Bài giảng Địa chất cơ sở (Physical geology) - Chương 13: Tác dụng địa chất của gió
CHƯƠNG 13
TÁC DỤNG ĐỊA CHẤT CỦA GIÓ
I. Khꢀi niꢁm vꢂ tꢀc dꢃng đꢄa chꢅt cꢆa giꢇ
II. Tꢀc dꢃng phꢀ huꢈ cꢆa giꢇ
1. Tꢀc dꢃng thꢉi mꢊn
2. Tꢀc dꢃng mꢋi mꢊn
3. Nhꢌng sꢍn phꢎm vꢋ đꢄa hꢏnh cꢇ liên quan
III. Tꢀc dꢃng vꢐn chuyꢑn cꢆa giꢇ
IV. Tꢀc dꢃng trꢒm tꢓch cꢆa giꢇ
V. Hiꢁn tưꢔng sa mꢕc hoꢀ
I. Khꢀi niꢁm vꢂ tꢀc dꢃng đꢄa chꢅt cꢆa giꢇ
• Giꢀ lꢁ sꢂ di chuyꢃn cꢄa không khꢅ trong tꢆng đꢇi
lưu tꢈ miꢉn cꢀ khꢅ ꢊp cao đꢋn miꢉn khꢅ ꢊp thꢌp.
Phân chia cꢊc cꢌp giꢀ:
Cꢌp 3 - 4: V giꢀ cꢀ tꢇc đꢍ 4,4 - 6,7m/s,
mang đưꢎc bꢏi.
Cꢌp 5 - 7: V giꢀ 9,3 - 15,5m/s, mang đưꢎc cꢊt.
Cꢌp 8: V giꢀ 19,8m/s, mang đưꢎc sꢐi, sꢑn.
Bꢒo: V giꢀ 22,6 - 58,6m/s,
mang đưꢎc đꢊ, cuꢍi nhꢐ.
Lꢇc: Lớn nhꢌt cꢀ thꢃ đꢋn 1000 - 1300 km/giꢓ.
Bảng phân cấp gió theo thang Beaufort
Cấp gió
Tốc độ gió (km/h)
Mức độ nguy hại
1
2
3
1- 5
6-11
12-19
Gió nhẹ, không gây nguy hại
4
5
20- 28
29-38
Cây nhỏ có lá bắt đầu lay động. Biển hơi
động. Thuyền đánh cá bị chao
nghiêng,phải cuộn bớt buồm.
6
7
39- 49
50- 61
Cây cối rung chuyển, khó đi ngược gió.
Biển động, nguy hiểm đối với tàu thuyền.
8
9
62- 74
75- 88
Gió làm gãy cành nhỏ, tốc mái nhà, gây thiệt
hạ inhà cửa. Không đi ngược gió được.
Biển động rất mạnh, nguy hiểm đối với
tàu thuyền.
10
11
89- 102
103- 117
Làm đổ cây cối, nhà cửa, cột điện, gây thiệt
hại nặng. Biển động dữ dội, làm đắm tàu
thuyền.
12
13
14
15
16
17
118- 133
134- 149
150- 166
167- 183
184- 201
202- 220
Sóng biển ngợp trời. Sức phá họai cực kỳ lớn.
Đánh đắm tàu biển có tải trọng lớn.
Ở hoang maïc thieáu ñoä aåm laøm cho thöïc vaät vaéng
maët hoaëc thöa thôùt, gioù aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán beà
maët như xaâm thöïc, vaän chuyeån vaø traàm tích do gioù
trong hoang maïc.
Taùc ñoäng cuûa gioù ôû caùc moâi tröôøng khaùc khi gioù gaëp
caùt vaø buïi, nhö caùc coàn caùt gaàn bôø bieån.
Tꢊc dꢏng đꢔa chꢌt cꢄa giꢀ bao gꢕm: tꢊc dꢏng phꢊ
huꢖ, tꢊc dꢏng vꢗn chuyꢃn vꢁ tꢊc dꢏng trꢆm tꢅch.
c ng pꢀ hꢈ a gꢇ
Theå hieän ôû 2 quaù trình: söï maøi moøn vaø söï thoåi moøn.
1. Söï maøi moøn:
ï Vaät lieäu ñöôïc gioù mang ñi laø caùc taùc nhaân maøi moøn.
Haàu heát caùc haït taäp trung ôû ñoä cao khoaûng 0,5m saùt
maët ñaát ➔ ôû lôùp naøy löïc baøo moøn maïnh nhaát.
Tmn
• Sꢘc va đꢗp cꢄa giꢀ cꢙng với dꢚng xoꢊy không
khꢅ thꢛi mang đi cꢊc vꢗt liꢜu cꢄa đꢊ, cꢊc vꢗt bꢝ
rꢓi (< 2mm)
• Giꢀ thꢛi vꢁo cꢊc khe nꢘt ➔ khoꢞt rꢍng khe nꢘt,
➔ dꢑng đꢔa hꢟnh đꢠc biꢜt.
• Giꢀ thꢛi mꢚn, đꢁo sâu dꢆn cꢊc thung lꢡng, cꢊc
hꢇ trꢡng. Đꢇi với cꢊc đꢌt đꢊ hꢑt mꢔn nhꢐ mꢉm
như vꢙng đꢌt loess (hoꢁng thꢛ) giꢀ thꢛi mꢚn lꢁm
đưꢓng cꢡ ➔ cꢊc hꢢm sâu đꢋn 30m
• Cꢚn cꢊc hꢑt cuꢍi lớn hơn ꢝ lꢑi ➔ cꢊc hoang
mꢑc cuꢍi như ꢝ Gobi.
Saûn phaåm phong thaønh
- Đaù phong thaønh (ventifacts),töø tieáng La tinh “gioù”
vaø “taïo neân”: tìm thaáy ôû hoang maïc va
̀
doïc theo
caùc bôø bieån hieän ñaïi -baát cöù nôi naøo coù gioù thoåi caùc
haït caùt vaøo beà maët đá .
Ca
c beà maët ( ê
́
̣
t) ñaëc tröng bôûi ñoä boùng töông
rô, caùc gôø..
̃
̉
Sꢂ thꢛi mꢚn
Ic ng n chun a gꢀ
• Di chuyꢑn trong không khꢓ: Cꢊc vꢗt liꢜu d <
0,2 mm bꢔ cuꢇn bay trong không khꢅ.
• Di chuyꢑn dꢕng nhꢍy cꢇc: Hꢑt cꢊt bꢔ giꢀ cuꢇn
bꢇc lên cao bay mꢍt đoꢑn ngꢣn rꢕi rơi xuꢇng.
Thưꢓng rơi ꢝ mꢍt gꢀc 10-16 đꢍ. Lꢤc rơi hꢑt đꢗp
vꢁo mꢠt đꢌt với đꢍng năng đꢗp lớn hơn đꢍng
năng đꢥy hꢑt đi đꢍ 6 lꢆn. (hꢟnh 8-2).
• Hꢑt di chuyꢃn cꢀ d = 0,2 ~ 2mm.
• Di chuyꢑn trên mꢖt đꢅt: Hꢑt lăn cuꢍn do giꢀ
đꢥy trên mꢠt đꢌt.Tꢇc đꢍ <2,5cm/s. Kꢅch thước
hꢑt d = 0,2 ~ 2mm.
c ku n chun a gꢀ
Đꢠc điꢃm cꢄa cꢊt trꢆm tꢅch do giꢀ:
• Đꢍ mꢁi trꢚn cꢄa hꢑt tương đꢇi tꢇt. Loꢑi cꢊt cꢀ
đưꢓng kꢅnh 0,1 đꢋn 0,15mm cꢡng đưꢎc mꢁi
mꢚn nhưng mꢠt bꢔ rô.
• 90% cꢊc hꢑt cꢀ đưꢓng kꢅnh lꢁ 0,05 - 0,25mm rꢌt
ꢅt vưꢎt quꢊ d = 0,5mm.
• Thꢁnh phꢆn đa sꢇ lꢁ thꢑch anh
• Nhꢦng hꢑt thô vꢁ to thưꢓng do bꢔ oxit hoꢊ mꢑnh
nên trên mꢠt thưꢓng cꢀ oxyt Mn vꢁ oxyt Fe lꢁm
cho cꢀ mꢁu vꢁng da cam hoꢠc đen, trơn bꢀng
gꢧi lꢁ rꢊm hoang mꢑc (sơn hoang mꢑc).
IV. Ta
́
̣
Khi gioù giaûm toác ñoä, caùt vaø buïi ñöôïc mang ñi seõ rôi
trôû laïi treân maët ñaát.
Tuøy thuoäc vaøo kích thöôùc haït, söï hieän dieän hay vaéng
maët cuûa thöïc vaät,söï oån ñònh höôùng gioù vaø löôïng
traàm tích coù saün, caùc vaät lieäu do gioù seõ taïo thaønh
caùc kieåu ñòa hình khaùc nhau.
Đꢠc điꢃm cꢄa trꢆm tꢅch do giꢀ:
- Mꢁu sꢣc chꢄ yꢋu lꢁ vꢁng xꢊm vꢁ trꢣng
- Theo thꢘ tꢂ tꢈ trước đꢋn sau lꢁ cꢊt, loess
(hoꢁng thꢛ), sꢞt rꢕi đꢋn cꢊc trꢆm tꢅch khꢊc.
-Thưꢓng cꢀ phꢆn lớp xiên chꢞo hoꢠc phꢆn lớp
gꢎn sꢀng ➔ đoꢊn đưꢎc hướng giꢀ, hꢟnh thꢁnh
cꢙng thꢓi gian hay khꢊc thꢓi gian
Tꢇc đꢍ lꢣng đꢧng bꢟnh quân đꢍ 3cm/năm
c n pm ꢋ a nh do gꢇ o ra
• Cꢊc hoang mꢑc do thꢛi mꢚn: cꢊt bꢔ thꢛi đi hꢋt.
Chꢨ cꢚn nhꢦng khꢇi, tꢩng, mꢩnh dăm. Cꢀ lớp
rꢊm hoang mꢑc. Gꢧi lꢁ hoang mꢑc đꢊ.
• Cꢊc hoang mꢑc tꢅch tꢏ: do giꢀ + tꢊc dꢏng cꢄa
dꢚng chꢩy tꢑm thꢓi
• Sa mꢑc sꢞt, Sa mꢑc muꢇi, Sa mꢑc thꢑch cao
• Barchan (cꢕn lưꢪi liꢉm): Lꢁ loꢑi cꢕn cꢊt hꢟnh
thꢁnh do giꢀ, uꢇn cong dꢑng lưꢪi liꢋm, nꢫm
thꢬng gꢀc với hướng giꢀ thꢛi, thưꢓng hꢟnh
thꢁnh đơn chiꢋc. Trên mꢠt cꢣt đꢘng, mꢠt hướng
giꢀ cꢄa cꢕn cꢊt cꢀ đꢍ dꢇc thoꢩi 10-150, ꢝ mꢠt
khuꢌt giꢀ thꢟ dꢇc hơn vꢁ hơi lꢭm vꢁo. (hꢟnh 8-5).
• Chiꢉu cao cꢄa Barchan tꢈ 1-15m, đưꢓng kꢅnh
cꢄa lưꢪi liꢉm lꢁ 40-70m, cꢀ khi đꢋn 140m.
• Barchan đa sꢇ hꢟnh thꢁnh ꢝ nơi nguꢕn cꢊt
tương đꢇi ꢅt, đꢔa hꢟnh bꢫng phꢬng, hướng cꢀ
tương đꢇi ꢛn đꢔnh, ꢝ rꢟa cꢄa sa mꢑc.
• Cꢀ thꢃ di chuyꢃn vꢉ trước tꢈ 5 đꢋn 50m/năm.
Tải về để xem bản đầy đủ
30 trang
28/04/2022
5920
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Bài giảng Địa chất cơ sở (Physical geology) - Chương 13: Tác dụng địa chất của gió", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- bai_giang_dia_chat_co_so_physical_geology_chuong_13_tac_dung.ppt
