Tân nhạc và sự hình thành nghệ thuật thanh nhạc chuyên nghiệp Việt Nam
TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC VĂN LANG
Trương Ngọc Thắng
TÂN NHẠC VÀ SỰ HÌNH THÀNH
NGHỆ THUẬT THANH NHẠC CHUYÊN NGHIỆP VIỆT NAM
TAN MODERN MUSIC AND THE FORMATION OF THE VIETNAMESE
PROFESSIONAL VOCAL MUSIC
TRƯƠNG NGỌC THẮNG
TÓM TẮT: Nghệ thuật thanh nhạc chuyên nghiệp của nhân loại mà đỉnh cao là các
Trường phái thanh nhạc cổ điển gắn liền với nghệ thuật Bel canto của Italia và châu Âu đã
hình thành và phát triển từ nhiều thế kỷ qua đã và đang tiếp tục ảnh hưởng, chi phối và
dẫn dắt toàn bộ các hoạt động biểu diễn, đào tạo thanh nhạc chuyên nghiệp của toàn nhân
loại. Trào lưu âm nhạc Tân nhạc trong thời kỳ Pháp thuộc, trào lưu học tập nhạc cụ
phương Tây, trào lưu hát lời ta theo điệu Tây, trào lưu sáng tác ca khúc mới, âm nhạc cải
cách, ca hát theo phim ảnh đã tạo điều kiện cho thanh nhạc chuyên nghiệp Việt Nam phát
triển với hai nhạc sĩ tiên phong là Nguyễn Văn Tuyên (1909 – 2009) và Nguyễn Xuân
Khoát (1910 – 1993).
Từ khóa: tân nhạc, sự hình thành, thanh nhạc chuyên nghiệp Việt Nam.
ABSTRACT: Professional vocal music of mankind with its peak being the classical vocal
music schools associated with the Bel Canto Art of Italy and Europe has been established
and developed for centuries and is in fact continuing to affect, dominate, and guideall the
performances and training of professional vocal music of mankind. Modern musical
movements in the colonial times, movementsto learn to use Western instruments,
movements to sing French songs with Vietnamese lyrics, movementsto composenew songs,
reformed music, and movements to sing songs extracted from movies/musical showsall
have createdfavorable conditions for the professional vocal music in Vietnam to develop.
Two outstanding pioneering musicians were Nguyen Van Tuyen (1909 - 2009) and Nguyen
Xuan Khoat (1910 - 1993).
Key words: modern music, formation, professional vocal music of Vietnam.
Nghệ thuật luôn phát sinh từ quá trình lao
1. ĐẶT VẤN ĐỀ
Âm nhạc là nghệ thuật của âm thanh động nhằm phản ánh hiện thực. Ca hát là
hay âm nhạc lấy âm thanh làm phương tiện, phương tiện bộc lộ và giãi bày tình cảm, là
gắn bó mật thiết với văn học và trở thành tiếng nói đời sống nội tâm của con người.
một loại hình nghệ thuật trong đó có ca hát Không những thế, âm nhạc nói chung và ca
phục vụ cho cuộc sống của con người. hát nói riêng còn được coi là một loại hình
PGS.TS.NGƯT. Trường Đại học Văn Lang, Email: truongngocthang@vanlanguni.edu.vn
64
TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC VĂN LANG
Số 02 / 2017
nghệ thuật hữu hiệu và tích cực góp phần tiếp. Những hình thức này gắn liền mật
giáo dục toàn diện công dân, bồi dưỡng và thiết với đời sống của các bộ lạc nguyên
xây dựng nhân cách, đạo đức cho con thuỷ. Đó là tiếng gọi đàn của người chăn
người. Đại thi hào Goethe đã nói: “Khi cừu, là hiệu lệnh săn bắn, hiệu lệnh chiến
ngôn ngữ bất lực thì âm nhạc lên tiếng”.
đấu, là tiếng hò dô trong lao động,...
Thanh nhạc là loại hình nghệ thuật đặc
Từ thời xa xưa đến nay, thanh nhạc đã
thù với hình thức diễn xướng là thông qua trải qua một chặng đường phát triển dài biết
cơ quan phát âm của cơ thể sống của con bao thế kỷ. Nghệ thuật âm nhạc và thanh
người. Sự liên quan trực tiếp tới quá trình nhạc đã trở nên phức tạp hơn, phong phú
hoạt động sinh - lý - sống của con người hơn. Giữa các thể loại thanh nhạc hiện đại
làm cho thanh nhạc có mối quan hệ trực là các bài hát ru cùng với nhiều thể loại dân
tiếp, hữu cơ tới đời sống nội tâm, tình cảm ca khác bắt nguồn sâu xa trong cuộc sống,
mà không một thứ nhạc cụ nào, dù hiện đại trong quá khứ.
nhất, dù tinh tế nhất có thể thay thế được.
Nghệ thuật thanh nhạc chuyên nghiệp
Được hình thành và phát triển 60 năm của nhân loại mà đỉnh cao là các dòng
qua, nghệ thuật thanh nhạc chuyên nghiệp thanh nhạc thuộc các trường phái thanh
Việt Nam tuy còn non trẻ và chịu ít nhiều nhạc cổ điển gắn liền với nghệ thuật Bel
ảnh hưởng của chiến tranh cũng như hoàn canto của Italia và châu Âu đã hình thành
cảnh kinh tế - xã hội, song đã biết tuân thủ và phát triển từ nhiều thế kỷ qua, cùng với
các tiêu chí thẩm mỹ và kỹ thuật chung của hệ thống lý luận sư phạm với những quy
thế giới, kết hợp với những đặc thù về tâm - trình và giáo trình đào tạo mang tính khoa
sinh lý, văn hoá, ngôn ngữ của dân tộc Việt học, đã và đang tiếp tục ảnh hưởng, chi
Nam. Sự kết hợp nhuần nhuyễn ấy đã khiến phối và dẫn dắt toàn bộ các hoạt động biểu
cho sự nghiệp xây dựng và phát triển nghệ diễn, đào tạo thanh nhạc chuyên nghiệp của
thuật thanh nhạc chuyên nghiệp Việt Nam toàn nhân loại. Tiêu biểu là Trường phái
đạt được những thành tựu đáng khích lệ, rất thanh nhạc Italia, Trường phái thanh nhạc
đáng tự hào.
Pháp, Trường phái thanh nhạc Đức,
Trường phái thanh nhạc Nga,… Những
trường phái tiêu biểu này đã hình thành quy
trình đào tạo, chương trình, giáo trình, các
cơ sở về lý luận thanh nhạc từ hơi thở, kỹ
2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ NGHỆ THUẬT
THANH NHẠC CHUYÊN NGHIỆP
VIỆT NAM
2.1. Cơ sở lý luận
Thanh nhạc là loại hình nghệ thuật thuật, âm sắc, âm khu giọng, tư duy, ngôn
xuất hiện sớm nhất trong tiến trình phát ngữ và các tài liệu nghiên cứu, các bài tập
triển của đời sống nhân loại, có thể nói ca thực hành làm cơ sở cho nghệ thuật thanh
hát cùng tuổi với tiếng nói của loài người. nhạc thế giới phát triển rực rỡ như ngày
Những hình thức đầu tiên, đơn giản nhất nay.
của thanh nhạc đã ra đời giữa buổi bình
minh của xã hội loài người khi con người
biết dùng ngôn ngữ làm phương tiện giao
65
TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC VĂN LANG
Trương Ngọc Thắng
Nam. Theo chúng tôi, trào lưu tân nhạc có
hai phần rất quan trọng đó là Nhạc và Hát.
2.2. Nghệ thuật thanh nhạc chuyên
nghiệp Việt Nam
Âm nhạc dân gian đóng vai trò rất Hai phần này cùng song song phát triển và
quan trọng trong việc hình thành nền âm đã đạt được những thành tựu rực rỡ góp
nhạc chuyên nghiệp, thanh nhạc chuyên phần đưa nền âm nhạc Việt Nam phát triển.
nghiệp Việt Nam. Thanh nhạc chuyên
Vào những năm 1918 – 1920, Thực
nghiệp Việt Nam bắt nguồn từ ca hát dân dân Pháp đã mở Trường Pháp - Việt,
gian trong ca trù, trong hát Chèo, ca Huế, Trường Thông ngôn, Trường Sư phạm thực
hát Bội (Tuồng), âm nhạc Cung đình Huế, hành, Trường Cao đẳng các ngành Y,
Quan họ Bắc Ninh, Hát Xoan Phú Thọ, ngành Luật và hệ thống các trường tiểu
Đờn ca tài tử Nam Bộ,... Hầu hết các điệu học, trung học ở Hà Nội. Các trường này
hát trên phục vụ cho việc thờ thần, hát thi, đều có giờ dạy hát, dạy nhạc.
dần dần một số làn điệu như Hát lý, Hát
Năm 1927, “Pháp quốc Viễn đông Âm
xẩm, Hát nhịp một được đưa vào nghệ thuật nhạc Viện - Hà Nội” (Conservatoire
ca hát. Nghệ thuật ca nhạc là một trong Francais d’Extrême - Orienut - Hanoi) ra
những thú vui của quý tộc triều Nguyễn, vì đời. Mô hình trường nhạc lúc đó gồm có ba
vậy ca Huế đã xuất hiện trong triều đại các cấp là sơ cấp, trung cấp và cao cấp với các
chúa, vua của triều đình nhà Nguyễn. Ca môn học cơ bản. Thanh nhạc cũng được
hát truyền thống Việt Nam đã đạt được đào tạo tại trường. Đó là những yếu tố ảnh
những thành quả khoa học trong việc phát hưởng tích cực cho việc hình thành bộ môn
triển hơi, khoảng vang, nhả chữ và phong thanh nhạc khi Trường Âm nhạc Việt Nam
cách biểu diễn. Đó là những kỹ thuật không (nay là Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt
thể thiếu trong thanh nhạc chuyên nghiệp.
Nam) thành lập (năm 1956), mở đầu cho
Trào lưu âm nhạc tân nhạc trong thời một thời kỳ đào tạo thanh nhạc theo các
kỳ Pháp thuộc, trào lưu học tập nhạc cụ chương trình chuyên nghiệp của khu vực và
phương Tây, trào lưu hát lời ta theo điệu thế giới.
Tây, trào lưu sáng tác ca khúc mới, âm
Vào cuối năm 1937, một sự kiện âm
nhạc cải cách, ca hát theo phim ảnh đã tạo nhạc đáng ghi nhận đã diễn ra, đó là nhạc
điều kiện cho thanh nhạc chuyên nghiệp sĩ, ca sĩ Nguyễn Văn Tuyên thực hiện
Việt Nam phát triển với hai nhạc sĩ tiên chuyến công diễn xuyên Việt để cổ xuý cho
phong là Nguyễn Văn Tuyên và Nguyễn “âm nhạc cải cách” Việt Nam. Nguyễn
Xuân Khoát.
Nhiều tài liệu về lịch sử âm nhạc Việt học nhạc Tây từ lúc nhỏ, tự học căn bản từ
Nam của một số nhà lý luận thường nói về những sách giáo khoa về lý thuyết âm nhạc
lưu Tân nhạc. Từ đó đến nay, tân nhạc đã Paul Doumer Sài Gòn và tham gia Hội
trở thành tên gọi chính thức trong tất cả các Khuyến Nhạc (Philharmonique) ở Sài Gòn.
văn bản âm nhạc và lịch sử âm nhạc Việt Ông bắt đầu hát nhạc Tây và chiếm được
66
TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC VĂN LANG
Số 02 / 2017
Những tư tưởng và việc làm của nhạc
bạn ông và viết thành ca khúc đầu tiên của thêm cho các nhạc sĩ, ca sĩ trẻ Việt Nam.
mình. Cũng vào năm 1937, Đài Phát thanh Nhà thơ Thế Lữ viết trên báo Ngày nay
Sài Gòn đã dành cho ông mỗi tuần 15 phút ngày 26/6/1938: “Người ta đã sốt sắng đến
với lời giới thiệu ngắn gọn:“15 phút của Hội Trí tri như để đón nhận sự thực hiện
Nguyễn Văn Tuyên” (le quart d’heure de điều mà người ta vẫn thiết tha mong mỏi”.
Nguyen Van Tuyen).
Chuyến công diễn của nhạc sĩ, ca sĩ
Nguyễn Văn Tuyên đã học nhạc với nữ Nguyễn Văn Tuyên là sự khởi xướng công
giáo sư Vincenot và học thanh nhạc với khai cho phong trào âm nhạc cải cách làm
Giáo sư Fraisvinet của Nhà hát Toulouse. cho Hà Nội và các vùng miền của Việt
Ông còn tìm tòi nghiên cứu về thanh nhạc Nam bừng lên một không khí âm nhạc mới,
qua tài liệu của Pháp. Sau khi nghe Nguyễn thanh nhạc mới.
Văn Tuyên hát theo phong cách nhạc mới,
Thống đốc Nam Kỳ (Cochinchine) khi đó
là P. Pagès mời ông du lịch tới Pháp để
tiếp tục học nhạc, nhưng vì lý do gia đình,
Nguyễn Văn Tuyên đã từ chối. Thay vì đi
Pháp ông lại đề nghị và được Thống đốc
Pagès tài trợ đi một vòng Việt Nam để
quảng bá những bài nhạc mới này. Đó là
những điều kiện thuận lợi để Nguyễn Văn
Tuyên chuẩn bị cho cuộc vận động cải cách
âm nhạc và thanh nhạc.
Nguyễn Văn Tuyên có những buổi
hát đầu tiên của ông khi đó là Kiếp
hoa, Bông cúc vàng và Anh hùng ca.
Nguyễn Văn Tuyên tiếp tục trình diễn ở
giả nhiệt tình ủng hộ âm nhạc mới. Những
bài hát đó bắt đầu lan truyền và trở nên phổ
các nhạc sĩ khác cũng bắt đầu tung ra
những ca khúc mang tính cải cách của
mình. Nguyễn Văn Tuyên qua đời
Nhạc sĩ, ca sĩ Nguyễn Văn Tuyên
(Nguồn: Internet)
Thời kỳ này, một số phương pháp ký
âm cũng được chú ý, như ký âm bằng “nốt”
của hệ thống phương Tây thâm nhập Việt
Nam. Đó là những điều kiện cho việc hình
thành và phát triển nền âm nhạc chuyên
nghiệp - thanh nhạc chuyên nghiệp Việt
Nam sau này.
67
TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC VĂN LANG
Trương Ngọc Thắng
Năm 1956, Trường Âm nhạc Việt Nam Liên, Thanh Huyền, Tuyết Thanh, Diệu
ra đời (nay là Học viện Âm nhạc Quốc gia Thuý, Mỹ Bình, Thu Hiền, Lê Dung,
Việt Nam) là trung tâm đào tạo âm nhạc Quang Thọ, Quang Huy, Doãn Tần, Thanh
chuyên nghiệp đầu tiên của Việt Nam, đánh Hoa, Minh Đức, Bích Việt, Kim Phúc, Tạ
dấu một thời kỳ mới của âm nhạc Việt Minh Tâm, Ánh Tuyết, Đăng Dương,
Nam, của thanh nhạc chuyên nghiệp Việt Trọng Tấn, Việt Hoàn, Lan Anh, Anh Thơ,
Nam, bắt đầu thời kỳ đào tạo chính quy, Bích Thủy, Thanh Lam, Mỹ Linh, Mỹ
chuyên nghiệp.
Tâm, Thanh Nhàn, Anh Tuấn, Anh Dũng,
Những con người như Dương Thiệu Thành Lê, Khánh Ngọc, Lê Như Ngọc
Tước, Nguyễn Văn Tuyên, Nguyễn Xuân Mai,... Và còn rất nhiều thế hệ ca sĩ trẻ
Khoát, Văn Cao, Văn Chung, Lê Yên, thuộc các dòng ca hát chuyên nghiệp khác
Thẩm Oánh, Hoàng Quý, Lê Thương, đã làm tròn trách nhiệm của người nghệ sĩ,
Nguyễn Văn Thương, Lưu Hữu Phước, Đỗ ca sĩ trong các cuộc cách mạng của đất
Nhuận,... đã làm một công việc có ý nghĩa nước.
thời đại. Đó là khai sinh ra nền Tân nhạc
3. KẾT LUẬN
Có thể khẳng định, từ trào lưu tân
Việt Nam, nền thanh nhạc mới Việt Nam,
tiến tới hình thành nền thanh nhạc chuyên nhạc, hát lời ta theo điệu Tây, từ sự vận
nghiệp Việt Nam. động của nhạc sĩ, ca sĩ Nguyễn Văn Tuyên,
Cùng với quá trình hình thành và phát từ phong trào ca hát trong hai cuộc cách
triển nền âm nhạc mới Việt Nam, các cơ sở mạng chống Pháp, chống Mỹ, xây dựng và
đào tạo âm nhạc chuyên nghiệp đã hình bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa,
thành các khoa thanh nhạc ngày nay như thanh nhạc chuyên nghiệp Việt Nam đã
Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam, định hình trong đào tạo các cấp từ trung
Nhạc viện Thành phố Hồ Chí Minh, Học học, đại học, sau đại học với đầy đủ đội
viện Âm nhạc Huế, Trường Đại học Văn ngũ, chương trình, giáo trình, thư viện,…
hóa Nghệ thuật Quân đội, các trường văn đạt đến đỉnh cao của Nghệ thuật thanh nhạc
hóa nghệ thuật của các tỉnh, thành trong cả tiên tiến, ngang tầm với các nước trong khu
nước. Các cơ sở này đã đào tạo nhiều thế vực. Minh chứng hùng hồn là việc các ca sĩ
hệ nghệ sĩ chuyên nghiệp tiêu biểu như: thanh nhạc Việt Nam tham gia và đạt các
Quốc Hương, Trần Khánh, Thương Huyền, thứ hạng cao trong các cuộc thi thanh nhạc
Trần Thụ, Quý Dương, Trần Hiếu, Mai Quốc tế được tổ chức tại Liên Xô (cũ),
Khanh, Trung Kiên, Lô Thanh, Kiều Hưng, Trung Quốc, Triều Tiên, Bungary, Thái
Kim Ngọc, Thúy Huyền, Tường Vy, Bích Lan,
Mông
Cổ,
Hàn
Quốc,...
68
TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC VĂN LANG
Số 01 / 2016
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Hoàng Dương và nhóm tác giả (2002), Tân nhạc Hà Nội, Nxb. Hội Âm nhạc Hà Nội.
2. Phạm Duy (2006), Tân nhạc Việt Nam thuở ban đầu, Nxb. Trẻ.
3. Hợp tuyển tài liệu nghiên cứu, lý luận, phê bình âm nhạc Việt Nam thế kỷ XX, Viện Âm
nhạc 2003.
4. Nguyễn Trung Kiên (2001), Phương pháp sư phạm thanh nhạc, Viện Âm nhạc – Hà
Nội.
5. Hồ Mộ La (2005), Lịch sử nghệ thuật thanh nhạc phương Tây, Nxb. Từ điển Bách khoa.
5. Vũ Tự Lân (1997), Những ảnh hưởng của âm nhạc châu Âu trong ca khúc Việt Nam giai
đoạn 1930 - 1950, Nxb. Thế giới - Hà Nội.
6. Nguyễn Thụy Loan (1995), Lược sử âm nhạc Việt Nam, Nhạc viện Quốc gia Hà Nội,
Nxb. Âm nhạc - Hà Nội.
7. Tú Ngọc và nhóm tác giả (2000), Âm nhạc mới Việt Nam, tiến trình và thành tựu, Nxb.
Viện Âm nhạc Việt Nam - Hà Nội.
8. Lô Thanh (1991), Xây dựng và phát triển nghệ thuật thanh nhạc Việt Nam.
9. Trương Ngọc Thắng (2010), Quá trình hình thành và phát triển ca hát chuyên nghiệp
Việt Nam, Nxb. Thuận Hóa.
Ngày nhận bài: 10/01/2017. Ngày biên tập xong: 01/3/2017. Duyệt đăng: 21/3/2017
69
6 trang
09/05/2022
5840
Bạn đang xem tài liệu "Tân nhạc và sự hình thành nghệ thuật thanh nhạc chuyên nghiệp Việt Nam", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- tan_nhac_va_su_hinh_thanh_nghe_thuat_thanh_nhac_chuyen_nghie.pdf
