu, khu
trưng bày đạo cụ, phục trang hay phòng tập
của nghệ sĩ. Những hoạt động giáo dục này có
thể mang lại giá trị gia tăng cho chương trình
nghệ thuật. Giá trị gia tăng ở đây không chỉ
là giá trị tinh thần đối với khán giả mà còn là
giá trị kinh tế cho đơn vị nghệ thuật vì những
sản phẩm và dịch vụ này có thể bán vé hoặc
thu phí.
Kỹ thuật tình huống giả định: Người dẫn
chương trình đưa ra tình huống giả định để
các thành viên tham gia giải quyết vấn đề và
tự do thể hiện như cách hình dung của họ.
Kỹ thuật này có tác dụng phát triển trí tưởng
tượng, năng lực tư duy, phân tích tình huống,
kỹ năng ra quyết định và lựa chọn cách thức
hành động phù hợp. Ưu điểm nổi bật của kỹ
thuật này là cho phép người học xem xét phản
ứng của họ trong tình huống cụ thể và so sánh
với phản ứng của người khác, từ đó nâng cao
hiểu biết về thực tại khách quan, mở rộng kinh
nghiệm cá nhân trong lĩnh vực quan hệ xã hội,
giao tiếp và ứng xử (8).
Đề cập đến tác động của chương trình giáo
dục nghệ thuật, có ý kiến e ngại rằng thông tin
được cung cấp có thể tạo ra những thiên kiến,
định kiến, ảnh hưởng đến cảm nhận trung
thực và khách quan của khán giả về tác phẩm.
Tuy vậy, trên thực tế, hoạt động giáo dục
nghệ thuật giúp khán giả có được thông tin
đầy đủ, từ đó cảm nhận và nắm bắt tác phẩm
tốt hơn. Trong nhiều trường hợp, điều này là
rất cần thiết. Ví dụ, với những vở kịch của W.
Shakespeare, được viết cách đây khoảng năm
trăm năm, nếu không có thông tin đi kèm về
bối cảnh lịch sử, xã hội của tác phẩm thì không
những khán giả Việt Nam mà ngay chính khán
giả Anh cũng khó hiểu được đầy đủ tinh thần
của tác phẩm. Hoạt động giáo dục nghệ thuật
đặc biệt cần thiết đối với các loại hình nghệ
thuật truyền thống của dân tộc có tính ước lệ,
cách điệu cao như tuồng, chèo, các loại hình
nghệ thuật “bác học” như ballet, opera, nhạc
giao hưởng, thính phòng để giúp khán giả
hiểu cái hay, cái đẹp của tác phẩm.
2.4. Một số kỹ thuật giáo dục nghệ thuật
Các kỹ thuật của nghệ thuật biểu diễn như
kỹ thuật thanh nhạc (hát), sử dụng nhạc cụ,
múa, diễn xuất... ngoài việc tập luyện nhằm
tăng cường hiểu biết và năng lực thực hành
nghệ thuật của người học, còn được sử dụng
như những công cụ hiệu quả trong nhiều hoạt
động giáo dục khác. Sau đây là một số ứng
dụng các kỹ thuật của nghệ thuật biểu diễn
trong giáo dục thông qua nghệ thuật:
Thông qua các hoạt động bổ trợ như trên,
giáo dục nghệ thuật cung cấp những thông
tin thú vị, bổ ích về tác phẩm nghệ thuật và tác
giả. Khán giả sẽ hiểu hơn bối cảnh lịch sử - xã
hội của tác phẩm, nguồn gốc, nội dung, chủ đề
cũng như thủ pháp nghệ thuật được sử dụng.
Khán giả có thể biết thêm những chi tiết đặc
sắc về quá trình sáng tạo, dàn dựng tác phẩm,
những câu chuyện “bên trong hậu trường”,
“đằng sau cánh gà”hay những vấn đề kỹ thuật
sân khấu mà ít khi họ mường tượng đến. Bên
cạnh đó, khán giả có cơ hội mở rộng hiểu biết
về cuộc đời, sự nghiệp cũng như phong cách
nghệ thuật của tác giả. Hoạt động giáo dục
nghệ thuật còn có thể đề cập đến các phiên
bản/vở diễn của các đạo diễn và đoàn nghệ
thuật khác nhau xây dựng trên cùng một kịch
bản văn học, hay phân tích ảnh hưởng của một
tác phẩm sân khấu đến các tác phẩm thơ ca,
văn học và điện ảnh khác. Những nội dung này
được chuyển tải tới khán giả thông qua nhiều
hình thức sinh động và hấp dẫn. Do đó, các
chương trình giáo dục nghệ thuật giúp khán
giả có những trải nghiệm sinh động và thông
tin đa chiều, từ đó có thể cảm thụ tác phẩm tốt
hơn. So với việc chỉ xem biểu diễn tác phẩm, rõ
ràng hoạt động giáo dục nghệ thuật mang lại
giá trị gia tăng cho chương trình nghệ thuật và
tăng cường sức hấp dẫn của tác phẩm đối với
khán giả, công chúng.
Ngoài ra, còn nhiều kỹ thuật được khai thác
dưới dạng trò chơi (game format) để khuyến
khích sự tham dự trực tiếp của đối tượng giáo
dục, từ đó mang lại các trải nghiệm chân thực
và sinh động. Ví dụ, trò chơi hai người tựa lưng
vào nhau và di chuyển sao cho lúc nào cũng có
một điểm tiếp xúc; hay một người làm “hình”,
người thứ hai làm “bóng” - “bóng” chuyển
động theo mọi cử động của “hình” sao cho
đúng là “như hình với bóng”... Các trò chơi sử
dụng kỹ năng múa, không chỉ có tác dụng uốn
dẻo, khám phá bản thân, giải phóng cơ thể mà
còn khuyến khích sự ngẫu hứng và tự do “bay
bổng” về tinh thần. Qua đó, người tham dự có
thể tự tin và kiểm soát tốt hơn ngôn ngữ hình
thể và cảm xúc, tâm hồn của chính mình.
Kỹ thuật trình diễn, còn gọi là kỹ thuật lấy
diễn viên làm trung tâm (Actor - centred
techniques): Trình diễn là trình bày sự việc, ý
tưởng, cảm xúc hay quá trình bằng ngôn ngữ
nói, ngôn ngữ cơ thể như động tác, hành động,
nét mặt, ánh mắt hay các ngôn ngữ nghệ thuật
khác như âm thanh, tiết tấu, màu sắc và đường
nét. Áp dụng kỹ thuật này, người hướng dẫn
có thể làm mẫu, sau đó người học làm theo;
hoặc người hướng dẫn đưa ra nội dung để
người học tự do tìm cách trình diễn và biểu
đạt. Hoạt động này khuyến khích người học
sử dụng các giác quan để nhìn, nghe, đôi khi
cả ngửi, sờ hoặc nếm và sử dụng tổng thể các
loại hình ngôn ngữ để diễn đạt vấn đề được
yêu cầu.
3.2. Giáo dục nghệ thuật góp phần phát
triển khán giả
3. Vai trò của giáo dục nghệ thuật đối với
các đơn vị nghệ thuật biểu diễn
Giáo dục nghệ thuật có thể cung cấp công
cụ hữu hiệu giúp các đơn vị nghệ thuật tiếp cận
và thu hút công chúng. Giáo dục nghệ thuật
không chỉ hỗ trợ cho một chương trình nghệ
thuật cụ thể như đã phân tích ở trên mà tầm
ảnh hưởng của nó còn đi xa hơn thế. Giáo dục
nghệ thuật có thể duy trì khán giả hiện tại và
phát triển khán giả mới cho đơn vị nghệ thuật
Lý luận cũng như thực tiễn về giáo dục
nghệ thuật ở trong nước và quốc tế cho thấy,
hoạt động giáo dục nghệ thuật có thể mang
lại lợi ích nhiều mặt cho các đơn vị nghệ thuật
biểu diễn, đặc biệt trong bối cảnh chuyển sang
nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội
chủ nghĩa ở nước ta hiện nay.
Kỹ thuật sắm vai (role - play): Các thành viên
trong một nhóm được yêu cầu đóng vai các
nhân vật cụ thể nào đó. Giả sử, một người
đóng vai một thanh niên bị tai nạn giao thông
do đua xe máy, những người khác đóng vai
bố, mẹ, bác sĩ và bạn bè để trải nghiệm những
NGHIÊN CỨU
98 Số 3 - Tháng 3 - 2013
Số 3 - Tháng 3 - 2013
99
V
ĂN H Ó
A
NGHIÊN CỨU
VĂN HÓA - NGHỆ THUẬT
V
ĂN H Ó
A
đồng. Những vấn đề này gắn với trách nhiệm
xã hội của doanh nghiệp (Cooperate Social
Responsibilities - CSR) nên thường được các
nhà tài trợ quan tâm. Tài trợ cho giáo dục nghệ
thuật sẽ giúp doanh nghiệp tăng cường hoạt
động quảng bá và thiết lập mối quan hệ tốt
đẹp với cộng đồng. Do đó, những đơn vị nghệ
thuật nếu tổ chức hoạt động giáo dục sẽ dễ
tiếp cận các nhà tài trợ hơn. Mặt khác, giáo dục
nghệ thuật thường hướng tới nhóm khán giả
trẻ. Đối tượng này cũng là mục tiêu tiếp cận
của nhiều doanh nghiệp. Các doanh nghiệp có
thể thông qua tài trợ cho giáo dục nghệ thuật
để phát triển thị trường hay khách hàng của
chính họ. Tóm lại, giáo dục nghệ thuật hội tụ
nhiều mục tiêu chung của đơn vị nghệ thuật
và nhà tài trợ; vì vậy, đơn vị nghệ thuật có thể
tranh thủ được sự ủng hộ về tài chính, vật chất
và tinh thần của đối tác.
đơn vị nghệ thuật biểu diễn nâng cao giá trị và
sức hấp dẫn của chương trình nghệ thuật, xây
dựng đội ngũ khán giả và tiếp cận các nguồn
tài trợ, từ đó tạo động lực cho sự phát triển của
đơn vị. Đẩy mạnh giáo dục nghệ thuật là một
hướng đi đầy triển vọng, góp phần trợ giúp
các đơn vị nghệ thuật nước ta phát triển mạnh
mẽ, bền vững và tăng cường khả năng hội
nhập quốc tế.
và cho loại hình nghệ thuật. Trước hết, hoạt
động giáo dục nghệ thuật có thể duy trì và
phát triển mối quan hệ gắn bó giữa khán giả và
đơn vị nghệ thuật thông qua việc tăng cường
hiểu biết về nhu cầu và hoạt động của mỗi
bên. Chẳng hạn, phần nói chuyện và giao lưu
giữa nghệ sĩ với khán giả có thể tạo dựng bầu
không khí thân mật và để lại ấn tượng sâu đậm
trong lòng khán giả. Khán giả có cơ hội tiếp cận
trực tiếp với nghệ sĩ, hiểu hơn đặc thù lao động
sáng tạo nghệ thuật, được nghệ sĩ truyền cảm
hứng, đồng thời cảm thấy nhu cầu của mình
được quan tâm, thấu hiểu và đáp ứng.
trở nên vô nghĩa đối với đôi tai không am hiểu
âm nhạc (5, tr.124). Chính vì vậy, để xây dựng
đội ngũ khán giả, nếu chỉ biểu diễn chương
trình nghệ thuật thì chưa đủ mà cần có hoạt
động giáo dục để giúp họ hiểu nhiều hơn, thấy
được nét đặc sắc và giá trị của loại hình nghệ
thuật. Ở các nước phát triển trên thế giới, các
đơn vị nghệ thuật thường triển khai hoạt động
giáo dục nghệ thuật song song với hoạt động
marketing và quan hệ công chúng để phát
triển khán giả, đồng thời xây dựng và củng cố
thương hiệu của tổ chức.
P.T.B.H
(TS, Phó trưởng Khoa Quản lý Văn hóa Nghệ thuật)
Tài liệu tham khảo
3.3. Giáo dục nghệ thuật hỗ trợ tiếp cận
nguồn tài trợ
1. Nguyễn Văn Huyên (1996), Văn hoá thẩm
mỹ và văn hoá nghệ thuật nâng cao năng lực sáng
tạo của con người, Trong sách: Văn hoá mới Việt
Nam, sự thống nhất và đa dạng, Nxb Khoa học
xã hội, Hà Nội.
Mặt khác, giáo dục nghệ thuật có thể tạo ra
nhu cầu và khuyến khích mong muốn thưởng
thức nghệ thuật trong công chúng. Hoạt động
giáo dục nghệ thuật có thể nâng cao hiểu biết,
khơi gợi mối quan tâm, hứng thú về nghệ
thuật, từ đó thúc đẩy nhu cầu tham dự nghệ
thuật của khán giả. Các công trình nghiên cứu
xã hội học nghệ thuật đã cho thấy sự phụ thuộc
lẫn nhau giữa trình độ hiểu biết về nghệ thuật
và phạm vi tiêu thụ các sản phẩm nghệ thuật
của con người. Cụ thể, trình độ phát triển thẩm
mỹ, hiểu biết về nghệ thuật của cá nhân càng
cao thì nhu cầu tiêu thụ sản phẩm của các loại
hình nghệ thuật càng lớn (1, tr.224). Giáo dục
nghệ thuật đặc biệt có ý nghĩa đối với thế hệ
trẻ vì nếu trẻ em sớm tiếp xúc với nghệ thuật
thì sự yêu thích này có thể được duy trì và phát
triển theo thời gian trong suốt cuộc đời. Do đó,
giáo dục nghệ thuật cho giới trẻ sẽ góp phần
đắc lực vào việc chuẩn bị và đào tạo lớp khán
giả tiềm năng, những người sẽ trở thành lực
lượng khán giả then chốt sau này.
Đa dạng hóa nguồn tài chính là nhu cầu
cấp thiết của các đơn vị nghệ thuật hiện nay.
Đây cũng là một nội dung trong chính sách
xã hội hóa hoạt động văn hóa nghệ thuật của
Nhà nước ta. Tuy nhiên, các đơn vị nghệ thuật
Việt Nam còn thiếu kinh nghiệm và chưa có
phương thức tiếp cận hiệu quả tới các quĩ văn
hóa và nguồn tài trợ.
2. Nguyễn Hồng Mai, Đặng Hồng Chương
n(2004), Giáo trình Mỹ học, Trường Đại học Văn
hóa Hà Nội, Hà Nội.
Tóm lại, giáo dục nghệ thuật là hoạt động
chuyển giao di sản văn hóa nghệ thuật cho các
thế hệ, giúp đối tượng giáo dục phát triển cả
về khía cạnh học thuật lẫn nhân cách. Đây là
hoạt động mang tính liên ngành, thể hiện ở sự
kết hợp chặt chẽ giữa yếu tố giáo dục và yếu
tố nghệ thuật. Hoạt động giáo dục nghệ thuật
được phát triển dựa trên những tiền đề lý
luận về chức năng của văn hóa nghệ thuật và
các loại hình học tập đa dạng của con người.
Những cơ sở khoa học này khẳng định sự cần
thiết phải giáo dục về nghệ thuật cũng như
triển vọng áp dụng nghệ thuật trong giáo dục
ở nhà trường và nhiều bối cảnh xã hội. Giáo
dục nghệ thuật là một nhiệm vụ quan trọng
của đơn vị nghệ thuật biểu diễn, góp phần
thực hiện chức năng bảo tồn và phát triển các
loại hình nghệ thuật biểu diễn; trong đó, hoạt
động giáo dục nghệ thuật cho khán giả, công
chúng cần được đặc biệt quan tâm. Căn cứ vào
đặc trưng của loại hình nghệ thuật biểu diễn,
các đơn vị có thể thiết kế và thực hiện nhiều
hoạt động giáo dục về nghệ thuật và giáo
dục thông qua nghệ thuật với nội dung, hình
thức và kỹ thuật phong phú cho nhiều nhóm
khán giả. Trong bối cảnh chuyển đổi sang nền
kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ
nghĩa, giáo dục nghệ thuật có thể giúp các
3. Nhiều tác giả (1998), Hỏi đáp về văn hóa Việt
Nam, Nxb Văn hóa dân tộc, Tạp chí Văn hóa nghệ
thuật, Hà Nội.
Giáo dục nghệ thuật có thể giúp đơn vị
nghệ thuật vận động nguồn tài trợ từ Nhà
nước và các doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân.
Các dự án giáo dục nghệ thuật có thể dành
được nguồn ngân sách từ Bộ Văn hóa, Thể
thao và Du lịch và các Bộ, ngành khác như
Bộ Giáo dục và Đào tạo (vì hỗ trợ cho chương
trình giáo dục của nhà trường), Bộ Lao động,
Thương binh và Xã hội (vì góp phần thực hiện
các mục tiêu xã hội thông qua nghệ thuật)... Ví
dụ, dự án Sân khấu học đường đã nhận được
tài trợ của chính phủ Việt Nam trong suốt 10
năm (2001-2011) khi góp phần thực hiện
nhiệm vụ trọng điểm của Bộ Văn hóa, Thể thao
và Du lịch là tuyên truyền, giáo dục để bảo tồn
và phát huy các loại hình nghệ thuật biểu diễn
truyền thống của dân tộc.
4. Trần Trí Trắc (2010), Đại cương Nghệ thuật
sân khấu, Tái bản lần thứ nhất, Nxb Đại học Quốc
gia Hà Nội, Hà Nội.
5. Trần Tuý (2005), Vai trò của nghệ thuật trong
giáo dục thẩm mỹ, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
6. Phạm Viết Vượng (2008), Giáo dục học (Giáo
trình dành cho các trường đại học và cao đẳng sư
phạm), Nxb Đại học Sư phạm, Hà Nội.
7. Black, Graham (2007), The Engaging Museum
- Developing Museums for Visitor Involvement,
Routledge, London and New York.
Đặc biệt, ở nước ta hiện nay, trong khi một
số bộ phận công chúng vẫn chưa hiểu biết và
quan tâm tới các loại hình nghệ thuật biểu
diễn hiện đại thì một bộ phận khác, đặc biệt
là khán giả trẻ ở đô thị, ngày càng xa lánh với
các loại hình nghệ thuật truyền thống của
dân tộc. Một trong những nguyên nhân quan
trọng là công chúng thiếu tri thức về nghệ
thuật. Không có tri thức nghệ thuật sẽ không
có khả năng cảm thụ, đánh giá, do đó không
có nhu cầu “tiêu dùng” sản phẩm nghệ thuật.
C. Mác đã từng nói: bản nhạc hay nhất cũng
8. Lidstone, Gerald (2004), Cultural Policy and
Practices in the UK - Arts Education, Goldsmiths
College - University of London, London.
9. National Advisory Committee on Creative
and Cultural Education (1999), All Our Future:
Creativity, Culture and Education, London.
Để thu hút nguồn tài trợ ngoài Nhà nước,
các đơn vị nghệ thuật cần hiểu rõ nguyên tắc:
trong nền kinh tế thị trường, nhà tài trợ thường
tìm kiếm những lợi ích nhất định từ việc tài trợ
của họ. Giáo dục nghệ thuật liên quan trực tiếp
đến các vấn đề nghệ thuật và giáo dục, nâng
cao dân trí, phát triển con người và hỗ trợ cộng
Ngày nhận bài: 28/9/2012
Ngày phản biện, đánh giá: 8/11/2012
Ngày chấp nhận đăng: 17/1/2013
NGHIÊN CỨU
100 Số 3 - Tháng 3 - 2013
Số 3 - Tháng 3 - 2013
101
V
ĂN H Ó
A
5 trang
09/05/2022
3700
Bạn đang xem tài liệu "Giáo dục nghệ thuật và đơn vị nghệ thuật biểu diễn", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- giao_duc_nghe_thuat_va_don_vi_nghe_thuat_bieu_dien.pdf
