Bài giảng Hệ thống thông tin địa lý - Chương 3: Tổng quan về viễn thám - Phạm Thế Hùng
Chöông 3
TOÅNG QUAN
VEÀ VIEÃN THAÙM
3.1. CAÙC KHAÙI NIEÄM CÔ BAÛN
- Vieãn thaùm (Remote Sensing) laø khoa hoïc veà kyõ
thuaät vaø phöông phaùp thu nhaän, ño löôøng vaø
phaân tích thoâng tin veà caùc ñoái töôïng maø khoâng coù
nhöõng tieáp xuùc tröïc tieáp vôùi ñoái töôïng ñoù.
- Thuaät ngöõ vieãn thaùm xuaát hieän töø naêm 1960, do
moät nhaø ñòa lyù ngöôøi Myõ laø E.Pruit ñaët ra.
- Ngaøy nay coâng ngheä vieãn thaùm ñöôïc söû duïng
roäng raõi vaø raát hieäu quaû trong vieäc trong nhieàu lónh
vöïc: thaønh laäp vaø chænh lyù baûn ñoà, ñieàu tra hieän
traïng taøi nguyeân, giaùm saùt moâi tröôøng,…
Bieân soaïn:: Ths.GV. Phaïm Theá Huøng
3.1. CAÙC KHAÙI NIEÄM CÔ BAÛN
- Vieãn thaùm coù hai maët: kyõ thuaät thu nhaän döõ lieäu
qua moät thieát bò ñaët caùch xa ñoái töôïng vaø kyõ thuaät
giaûi ñoaùn caùc thuoäc tính vaät lyù cuûa ñoái töôïng. Hai
maët naøy coù moái quan heä chaët cheõ vôùi nhau.
- Moät soá kyõ thuaät thu thaäp döõ lieäu khaùc khi boä
caûm nhaän vaø ñoái töôïng khoâng tieáp xuùc vôùi nhau
cuõng coù theå ñöôïc xem laø kyõ thuaät vieãn thaùm, ví duï:
caùc kyõ thuaät khaûo saùt ñòa vaät lyù,…Tuy nhieân, theo
quy öôùc, thuaät ngöõ vieãn thaùm nhaèm bieåu thò boä
caûm vaø ñoái töôïng ñöôïc ñaët caùch nhau raát xa.
Bieân soaïn:: Ths.GV. Phaïm Theá Huøng
3.1. CAÙC KHAÙI NIEÄM CÔ BAÛN
- Do boä caûm vaø ñoái töôïng caùch nhau raát xa neân
soùng ñieän töø phaûn xaï hoaëc phaùt xaï töø vaät theå laø
nguoàn tö lieäu chuû yeáu trong vieãn thaùm.
- Thieát bò duøng ñeå caûm nhaän soùng ñieän töø phaûn
xaï hay phaùt xaï töø vaät theå ñöôïc goïi laø boä vieãn caûm,
hay boä caûm bieán (remote sensor), thöôøng goïi taét laø
boä caûm (sensor). Ví duï: camera, scanner,…
- Phöông tieän duøng ñeå mang caùc boä caûm ñöôïc
goïi laø vaät mang (platform). Vaät mang coù theå laø
khinh khí caàu, maùy bay hoaëc veä tinh,…
Bieân soaïn:: Ths.GV. Phaïm Theá Huøng
3.2. LÒCH SÖÛ PHAÙT TRIEÅN CUÛA
KYÕ THUAÄT VIEÃN THAÙM
- Söï phaùt trieån cuûa kyõ thuaät vieãn thaùm gaén lieàn
vôùi söï phaùt trieån cuûa kyõ thuaät chuïp aûnh. Naêm 1858,
G.F. Tumachon, ngöôøi Phaùp ñaõ söû duïng khinh khí
caàu bay ôû ñoä cao 80m ñeå chuïp aûnh. Töø söï kieän
naøy, naêm 1858 ñöôïc coi laø naêm khai sinh ngaønh kyõ
thuaät vieãn thaùm.
- Naêm 1894, Aine Laussedat ñaõ khôûi xöôùng moät
chöông trình söû duïng khoâng aûnh cho muïc ñích
thaønh laäp baûn ñoà ñòa hình.
Bieân soaïn:: Ths.GV. Phaïm Theá Huøng
3.2. LÒCH SÖÛ PHAÙT TRIEÅN CUÛA
KYÕ THUAÄT VIEÃN THAÙM
- Söï phaùt trieån cuûa ngaønh haøng khoâng ñaõ taïo
neân moät coâng cuï tuyeät vôøi cho vieäc chuïp aûnh töø
treân khoâng nhöõng khu vöïc coù löïa choïn vaø coù ñieàu
khieån. Nhöõng böùc khoâng aûnh ñaàu tieân ñöôïc chuïp
töø maùy bay do Wilbur Wright thöïc hieän naêm 1909
treân vuøng Centocelli, Italia.
- Caùc maùy aûnh töï ñoäng coù ñoä chính xaùc cao
daàn daàn ñöôïc thay theá caùc maùy aûnh chuïp baèng
tay.
- Naêm 1929, ÔÛ Lieân Xoâ (cuõ) ñaõ thaønh laäp Vieän
nghieân cöùu aûnh haøng khoâng Leningrad, söû duïng
khoâng aûnh ñeå nghieân cöùu ñòa maïo, thoå nhöôõng,…
Bieân soaïn:: Ths.GV. Phaïm Theá Huøng
3.2. LÒCH SÖÛ PHAÙT TRIEÅN CUÛA
KYÕ THUAÄT VIEÃN THAÙM
- Trong theá chieán laàn thöù 2, vieäc söû duïng phoå
ñieän töø ñaõ ñöôïc môû roäng, nhöõng nghieân cöùu trong
thôøi gian chieán tranh vaø sau ñoù ñaõ ñöôïc phoå bieán
vaø öùng duïng vaøo nhieàu lónh vöïc daân söï.
- Kyõ thuaät RADAR ñöôïc phaùt trieån maïnh meõ trong
vaø sau chieán tranh ñaõ taïo ra moät böôùc phaùt trieån
môùi cuûa kyõ thuaät vieãn thaùm trong vieäc söû duïng
nhöõng daûi soùng trong vuøng böùc xaï khoâng nhìn thaáy
(böùc xaï soùng daøi). Ñaàu tieân, kyõ thuaät naøy chuû yeáu
duøng ñeå quan saùt caùc vaät theå ñang chuyeån ñoäng,
nghieân cöùu taàng ion cuûa khí quyeån.
Bieân soaïn:: Ths.GV. Phaïm Theá Huøng
3.2. LÒCH SÖÛ PHAÙT TRIEÅN CUÛA
KYÕ THUAÄT VIEÃN THAÙM
- Böôùc ngoaët chính trong lòch söû vieãn thaùm laø
quyeát ñònh ñöa con ngöôøi leân Maët traêng vaø cuoäc
chaïy ñua trong lónh vöïc chinh phuïc khoâng gian
giöõa Myõ vaø Lieân Xoâ ñaõ daãn ñeán söï phaùt trieån nhanh
choùng cuûa caùc heä thoáng khoâng gian.
- Böùc aûnh ñaàu tieân veà Traùi ñaát do Explore-6 chuïp
naêm 1959. Chöông trình sao Thuûy 1960 ñaõ cung
caáp caùc böùc aûnh quyõ ñaïo (aûnh maøu 70mm) töø
moät camera töï ñoäng treân maùy bay khoâng ngöôøi
laùi.
Bieân soaïn:: Ths.GV. Phaïm Theá Huøng
á
3.2. LÒCH SÖÛ PHAÙT TRIEÅN CUÛA
KYÕ THUAÄT VIEÃN THAÙM
- Vaøo 1956, ngöôøi ta ñaõ tieán haønh thöû nghieäm
khaû naêng cuûa aûnh maùy bay trong vieäc phaân loaïi
vaø phaùt hieän kieåu thöïc vaät. Nhöõng naêm 1960, nhieàu
cuoäc thöû nghieäm veà öùng duïng aûnh hoàng ngoaïi
maøu vaø aûnh ña phoå ñaõ ñöôïc tieán haønh döôùi söï
baûo trôï cuûa NASA. Thaùng 4/1960, veä tinh quan saùt
khí töôïng ñaàu tieân TIROS-1 ñöôïc phoùng vaøo quyõ
ñaïo. Caùc thaønh töïu vaø kinh nghieäm thu ñöôïc ñaõ
cung caáp cô sôû cho söï phaùt trieån cuûa caùc veä tinh
quan saùt taøi nguyeân sau naøy.
Bieân soaïn:: Ths.GV. Phaïm Theá Huøng
3.2. LÒCH SÖÛ PHAÙT TRIEÅN CUÛA
KYÕ THUAÄT VIEÃN THAÙM
- Ngaøy 23/7/1972, Myõ phoùng veä tinh Landsat-1,
ñeán nay ñaõ coù 7 veä tinh LANDSAT vaø caùc theá heä
tieáp theo cuûa veä tinh khí töôïng NOAA ñöôïc ñöa
vaøo quyõ ñaïo: môû ra moät khaû naêng môùi veà vieäc thu
nhaän thoâng tin mang tính chaát toaøn caàu veà caùc
haønh tinh vaø moâi tröôøng xung quanh.
- Nhöõng boä caûm ñaët treân veä tinh nhaân taïo coù
khaû naêng cung caáp thoâng tin coù tính chaát toaøn
cuïc veà traïng thaùi cuûa maây, lôùp phuû thöïc vaät, caáu
truùc ñòa maïo, dieãn bieán cuûa nhieät ñoä, gioù treân beà
maët luïc ñòa vaø ñaïi döông.
Bieân soaïn:: Ths.GV. Phaïm Theá Huøng
3.2. LÒCH SÖÛ PHAÙT TRIEÅN CUÛA
KYÕ THUAÄT VIEÃN THAÙM
Veä tinh SPOT
Veä tinh LANDSAT
Bieân soaïn:: Ths.GV. Phaïm Theá Huøng
3.2. LÒCH SÖÛ PHAÙT TRIEÅN CUÛA
KYÕ THUAÄT VIEÃN THAÙM
- Söï toàn taïi töông ñoái laâu cuûa veä tinh treân quyõ
ñaïo, cuõng nhö khaû naêng laäp laïi chu kyø ñöôøng bay
cuûa noù cho pheùp theo doõi nhöõng bieán ñoåi theo
muøa, theo naêm vaø trong khoaûng thôøi gian töông
ñoái daøi cuûa caùc ñoái töôïng treân beà maët ñaát.
- Trong nhöõng thaäp nieân cuoái cuûa theá kyû XX,
nhieàu nöôùc phaùt trieån treân theá giôùi: Nhaät Baûn, caùc
nöôùc chaâu AÂu ñeàu ñaõ ñöa veä tinh giaùm saùt taøi
nguyeân cuûa mình leân quyõ ñaïo: caùc theá heä veä tinh
SPOT(1-5) cuûa Phaùp, IRS-1A(B,C,D) cuûa AÁn Ñoä, JERS-
1, ADEOS cuûa Nhaät Baûn,…
Bieân soaïn:: Ths.GV. Phaïm Theá Huøng
3.2. LÒCH SÖÛ PHAÙT TRIEÅN CUÛA
KYÕ THUAÄT VIEÃN THAÙM
- Ngaøy nay, tia Laser cuõng baét ñaàu ñöôïc öùng
duïng trong vieãn thaùm, chuû yeáu cho caùc muïc ñích
nghieân cöùu khí quyeån, laøm baûn ñoà ñòa hình vaø
nghieân cöùu lôùp phuû beà maët.
- Vieãn thaùm cung caáp nhöõng thoâng tin toång hôïp,
töùc thôøi ñeå khaéc phuïc caùc vaán ñeà thieân tai, theo
doõi söï bieán ñoäng caùc nguoàn taøi nguyeân,…
- Toùm laïi, söï phaùt trieån cuûa vieãn thaùm gaén lieàn vôùi
söï phaùt trieån cuûa coâng ngheä vuõ truï, phöông phaùp
chuïp aûnh vaø thu nhaän thoâng tin cuûa caùc ñoái töôïng
treân maët ñaát.
Bieân soaïn:: Ths.GV. Phaïm Theá Huøng
3.3. NHÖÕNG BÖÔÙC PHAÙT TRIEÅN
VIEÃN THAÙM ÔÛ VIEÄT NAM
- Kyõ thuaät vieãn thaùm laàn ñaàu tieân ñöôïc öùng
duïng ôû Vieät Nam töø naêm 1976 (Vieän Ñieàu tra Quy
hoaïch Röøng).
- Moác quan troïng ñaùnh daáu söï phaùt trieån cuûa
vieãn thaùm ôû Vieät Nam laø söï hôïp taùc cuûa chöông
trình vuõ truï quoác teá (Inter Kosmos) nhaân chuyeán
bay keát hôïp Xoâ – Vieät thaùng 7/1980.
- Keát quaû nghieân cöùu naøy ñöôïc coâng boá trong
moät hoäi nghò khoa hoïc naêm 1982, trong ñoù coù phaàn
quan troïng laø söû duïng aûnh ña phoå MKF-6 vaøo muïc
ñích thaønh laäp baûn ñoà chuyeân ñeà: ñòa chaát, ñaát, söû
duïng ñaát, taøi nguyeân nöôùc, thuûy vaên, röøng,…
Bieân soaïn:: Ths.GV. Phaïm Theá Huøng
3.3. NHÖÕNG BÖÔÙC PHAÙT TRIEÅN
VIEÃN THAÙM ÔÛ VIEÄT NAM
- Töø nhöõng naêm 1990, nhieàu ngaønh ñaõ ñöa coâng
ngheä vieãn thaùm vaøo öùng duïng trong thöïc tieãn caùc
lónh vöïc nhö: khí töôïng, ño ñaïc baûn ñoà, ñòa chaát
khoaùng saûn, quaûn lyù taøi nguyeân röøng vaø ñaõ thu
ñöôïc nhöõng keát quaû roõ reät.
- Coâng ngheä vieãn thaùm tích hôïp GIS ñaõ ñöôïc
nghieân cöùu vaø böôùc ñaàu trieån khai ôû caùc ñeà taøi
nghieân cöùu khoa hoïc.
- Giai ñoaïn naøy, vieãn thaùm nöôùc ta ñaõ chuyeån
töø vieäc söû duïng coâng ngheä analog sang digital.
Nhieàu ngaønh ñaõ trang bò caùc phaàn meàm xöû lyù vieãn
thaùm maïnh vaø phoå bieán treân theá giôùi.
Bieân soaïn:: Ths.GV. Phaïm Theá Huøng
3.4. ÖU ÑIEÅM CUÛA VIEÃN THAÙM
- Cho pheùp nghieân cöùu toång quan moái quan heä
khoâng gian giöõa caùc ñoái töôïng vaø phaùc thaûo caùc
ñaëc ñieåm, khuynh höôùng phaùt trieån cuûa chuùng.
- Laø caùch tieáp caän duy nhaát khi nghieân cöùu caùc
khu vöïc khoâng theå tieáp caän ñöôïc.
- Tieát kieäm thôøi gian, nhaân löïc, thoâng tin veà moät
khu vöïc lôùn ñöôïc thu thaäp nhanh choùng.
- ÖÙng duïng ña ngaønh: döõ lieäu vieãn thaùm coù theå
ñöôïc söû duïng trong nhieàu lónh vöïc khaùc nhau.
Bieân soaïn:: Ths.GV. Phaïm Theá Huøng
9 trang
09/01/2024
340
Bạn đang xem tài liệu "Bài giảng Hệ thống thông tin địa lý - Chương 3: Tổng quan về viễn thám - Phạm Thế Hùng", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- bai_giang_he_thong_thong_tin_dia_ly_chuong_3_tong_quan_ve_vi.pdf
