Giáo trình Đồ gá gia công cơ khí - Chương 9: Đồ gá lắp ráp
Chæång 9
ÂÄ GA LÀP RAP
9-1. Khai niãm.
- Âä ga làp rap la nhæng âä ga dung âã xac âënh vë trê va kep chàt chi tiãt
(hoàc san phám) trong qua trçnh làp rap.
- Ngæåi ta chia âä ga làp rap lam hai loai: âä ga làp rap van nàng va âä ga
làp rap chuyãn dung.
9-1-1. Âä ga làp rap van nàng .
- Loai âä ga nay thæång dung trong san xuát âån chiãc va hang loat nho.
No gäm: cac ban làp rap, khäi V, ke ga, cac loai kêch va cac loai chi tiãt va cå
cáu phu khac nhæ (tám lot, chãm, mo kep, ren vêt...).
- Ban làp rap dung âã âënh vë, hiãu chènh va kep chàt chi tiãt, bä phán, cå
cáu làp rap va âæåc chã tao bàng gang, trãn no co nhæng ranh chæ T âã ga âäi
tæång làp. Ban làp rap âæåc âàt trãn bã cach màt âát tæ 100÷200mm va phai âæåc
âiãu chènh chênh xac theo phæång nàm ngang.
- Khäi V va ke ga âæåc dung âã âënh vë va kep chàt cå cáu hoàc cac chi tiãt
cå så khi làp rap. Trãn bã màt âënh vë cua khäi V va ke ga ngæåi ta gia cäng cac
lä thäng suät cho cac bu läng kep chàt.
- Cac loai kêch âæåc dung âã âå va náng cac vát nàng hoàc cäng kãnh.
9-1-2. Âä ga làp rap chuyãn dung.
Âä ga làp rap chuyãn dung âæåc sæ dung räng rai trong dang san xuát loat
lån va hang khäi âã thæc hiãn viãc làp rap nhæng nguyãn cäng xac âënh. Dæa vao
chæc nàng sæ dung, ngæåi ta chia âä ga làp rap chuyãn dung ra lam hai loai .
a Âä ga dung âã kep chàt chi tiãt cå så hoàc bä phán cua san phám khi làp.
Chi tiãt cå så (hoàc bä phán) khäng bë xã dëch dæåi tac dung cua nhæng
læc sinh ra trong qua trçnh làp rap. Sæ dung loai âä ga nay cho phep náng cao
nàng suát lao âäng khi làp rap.
Cán chu y ràng loai âä ga thuäc nhom nay âæåc dung chu yãu âã cä âënh vë
trê cua chi tiãt chæ khäng phai dung âã âënh vë chênh xac chi tiãt.
Vê du: Cac kiãu âä ga chuyãn dung âã kep chàt chi tiãt cå så.
- Hçnh 9-1 la
âä ga mät vë trê
dung âã kep chàt vo
häp giam täc cáu
sau ä tä.
Hçnh 9-1: Âä ga làp rap chuyãn dung mät vë trê
130
- Hçnh 9-2 la kiãu âä ga dung âã kep chàt chi tiãt cå så nhiãu vë trê . Cung
giäng nhæ âä ga gia cäng nhiãu vë trê, tát ca cac chi tiãt trãn âä ga nay phai âæåc
kep chàt mät cach âãu âàn. Âä ga làp rap nhiãu vë trê co hai loai :
+ Âä ga cä âënh.
+ Âä ga di âäng.
Âä ga cä âënh âæåc âàt tai bã làp, con âä ga di âäng âæåc âàt trãn bàng
truyãn. Khi làp rap
cac chi tiãt nho va
nhe ngæåi ta âæa
âä ga di âäng ra
khoi bàng truyãn
âã
thæc
hiãn
α
nguyãn cäng, sau
âo lai âàt âä ga
nay
truyãn
lãn
bàng
di
âã
Hçnh 9-2: Âä ga làp rap chuyãn dung nhiãu vë trê
chuyãn âãn vë trê
khac.
b) Âä ga dung âã ga âàt chênh xac cac âäi tæång làp rap.
Khi sæ dung loai âä ga nay, ngæåi cäng nhán khäng phai mát thåi gian xac
âënh vë trê chênh xac cua âäi tæång làp rap, båi vç chung âa âæåc âënh vë trãn âä
ga âu sä bác tæ do cán thiãt. Cac loai âä ga nay thæång dung âã han, dan, nong,
ep, làp chàt, cac kiãu làp ren...
Âáy la loai âä ga cán thiãt âã tæ âäng hoa trong qua trçnh làp rap.
Hçnh 9-3 :Âä ga làp rap truc khuy
Hçnh 9-3 la loai âä ga làp rap truc khuyu. Å âáy âä âäng tám cua hai cä
chênh cua truc khuyu âæåc âam bao la do chi tiãt âæåc âënh vë trãn hai khäi V (âa
âæåc âiãu chènh chênh xac).
131
9- 2. Thanh phán cua âä ga làp rap.
Âä ga làp rap gäm cac thanh phán sau :
- Cac chi tiãt (cå cáu) âënh vë.
- Cac chi tiãt (cå cáu) kep chàt.
- Cå cáu phu.
- Thán âä ga.
9-2-1.Chi tiãt (cå cáu) âënh vë.
Cac chi tiãt âënh vë âä ga làp rap cung lam chæc nàng nhæ âä ga gia cäng
va âä ga kiãm tra. Trong nhæng træång håp chi tiãt cå så cán kep chàt thç trãn bã
màt âä âënh vë ngæåi ta boc mät låp cao su âã tranh xáy xac.
9-2-2. Chi tiãt (cå cáu) kep chàt.
Cå cáu kep chàt trong âä ga làp rap cung tæång tæ nhæ trong âä ga gia
cäng. Yãu cáu cå cáu kep chàt la khäng gáy biãn dang va khäng lam hong bã màt
cua âäi tæång làp rap. Âã lam giam thåi gian kep chàt ngæåi ta thæång dung cå
cáu kep chàt bàng khê nen, lam cho âä ga båt cäng kãnh.
Mät âiãu cán læu y la khäng âæåc kep chàt chi tiãt trãn ban tæ, båi vç nhæ
váy âäi tæång làp rap se bë nhiãm tæ. Âäi våi nhæng træång håp læc kep nho, tät
nhát la kep chàt bàng chán khäng.
Khi thiãt kã cå cáu kep chàt phai dæa vao læc kep cán thiãt. Phæång phap
xac âënh læc kep cung tæång tæ nhæ âäi våi âä ga gia cäng, nghéa la phai giai bai
toan vã læc va mä men. Cán nhå ràng hã sä an toan khi tênh læc kep co khac so
våi khi tênh K âäi våi âä ga gia cäng. Âäi våi âä ga làp rap, hã sä an toan K âæåc
tênh bàng:
K=K0K4K5K6 .
(K1,K2,K3) khäng tênh.
Trong âo: K0 - hã sä an toan cho tát ca cac træång håp; K4- hã sä tênh âãn
sæ än âënh cua læc kep (kep bàng tay K4=1,3; kep bàng cå khê va tæ âäng K4=1);
K5-hã sä tênh âãn mæc âä thuán låi khi kep chàt trong âä ga kep bàng tay (kep
thuán låi K5=1, kep khäng thuán låi K5=1.2); K6- hã sä tênh mämen lam xoay chi
tiãt (nãu diãn têch giæa âäi tæång bã màt làp rap va âä âënh vë nho, thç K6=1;con
nãu diãn têch tiãp xuc lån, thç K6=1,5).
Trong træång håp diãn têch tiãp xuc lån thç âä nháp nhä âäi tæång làp rap
se tao nãn nhæng vë trê tiãp xuc thæc mät cach ngáu nhiãn âäi våi tám quay cua
âäi tæång làp rap.
9-2-3. Cå cáu phu.
Cå cáu phu la nhæng cå cáu quay, cå cáu phán âä, cac chät âënh vë, cac cán
âáy va cac cå cáu khac. Cäng dung va kãt cáu cua cå cáu phu å âä ga làp rap
132
cung tæång tæ nhæ å âä ga gia cäng. Cán chu y ràng âäi våi cac cå cáu quay
quanh truc nàm ngang, vë trê täi æu cua truc quay phai âi qua trong tám cua phán
quay va âäi tæång làp trãn âo.
9-3. Âàc âiãm thiãt kã âä ga làp rap chuyãn dung.
9-3-1. Tai liãu ban âáu âã thiãt kã âä ga làp rap :
- Ban ve làp bä phán hoàc san phám.
- Âiãu kiãn ké thuát cua cac âäi tæång làp.
- Quy trçnh cäng nghã làp rap (trçnh tæ nguyãn cäng, så âä âënh vë, thiãt bë
dung cu, chã âä làp rap).
- San læång hang nàm.
9-3-2.Trçnh tæ thiãt kã
-Xac âënh så âä ga âàt, sau âo xac âënh loai kêch thæåc, sä læång va vë trê
tæång quan cua cå cáu âënh vë.
-Xac âënh âiãm âàt, trë sä cua læc kep va chon cå cáu kep .
-Xac âënh cac cå cáu dán hæång, cå cáu phu va vo âä ga.
9-3-3. Âä chênh xac làp rap .
Âä chênh xac làp rap phu thuäc vao phæång phap làp rap, chã âä làp rap
(chàt hay long), âä chênh xac chi tiãt, phæång phap âënh vë khi làp rap va âä
chênh xac cua âä ga.
a)
b)
Hçnh 9-4:Så âä xac âënh âä chênh xac làp rap.
a-Âënh tám bàng chät tru, b- Âënh tám bàng chät cän
Âä chênh xac làp rap cao nhát co thã âat âæåc khi cac chi tiãt âæåc làp rap
våi nhau khäng co khe hå. Trong træång håp nay âä ga khäng anh hæång âãn âä
chênh xac âënh tám cua chi tiãt, hçnh 9-4a.
Trong træång håp làp rap cä âënh, læång dëch chuyãn hæång kênh lån nhát
cua cac chi tiãt bàng khe hå hæång kênh lån nhát. Khi âo, nãu dung cå cáu dán
hæång hçnh cän co thã giam âæåc læång dëch chuyãn tåi trë sä nho nhát, hçnh 9-4b
Khi làp rap khäng co chi tiãt âënh tám, cán chu y sao cho chuán làp rap
trung våi chuán âo læång (hçnh 9-5a). Å âáy cac chi tiãt làp 1 va 2 co màt chuán
làp rap la màt phàng âæng ty vao cac màt cua chi tiãt a. Trong træång håp trung
133
chuán nhæ váy, âä chênh xac làp rap la cao nhát. Kêch thæåc làp rap X chè thay
âäi khi cac chi tiãt âä ga bë mon.
Hçnh 9-5b la træång håp chuán làp rap khäng trung våi chuán âo læång.
Luc nay kêch thæåc X co sai sä va sai sä âo phu thuäc vao cac kêch thæåc l1 va l2.
X
X
1
a
2
b
l1
l2
a)
b)
Hçnh 9-5: chuäi kêch thæåc làp rap.
a-chuán làp rap trung våi chuán âo.
b-chuán làp rap khäng trung våi chuán âo.
Khi làp rap cac bä phán (san phám) co sä læång chi tiãt lån, âä chênh xac
cua kêch thæåc làp rap âæåc xac âënh trãn cå så giai chuäi kêch thæåc.
+ Khi dung phæång phap âäi lán chæc nàng hoan toan.
Trong træång håp giai chuäi kêch thæåc theo phæång phap âäi chæc nàng
hoan toan). Dung sai cua cac kêch thæåc X âæåc xac âënh nhæ sau (hçnh 9-6a) :
n
δ = δ +
δ
(9-1)
∑
x
i
i=1
Trong âo:δ- Dung sai cua kêch thæåc âä ga L.
n
δ -Täng dung sai cac kêch thæåc l1,l2...ln (cua cac chi tiãt làp rap).
∑
i
i=1
Tæ cäng thæc (9-1), ta co thã xac âënh dung sai δ cua kêch thæåc âä ga.
n
δ = δ −
δ
(9-2)
∑
x
i
i=1
+ Khi giai chuäi kêch thæåc theo phæång phap âäi lán chæc nàng khäng
hoan toan, dung sai δx âæåc xac âënh nhæ sau :
δx = t λ1 ⋅δ12 + λ2 ⋅δ22 + ⋅⋅⋅λn ⋅δn2 + λ ⋅δ2
(9-3)
Trong âo: t-hã sä xac âënh % phã phám theo kêch thæåc X, thæång láy t=3.
Sæ phu thuäc cua % phã phám vao hã sä t nhæ sau :
Hã sä t
1
2
3
% phã phám
32
4,5
0,27
134
λ1,λ2...λn- hã sä phu thuäc vao hçnh dang âæång cong phán bä kêch thæåc
1
cua cac chi tiãt làp rap. Trong træång håp âæång cong chuán λ = , âæång cong
9
1
1
xac xuát âãu va khäng xac âënh λ = ; âæång cong hçnh tam giac λ = .
3
6
Tæ cäng thæc 9-3 ta co thã xac âënh dung sai cua kêch thæåc âä ga làp rap:
2
⎡
⎤
δx
1
δ =
− λ1 ⋅δ12 − λ2 .δ22 −...− λn ⋅δ2n
(9-4)
⎢
⎥
⎦
x t2
⎣
Kãt qua tênh toan cho tháy ràng, dung sai kêch thæåc âä ga tàng lãn rát lån
khi hã sä t giam rát nho .
L
l1
xl2 l3 l4 l5
L
Ldc
A
B
∆
LA
LB
b)
a)
Hçnh 9-6: så âä tênh chuäi kêch thæåc cua âä ga làp rap.
a-Giai chuäi kêch thæåc bàng phæång phap cæc âai
b-Giai chuäi kêch thæåc khi han hai chi tiãt A va B
Hçnh 9-5b la âä ga han hai chi tiãt A va B. Chä han âæåc thã hiãn bàng net
âám. Khi han âä ga bë nung nong, vç váy âã tênh âãn âä gian nå cua âä ga ngæåi
ta phai tênh khe hå ∆ khi ga chi tiãt trong âä ga.
Trong træång håp khäng co ∆ hoàc ∆ qua nho chi tiãt se bë biãn dang. Gia
trë ∆ (hçnh 9-6b) âæåc xac âënh theo cäng thæc sau :
∆ = t
Trong âo : t- nhiãt âä (0c).
LA, LB-kêch thæåc chi tiãt.
LA ⋅αA + LB ⋅αB
)
− Lα
]
(9-5)
α-hã sä tàng nhiãt âä cua âä ga.
L-kêch thæåc âä ga (mm).
αA,αB- hã sä tàng nhiãt cua cac chi tiãt.
LA ⋅αA + LB ⋅αB < Lα , thç khe hå ∆ tàng .
Âäi våi cac chi tiãt co hçnh dang phæc tap thç ∆ âæåc xac âënh bàng phæång
phap thæc nghiãm.
Nãu
(
)
135
+ Dung sai kêch thæåc L0 (kê hiãu δ0 âæåc xac âënh theo phæång phap âäi
lán chæc nàng hoan toan):
δ0 = δA + δB + ∆ + δ
(9-6)
Tæ âo ta suy ra dung sai kêch thæåc L âæåc xac âënh nhæ sau :
δ = δ0 − δA − δB − ∆
(9-7)
+ Theo phæång phap âäi lán chæc nàng khäng hoan toan ta co thã xac âënh
δ0 tæ cäng thæc (9-3) :
δ0 = t λ1 ⋅δ2A + λ2 ⋅δ2B + λ ⋅δ + ∆
(9-8)
Tæ âo :
2
⎡
⎤
⎥
⎦
(
δ1 − ∆
)
1
δ =
− λ1 ⋅δ2A − λ2 ⋅δ2B
(9-9)
⎢
⎣
λ
t2
Nãu bä phán làp rap co n chi tiãt, thç cäng thæc 9-9 co dang sau :
2
⎡
⎢
⎣
⎤
⎥
⎦
(
δ1 − ∆
)
1
δ =
− λ1 ⋅δ2A − λ2 ⋅δB2 −⋅⋅⋅− λn ⋅δ2n
(9-10)
λ
t2
1
Khi λ=λ1=λ3= ⋅⋅⋅λn= (quy luát phán bä âãu) va t=3 ta co :
9
2
δ =
(
δ0 − ∆
)
−δ12 −δ22 −⋅⋅⋅−δn2
(9-11)
Âã náng cao âä chênh xac làp rap bàng phæång phap han, dan thç cac chi
tiãt cán co váu, gå hoàc ranh âã âënh hæång.
- Chon vát liãu cho âä ga làp rap :
Chon vát liãu cho âä ga làp rap co mät y nghéa quan trong âäi våi âä bãn
va âä chênh xac cua âä ga. Hã sä dan nå cua vát liãu âäi tæång làp rap (chi tiãt)
phai nho hån hã sä âo cua vát liãu âä ga. Trong træång håp nay ta co thã giam
khe hå do nhiãt âä giæa âä ga va san phám (âäi tæång làp rap), va co thã âat âæåc
âä chênh xac làp rap cao hån (trong nhiãu træång håp co thã âat 0,025 ÷0,05mm)
Vát liãu lam âä ga phai chëu âæåc nhiãt , phai co âä bãn cao va âä chäng
mon cao.
Kãt cáu cua âä ga phai âån gian, thuán tiãn cho viãc kiãm tra âä chênh xac
cua chung va khi cán kiãm tra ta co thã dung phæång phap kiãm tra træc tiãp.
9-4. Âä ga thay âäi vë trê âäi tæång làp.
Âäi våi cac chi tiãt cå så nàng va lån, khi làp rap cán thay âäi vë trê ngæåi
ta co thã dung cå cáu quay.
Hçnh 9-7a la loai âä ga dung âã làp rap cac chi tiãt hçnh tru. Âäi tæång làp
3 co thã quay nhe nhang trãn khäi V gäm hai con làn 2.
Hçnh 9-7b la âä ga lát âäi tæång làp. Âäi tæång làp 3 âæåc di âäng bàng
cac con làn tåi bä phán lát 4 (mang chæa), sau khi âa nàm trong mang chæa 4
136
ngæåi ta quay mang chæa 4 quanh chät 5 næa vong (1800), nhæ váy âäi tæång làp
3 thay âäi vi trê va âæåc chuyãn tåi cac con làn khac. Mang chæa 4 âæåc cä âënh
bàng chät 5.
Qua trçnh quay âäi tæång làp co thã thæc hiãn bàng tay hoàc cå khê.
4
5
6
o
3
2
1
a)
b)
Hçnh 9-6 : Âä ga thay âäi âäi tæång làp rap.
a- Âä ga làp chi tiãt tru, b- Âä ga lát.
1- Thán ga ; 2- Con làn ; 3- Âäi tæång làp; 4- Bä phán làt; 5,6- Ga âå.
- - -%%%%% - - -
137
8 trang
05/05/2022
2680
Bạn đang xem tài liệu "Giáo trình Đồ gá gia công cơ khí - Chương 9: Đồ gá lắp ráp", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- giao_trinh_do_ga_gia_cong_co_khi_chuong_9_do_ga_lap_rap.pdf
