Tài liệu dạy học môn Tin học (Trình độ Trung cấp)

BỘ LAO ĐỘNG – THƯƠNG BINH VÀ XÃ HỘI

TỔNG CỤC GIÁO DỤC NGHỀ NGHIỆP

TÀI LIỆU DẠY HỌC

MÔN TIN HỌC

TRONG CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO TRÌNH ĐỘ TRUNG CẤP

(Kèm theo Công văn số 147/TCGDNN-ĐTCQ ngày 22 tháng 01 năm 2020

của Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp)

MỤC LỤC

Chương I. HIỂ U BI Ế T V Ề CÔNG NGH Ệ THÔNG TIN CƠ BẢ N ......................................................... 1

1.1. Ki ế n th ức cơ bả n v ề má y t ính................................................................................................................. 1

1.1.1. Thông tin và x ử lý thông tin...................................................................................... 1

1.1.1.1. Thông tin............................................................................................................ 1

1.1.1.2. D ữ li ệ u ............................................................................................................... 1

1.1.1.3. X ử lý thông tin ................................................................................................... 2

1.1.2. Ph ầ n c ứ n g ................................................................................................................. 2

1.1.2.1. Đơn vị x ử lý trung tâm ....................................................................................... 2

1.1.2.2. Thi ế t b ị nh ậ p ...................................................................................................... 3

1.1.2.3. Thi ế t b ị xu ấ t ....................................................................................................... 7

1.1.2.4. B ộ nh ớ và thi ế t b ị lưu trữ .................................................................................... 9

1.2. Ph ầ n m ề m.............................................................................................................................................. 11

1.2.1. Ph ầ n m ề m h ệ th ố ng................................................................................................. 11

1.2.2. Ph ầ n m ề m ứ ng d ụ ng ............................................................................................... 12

1.2.3. M ộ t s ố ph ầ n m ề m ứ ng d ụ ng thông d ụ ng ................................................................. 12

1.2.4. Ph ầ n m ề m ngu ồ n m ở .............................................................................................. 13

1.3. Bi ể u di ễ n thông tin trong má y t ính....................................................................................................... 14

1.3.1. Bi ể u di ễ n thông tin trong máy tín h .......................................................................... 15

1.3.2. Đơn vị thông tin và dung lượ ng b ộ nh ớ ................................................................... 17

Chương II: SỬ D ỤNG MÁY TÍNH CƠ BẢ N ......................................................................................... 22

2.1.Windows là gì? ...................................................................................................................................... 22

2.1.1. Kh ởi độ ng và thoát kh ỏ i Window s .......................................................................... 23

2.1.1.1. Kh ởi độ ng Windows......................................................................................... 23

2.1.1.2. Thoát kh ỏ i Windows ........................................................................................ 23

2.1.2. Desktop .................................................................................................................. 24

2.1.3. Thanh tác v ụ Taskbar.............................................................................................. 24

2.1.4. Menu Star t .............................................................................................................. 25

2.1.5. Kh ởi độ ng và thoát kh ỏ i m ộ t ứ ng d ụ ng ................................................................... 25

2.1.5.1. Kh ởi độ ng m ộ t ứ ng d ụ n g .................................................................................. 25

2.1.5.2. Thoát kh ỏ i m ộ t ứ ng d ụ ng ................................................................................. 26

i

2.1.6. Chuy ển đổ i gi ữ a các c ử a s ổ ứ ng d ụ ng ..................................................................... 26

2.1.7. Thu nh ỏ m ộ t c ử a s ổ, đóng cử a s ổ m ộ t ứ ng d ụ ng...................................................... 27

2.1.8. S ử d ụ ng chu ộ t......................................................................................................... 27

2.2. Qu ản lý thư m ụ c và t ậ p tin.................................................................................................................... 28

2.2.1. Khái ni ệm thư mụ c và t ậ p tin .................................................................................. 28

2.2.2. Xem thông tin, di chuy ể n, t ạo đườ ng t ắt đến nơi lưu trữ thư mụ c và t ậ p tin............. 29

2.2.2.1. Xem thông tin................................................................................................... 29

2.2.2.2. Di chuy ển thư mụ c t ậ p tin................................................................................. 30

2.2.2.3. T ạo đườ ng t ắt đến nơi lưu trữ thư mụ c t ậ p tin................................................... 30

2.2.3. T ạo, đổ i tên t ập tin và thư mục, thay đổ i tr ạ ng thái và hi ể n th ị thông tin v ề t ậ p tin... 30

2.2.4. Ch ọ n, sao chép, di chuy ể n t ập tin và thư mụ c.......................................................... 31

2.2.4.1. Sao chép thư mụ c ho ặ c t ậ p tin .......................................................................... 31

2.2.4.2. Di chuy ển thư mụ c và t ậ p ti n ............................................................................ 31

2.2.5. Xóa, khôi ph ụ c t ập tin và thư mụ c........................................................................... 31

2.2.5.1. Xóa thư mụ c và t ậ p tin ..................................................................................... 31

2.2.5.2. Ph ụ c h ồi thư mụ c và t ậ p tin .............................................................................. 31

2.2.6. Tìm ki ế m t ập tin và thư mụ c ................................................................................... 32

2.3. M ộ t s ố ph ầ n m ề m ti ệ n íc h .................................................................................................................... 32

2.3.1. Ph ầ n m ề m nén, gi ả i nén t ậ p tin ............................................................................... 32

2.3.1.1. Nén m ột thư mụ c ho ặ c t ậ p tin........................................................................... 32

2.3.1.2. Gi ải nén thư mụ c, t ậ p tin .................................................................................. 33

2.3.2. Ph ầ n m ề m di ệ t virus ............................................................................................... 33

2.4. S ử d ụ ng ti ế ng Vi ệ t ................................................................................................................................ 35

2.4.1. Các b ộ mã ti ế ng vi ệ t ............................................................................................... 35

2.4.2. Cách th ứ c nh ậ p ti ế ng vi ệ t........................................................................................ 35

2.4.3. Ch ọ n ph ầ n m ề m ti ế ng vi ệ t ...................................................................................... 36

2.5. S ử d ụ ng máy i n ..................................................................................................................................... 37

2.5.1. L ự a ch ọ n máy i n ..................................................................................................... 37

2.5.2. In............................................................................................................................ 37

Chương III. XỬ LÝ VĂN BẢN CƠ B Ả N................................................................................................ 44

3.1. Khái ni ệm văn bả n và x ử lý văn bả n.................................................................................................... 44

3.1.1. Khái ni ệm văn bả n. ................................................................................................. 44

ii

3.1.2. Khái ni ệ m x ử lý văn bả n ......................................................................................... 44

3.2. S ử d ụ ng Microsoft Word...................................................................................................................... 44

3.2.1. Gi ớ i thi ệ u Microsoft Word...................................................................................... 44

3.2.1.1. M ở, đóng Microsoft Word ................................................................................ 44

3.2.1.2. Gi ớ i thi ệ u giao di ệ n Microsoft Word ................................................................ 45

3.2.2. Thao tác v ớ i t ậ p tin Microsoft Word ....................................................................... 46

3.2.2.1. M ở m ộ t t ậ p tin có s ẵ n ....................................................................................... 46

3.2.2.2. T ạ o m ộ t t ậ p tin m ớ i .......................................................................................... 47

3.2.2.3. Lưu tậ p tin........................................................................................................ 49

3 .2.2.4. Đóng tậ p tin...................................................................................................... 50

3.2.3. Đị nh d ạ ng văn bả n .................................................................................................. 51

3.2.3.1. Đị nh d ạng văn bả n (Text )................................................................................. 51

3 .2.3.2. Đị nh d ạng đoạn văn .......................................................................................... 53

3.2.3.3. Ki ể u dáng (Style) ............................................................................................. 61

3.2.3.4. Chè n (Insert) các đối tượng vào văn bả n........................................................... 64

3.2.3.5. H ộp văn bả n (Text Box) ................................................................................... 94

3.2.3.6. T ạo tiêu đề trang (Header & Footer )................................................................. 99

3.2.4. In văn bả n ............................................................................................................. 103

CHƯƠNG IV. SỬ D Ụ NG B ẢNG TÍNH CƠ BẢ N...............................................................................1 76

4.1. Ki ế n th ức cơ bả n v ề b ả ng tính (Workbook )......................................................................................1 76

4.1.1. Khái ni ệ m b ả ng tính.............................................................................................. 176

4 .2.2. Các bướ c xây d ự ng b ảng tính thông thườ ng .......................................................... 176

4.2. Sử dụng Microsoft Excel ....................................................................................................................1 77

4.2.1. Làm việc với phần mềm Microsoft Exce l .............................................................. 177

4.2.1.1. Mở, đóng phần mềm ....................................................................................... 177

4 .2.1.2. Giao diện Microsoft Excel .............................................................................. 177

4 .2.2. Thao tác trên tập tin bảng tín h ............................................................................... 177

4.2.2.1. Mở tập tin bảng tính ....................................................................................... 177

4.2.2.2. Lưu bảng tín h ................................................................................................. 178

4.2.2.3. Đóng bảng tính ............................................................................................... 179

4 .3. Thao tác vớ i ô ......................................................................................................................................1 79

4 .3.1. Các kiểu dữ liệ u .................................................................................................... 179

4.3.1.1. Kiểu dữ liệu số (Number) ............................................................................... 179

iii

4.3.1.2. Dữ liệu kiểu ngày, giờ ( Date/Time) ............................................................... 179

4.3.1.3. Dữ liệu kiểu Logic .......................................................................................... 179

4 .3.2. Cách nhập dữ liệu ................................................................................................. 179

4 .3.3. Chꢀnh sửa dữ liệ u .................................................................................................. 179

4.3.3.1. Xoá dữ liệu ..................................................................................................... 179

4 .3.3.2. Khôi phục dữ liệ u ........................................................................................... 180

4.4. Làm việc với trang tính (Worksheet ).................................................................................................1 80

4.4.1. Dꢁng và cột .......................................................................................................... 180

4.4.1.1. Thêm dꢁng và cột ........................................................................................... 180

4.4.1.2. Xoá dꢁng và cột ............................................................................................. 181

4.4.1.3. Hiệu chꢀnh kích thước dꢁng, cột ..................................................................... 181

4.4.1.4. Ẩ n/hi ệ n, c ố đị nh (freeze)/thôi c ố định (unfreeze) tiêu đề dòng, c ộ t ................. 181

4.4.2. Trang tín h ............................................................................................................. 182

4.4.2.1. Tạo, xoá, di chuyển, sao chép các trang tính ................................................... 182

4.4.2.2. Thay đổi tên trang tính ................................................................................... 185

4 .4.2.3. Mở nhiều trang tín h ........................................................................................ 185

4.4.2.4. Tính toán trên nhi ề u trang tính........................................................................ 186

4 .5. Biểu thức và hà m ................................................................................................................................1 87

4 .5.1. Biểu thức số học ................................................................................................... 187

4.5.1.1. Khái niệm biểu thức số học ............................................................................ 187

4.5.1.2. T ạ o bi ể u th ứ c s ố h ọc đơn giả n ........................................................................ 187

4.5.1.3. Các l ỗi thườ ng g ặ p ......................................................................................... 187

4.5.2. Hàm...................................................................................................................... 188

4.5.2.1. Khái ni ệ m hàm, cú pháp, cách nh ậ p hà m ........................................................ 188

4.5.2.2. Toán t ử so sánh =, < , >.................................................................................. 190

4.5.2.3. Các hàm cơ bả n .............................................................................................. 190

4.5.2.4. Hàm điề u ki ệ n IF............................................................................................ 193

4.5.2.5. Các hàm ngày (DAY, MONTH, YEAR, NOW) ............................................. 194

4.5.2.6. Các hàm tìm ki ế m (VLOOKUP, HLOOKUP) ................................................ 195

4 .6. Định dạng ô, dꢂ y ô ..............................................................................................................................1 97

4 .6.1. Định dạng kiểu số, ngày, tiền tệ ............................................................................ 197

4 .6.2. Đị nh d ạng văn bả n ................................................................................................ 198

4 .6.3. Căn chꢀnh, hiệu ứng viền ...................................................................................... 199

iv

4.7. K ế t xu ấ t và phân ph ố i t rang tính, b ả ng tín h .......................................................................................2 01

4.7.1. Trꢃnh bày trang tính đề in ...................................................................................... 201

4.7.2. Kiểm tra và i n ....................................................................................................... 203

4.7.3. Phân ph ố i trang in................................................................................................. 204

4 .7.3.1. Lưu trang tính, b ảng tính dướ i các ki ể u t ậ p tin khác nhau ............................... 204

4 .7.3.2. Bảo mật tập tin, đặt mật khꢄu bảo vệ tậ p tin.................................................... 208

4.7.3.3. Đính kꢅm trang tính theo thư điện tử .............................................................. 210

4 .7.3.4. Lưu trang tính trên mạng ................................................................................ 211

Ch ương V. SỬ D Ụ NG TRÌNH CHI ẾU CƠ BẢ N .................................................................................2 21

5.1. Ki ế n th ức cơ bả n v ề bà i t huy ế t trình...................................................................................................2 21

5.1.1. Khái ni ệ m bài thuy ế t trình..................................................................................... 221

5.1.1.1. Khái ni ệ m....................................................................................................... 221

5.1.1.2. Các y ế u t ố ảnh hưởng đế n ch ất lượ ng thuy ế t trình .......................................... 221

5.1.1.3. M ộ t s ố ch ꢀ d ẫn để t ạ o nên m ộ t bài thuy ế t trình t ố t........................................... 222

5.1.2. Các bước cơ bản để t ạ o m ộ t bài thuy ế t trình.......................................................... 222

5.2. S ử d ụ ng ph ầ n m ề m Microsoft PowerPoint........................................................................................2 22

5.2.1. Các thao tác t ạ o trình chi ếu cơ bả n........................................................................ 222

5.2.1.1. Gi ớ i thi ệ u Microsoft PowerPoint .................................................................... 222

5.2.1.2. T ạ o m ộ t bài thuy ết trꢃnh cơ bả n ...................................................................... 222

5.2.1.3. Các thao tác trên slide..................................................................................... 223

5.2.1.4. Chèn Picture................................................................................................... 230

5.2.1.5. Chèn Shape, WordArt và Textbo x .................................................................. 230

5.2.1.6. Chèn Table, Chart, SmartArt .......................................................................... 233

5.2.2. Hiệu ứng , trꢃnh chiếu và in bài thuy ế t trình ........................................................... 236

5.2.2.1. T ạ o các hi ệ u ứ ng ho ạt hꢃnh cho đối tượ ng ...................................................... 236

5.2.2.2. T ạ o các hi ệ u ứ ng chuy ể n slid e ........................................................................ 240

5.2.2.3. Cách th ự c hi ệ n m ộ t trình di ễ n......................................................................... 241

5.2.2.4. L ặ p l ạ i trình di ễ n ............................................................................................ 242

5.2.2.5. In bài thuy ế t trìn h ........................................................................................... 242

Chương VI. S Ử D ỤNG INTERNET CƠ BẢ N .....................................................................................2 54

6.1. Ki ế n th ức cơ bả n v ề Internet...............................................................................................................2 54

6.1.1. T ổ ng quan v ề Internet ........................................................................................... 254

6.1.1.1. Tổng quan ...................................................................................................... 254

v

6.1.1.2. Lịch sử phát triển ............................................................................................ 254

6.1.2. D ị ch v ụ WWW (World Wide Web) ...................................................................... 255

6.2. Kha i t hác và s ử d ụ ng Interne t .............................................................................................................2 56

6.2.1. S ử d ụ ng trình duy ệ t Web ...................................................................................... 256

6.2.1.1. Thao tác duyệt web cơ bản ............................................................................. 256

6.2.1.2. Thiết đặt (setting) ........................................................................................... 256

6.2.1.3. Chuyển hướng từ nguồn nội dung Internet này qua nguồn khá c ...................... 269

6.2.1.4. Đánh dấ u ........................................................................................................ 269

6.2.2. Thư điệ n t ử (Email) .............................................................................................. 269

6.2.2.1. Khái niệm thư điện t ử ..................................................................................... 269

6.2.2.2. Viết và gửi thư điện tử .................................................................................... 270

6.2.2.3. Nhận và trả lời thư điện t ử .............................................................................. 276

6.2.2.4. Quản lý và nâng cao hiệu quả sử dụng thư điện tử .......................................... 277

6.2.3. Tìm ki ế m thông tin (Search) ................................................................................. 289

6.2.4. B ả o m ậ t khi làm vi ệ c v ớ i Internet ......................................................................... 292

6.2.4 .1. Sử dụng phần mềm Antivirus tin cậ y .............................................................. 293

6.2.4 .2. Sử dụng tính năng UAC trên Windows ........................................................... 293

6.2.4.3. Sử dụng tường lửa trên Windows ................................................................... 294

6.2.4.4. Cập nhật các phiên bản vá lỗi trên Windows ................................................... 295

6.2.4.5. Duyệt Web với chế độ ꢄn dan h ....................................................................... 296

6.3. Ki ế n th ức cơ bả n v ề an toàn và b ả o m ậ t thông tin trên m ạ ng ...........................................................2 96

6.3.1. Ngu ồ n g ốc các nguy cơ đố i v ớ i vi ệc đả m b ả o an toàn d ữ li ệ u và thông tin ............ 296

6.3.2. Tác d ụ ng và h ạ n ch ế chung c ủ a ph ầ n m ề m di ệ t virus, ph ầ n m ề m an ninh m ạ ng .... 300

6.3.3. An toàn thông tin khi s ử d ụ ng các lo ạ i thi ế t b ị di độ ng và máy tính trên Interne t ... 302

6.3.4. An toàn khi s ử d ụ ng m ạ ng xã h ộ i.......................................................................... 305

TÀI LI Ệ U THAM KH Ả O........................................................................................................................3 10

vi

Chương I. HIỂU BIẾT VỀ CÔNG NGHỆ THÔNG TIN CƠ BẢN

MỤC TIÊU

Học xong chương này, người học có khả năng:

- Trꢃnh bày được một số kiến thức cơ bản về máy tính, phần mềm, biểu diễn

thông tin trong máy tính;

- Nhận biết được các thiết bị phần cứng, phần mềm hệ thống, phần mềm ứng

dụng.

1.1. Kiến thức cơ bản về máy tính

1.1.1. Thông tin và xử lý thông tin

1.1.1.1. Thông tin

Thuật ngữ “thông tin” được sử dụng rộng rꢂi trên toàn cầu trong kỷ nguyên số.

Chúng ta tiếp nhận thông tin khi xem truyền hꢃnh, đọc báo hay khi trao đổi với người

khác. Vậy thông tin là gꢃ?

Thông tin là sự hiểu biết của con người về một sự vật, sự việc hoặc một hiện

tượng thông qua quá trꢃnh nghiên cứu, trao đổi, nhận xét, học tập, truyền thụ và cảm

nhận.

Thông tin giúp phát triển sự hiểu biết của con người, là nguồn gốc của nhận thức

và cơ sở để con người đưa ra quyết định cho một vấn đề cụ thể. Do đó, kỹ năng xác

định nguồn gốc, đánh giá và sử dụng thông tin ngày càng cần thiết hơn do sự bùng nổ

của thông tin. Trong giai đoạn hiện nay, chúng ta có quá nhiều thông tin để chọn lựa

làm cho việc nghiên cứu trở nên khó khăn hơn, đôi khi những thông tin dễ tꢃm nhất

thường là thiếu chọn lọc hoặc không đáng tin cậy. Do đó, thông tin ngày càng trở nên

quan trọng trong học tập, công việc và cuộc sống.

1.1.1.2. Dữ liệu

Dữ liệu là thông tin dưới dạng ký hiệu, chữ viết, chữ số, hꢃnh ảnh, âm thanh hoặc

dạng tương tự (Theo mục 5, điều 4, Luật Giao dịch điện tử, ban hành ngày

29/11/2005).

Khái niệm dữ liệu ra đời cùng với việc xử lý thông tin bằng máy tính. Do vậy, có

thể cho rằng dữ liệu là hꢃnh thức thể hiện của thông tin trong mục đích lưu trữ và xử lý

nhất định.

Dữ liệu chꢀ có thể trở thành thông tin khi được đặt trong một ngữ cảnh xác định

và được xử lý về mặt ngữ nghĩa, những nhận thức thu nhận được từ nhiều thông tin

trong một lĩnh vực và có mục đích cụ thể mới trở thành tri thức.

1

1.1.1.3. Xử lý thông tin

Xử lý thông tin thành thông tin khi được đặt trong một ngữ cảnh xác định và

được xử lý về mặt ngữ nghĩa, những nhận thức thu nhận được từ nhiều thông tin trong

một lĩnh vực và có mục đích cụ thể mới trở thành tri thức.

Quá trꢃnh xử lý thông tin trên máy tính gồm bốn giai đoạn như sau:

- Giai đoạn tiếp nhận thông tin: Là quá trꢃnh tiếp nhận thông tin từ thế giới

bên ngoài vào máy tính. Đây là quá trꢃnh chuyển đổi các thông tin ở thế giới

thực sang dạng biểu diễn thông tin trong máy tính thông qua các thiết bị

nhập.

- Giai đoạn xử lý thông tin: Là quá trꢃnh chuyển đổi những thông tin ban đầu

để có được những thông tin phù hợp với mục đích sử dụng.

- Giai đoạn xuất thông tin: Là quá trꢃnh đưa các kết quả ra trở lại thế giới bên

ngoài. Ðây là quá trꢃnh ngược lại với quá trꢃnh tiếp nhận thông tin, máy tính

sẽ chuyển đổi các thông tin trong máy tính sang dạng thông tin ở thế giới

thực thông qua các thiết bị xuất.

- Giai đoạn lưu trữ thông tin: Là quá trꢃnh ghi nhớ lại các thông tin đꢂ được

ghi nhận để có thể đem ra sử dụng trong những lần xử lý sau đó.

Hình 1.1. Sơ đồ quá trình xử lý thông tin

1.1.2. Phần cứng

1.1.2.1. Đơn vị xử lý trung tâm

Là đầu nꢂo trung tâm của máy tính có chức năng tính toán, xử lý dữ liệu, quản lý

hoặc điều khiển các hoạt động của máy tính thường được gọi là CPU (Central

Processing Unit). Hai nhà sản xuất CPU lớn nhất hiện nay là: Intel và AMD. Thành

phần của CPU gồm có:

Khối điều khiển (CU - Control Unit): Là thành phần của CPU có nhiệm vụ biên

dịch các lệnh của chương trꢃnh và điều khiển các hoạt động xử lý.

Các thanh ghi (Registers): Nằm ngay trong CPU, có nhiệm vụ ghi mꢂ lệnh trước

khi xử lý và ghi kết quả sau khi xử lý.

Khối tính toán ALU (Arithmetic Logic Unit): Có chức năng thực hiện các lệnh

của đơn vị điều khiển và xử lý tín hiệu.

2

Hình 1.2. Vị trí của CPU trong bo mạch chủ

Hình 1.3. CPU Intel Core i7, thế hệ 4

1.1.2.2. Thiết bị nhập

Thiết bị nhập là các thiết bị được sử dụng để nhập dữ liệu vào máy tính như:

bàn phím, chuột, bi lăn (trackball), bảng chạm (touchpad), bút chạm (stylus), màn hꢃnh

cảm ứng, cần điều khiển (joystick), máy ghi hꢃnh trực tiếp (webcam), máy ảnh

kỹ thuật số, microphone, máy quét ảnh (scanner). Trong đó:

- Bàn phím: Là công cụ chính để nhập dữ liệu hoặc nhập lệnh thực hiện một

tác vụ trong một chương trꢃnh ứng dụng. Ngoài ra, trên một số bàn phím cꢁn

có một số thiết kế tiện lợi chứa các nút để tăng cường trải nghiệm về đa

phương tiện trong khi sử dụng máy tính. Bàn phím kết nối với bo mạch chủ

qua cổng PS/2, USB hoặc kết nối không dây.

3

Hình 1.4. Bàn phím máy tính

- Chuột máy tính (Mouse): Dùng để điều khiển và làm việc với máy tính, để

sử dụng chuột máy tính nhất thiết phải sử dụng màn hꢃnh máy tính để quan

sát tọa độ và thao tác di chuyển của chuột trên màn hꢃnh. Chuột kết nối với

bo mạch chủ qua cổng COM, PS/2, USB hoặc kết nối không dây.

Hình 1.5. Chuột máy tính (Mouse)

- Bảng chạm (TouchPad): Là bàn di chuyển chuột dùng để điều khiển con

chuột trên máy tính xách tay với hai phím trái phải như con chuột trên máy

tính để bàn và nằm dưới bàn phím.

Hình 1.6. Bảng chạm (Touchpad)

4

- Bút chạm (Stylus): Là một thiết bị nhập trông giống như một cây bút, sử

dụng để chọn hoặc kích hoạt một mục trên một thiết bị có màn hꢃnh cảm

ứng.

Hình 1.7. Bút chạm (Stylus)

- Màn hình cảm ứng: Là một thiết bị được sử dụng trong máy tính hoặc các

thiết bị di động thông minh. Thiết bị bao gồm: Một màn hꢃnh hiển thị thông

thường như LCD hoặc LED và một lớp cảm ứng phía trên bề mặt để thay

thế cho chuột máy vi tính.

Hình 1.8. Màn hình cảm ứng

- Cần điều khiển (joystick): Là một thiết bị đầu vào được sử dụng để điều

khiển trꢁ chơi video và công nghệ hỗ trợ trên máy tính. Cần điều khiển bao

gồm một chân đế, một tay đꢁn (stick) với một hay nhiều nút nhấn có thể

được di chuyển bất kỳ hướng nào.

5

Hình 1.9. Cần điều khiển (joystick)

- Máy ghi hình trực tiếp (webcam): Là loại thiết bị ghi hình kỹ thuật số được

kết nối với máy vi tính để truyền trực tiếp hình ảnh nó ghi được lên một

website nào đó, hay đến một máy tính khác nào đó thông qua mạng Internet.

Về cơ bản, webcam giống như máy ảnh kỹ thuật số nhưng khác ở chỗ các

chức năng chính của nó do phần mềm cài đặt trên máy tính điều khiển và xử

lý. Ngày nay, nhiều webcam còn có thể dùng để quay phim, chụp ảnh rồi

lưu vào máy tính hoặc dùng trong công tác an ninh như truyền tải hình ảnh

nó ghi được đến trung tâm kiểm soát từ xa hay dùng như thiết bị liên lạc

hình ảnh giữa con người với nhau.

Hình 1.10. Máy ghi hình trực tiếp (webcam)

- Microphone: Là một loại cảm biến thực hiện chuyển đổi tín hiệu âm thanh

sang tín hiệu điện. Microphone được sử dụng ở nhiều lĩnh vực như: điện

thoại, tăng âm, hệ thống karaoke, trợ thính, thu băng, lưu trữ, sản xuất phim,

phát thanh và truyền hꢃnh, thiết bị thu âm ở máy tính, nhận diện giọng nói.

6

Hình 1.11. Micro

- Máy quét ảnh (Scanners): Là một thiết bị quét quang học hꢃnh ảnh, văn bản

trên giấy, chữ viết tay hay vật thể chuyển đổi thành ảnh kỹ thuật số. Máy

quét thường đi kꢅm một thiết bị đầu ra là máy tính.

Hình 1.12. Máy quét ảnh (Scanners)

1.1.2.3. Thiết bị xuất

Thiết bị xuất là những thiết bị được sử dụng để trꢃnh bày và xuất dữ liệu từ máy

tính. Một số thiết bị xuất thông dụng như: màn hꢃnh, màn hꢃnh cảm ứng, máy in, loa,

tai nghe. Trong đó:

- Màn hình máy tính (Monitor): Là thiết bị điện tử gắn liền với máy tính với

mục đích hiển thị và giao tiếp giữa người sử dụng với máy tính. Đối với các

máy tính cá nhân (PC), màn hꢃnh máy tính là một bộ phận tách rời. Đối với

máy tính xách tay (laptop) màn hꢃnh là một bộ phận gắn chung không thể

tách rời, một số máy tính xách tay sử dụng màn hꢃnh cảm ứng thꢃ có thể tách

rời màn hꢃnh. Đặc biệt màn hꢃnh có thể dùng chung đối với một số hệ thống

máy chủ.

Hình 1.13. Màn hình máy tính (Monitor)

7

- Máy chiếu (Projector): Là một thiết bị có bộ phận phát ra ánh sáng và có

công suất lớn, đi qua một số hệ thống xử lý trung gian từ một số nguồn tín

hiệu đầu vào để tạo ra hꢃnh ảnh trên màn chắn sáng có thể quan sát được

bằng mắt. Máy chiếu phục vụ các mục đích như: tạo hꢃnh các dữ liệu lưu

trong máy tính để thuyết trꢃnh, tạo hꢃnh các chương trꢃnh của sản phꢄm cho

nhiều người cùng xem, máy chiếu thay thế bảng phấn hay các tài liệu viết

tay với bảng tương tác, xem phim từ máy video.

Hình 1.14. Máy chiếu (Projector)

- Máy in (Printer): Là thiết bị được sử dụng để thể hiện ra các chất liệu khác

nhau các nội dung được soạn thảo hoặc thiết kế sẵn. Để thực hiện việc in ra

các chế bản, máy in cần được kết nối với máy tính hoặc qua mạng máy tính

hoặc thông qua các kiểu truyền dữ liệu khác. Máy in có thể kết nối với máy

tính qua cổng LPT truyền thống hoặc các cổng USB (đa số các máy in hiện

nay đều có khả năng kết nối với cổng USB của máy tính). Ngoài ra, máy in

có thể được kết nối với mạng máy tính thông qua cổng RJ45 để chia sẻ in

chung trong một mạng LAN (hoặc có thể là mạng WAN rộng lớn hơn), một

số máy in hiện nay đꢂ hỗ trợ truyền dữ liệu thông qua bluetooth hoặc wifi,

điều này tạo thuận lợi cho việc in ấn từ các thiết bị di động, máy ảnh số vốn

rất phổ biến hiện nay.

Hình 1.15. Máy in (Printer)

- Loa máy tính: Là thiết bị dùng để phát ra âm thanh phục vụ nhu cầu làm

việc và giải trí của con người với máy tính. Loa máy tính thường được kết

nối với máy tính thông qua cổng xuất audio của card âm thanh trên máy

tính.

8

Hình 1.16. Loa máy tính

- Tai nghe: Là thiết bị gồm một các loa phát âm thanh được thiết kế nhỏ gọn,

mang tính di động thường được đặt áp sát hoặc bên trong tai. Có nhiều loại

tai nghe như loại có dây hoặc không dây hay tai nghe chꢀ gồm bộ phận loa

hoặc tai nghe gồm cả loa và micro.

Hình 1.17. Tai nghe

1.1.2.4. Bộ nhớ và thiết bị lưu trữ

Bộ nhớ là thiết bị lưu trữ thông tin trong quá trꢃnh máy tính xử lý các công việc.

Bộ nhớ bao gồm: Bộ nhớ trong và bộ nhớ ngoài.

Bộ nhớ trong bao gồm bộ nhớ chꢀ đọc ROM (Read Only Memory), bộ nhớ truy

xuất ngẫu nhiên RAM (Random Access Memory).

- ROM: Được sử dụng để lưu trữ các chương trꢃnh hệ thống, chương trꢃnh

điều khiển việc nhập/xuất. Thông tin được ghi vào ROM không thể bị thay

đổi, không bị mất ngay cả khi không có điện.

9

Hình 1.18. Bộ nhớ chỉ đọc (ROM)

- RAM: Được sử dụng để lưu trữ các sự kiện và chương trꢃnh trong quá trꢃnh

thao tác và tính toán. RAM có đặc điểm là nội dung thông tin chứa trong nó

sẽ mất đi khi mất điện hoặc tắt máy. Dung lượng bộ nhớ RAM cho các máy

tính hiện nay thông thường vào khoảng 2 GB đến 16 GB và có thể cao hơn

nữa trong tương lai.

Hình 1.19. Bộ nhớ truy xuất ngẫu nhiên (RAM)

Bộ nhớ ngoài là thiết bị lưu trữ thông tin với dung lượng lớn, thông tin không bị

mất khi không có điện, dữ liệu lưu trên bộ nhớ ngoài vẫn tồn tại cho đến khi người sử

dụng xóa hoặc ghi đꢅ lên. Bộ nhớ ngoài có thể cất giữ và di chuyển độc lập với máy

tính. Hiện nay có các loại bộ nhớ ngoài phổ biến như:

- Đĩa cứng (Hard Disk): Phổ biến là đĩa cứng có dung lượng từ 40GB tới 2TB

và có thể cao hơn nữa trong tương lai.

Hình 1.20. Đĩa cứng (Hard disk)

10

- Đĩa quang (Compact disk): Là thiết bị dùng để lưu trữ các phần mềm, hꢃnh

ảnh, âm thanh và thường được sử dụng trong các truyền thông đa phương

tiện (multimedia). Có hai loại phổ biến là: đĩa CD (dung lượng khoảng

700MB) và DVD (dung lượng khoảng 4.7GB).

Hình 1.21. Đĩa quang

- Các loại bộ nhớ ngoài khác: Ví dụ như thẻ nhớ (Memory Stick, Compact

Flash Card), USB Flash Drive có dung lượng phổ biến là từ 2GB trở lên.

Hình 1.23. USB Flash Drive

Hình 1.22. Thẻ nhớ

1.2. Phần mềm

Phần mềm là chương trꢃnh máy tính được mô tả bằng hệ thống ký hiệu, mꢂ hoặc

ngôn ngữ để điều khiển thiết bị số thực hiện chức năng nhất định. Phần dưới đây sẽ

trꢃnh bày một số loại phần mềm phổ biến hiện nay, gồm có:

1.2.1. Phần mềm hệ thống

Là một tập hợp các phần mềm chuyên dụng cho phép các phần mềm khác (như

Microsoft Word, Microsoft Excel, Microsoft Powerpoint…) hoặc người sử dụng có

thể dễ dàng tương tác và điều khiển các thiết bị phần cứng máy tính (Có thể hiểu phần

mềm hệ thống như một tầng trung gian giữa người sử dụng, phần mềm ứng dụng và

phần cứng máy tính). Phần mềm hệ thống lại có thể chia làm nhiều loại khác nhau:

- Hệ điều hành (Operating System): Là hệ thống phần mềm tạo ra một “môi

trường bao quanh” các thiết bị phần cứng cho phép các Phần mềm ứng dụng

hoặc người sử dụng có thể dễ dàng tương tác, điều khiển các thiết bị phần

cứng này. Như vậy, hầu như mọi thao tác của người sử dụng trên các thiết bị

11

phần cứng đều thông qua Hệ điều hành. Hay nói cách khác, Hệ điều hành có

vai trꢁ như một “tầng” trung gian giữa con người với các thiết bị phần cứng

(Quản lý tài nguyên, cung cấp giao diện người dùng và chạy các ứng dụng).

- Phần mềm tiện ích (Utilities): Là các phần mềm được thiết kế hỗ trợ cho

việc phân tích, cấu hꢃnh, tối ưu hoặc bảo trꢃ cho một hệ thống máy tính (Các

chương trꢃnh quét virus, nén đĩa, nén tập tin, backup dữ liệu, chia ổ đĩa, mꢂ

hoá và giải mꢂ dữ liệu, theo dõi mạng, chống phân mảnh ổ đĩa…).

- Phần mềm điều khiển (Drivers): Là các phần mềm được thiết kế đặc biệt,

chạy thường trú cùng với hệ điều hành trong bộ nhớ nhằm làm cầu nối điều

khiển giữa các thiết bị phần cứng cắm thêm vào hệ thống máy tính và hệ

điều hành giúp cho các thiết bị phần cứng này có thể tương tác dễ dàng với

phần cꢁn lại của hệ thống máy tính.

- Các bộ chuyển đổi ngôn ngữ (Language translators): Dùng để chuyển đổi

các câu lệnh được viết bằng một ngôn ngữ lập trꢃnh nào đó (C, C++, Java…)

sang ngôn ngữ mà máy tính có thể hiểu và xử lý được (ngôn ngữ máy).

1.2.2. Phần mềm ứng dụng

Là các chương trꢃnh máy tính được thiết kế cho những người sử dụng đầu cuối

(end user) nhằm thoả mꢂn những nhu cầu hoặc công việc thường ngày của họ. Phần

mềm ứng dụng có thể chia thành ba loại:

Phần mềm ứng dụng cơ sở (Basic Applications): Là những phần mềm thông

dụng được sử dụng trong hầu hết các ngành, lĩnh vực khác nhau như: các web browse,

phần mềm xử lý văn bản, phần mềm thuyết trꢃnh, phần mềm bảng tính, hệ thống quản

lý cơ sở dữ liệu…

Phần mềm ứng dụng chuyên biệt (Specialized Applications): Là những phần

mềm chuyên dụng được sử dụng cho một hoặc một số lĩnh vực cụ thể (Các phần mềm

xử lý đồ hoạ, CAD, CAM, ORCAD, MATLAB,…).

Phần mềm ứng dụng trên thiết bị di động: Những phần mềm thiết kế để có thể

hoạt động trên các thiết bị Smartphone.

1.2.3. Một số phần mềm ứng dụng thông dụng

Một số phần mềm ứng dụng thông dụng hiện nay như: Phần mềm xử lý văn bản,

bảng tính, hệ quản trị cơ sở dữ liệu, trꢃnh chiếu, thư điện tử, trꢃnh duyệt Web và một số

phần mềm khác. Trong đó:

- Phần mềm xử lý văn bản: Là một loại phần mềm được thiết kế để soạn thảo

các văn bản điện tử. Có rất nhiều chương trꢃnh soạn thảo văn bản khác nhau.

Về các phần mềm thương mại, phổ biến nhất là Microsoft Office của

Microsoft. Các chương trꢃnh soạn thảo văn bản thuộc loại phần mềm nguồn

mở thường gặp bao gồm: Writer (trong bộ OpenOffice), KWord (trong môi

12

trường KDE) và AbiWord (trong môi trường GNOME).Ngoài ra, cꢁn có

chương trꢃnh soạn thảo văn bản trực tuyến như Google Docs.

- Phần mềm bảng tính: Là một phần mềm ứng dụng dùng để tổ chức, phân

tích và lưu trữ dữ liệu thông qua các bảng biểu. Bảng tính được phát triển

như là mô phỏng bằng máy tính các bảng tính toán trên giấy. Phần mềm ứng

dụng bảng tính phổ biến hiện nay là Microsoft Excel của Microsoft, một số

phần mềm nguồn mở như LibreOffice Calc, OpenOffice Calc. Ngoài ra, một

số bảng tính dựa trên nền Web như: Google Sheet, Microsoft Excel Online,

EditGrid.

- Hệ quản trị cơ sở dữ liệu (Database Management System - DBMS): Là

phần mềm hay hệ thống được thiết kế để quản trị một cơ sở dữ liệu. Các

chương trꢃnh này hỗ trợ khả năng lưu trữ, sửa chữa, xóa, và tꢃm kiếm thông

tin trong một cơ sở dữ liệu (CSDL). Các hệ quản trị CSDL phổ biến được

nhiều người biết đến như: MySQL, Oracle, PostgreSQL, SQL Server, DB2.

- Phần mềm trình chiếu: Được sử dụng để tạo các bài thuyết trꢃnh đồ họa,

được gọi là slideshow, có thể được chiếu lớn bằng phương tiện như máy

chiếu hoặc hiển thị trên Web. Phần mềm trꢃnh chiếu cũng được sử dụng để

tạo ra các tài liệu phân phát cho khán giả, những ghi chú cho người thuyết

trꢃnh và các tài liệu khác có thể được sử dụng trong một bài thuyết trꢃnh.

Microsoft PowerPoint, Lotus Freelance Graphics và Corel Presentations là

những ví dụ của các chương trꢃnh phần mềm trꢃnh chiếu. Một số phần mềm

trꢃnh chiếu mꢂ nguồn mở như: LibreOffice Impress, OpenOffice Impress.

- Phần mềm thư điện tử: Là loại phần mềm nhằm hỗ trợ cho người dùng việc

chuyển và nhận các mẫu thông tin (thường là dạng chữ). Phần mềm thư điện

tử hỗ trợ soạn thảo, gửi, nhận, đọc, in, xóa hay lưu giữ các thư. Phần mềm

thư điện tử loại cài đặt trên máy tính người dùng phổ biến hiện nay là

Microsoft Outlook, phần mềm thư điện tử chạy trên nền Web như Google

Mail (Gmail).

- Trình duyệt Web: Là một phần mềm ứng dụng cho phép người sử dụng xem

và tương tác với các văn bản, hꢃnh ảnh, đoạn phim, nhạc, trꢁ chơi và các

thông tin khác ở trên một trang web của một địa chꢀ Web trên mạng toàn

cầu hoặc mạng nội bộ. Một số trꢃnh duyệt Web phổ biến hiện nay như:

Google Chrome, Mozilla Firefox, Microsoft Edge, Opera, Cốc Cốc.

1.2.4. Phần mềm nguồn mở

Phần mềm nguồn mở là phần mềm với mꢂ nguồn được công bố và sử dụng một

giấy phép nguồn mở. Giấy phép này cho phép bất cứ ai cũng có thể nghiên cứu, thay

đổi và cải tiến phần mềm cũng như phân phối phần mềm ở dạng chưa thay đổi hoặc đꢂ

thay đổi.

13

Tải về để xem bản đầy đủ

pdf

266 trang baolam 06/05/2022 4680

Download

Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Tài liệu dạy học môn Tin học (Trình độ Trung cấp)", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên

File đính kèm:

tai_lieu_day_hoc_mon_tin_hoc_trinh_do_trung_cap.pdf