Tài liệu Tin học căn bản cho người mới bắt đầu
BÀI 1:NHỮNG KHÁI NIỆM CƠ BẢN
I. Khái niệm chung
1.1. Khái niệm về tin học
Tin học là ngành khoa học công nghệ nghiên cứu các phương pháp, các quá trình xử lý thông tin một cách
tự động dựa trên các phương tiện kỹ thuật mà chủ yếu là máy tính điện tử.
1.2. Các lĩnh vực của tin học
• Phần cứng: Gồm những đối tượng vật lý hữu hình như vi mạch, bản mạch in, dây cáp nối mạch
điện, bộ nhớ, màn hình, máy in, thiết bị đầu cuối, nguồn nuôi,...Phần cứng thực hiện các chức năng xử
lý thông tin cơ bản ở mức thấp nhất tức là các tín hiệu nhị phân {0,1}
• Phần mềm: Là các chương trình (program) điều khiển các hoạt động phần cứng của máy vi tính
và chỉ đạo việc xử lý dữ liệu. Phần mềm của máy tính được chia làm hai loại: Phần mềm hệ
thống(System software) và phần mềm ứng dụng( Applications software). Phần mềm hệ thống khi được
đưa vào bộ nhớ chính, nó chỉ đạo máy tính thực hiện các công việc. Phần mềm ứng dụng là các
chương trình được thiết kế đẻ giải quyết một bài toán hay một vấn đề cụ thể để đáp ứng một nhu cầu
riêng trong một số lĩnh vực.
Máy tính cá nhân PC( Personal Computer). Theo đúng tên gọi của nó là máy tính có thẻ sử dụng bởi
riêng một người.
1.3. Đơn vị lưu trữ thông tin:
Đơn vị bé nhất dùng để lưu trữ thông tin là bit. Lượng thông tin chứa trong 1 bit là vừa đủ để nhận biết
một trong 2 trạng thái có xác suất xuất hiện như nhau.Trong máy vi tính tuỳ theo từng phần mềm, từng ngôn
ngữ mà các số khi đưa vào máy tính có thể là các hệ cơ số khác nhau, tuy nhiên mọi cơ số khác nhau đều
được chuyển thành hệ cơ số 2 ( hệ nhị phân). Tại mỗi thời điểm trong 1 bit chỉ lưu trữ được hoặc là chữ số 0
hoặc là chữ số 1. Từ bit là từ viết tắt của Binary Digit (Chữ số nhị phân).
Trong tin học ta thường dùng một số đơn vị bội của bit sau đây:
tên gọi
Byte
Viết tắt
B
Giá trị
8 bit
Kilobyte
Megabyte
Gigabyte
KB
MB
GB
1024 bytes = 210B
1024KB = 210KB
1024MB = 210MB
II. Hệ Điều Hành MS-DOS
2.1. Hệ điều hành là gì?
Hệ điều hành là phần mềm quan trọng nhất cho máy tính điện tử có nhiệm vụ điều khiển mọi hoạt
động cơ sở của máy tính, giúp phần mềm của người sử dụng có thể chạy được trên máy tính. Các hệ
điều hành thông dụng: MS-DOS, Windows, Unix, Linux, OS/2, Macintosh …
2.2. Hệ điều hành MS - DOS
MS-DOS (Microsoft Disk Operating System) là hệ điều hành(HĐH) của tập đoàn khổng lồ Microsoft. Phiên bản
đầu tiên của MS-DOS được viết năm 1981.
MS-DOS là HĐH đơn nhiệm (tại một thời điểm chỉ chạy được một trình ứng dụng).
MS-DOS giao diện với người sử dụng thông qua dòng lệnh.
1
2.3. Khởi động hệ thống:
Để khởi động hệ thống, Chúng ta phải có một đĩa mềm gọi là đĩa hệ thống hoặc đĩa cứng được cài đặt ổ đĩa
C là đĩa hệ thống. Đĩa hệ thống chứa các chương trình hạt nhân của hệ điều hành DOS. Ít nhất trên đĩa phải có
các tập tin IO.SYS, MSDOS.SYS và COMMAND.COM.
Chúng ta có thể khởi động MS-DOS bằng các cách sau:
TH1: Khởi động từ ổ đĩa cứng ta chỉ việc bật công tắc điện của máy tính (Power).
TH2: Khởi động từ ổ đĩa mềm: đặt đĩa khởi động vào giá đỡ của ổ đĩa mềm và bật công tắc điện.
TH3: Khởi động từ HĐH Windows 98: Start/ Run/ Command/OK
TH4: Khởi động từ HĐH Windows 2000/ XP: Start/ Run/ CMD/ OK
Khởi động lại hệ thống:
Ta chọn 1 trong các cách sau:
- Ấn nút Reset trên khối hệ thống ( khởi động nóng).
- Dùng tổ hợp phím CTRL + ALT + DEL (khởi động nóng).
- Khi 2 cách này không có tác dụng, chúng ta phải tắt công tắc khốI hệ thống và chờ khoảng 1 phút rồi khởi
động lại ( khởi động nguội)
2.4. Tập tin (File):
Tập tin (hay còn gọi là Tệp) là hình thức, đơn vị lưu trữ thông tin trên đĩa của Hệ điều hành.
Tệp gồm có tên tệp và phần mở rộng (Phần mở rộng dùng để nhận biết tệp đó do chương trình nào tạo ra
nó).
TênTệp tin được viết không quá 8 ký tự và không có dấu cách, + , - ,* , / . Phần mở rộng không quá 3 ký tự
và không có dấu cách. Giữa tên và phần mở rộng cách nhau bởi dấu chấm (.).
Tập tin có thể là nội dung một bức thư, công văn, văn bản, hợp đồng hay một tập hợp chương trình.
Ví dụ:
COMMAND.COM Phần tên tệp là COMMAND còn phần mở rộng là COM
MSDOS.SYS Phần tên tệp là MSDOS còn phần mở rộng là SYS
BAICA.MN Phần tên tệp là BAICA còn phần mở rộng là MN
THO.TXT. Phần tên tệp là THO còn phần mở rộng là TXT
Người ta thường dùng đuôi để biểu thị các kiểu tập tin. Chẳng hạn tệp văn bản thường có đuôi DOC, TXT,
VNS, ...
Tệp lệnh thường có đuôi COM, EXE
Tệp dữ liệu thường có đuôi DBF, ...
Tệp chương trình thường có đuôi PRG, ...
Tệp hình ảnh thường có đuôi JPG, BMP...
2.5. Thư mục và cây thư mục
Để có thể tổ chức quản lý tốt tập tin trên đĩa người ta lưu các tập tin thành từng nhóm và lưu trong từng chỗ
riêng gọi là thư mục.
Mỗi thư mục được đặc trưng bởi 1 tên cụ thể, quy tắc đặt tên thư mục giống như tên tệp. Các thư mục có thể
đặt lồng trong nhau và tạo thành một cây thư mục.
Trong thư mục có thể tạo ra các thư mục con và cứ tiếp tục nhau do đó dẫn đến sự hình thành một cây thư
mục trên đĩa. Như vậy các thư mục bạn tạo ra có thể là thư mục cấp1 hay thư mục 2 ...
Thư mục gốc là thư mục do định dạng đĩa tạo ra và chúng ta không thể xoá được. Mỗi đĩa chỉ có một thư
mục gốc, từ đây người sử dụng tạo ra các thư mục con. Ký hiệu thư mục gốc là dấu (\).
2
Ví dụ : Cây thư mục
Trong đó C:\>_ là thư mục gốc. Sau đó là đến các thư mục con các cấp và các tệp.
Thư mục hiện hành là thư mục đang được mở, và con trỏ đang nhâp nháy chờ lệnh.
Khi thực thi, DOS sẽ tìm kiếm và thi hành ở thư mục hiện hành trước, sau đó mới tìm các thư mục và ổ đĩa
được chỉ ra.
Đường dẫn.
Khi cần tác động đến một thư mục hoặc tập tin ta phải chỉ ra vị trí của thư mục hay tập tin đó ở trên đĩa hay là
phải chỉ ra đường dẫn, tên đường dẫn của thư mục hoặc tập tin tác động tới.
Ví dụ:
Muốn truy xuất tới tệp dữ liệu kyson.txt ở cây thư mục trên ta phải tiến hành chỉ ra đường dẫn như sau;
C:\>Nghean\kyson.txt
Ký tự đại diện * và ?
Ký tự đại diện *: Nó có thể đứng trong phần tên chính hay phần tên mở rộng của tập tin, nó đứng ở vị trí nào
sẽ đại diện cho kí tự đó hoặc nhóm ký tự từ vị trí đó đến kí tự sau nó.
Ví dụ:
C:\>_NGHEAN\A*B.DOC : Nghĩa là chỉ ra tất cả các tệp có trong thư mục NGHEAN có phần mở rộng là
DOC mà có tên bắt đầu bằng kí tự A và kết thúc bằng kí tự B
C:\>_NGHEAN\*.* : Nghĩa là chỉ ra tất cả các tệp có trong thư mục NGHEAN
C:\>_NGHEAN\*.TXT : Nghĩa là chỉ ra tất cả các tệp có trong thư mục NGHEAN mà có phần mở rộng là
TXT
Ký tự đại diện ?: Nó có thể đứng trong phần tên chính hay phần tên mở rộng của tập tin, nó đứng ở vị trí nào
sẽ đại diện cho 1 ký tự tại vị trí đó.
Ví dụ:
C:\>_?.TXT : Nghĩa là muốn chỉ ra Các tệp có trong ổ đĩa C mà có phần tên chỉ là một kí tự bất kỳ và có phần
mở rộng là TXT
2.6. Ổ đĩa
Bao gồm :
ổ đĩa mềm - gọi là ổ đĩa A: Đĩa mềm có dung lượng 1,44 MB.
ổ đĩa cứng - Thường là ổ C,D,E...: và nó nằm ở trong thùng máy, thường có dung lượng lớn gấp nhiều lần
so với đĩa mềm.
ổ đĩa CD - Là dùng để đọc các đĩa quang. Đĩa quang thường có dung lượng vài trăm MB.
2.7.Một số lệnh nội trú và lệnh ngoại trú
1. Lệnh nội trú:
Lệnh nội trú là loại lệnh lưu thường trực trong bộ nhớ trong của máy tính. Nó được nạp vào khi nạp hệ điều
3
hành.
Chúng ta thường gặp một số lệnh nội trú sau:
Lệnh xem danh sách thư mục và tập tin : DIR
Lệnh tạo lập thư mục: MD
Lệnh huỷ bỏ thư mục rỗng: RD
Lệnh chuyển đổi thư mục: CD
Lệnh thay đổi dấu nhắc lệnh : PROMPT
Lệnh tạo lập tệp tin: COPY CON
Lệnh đổi tên tập tin: REN
Lệnh sao chép tập tin: COPY
Lệnh hiển thị nội dung tệp tin: TYPE
Lệnh xoá tập tin: DEL
Lệnh xoá màn hinh: CLS
Lệnh sửa đổi giờ của hệ thống: TIME
Lệnh sửa đổi ngày của hệ thống : DATE
Lệnh hỏi nhãn đĩa: VOL
Lệnh xem phiên bản của DOS: VER
2. Lệnh ngoại trú:
Lệnh ngoại trú là lệnh nằm trong bộ nhớ ngoài. Muốn thực hiện các lệnh ngoại trú thì buộc trên đĩa phải có các
tệp này. Nếu không có thì phải COPY vào để thực hiện.
Chúng ta thường gặp một số lệnh ngoại trú sau:
Lệnh đặt nhãn đĩa: LABEL
Lệnh hiển thị cây thư mục: TREE
Lệnh tạo khuôn cho đĩa (định dạng đĩa): FORMAT
Lệnh kiểm tra đĩa: CHKDSK
Lệnh gán thuộc tính :ATTRIB
Lệnh in: PRINT
Lệnh khôi phục tệp đã bị xoá: UNDELETE
BÀI 2: CÁC LỆNH HỆ ĐIỀU HÀNH CỦA MS- DOS
I. Các lệnh nội trú
Lệnh nội trú là những lệnh thi hành những chức năng của HĐH, thường xuyên được sử dụng, được lưu
trữ vào bộ nhớ của máy tính từ khi khởi động và thường trú ở trong đó cho tới khi tắt máy.
Cách viết chung:
[] []
1.1. Một số lệnh về hệ thống
. Lệnh xem và sửa ngày: DATE
Current Date is Sat 02-04-2000
Enter new Date (mm-dd-yy)
Lúc này có hai tuỳ chọn
Nếu không thay đổi ngày giờ gõ Enter
Nếu sửa ngày hiện hành ở dòng một thì sửa theo khuôn mẫu (tháng -ngày-năm).
Bạn hãy thay đổi ngày lại cho máy tính ví dụ 31/07/2004.
. Lệnh xem và sửa giờ: TIME
4
Current time is 4:32:35.23a
Enter new time:
Lúc này có hai lựa chọn:
-Nếu không sửa giờ hiện hành của dòng một thì gõ Enter
- Nếu sửa giờ hiện hành thì sửa theo khuôn mẫu (giờ: phút:giây.% giây)
Bạn hãy thay đổi giờ lại cho máy tính thành 05 giờ 05 phút.
. Lệnh thay đổi dấu nhắc lệnh của DOS: PROMPT
Lệnh thay đổi dấu đợi lệnh để có thể hiện thị một số thông tin hiện hành theo ý riêng của Người sử dụng.
Prompt [Chuỗi ký tự]
$P: Thư mục hiện hành $D: Ngày hiện hành
$G: Dấu > $T: Giờ hiện hành
$: Xuống dòng
Ví dụ: C>PROMPT $T $P$G
. Lệnh xem phiên bản DOS: VER
VER
Bạn muốn xem hiện tại mình đang giao tiếp với HĐH MS-DOS là phiên bản nào.
Ví dụ: C:\VER
Windows 98 [Version 4.10.2222]
. Lệnh xoá màn hình: CLS
CLS
Lệnh xoá toàn bộ dữ liệu trên màn hình đưa con trỏ về góc trên cùng bên trái màn hình.
. Chuyển đổi ổ đĩa
Gõ tên ổ đĩa và dấu hai chấm, sau đó nhấn ENTER.
Ví dụ: A:
C:
1.2. Các lệnh về thư mục
. Lệnh xem nội dung thư mục.
DIR [drive:] [Path] [Tên thư mục] [/A][/S]{/P][W]}
Trong đó:
/P : để xem từng trang
/W: Trình bày theo hàng ngang
/A : xem các tập tin có thuộc tính ẩn và hệ thống
/S: Xem cả thư mục con
Ví dụ:
DIR C:\WINDOWS /P /W
Lệnh trên sẽ hiển thị các tệp, thư mục thuộc thư mục WINDOWS nằm trong thư mục gốc ổ đĩa C thành 5 hàng
và dừng lại sau khi hiển thị hết một trang màn hình. Muốn xem tiếp chỉ việc nhấn một phím bất kỳ.
. Lệnh chuyển về thư mục gốc và vào một thư mục nào đó.
+ Chuyển từ thư mục hiện thời về thư mục gốc của ổ đĩa hiện hành.
CD\
+ Lệnh chuyển về cấp thư mục cao hơn một bậc.
CD..
+ Chuyển vào một thư mục
Lệnh này thay đổi thư mục hiện hành cần làm việc của đĩa nào đó
CD [drive:]\[path] ( tên thư mục cần vào)
Ví dụ:
5
- Từ thư mục C:\ chuyển vào thư mục DAIHOC (Thư mục DAIHOC nằm trên ổ đĩa C)
C:\CD DAIHOC
C:\DAIHOC>_
- Từ thư mục DAIHOC, chuyển sang thư mục BAITAP( Thư mục BAITAP nằm trên ổ đĩa C)
C:\DAIHOC>CD BAITAP
C:\DAIHOC\BAITAP>_
. Lệnh xem ý nghĩa của câu lệnh
C:\> [Tên lệnh] /?
Ví dụ: Xem ý nghĩa của câu lệnh CD
C:\CD /?
. Lệnh tạo thư mục con(MD):
MD [drive:]\[path]
[drive:]\[path] : Chỉ ra đường dẫn đến nơi cần tạo thư mục.
Ví dụ:
C:\MD HOC
C:\MD HOC\HOCDOS Tạo thư mục HOCDOS là thư mục con cua thư mục HOC
C:\MD A:\DAIHOC Tạo thư mục DAIHOC trên ổ đĩa A
Tạo Thư mục HOC Trên thư mục gốc của Ổ đĩa C
.Lệnh xoá thư mục con(RD)
Lệnh huỷ bỏ (xoá) thư mục:
RD [drive:]\[path]
Chú ý: thư mục cần xoá không phi là thư mục hiện hành và phi là thư mục rỗng (Empty Directory) ( tức là
không có một tệp hay một thư mục nào năm trong nó).
Ví dụ: C:\RD DAIHOC
Xoá thư mục DAIHOC( Là thư mục rỗng) trên ổ đĩa C
1.3. Các lệnh làm việc với tập tin
. Lệnh sao chép tập tin(COPY):
Lệnh này sao chép một hay một nhóm tệp từ thư mục này sang thư mục khác.
Copy [drive1:]\[path1]\[Filename 1] [drive2:]\[path2]\[Filename 2]
Copy [ổ đĩa]\[đường dẫn]\[tên tệp nguồn] ổ đĩa ]\[đường dẫn đích]
Ví dụ1: Chép tệp BAOCAO.VNS từ thư mục A:\BKED vào thư mục gốc của ổ đĩa C:
và
lấy tên là BAOCAO.VNS.
C:\>COPY A:\BKED\BAOCAO.VNS
Ví dụ2: Sao chép tệp TUHOC.TXT từ thư mục gốc ổ đĩa C thành tệp HOCTHUOC.TXT ở thư
mục HOC nằm trong thư mục gố ổ đĩa A.
C:\COPY C:\TUHOC.TXT A:\HOC\HOCTHUOC.TXT
Lệnh cộng tệp:
Cộng nội dung file:
Copy [ổ đĩa][đường dẫn][tên tệp 1]+[ổ đĩa][đường dẫn] [tên tệp 2]+ ... [ổ đĩa][đường dẫn][tên tệp
mới]
Trong cú pháp trên lệnh sẽ thực hiện như sau:
Lần lượt cộng nội dung của các tệp: Tên tệp 1, Tên tệp 2, ... thành một tệp duy nhất có tên là Tên
tệp mới.
Chú ý: Trước tên tệp mới không có dấu (+), còn trước tên tệp muốn công phi có dấu cộng.
Ví dụ: C:\COPY CD1.TXT+CD2.TXT+CD3.TXT C:\MYDOCU~1\CD.TXT
Lệnh tạo tệp tin(COPY CON):
Tạo ra file để lưu trữ nội dung của một vấn đề nào đó.
C:\COPY CON [drive:]\[path]\[File name]
.... Nhập nội dung của tệp
F6
6
1 file(s) is copied
C:\_
(Nếu như tệp được tạo thì sau khi nhấn F6 sẽ có thông báo: 1 file(s) is copied trên màn hình, nếu
như tệp không được tạo vì một lý do nào đó thì dòng thông báo sẽ là 0 file(s) is copied)
Ví dụ: C:\>COPY CON BAITHO.TXT Tạo tệp BAITHO.TXT trên ổ đĩa C
. Lệnh xem nội dung tập tin (TYPE):
Lệnh dùng để xem (hiển thị) nội dung một tệp tin trên màn hình.
TYPE <Đường dẫn>\<TỆP dung nội xem muốn tin>
Sau khi nhập đúng đường dẫn và tập tin thì nội dung sẽ được hiển thị trên màn hình.
Nếu như trong cú pháp trên không đúng hoặc sai tên tệp tin, đường dẫn thì sẽ có dòng
thông báo lỗi hiển thị ví dụ như:
- Bad command or filename
- Invalid drive Specification
- Path not found - ...
- Requirent parameter missing
Ví dụ: C:\>TYPE BAITHO.TXT Dùng để xem nội dung tập tin BAITHO.TXT
Trên Ổ Đĩa C.
. Đổi tên tệp tin(REN):
Thay đổi tên file còn nội dung thì giữ nguyên.
REN [d:][path][fileName]
Ví dụ: C:\REN VANBAN\THUVIEN.DOC \VANBAN\HOPDONG.TXT¿
Đổi tên file THUVIEN.DOC thành file HOPDONG.TXT nằm trong cùng một thư mục.
. Xoá nội dung tập tin(DEL):
DEL [ổ đĩa][đường dẫn][tên tệp cần xoá]
VD: C:\DEL C:\VANBAN\HOPDONG.TXT
Xoá tên file HOPDONG.TXT trong thư mục VANBAN ở ổ đĩa C:
II. Lệnh ngoại trú
Là những lệnh thi hành chức năng nào đó của HĐH nhưng ít được sử dụng và đỡ tốn bộ nhớ của
máy người ta lưu trữ nó trên đĩa dưới dạng các tập tin có phần mở rộng là: COM hoặc EXE
[d:] [path] [] [<TUỲ chọn>]
[d:] [path]: ổ đĩa đường dẫn đến tên lệnh
: là tên chính của tên tệp tin chương trình
Lệnh định dạng đĩa (FORMAT)
Tạo dạng cho đĩa mềm hay đĩa cứng ...
[d:] [path] Format [d1] [/tham số]
[d:][Path]: ổ đĩa đường dẫn đến tên lệnh
[d:]: Tên ổ đĩa cần định dạng
Tham số:
/s: Tạo đĩa hệ thống.
/u: format mà sau đó không thể sử dụng lệnh UNFORMAT để lấy lại dữ liệu.
/q: định dạng nhanh
Ví dụ: Định dạng đĩa mềm trong ổ đĩa A theo đúng dung lượng của ổ đĩa và sao chép các tệp cần
thiết để khởi động máy vào đĩa.
C\:FORMAT A: /S
Lệnh sao chép các tập tin hệ thống:
Tác dụng: cho phép chép các tập tin hệ thống.
[d:][Path]sys [d1:]
Ví dụ: C:\sys A:
Lệnh phục hồi đĩa(UNDELETE)
Phục hồi đĩa bị xoá bởi lệnh định dạng đĩa FORMAT
[d:][Path] UNDELETE [d1][path1][file Name]
Lệnh kiểm tra đĩa(CHKDSK):
Kiểm tra đĩa và thông báo tình trạng đĩa.
CHKDSK[/F]
Tham số /F sẽ hiển thị số Sector bị hỏng khi kết thúc quá trình kiểm tra.
Ví dụ: CHKDSK C:
7
Lệnh SCANDISK :
Lệnh này dùng để kiểm tra cấu trúc tệp của đĩa và sau đó tiến hành kiểm tra các lỗi vật lý trên bề
mặt đĩa.
SCANDISK tên ổ đĩa
Ví dụ: SCANDISK A:
Tệp lệnh bó:
Lệnh bó thực chất là một tệp trong đó liệt kê thứ tự thực hiện các lệnh được liệt kê trong tệp. Trong
số các tệp lệnh bó, quan trọng nhất bao gồm hai tệp sau:
Tệp AUTOEXEC.BAT Tệp lệnh Autoexec.bat là một tệp lệnh đặc biệt nằm ở thư mục gốc ổ đĩa khởi
động. Khi khởi động hệ điều hành, các lệnh trong tệp Autoexec.bat sẽ thực hiện theo tuần tự.
Ví dụ:
@ECHO - Lệnh hiển thị một dòng trắng trên màn hình
SMARTDRV.EXE - Gọi tệp tạo vùng đệm cho đĩa
MSCDEX /D:MSCD001 /V - Gọi tệp khởi tạo chương trình điều khiển ổ CD trên DOS.
SET BLASTER=A220 I5 D0 P300 - Lệnh đặt đường điều khiển âm thanh trên DOS ra loa.
SET PATH=%PATH%;C:\PROGRA~1\COMMON~1\AUTODE~1 - Lệnh thiết đặt đường dẫn mặc
định khi tìm tệp.
Tệp CONFIG.SYS
Tệp lệnh CONFIG.SYS là tệp được gọi chạy đầu tiên của hệ điều hành khi khởi động máy. Sau khi
nhận được lệnh khởi động máy từ ROM-BIOS, hệ điều hành sẽ lần lượt gọi chạy các tệp
COMMAND.COM, MS-DOS.SYS, IO.SYS. Sau khi quá trình trên kết thúc, hệ điều hành sẽ tìm kiếm
trên thư mục gốc ổ đĩa khởi động xem có tệp CONFIG.SYS hay không, nếu có nó sẽ tuần tự thực
hiện các lệnh trong tệp đó, nếu có/không thì sau đó vẫn tiếp tục kiểm tra xem có tệp
AUTOEXEC.BAT hay không, nếu có thì cũng tuần tự thực hiện các lệnh có trong tệp này, nếu
có/không thì kết thúc quá trình khởi động và trả lại quyền điều khiển cho người sử dụng.
Ví dụ: Nội dung của một tệp CONFIG.SYS
DEVICE=C:\WINDOWS\HIMEM.SYS - Nạp chương trình khởi tạo và điều khiển bộ nhớ mở rộng
DEVICE=C:\CDPRO\VIDE-CDD.SYS /D:MSCD001 Nạp chương trình khởi tạo và điều khiển ổ CD
FILES=90 - Quy định số tệp được mở đồng thời tối đa
BUFFERS=40 - Quy định số bộ nhớ đệm cho mỗi lần mở tệp
III. VIRUS tin học
3.1. Khái niệm VIRUS
VIRUS tin học là một chương trình máy tính do con người tạo ra nhằm thực hiện ý đồ nào đó. Các chương
trình này có đặc điểm:
- Kích thước nhỏ.
- Có khả năng lây lan, tức là tự sao chép chính nó lên các thiết bị lưu trữ dữ liệu như đĩa cứng, đĩa mềm, bằng
từ ...
- Hoạt động ngầm: hầu như người sử dụng không thể nhận biết được sự thực hiện của một chương trình
VIRUS vì kích thước của nó nhỏ, thời gian thực hiện nhanh và người viết VIRUS luôn tìm cách che dấu sự hiện
diện của nó. VIRUS nằm thường trú ở bộ nhớ trong để tiến hành lây lan và phá hoại. Hầu hết các VIRUS đều
thực hiện công việc phá hoại như ghi đè lên các tệp dữ liệu, phá hỏng bảng FAT, khống chế bàn phím, sửa đổi
cấu hình hệ thống, chiếm vùng nhớ trong.
Tuỳ theo nguyên tắc hoạt động, có thể chia VIRUS thành hai loại:
- Boot VIRUS là các loại nhiễm vào Master Boot và Boot Sector. Những virus này có thể làm máy tính không
khởi động được, làm mất hết dữ liệu trên đĩa cững, thậm chí không khởi tạo được đĩa cứng.
-File virus là loại nhiễm vào các tệp chương trình có đuôi EXE và COM. VIRUS này làm các chương trình chạy
sai hoặc không chạy. VIRUS thường nối thân của mình vào đầu hoặc cuối tệp chương trình, như vậy kích
thước tệp tăng khi nhiễm.
- Nếu một đĩa mềm có VIRUS ta cho đĩa này vào máy có ổ cứng sạch thì ổ cứng của máy này sẽ bị nhiễm
VIRUS. Nếu một máy tính có ổ cứng đã bị nhiễm VIRUS, ta cho một đĩa mềm sạch vào ổ A và chạy nhưng
không đóng nút chống ghi lại thì đĩa mềm sẽ bị nhiễm VIRUS, từ đĩa mềm này khi ta mang đĩa mềm sang các
máy khác để chạy thì VIRUS sẽ lan sang máy khác.
3.2. Nguyên tắc phòng ngừa VIRUS.
Vì vật trung gian để lây VIRUS là đĩa mềm, để phòng VIRUS ta phải rất hạn chế dùng một đĩa mềm lạ. Nếu bắt
buộc phải dùng thì ta kiểm tra VIRUS đĩa mềm lạ bằng các chương trình chống VIRUS trước khi sử dụng.
Song điều đó không thể hoàn toàn tin tưởng vì các chương trình chống VIRUS chỉ có khả năng phát hiện và
diệt những VIRUS mà chúng đã biết. Các VIRUS mới không phát hiện được. Các chương trình chống VIRUS
8
của nước ngoài không thể phát hiện các VIRUS sản xuất trong nước. Cần kết hợp nhiều chương trình chống
VIRUS và luôn cập nhật chương trình mới nhất.
Khi mang đĩa mềm của mình đi chạy ở các nơi khác có ổ cứng thì phải bật lẫy chống ghi để tránh VIRUS xâm
nhập vào đĩa. Hết sức lưu ý khi ghi thông tin từ máy khác vào đĩa của mình.
Nếu trên máy có nhiều người sử dụng thì trước khi làm việc ta nên sử dụng các chương trình chống VIRUS để
kiểm tra VIRUS trên đĩa cứng.
Để phòng chống nên có một hệ thống sạch (không có virus) để khởi động máy từ ổ A, đĩa này ngoài các tệp
cần thiết để khởi động máy còn cần có các tệp của DOS như: Format.com, Fdisk.exe, unformat.com,
Undelete.com, Scandisk.exe. Đồng thời ta phải có các đĩa mềm chứa các chương trình chống virus với các
phiên bản mới nhất bộ SCAN, FPROT, ATV, BKAV,D2… các chương trình này cũng phải lấy từ nguồn đáng tin
cậy, các đĩa mềm luôn được dán nhãn bảo vệ.
3.3. Một số triệu chứng khi máy nhiễm virus
- Một số tệp có đuôi COM và EXE tự nhiên bị tăng thêm số byte, khi đó ta nghĩ máy nhiễm F-virus. Để biết điều
đó ta nhờ kích thước của một số tệp quan trọng: command.com 54645 byte (của DOS6.22), foxpro.exe 411032
byte (forpro 2.6)
- Tệp chương trình đuôi COM hoặc EXE không chạy hoặc sai.
- Máy không khởi động được từ đĩa cứng hoặc không nhận biết được ổ cứng khi khởi động máy từ ổ đĩa mềm,
khi đó ta nghi máy bị nhiễm B-virus.
- Máy chạy bị treo.
Tất nhiên các triệu chứng trên còn có thể là do lỗi phần cứng.
3.4. Cách xử lý khi máy bị nhiễm virus.
Khi máy bị nhiễm VIRUS chúng ta tiến hành các bước sau:
1. Tắt hoàn toàn máy tính để loại virus ra khỏi bộ nhớ trong. Khởi động lại máy bằng đĩa mềm hệ thống từ ổ A.
2. Sau khi thực hiện xong bước một máy nhận biết được ổ C thì thực hiện bước 3. Nếu máy không nhận được
ổ C thì thực hiện bước 4:
3. Chạy các chương trình kiểm tra và diệt virus. Sau khi kết thúc quá trình trên thì khởi động lại máy từ ổ cứng
và làm việc bình thường.
4. Chạy chương trình kiểm tra và sửa đĩa nếu như cần giữ lại thông tin trên đĩa cứng (NDD.EXE). Sau khi sao
lưu dữ liệu nên làm theo các bước sau:
a. Chạy FDISK.EXE để khởi tạo lại bảng Partition (FAT) cho ổ cứng.
b. Chạy FORMAT.COM C: /S để định dạng lại ổ đĩa.
c. Cài lại hệ điều hành và ứng dụng cần thiết.
d. Sao dữ liệu lại ổ đĩa và làm việc bình thường.
Nếu như trên ổ đĩa không cần sao lưu dữ liệu lại thì có thể chạy ngay FDISK.EXE mà không cần chạy qua
NDD.EXE.
BÀI 3:Norton Commander (NC)
1. NC là gì?
NC là phần mềm quản lý tệp và thư mục, cho phép sử dụng các lệnh cơ bản của DOS dưới dạng nhanh
chóng, hiệu quả hơn.
2.Phương pháp làm việc:
- Sử dụng phím chức năng để thi hành lệnh, Sử dụng hộp thoại để giao tiếp với người dùng.
- Sử dụng hình ảnh trực quan.
- Hỗ trợ việc sử dụng chuột trong các hoạt động của chương trình.
- Có phần hướng dẫn sử dụng (F1).
Để sử dụng được NC ít nhất ta phải có các tập tin sau:
• NC. EXE
9
• NCMAIN. EXE
• NC.HLP
• NC.INI
3. Khởi động và thoát khỏi NC:
3.1. Khởi động NC: Chương trình NC. EXE thường được đặt trong thư mục NC của ổ đĩa C
Để khởi động NC ta chạy tập tin NC. EXE từ dấu nhắc lệnh của MS-DOS như sau:
C:\>NC\NC
3.2. Thoát khỏi NC: Để thoát khỏi NC ta ấn phím F10 rồi chon YES
3.3. Màn hình làm việc của NC:
Khi khởi động NC sẽ hiển thị như sau:
10
Dòng dưới cùng thể hiện một số phím chức năng tắt tương ứng với các phím từ F1 đến F10
và tổ hợp CTRL + Fn, ALT + Fn, (trong đó n = 1..10 ). trong đó:
Lệnh F1: (Help)Lệnh trợ giúp
Lệnh F2: (Menu)Lệnh tạo menu cho người sử dụng
Lệnh F3: (View) Lệnh xem nội dung tệp
Lệnh F4: (Edit)Lệnh xem và sửa nội dung tệp
Lệnh F5: (Copy)Lệnh sao chép (copy)
Lệnh F6: (RenMov)Lệnh đổi tên và di chuyển tập tin
Lệnh F7: (MkDir)Lệnh tạo thư mục
Lệnh F8: (Delete)Lệnh xoá thư mục và tập tin
Lệnh F9: (PullDn)Truy cập thanh menu của NC
Lệnh F10: (Quit)Thoát khỏi NC.
Lệnh ATL + F1: Lệnh chuyển đổi ổ đĩa bên cửa sổ bên trái.
Lệnh ATL + F2: Lệnh chuyển đổi ổ đĩa bên cửa sổ bên phải.
Lệnh ATL + F3: Lệnh xem nội dung tập tin
Lệnh ATL + F4: Lệnh soạn thảo tập tin
Lệnh ATL + F5: Lệnh nén các tập tin
11
Lệnh ATL + F6: Lệnh giải nén tập tin nén
Lệnh ATL + F7: Lệnh tìm kiếm
Lệnh ATL + F8: Lệnh hiển thị các dòng lệnh sử dụng gần đây nhất
Lệnh ATL + F9: Lênh chuyển đổi màn hình về dạng 40 dòng hoặc 25 dòng.
Lệnh ATL + F10: Lệnh hiển thị cây thư mục của ổ đĩa hiện thời.
Lệnh CTRL + F1: Tắt mở khung panel bên trái
Lệnh CTRL + F2: Tắt mở khung panel bên phi
Lệnh CTRL + F3: Sắp xếp tệp và thư mục theo tên
Lệnh CTRL + F4: Sắp xếp tệp và thư mục theo phần mở rộng
Lệnh CTRL + F5: Sắp xếp tệp và thư mục theo thời gian tạo
Lệnh CTRL + F6: Sắp xếp tệp và thư mục theo kích thước tệp
Lệnh CTRL + F7: Bỏ chế độ Sắp xếp
Lệnh CTRL + F8: So sánh 2 thư mục với nhau
Lệnh CTRL + F9: In tệp
Lệnh CTRL + F10: Chia hoặc trộn tệp
Ngoài các tổ hợp phím trên, NC còn chứa nhiều lệnh khác
trên thanh menu trỏ xuống khi bạn nhấn phím F9.
Tất cả các công tác làm việc với tệp, trước tiên bạn phải
dùng các phím di chuyển để di chuyển thanh sáng đến tệp
cần làm việc. Dùng phím TAB để di chuyển thanh sáng qua
lại giữa 2 khung Panel, dùng phím Insert để chọn các tệp cần
làm việc với các lệnh như Copy, Move,Delete ... Dùng phím
(+) bên phím số để chọn tất cả các tệp và thư mục trong thư
mục hiện thời, phím (-) để bỏ chọn, phím (*) để đổi chọn. Các
nguyên tắc làm việc với thư mục giống như trên MS-DOS,
tuy nhiên cần chú ý rằng chương trình đã tạo ra một giao
diện thân thiện hơn để ta làm việc vì vậy mà có một số
nguyên tắc làm trong MS-DOS có thể bỏ qua trong NC. Việc
chuyển đổi thư mục hiện hành rất đơn giản, bạn chỉ việc di
chuyển thanh sáng đến thư mục cần vào và nhấn ENTER,
muốn thoát khỏi thư mục trở về thư mục cấp cao hơn, hãy di
chuyển thanh sáng về dòng có hai dấu chấm (..) và nhấn
ENTER.
IV. Một số ví dụ về cách thực hiện các lệnh trong NC
4.1. Tạo mới một thư mục:
12
Di chuyển thanh sáng đến vị trí cần tạo thư mục
- Nhấn F7
- Nhập tên thư mục cần tạo sau đó nhấn ENTER.
4.2. Tạo mới tệp:
- Di chuyển thanh sáng đến vị trí cần tạo tệp
- Nhấn tổ hợp phím SHIFT+F4 và nhập tên tệp cần tạo
- NC sẽ mở ra cho bạn một khung hội thoại để nhập nội dung tệp, khi nhập xong bạn nhấn
phím F2 để ghi lại nội dung và ấn ESC để thoát.
4.3. Sao chép, di chuyển:
- Chọn các tệp, thư mục muốn sao chép hoặc di chuyển trên một khung panel
- Trên khung panel còn lại dùng thanh sáng di chuyển đến vị trí cần sao chép hoặc di chuyển đến.
- Di chuyển thanh sáng về khung panel chứa các tệp được chọn
- Nhấn F5 (copy) hoặc F6 (move)
4.4. Nén các tập tin:
- Chọn các tệp cần nén ở trên một khung Panel, trên khung panel còn lại di chuyển thanh sáng vào
trong thư mục muốn để tệp đích.
- Di chuyển thanh sáng về khung panel có tệp chọn
- Nhấn ALT + F5
- Đưa tên tệp đích vào (không cần phần mở rộng)
4.5. Giải nén tệp:
- Chọn tệp cần giải nén ở trên một khung Panel, trên khung panel còn lại di chuyển thanh sáng vào
trong thư mục muốn để các tệp sau khi giải nén.
- Di chuyển thanh sáng về khung panel có tệp chọn
13
- Nhấn ALT + F6
. Chia một tệp thành nhiều tệp:
- Chọn tệp cần chia ra ở trên một khung Panel, trên khung panel còn lại di chuyển thanh sáng vào trong thư
mục muốn để các tệp sau khi chia.
- Di chuyển thanh sáng về khung panel có tệp chọn
- Nhấn CTRL + F10
- Sau khi đưa số tệp cần chia ra trong mục Number of splids chọn Splids.
Các tệp sau khi được chia sẽ giữ nguyên tên như tệp đích và phần mở rộng mặc định là *. 001, *.002, ...
4.7. Trộn nhiều tệp được chia ra thành một tệp duy nhất:
- Chọn các tệp cần gộp lại ở trên một khung Panel, trên khung panel còn lại di chuyển thanh sáng vào trong
thư mục muốn để các tệp sau khi được gộp lại.
- Di chuyển thanh sáng về khung panel có tệp chọn
- Nhấn CTRL + F10
- Sau khi đưa đường dẫn, tên tệp và phần mở rộng của tệp được gộp trong mục Merge n files to sau đó chọn
Merge. (trong đó n là tổng số tệp chọn để gộp lại).
4.8. Xoá tệp và thư mục:
- Chọn các tệp và thư mục cần xoá
- Nhấn F8
- Một hộp hội thoại sẽ mở ra và hỏi xem chắc chắn bạn muốn xoá các tệp hoặc thư mục hay không, nếu chắc
chắn các bạn chọn DELETE.
4.9. In tệp:
- Di chuyển thanh sáng đến tệp cần in
- Nhấn CTRL + F9
- Chọn OK
14
4.10. Tìm kiếm tệp:
- Di chuyển thanh sáng về ổ đĩa cần tìm kiếm
- Nhấn ALT + F7
- Đưa tên tệp cần tìm trong Find Files và chọn Start để bắt đầu. Nếu tìm thấy tệp thì trên danh sách phía trên
sẽ hiển thị tên tệp, vị trí của tệp.
BÀI 4:TỔNG QUAN
I. Sử dụng Keyboard (Bàn phím) và Mouse (Chuột)
1.1 - Keyboard
Bàn phím phổ biến hiện nay có từ 101 phím đến 105 phím. Trên bàn phím có 3 vùng từ trái sang phải như sau:
Nhóm phím chức năng: Gồm các phím
F1,F2,…F12
Printscreen
Pause
Mỗi phím có một chức năng nhất định tuỳ theo phần mềm
Dùng để in nội dung từ màn hình ra máy in
Tạm ngưng một hoạt động của máy
Capslock
Tắt mở chế độ gõ chữ in hoa
Shift trái và Shift
Một ký tự được gõ trong khi in ấn giữ phím Shift sẽ được in ra chữ hoa
15
phải
hoặc in ra ký tự ở trên nếu phím đó có 2 ký tự
Xoá lùi về bên trái
Xoá ký tự tại vị trí con trỏ
Backspace
Delete
Enter
Xuống dòng hoặc kết thúc một công việc hoặc thực hiện một công việc.
Nhóm phím ký tự: Trên mỗi phím có thể được in một hoặc hai ký tự. Trong trường hợp trên phím có hai ký tự
nếu muốn có ký tự phía trên thì giữ SHIFT trong khi gõ ký tự đó.
Nhóm phím điều khiển:
Các phím mũi tên Å ÇÈÆ , Tab: điều khiển con trỏ
Home, End, Page Up, Page Down, Ctrl, Atl, Del,…
1.2 - Mouse - Chuột
Các thao tác cơ bản của chuột - Mouse
Thao tác
Công dụng
Con trỏ (Point)
Nhắp (Click)
Di chuyển để con trỏ Mouse tới đúng vị trí mong muốn
Nhắp nhả nút trái của chuột, thương dùng để chọn lệnh cần thi
hành
Nhắp nút phải (Right Click)
Nhắp đúp (Double Click)
Kéo (Drag)
Nhắp nhả nút phải chuột
Nhắp nhả nút trái của chuột 2 lần với tốc độ nhanh
Trỏ chuột đúng vị trí, bấm giữ nút trái của chuột đồng thời di
chuyển chuột sang một vị trí mới
II- Khởi động Windows 98
Khi Microsoft Windows 98 sẽ hiện ra lúc ấy trên màn hình ta sẽ thấy có dạng tương tự như sau:
16
- Desktop: Vùng diện tích làm nền cho các mục trong Windows. Có thể tạo thêm các Folder và Shortcut khác
để công việc sau này được thực hiện nhanh hơn.
- Shortcut: Các biểu tượng có hình dạng riêng với mũi tên đen nhỏ nằm ở góc dưới bên trái tượng trưng cho
một chương trình ứng dụng, một tài liệu …
- Folder: Có thể xem folder như một cặp tài liệu dùng để quản lý một chương trình ứng dụng
- Taskbar: Thanh hiện thị các cửa sổ chương trình đang được mở.
Ví dụ: Taskbar cho biết có ba chương trình cửa sổ ứng dụng đang được mở đó là MSWord Adoble Photshop
và MS Excel.
- Clock: Đồng hồ hệ thống báo cho chúng ta biết giờ hiện hành trong máy.
- Start button: Nhắp nút này để mở Menu Start
- Menu Start: Giúp khởi động chương trình nhanh hơn.
17
Chú ý: Có thể mở Menu Start bằng tổ hợp phím Ctrt+ ESC
Thoát khỏi Windows 98
Nhấn nút Start để mở Menu start, nhấn chon lệnh Shutdow… hoặc dùng tổ hợp phím Alt-F4
Thoát khỏi Windows bằng cách đóng tất cả các chương trình đang
Shutdown the computer?
Restart the Computer?
mở, sau đó hiện ra câu thông báo 'It's now safe to turn off your
Computer'(Bây giờ có thể an toàn tắt máy tính của bạn)
Thoát khỏi chương trình bằng cách đóng tất cả các chương trình
đang mở, sau đó tự khởi động lại máy tính.
Restart the Computer in MS
DOS mode?
Thoát khỏi Windows bằng cách đóng tất cả các chương trình đang
mở và trở về dấu nhắc hệ thố ng của MS-D OS
IV. Cửa sổ chương trình ứng dụng
Các chương trình ứng dụng khi chạy trong môi trường Windows sẽ được thể hiện trong một khung hình
chữ nhật, đó là cửa sổ chương trình.
18
4.1- Mở cửa sổ chương trình ứng dụng
- Cách 1: Nhắp đúp một biểu tượng Shortcut trên nền Desktop
- Cách 2: Trên thanh Tasskbar, ta nhắp nút Start để mở menu start, sau đó trỏ mouse vào từng Folder
(Có ký hiệu hình tam giác ở bên phải) để mở ra một Sub menu (menu cũ có chứa các folder con và shortcut)…
cuối cùng nhắp chọn tên một chương trình ứng dụng.
4.2 - Các thành phần chính trong một cửa sổ
Một cửa sổ chương trình sẽ có cá thành phần cơ bản sau (hình minh hoạ là cửa sổ chương trình paint
dùng để vẽ hình)
19
Thành phần
Chức năng
Title Bar
Thể hiện tên cửa sổ và tên tài liệu đang được mở. Nếu kích thước của cửa sổ
nhỏ hơn khung nhìn, có thể kéo nó đi để di chuyển cửa sổ
Đường viền bao quang cửa sổ. Đường viền này chỉ hiện ra khi kích thước của
cửa sổ nhỏ, có thể kéo nó để thay đổi kích thước của cửa sổ
Nhắp vào nó sẽ hiện ra Menu gồm các lệnh dùng để điều khiển cửa sổ
Nhắp vào nút này để đóng cửa sổ
Borders
Control Menu Icon
Close Button
Minimize Button
Maximizer Button
Restore Button
Nhắp vào nút này sẽ thu nhỏ cửa sổ thành biểu tượng nằm trên Taskbar
Nhắp vào nút này cửa sổ sẽ đạt kích thước tối đa
Nút này chỉ xuất hiện sau khi cửa sổ đã đạt đến kích thước tối đa, nó có tác
dụng trả lại kích thước ban đầu của cửa sổ
Menu Bar
Work Area
Toolbar
Thanh chứa các lệnh theo kiểu liệt kê
Vùng làm việc
Các biểu tượng lệnh
Scroll Bar
Thanh trượt để thể hiện vùng làm việc
Đóng cửa sổ chương trình
- Cách1: Nhắp Mouse vào biểu tượng Close Button
20
Tải về để xem bản đầy đủ
41 trang
09/05/2022
5040
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Tài liệu Tin học căn bản cho người mới bắt đầu", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- tai_lieu_tin_hoc_can_ban_cho_nguoi_moi_bat_dau.pdf
