Tài liệu dạy học môn Tin học (Trình độ cao đẳng)

BỘ LAO ĐỘNG – THƯƠNG BINH VÀ XÃ HỘI

TỔNG CỤC GIÁO DỤC NGHỀ NGHIỆP

TÀI LIỆU DẠY HỌC

MÔN TIN HỌC

TRONG CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO TRÌNH ĐỘ CAO ĐẲNG

(Kèm theo Công văn số 147/TCGDNN-ĐTCQ ngày 22 tháng 01 năm 2020

của Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp)

MỤC LỤC

Ch ươ ng I. HI Ể U BI Ế T V Ề CÔNG NGH Ệ THÔNG TIN C Ơ B Ả N..............................................9

1.1. Ki ế n th ứ c c ơ b ả n v ề máy tính........................................................................................................9

1.1.1. Thông tin và xử lý thông tin ..............................................................................9

1.1.1.1. Thông tin .....................................................................................................9

1.1.1.2. Dữ liệ u .........................................................................................................9

1.1.1.3. Xử lý thông tin...........................................................................................10

1.1.2. Phần cứng .........................................................................................................10

1.1.2.1. Đơn vị xử lý trung tâm ..............................................................................10

1.1.2.2. Thiết bị nhập ..............................................................................................11

1.1.2.3. Thiết bị xuất ...............................................................................................15

1.1.2.4. Bộ nhớ và thiết bị lưu trữ ..........................................................................17

1.2. Ph ầ n m ề m......................................................................................................................................19

1.2.1. Phần mềm hệ thống ..........................................................................................19

1.2.2. Phần mềm ứng dụng ........................................................................................20

1.2.3. Một số phần mềm ứng dụng thông dụng .........................................................20

1.2.4. Phần mềm nguồn mở .......................................................................................21

1.3. Bi ể u di ễ n thông tin trong máy tín h .............................................................................................22

1.3.1. Biểu diễn thông tin trong máy tính ..................................................................23

1.3.2. Đơn vị thông tin và dung lượng bộ nhớ ...........................................................25

1.4. M ạ ng c ơ b ả n..................................................................................................................................27

1.4.1. Những khái niệm cơ bả n ..................................................................................27

1.4.2. Internet, Intranet, Extranet ...............................................................................29

1.4.3. Truyền dữ liệu trên mạng .................................................................................30

1.4.3.1. Truyền dữ liệu trên mạng ..........................................................................30

1.4.3.2. Tốc độ truyền .............................................................................................30

1.4.3.3. Các số đo (bps, Kbps, Mbps, Gbps…) ......................................................31

1.4.4. Phương tiện truyền thông.................................................................................31

1.4.4.1. Giới thiệu về phương tiện truyền thông.....................................................31

1.4.4.2. Băng thông.................................................................................................31

i

1.4.4.3. Phân biệt các phương tiện truyền dẫn có dâ y ............................................31

1.4.5. Download, Uploa d ...........................................................................................33

1.5. Các ứ ng d ụ ng c ủ a công ngh ệ thông tin – truy ề n thôn g ............................................................33

1.5.1. Một số ứng dụng công nghệ thông tin và ứng dụng trong kinh doan h ............33

1.5.2. Một số ứng dụng phổ biến để liên lạc, truyền thông .......................................35

1.6. An toàn lao độ ng và b ả o v ệ môi tr ườ ng trong s ử d ụ ng công ngh ệ thông tin và truy ề n thông

................................................................................................................................................................36

1.6.1. An toàn lao độn g ..............................................................................................36

1.6.2. Bảo vệ môi trường ...........................................................................................37

1.7. Các v ấ n đề an toàn thông tin c ơ b ả n khi làm vi ệ c v ớ i máy tín h ..............................................38

1.7.1. Kiểm soát truy nhập, bảo đảm an toàn cho dữ liệu ..........................................38

1.7.2. Phần mềm độc hại (malware) ..........................................................................39

1.8. M ộ t s ố v ấ n đề c ơ b ả n liên quan đế n pháp lu ậ t trong s ử d ụ ng công ngh ệ thông tin ..............40

1.8.1. Bản quyền/Sở hữu trí tuệ .................................................................................40

1.8.2. Bảo vệ dữ liệu ..................................................................................................41

Ch ươ ng II: S Ử D Ụ NG MÁY TÍNH C Ơ B Ả N ...............................................................................45

2.1.1. Windows là gì? ................................................................................................45

2.1.2. Khởi động và thoát khỏi Windows ..................................................................46

2.1.2.1. Khởi động Windows..................................................................................46

2.1.2.2. Thoát khỏi Windows .................................................................................46

2.1.3. Desktop ............................................................................................................47

2.1.4. Thanh tác vụ Taskbar.......................................................................................47

2.1.5. Menu Start........................................................................................................48

2.1.6. Khởi động và thoát khỏi một ứng dụng ...........................................................48

2.1.6.1. Khởi động một ứng dụng ...........................................................................48

2.1.6.2. Thoát khỏi một ứng dụng ..........................................................................49

2.1.7. Chuyển đổi giữa các cửa sổ ứng dụng .............................................................49

2.1.8. Thu nhỏ một cửa sổ, đóng cửa sổ một ứng dụn g .............................................50

2.1.9. Sử dụng chuột ..................................................................................................50

2.2. Qu ả n lý th ư m ụ c và t ậ p tin...........................................................................................................51

2.2.1. Khái niệm thư mục và tậptin ............................................................................51

2.2.2. Xem thông tin, di chuyển, tạo đường tắt đến nơi lưu trữ thư mục và tập tin...52

2.2.2.1. Xem thông ti n ............................................................................................52

ii

2.2.2.2. Di chuyển thư mục tập tin .........................................................................53

2.2.2.3. Tạo đường tắt đến nơi lưu trữ thư mục tập tin ..........................................53

2.2.3. Tạo, đổi tên tập tin và thư mục, thay đổi trạng thái và hiển thị thông tin về tập

tin ...............................................................................................................................53

2.2.4. Chọn, sao chép, di chuyển tập tin và thư mục .................................................54

2.4.1. Sao chép thư mục hoặc tập tin......................................................................54

2.4.2. Di chuyển thư mục và tập tin........................................................................54

2.2.5. Xóa, khôi phục tập tin và thư mụ c ...................................................................54

2.2.5.1. Xóa thư mục và tập tin ..............................................................................54

2.2.5.2. Phục hồi thư mục và tập ti n .......................................................................54

2.2.6. Tìm kiếm tập tin và thư mục ............................................................................55

2.3. S ử d ụ ng Control Pane l .................................................................................................................55

2.3.1. Khởi động Control Panel .................................................................................55

2.3.2. Region and Language ......................................................................................56

2.3.3. Devices and Printers ........................................................................................57

2.3.4. Programs and Feature s ....................................................................................59

2.4. M ộ t s ố ph ầ n m ề m ti ệ n ích ...........................................................................................................60

2.4.1. Phần mềm nén, giải nén tập ti n ........................................................................60

2.4.1.1. Nén một thư mục hoặc tập tin ...................................................................60

2.4.1.2. Giải nén thư mục, t ập tin ...........................................................................60

2.4.2. Phần mềm diệt virus.........................................................................................61

2.5. S ử d ụ ng ti ế ng Vi ệ t ........................................................................................................................62

2.5.1. Các bộ mã tiếng việt ........................................................................................62

2.5.2. Cách thức nhập tiếng việt ................................................................................63

2.5.3. Chọn phần mềm tiếng việ t ...............................................................................64

2.6. Chuy ể n đổ i đị nh d ạ ng t ậ p tin.......................................................................................................64

2.7. Đ a ph ươ ng ti ệ n..............................................................................................................................65

2.8. S ử d ụ ng máy i n .............................................................................................................................65

2.8.1. Lựa chọn máy in ..............................................................................................65

2.8.2. In ......................................................................................................................66

Ch ươ ng III. X Ử LÝ V Ă N B Ả N C Ơ B Ả N ......................................................................................75

3.1. Khái ni ệ m v ă n b ả n và x ử lý v ă n b ả n ..........................................................................................75

3.1.1. Khái niệm văn bản. ..........................................................................................75

iii

3.1.2. Khái niệm xử lý văn bả n ..................................................................................75

3.2. S ử d ụ ng Microsoft Wor d .............................................................................................................75

3.2.1. Giới thiệu Microsoft Word ..............................................................................75

3.2.1.1. Mở, đóng Microsoft Word.........................................................................75

3.2.1.2. Giới thiệu giao diện Microsoft Word ........................................................76

3.2.2. Thao tác với tập tin Microsoft Word ...............................................................77

3.2.2.1. Mở một tập tin có sẵ n ................................................................................77

3.2.2.2. Tạo một tập tin mới ...................................................................................78

3.2.2.3. Lưu tập tin .................................................................................................80

3.2.2.4. Đóng tập tin ...............................................................................................81

3.2.3. Định dạng văn bản ...........................................................................................82

3.2.3.1. Định dạng văn bản (Text)..........................................................................82

3.2.3.2. Định dạng đoạn văn ...................................................................................84

3.2.3.3. Kiểu dáng (Style).......................................................................................92

3.2.3.4. Chèn (Insert) các đối tượng vào văn bản ...................................................94

3.2.3.5. Hộp văn bản (Text Box )..........................................................................125

3.2.3.6. Tham chiếu (Reference) ..........................................................................130

3.2.3.7. Hoàn tất văn bả n ......................................................................................133

3.2.4. In văn bản .......................................................................................................139

3.2.5. Phân phối văn bả n ..........................................................................................143

3.2.6. Soạn thông báo, thư mờ i ................................................................................150

3.2.7. Soạn và xử lý văn bản hành chính mẫu .........................................................155

CH ƯƠ NG IV. S Ử D Ụ NG B Ả NG TÍNH C Ơ B Ả N ....................................................................186

4.1. Ki ế n th ứ c c ơ b ả n v ề b ả ng tính (Workbook )............................................................................186

4.1.1. Khái niệm bảng tính.......................................................................................186

4.2.2. Các bước xây dựng bảng tính thông thường ..................................................186

4.2. S ử d ụ ng Microsoft Exce l ...........................................................................................................187

4.2.1. Làm việc với phần mềm Microsoft Excel......................................................187

4.2.1.1. Mở, đóng phần mềm ................................................................................187

4.2.1.2. Giao diện Microsoft Excel.......................................................................187

4.2.2. Thao tác trên tập tin bảng tính .......................................................................187

4.2.2.1. Mở tập tin bảng tính ................................................................................187

iv

4.2.2.2. Lưu bảng tính...........................................................................................188

4.2.2.3. Đóng bảng tính ........................................................................................189

4.3. Thao tác v ớ i ô..............................................................................................................................189

4.3.1. Các kiểu dữ liệu .............................................................................................189

4.3.1.1. Kiểu dữ liệu số (Number )........................................................................189

4.3.1.2. Dữ liệu kiểu ngày, giờ ( Date/Time) .......................................................189

4.3.1.3. Dữ liệu kiểu Logi c ...................................................................................189

4.3.2. Cách nhập dữ liệu ..........................................................................................189

4.3.3. Chỉnh sửa dữ liệ u ...........................................................................................189

4.3.3.1. Xoá dữ liệu ..............................................................................................189

4.3.3.2. Khôi phục dữ liệu ....................................................................................190

4.4. Làm vi ệ c v ớ i trang tính (Worksheet) .......................................................................................190

4.4.1. Dòng và cộ t ....................................................................................................190

4.4.1.1. Thêm dòng và cột ....................................................................................190

4.4.1.2. Xoá dòng và cột .......................................................................................191

4.4.1.3. Hiệu chỉnh kích thước dòng, cột ..............................................................191

4.4.1.4. Ẩn/hiện, cố định (freeze)/thôi cố định (unfreeze) tiêu đề dòng, cột ........191

4.4.2. Trang tính.......................................................................................................192

4.4.2.1. Tạo, xoá, di chuyển, sao chép các trang tính...........................................192

4.4.2.2. Thay đổi tên trang tính ............................................................................195

4.4.2.3. Mở nhiều trang tính .................................................................................195

4.4.2.4. Tính toán trên nhiều trang tính ................................................................196

4.5. Đị nh d ạ ng ô, dãy ô......................................................................................................................197

4.5.1. Định dạng kiểu số, ngày, tiền tệ .....................................................................197

4.5.2. Định dạng văn bản .........................................................................................197

4.5.3. Căn chỉnh, hiều ứng viền ...............................................................................198

4.5.3.1.Căn lề dữ liệu trong ô ...............................................................................198

4.5.3.2. Kẻ khung cho bảng tính...........................................................................199

4.6. Bi ể u th ứ c và hàm........................................................................................................................200

4.6.1. Biểu thức số học .............................................................................................200

4.6.1.1. Khái niệm biểu thức số học .....................................................................200

4.6.1.2. Tạo biểu thức số học đơn giản .................................................................200

v

4.6.1.3. Các lỗi thường gặp ...................................................................................201

4.6.2. Hàm................................................................................................................201

4.6.2.1. Khái niệm hàm, cú pháp, cách nhập hà m ................................................201

4.6.2.2. Toán tử so sánh =, < , >...........................................................................203

4.6.2.3. Các hàm cơ bản .......................................................................................203

4.6.2.4. Hàm điều kiện I F .....................................................................................207

4.6.2.5. Các hàm logic (AND, OR) ......................................................................208

4.6.2.6. Các hàm ngày (DAY, MONTH, YEAR, NOW).....................................208

4.6.2.7. Các hàm chuỗi (LEFT, RIGHT, MID, LEN, UPPER, PROPER, LOWER,

VALUE) ...............................................................................................................209

4.6.2.8. Các hàm tìm kiếm (VLOOKUP, HLOOKUP)........................................211

4.6.2.9. Các hàm có điều kiện (COUNTIF, SUMIF) ...........................................213

4.7. Bi ể u đồ .........................................................................................................................................215

4.7.1. Tạo biểu đồ ....................................................................................................215

4.7.2. Chỉnh sửa, cắt dán, di chuyển, xóa tiêu đề biểu đồ ........................................216

4.8. K ế t xu ấ t và phân ph ố i trang tính, b ả ng tính.............................................................................218

4.8.1. Trình bày trang tính đề in...............................................................................218

4.8.2. Kiểm tra và in.................................................................................................220

4.8.3. Phân phối trang i n ..........................................................................................221

4.8.3.1. Lưu trang tính, bảng tính dưới các kiểu tập tin khác nha u ......................221

4.8.3.2. Bảo mật tập tin, đặt mật khẩu bảo vệ tập tin ...........................................225

4.8.3.3. Đính kèm trang tính theo thư điện tử ......................................................226

4.8.3.4. Lưu trang tính trên mạn g .........................................................................228

Ch ươ ng V. S Ử D Ụ NG TRÌNH CHI Ế U C Ơ B Ả N.......................................................................243

5.1. Ki ế n th ứ c c ơ b ả n v ề bài thuy ế t trình.........................................................................................243

5.1.1. Khái niệm bài thuyết trình .............................................................................243

5.1.1.1. Khái niệm ................................................................................................243

5.1.1.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng thuyết trình..................................243

5 .1.1.3.Một số chỉ dẫn để tạo nên một bài thuyết trình tố t ...................................244

5.1.2.Các bước cơ bản để tạo một bài thuyết trình ..................................................244

5.2. S ử d ụ ng ph ầ n m ề m Microsoft PowerPoin t .............................................................................244

5.2.1. Các thao tác tạo trình chiếu cơ bả n ................................................................244

5.2.1.1. Giới thiệu Microsoft PowerPoint ............................................................244

vi

5.2.1.2. Tạo một bài thuyết trình cơ bản ...............................................................244

5.2.1.3. Các thao tác trên slide..............................................................................245

5.2.1.4. Chèn Picture ............................................................................................252

5.2.1.5. Chèn Shape, WordArt và Textbox ..........................................................252

5.2.1.6. Chèn Table, Chart, SmartArt...................................................................255

5.2.1.7. Chèn Audio, Vide o ..................................................................................258

5.2.2. Hiệu ứng , trình chiếu và in bài thuyết trìn h ...................................................261

5.2.2.1. Tạo các hiệu ứng hoạt hình cho đối tượng ..............................................261

5.2.2.2. Tạo các hiệu ứng chuyển slide ................................................................265

5.2.2.3. Cách thực hiện một trình diễn .................................................................267

5.2.2.4. Lặp lại trình diễn .....................................................................................268

5.2.2.5. In bài thuyết trình ....................................................................................268

Ch ươ ng VI. S Ử D Ụ NG INTERNET C Ơ B Ả N...........................................................................281

6.1. Ki ế n th ứ c c ơ b ả n v ề Internet .....................................................................................................281

6.1.1. Tổng quan về Internet ....................................................................................281

6.1.1.1. Tổng qua n ................................................................................................281

6.1.1.2. Lịch sử phát triể n .....................................................................................282

6.1.2. Dịch vụ WWW (World Wide Web) ..............................................................282

6.1.3. Bảo mật khi làm việc với Internet..................................................................283

6.1.3.1. Sử dụng phần mềm Antivirus tin cậ y ......................................................283

6.1.3.2. Sử dụng tính năng UAC trên Windows...................................................283

6.1.3.3. Sử dụng tường lửa trên Windows............................................................284

6.1.3.4. Cập nhật các phiên bản vá lỗi trên Windows ..........................................285

6.1.3.5. Duyệt Web với chế độ ẩn danh ...............................................................286

6.2. Khai thác và s ử d ụ ng Internet....................................................................................................286

6.2.1. Sử dụng trình duyệt Web ...............................................................................286

6.2.1.1. Thao tác duyệt web cơ bả n ......................................................................286

6.2.1.2. Thiết đặt (setting) ....................................................................................287

6.2.1.3. Chuyển hướng từ nguồn nội dung Internet này qua nguồn khác ............299

6.2.1.4. Đánh dấu ..................................................................................................299

6.2.2. Sử dụng Web..................................................................................................299

6.2.2.1. Biểu mẫu và sử dụng một số dịch vụ công..............................................299

vii

6.2.2.2. Tìm kiếm, bộ tìm kiếm (máy tìm kiếm) ..................................................300

6.2.2.3. Lưu nội dung ...........................................................................................303

6.2.2.4. In..............................................................................................................304

6.2.3. Thư điện tử (Email)........................................................................................304

6.2.3.1. Khái niệm thư điện t ử ..............................................................................304

6.2.3.2. Viết và gửi thư điện tử .............................................................................305

6.2.3.3. Nhận và trả lời thư điện tử .......................................................................311

6.2.3.4. Quản lý và nâng cao hiệu quả sử dụng thư điện tử .................................312

6.3. M ộ t s ố d ạ ng truy ề n thông s ố thông d ụ ng ................................................................................324

6.3.1. Dịch vụ nhắn tin tức thời ...............................................................................324

6.3.1.1. Khái niệm nhắn tin tức thờ i .....................................................................324

6.3.1.2. Lợi ích và các nguy cơ tiềm ẩn của nhắn tin tức thời ..............................325

6.3.1.3. Đàm thoại dùng giao thức Internet (VoIP )..............................................325

6.3.2. Cộng đồng trực tuyến .....................................................................................326

6.3.2.1. Cộng đồng mạng xã hội ...........................................................................326

6.3.2.2. Các cộng đồng trực tuyến khác ...............................................................327

6.3.3. Thương mại điện tử và ngân hàng điện tử .....................................................328

6.3.3.1. Thương mại điện tử .................................................................................328

6.3.3.2. Ngân hàng điện tử ....................................................................................329

6.4. Ki ế n th ứ c c ơ b ả n v ề an toàn và b ả o m ậ t thông tin trên m ạ ng................................................331

6.4.1. Nguồn gốc các nguy cơ đối với việc đảm bảo an toàn dữ liệu và thông ti n ..331

6.4.1.1. Thực trạng hiện na y .................................................................................331

6.4.1.2. Nguyên nhân dẫn đến mất an toàn thông tin ...........................................332

6.4.2. Tác dụng và hạn chế chung của phần mềm diệt virus, phần mềm an ninh mạng

..................................................................................................................................334

6.4.2.1. Phân loại các phần mềm diệt Virus .........................................................334

6.4.2.2. Tác dụng chung của phần mềm diệt Virus, phần mềm an ninh mạng .....334

6.4.2.3. Hạn chế chung của phần mềm diệt Virus, phần mềm an ninh mạng ......336

6.4.3. An toàn thông tin khi sử dụng các loại thiết bị di động và máy tính trên

Interne t .....................................................................................................................337

6.4.4. An toàn khi sử dụng mạng xã hội ..................................................................339

TÀI LI Ệ U THAM KH Ả O ...............................................................................................................346

viii

Chương I. HIỂU BIẾT VỀ CÔNG NGHỆ THÔNG TIN CƠ BẢN

MỤC TIÊU

Học xong chương này, người học có khả năng:

- Trình bày được các kiến thức cơ bản về máy tính, phần mềm, biểu diễn

thông tin trong máy tính, mạng cơ bản; các quy định liên quan đến việc sử

dụng máy tính và công nghệ thông tin;

- Nhận biết được các thiết bị phần cứng chủ yếu, hệ điều hành, phần mềm ứng

dụng; tuân thủ đúng các quy định trong việc sử dụng máy tính và ứng dụng

công nghệ thông tin.

1.1. Kiến thức cơ bản về máy tính

1.1.1. Thông tin và xử lý thông tin

1.1.1.1. Thông tin

Thuật ngữ “thông tin” được sử dụng rộng rãi trên toàn cầu trong kỷ nguyên số.

Chúng ta tiếp nhận thông tin khi xem truyền hình, đọc báo hay khi trao đổi với người

khác. Vậy thông tin là gì?

Thông tin là sự hiểu biết của con người về một sự vật, sự việc hoặc một hiện

tượng thông qua quá trình nghiên cứu, trao đổi, nhận xét, học tập, truyền thụ và cảm

nhận.

Thông tin giúp phát triển sự hiểu biết của con người, là nguồn gốc của nhận thức

và cơ sở để con người đưa ra quyết định cho một vấn đề cụ thể. Do đó, kỹ năng xác

định nguồn gốc, đánh giá và sử dụng thông tin ngày càng cần thiết hơn do sự bùng nổ

của thông tin. Trong giai đoạn hiện nay, chúng ta có quá nhiều thông tin để chọn lựa

làm cho việc nghiên cứu trở nên khó khăn hơn, đôi khi những thông tin dễ tìm nhất

thường là thiếu chọn lọc hoặc không đáng tin cậy. Do đó, thông tin ngày càng trở nên

quan trọng trong học tập, công việc và cuộc sống.

1.1.1.2. Dữ liệu

Dữ liệu là thông tin dưới dạng ký hiệu, chữ viết, chữ số, hình ảnh, âm thanh hoặc

dạng tương tự (Theomục 5, điều 4, Luật Giao dịch điện tử, ban hành ngày

29/11/2005).

Khái niệm dữ liệu ra đời cùng với việc xử lý thông tin bằng máy tính. Do vậy, có

thể cho rằng dữ liệu là hình thức thể hiện của thông tin trong mục đích lưu trữ và xử lý

nhất định.

ix

Dữ liệu chỉ có thể trở thành thông tin khi được đặt trong một ngữ cảnh xác định

và được xử lý về mặt ngữ nghĩa, những nhận thức thu nhận được từ nhiều thông tin

trong một lĩnh vực và có mục đích cụ thể mới trở thành tri thức.

1.1.1.3. Xử lý thông tin

Xử lý thông tin thành thông tin khi được đặt trong một ngữ cảnh xác định và

được xử lý về mặt ngữ nghĩa, những nhận thức thu nhận được từ nhiều thông tin trong

một lĩnh vực và có mục đích cụ thể mới trở thành tri thức.

Quá trình xử lý thông tin trên máy tính gồm bốn giai đoạn như sau:

- Giai đoạn tiếp nhận thông tin: Là quá trình tiếp nhận thông tin từ thế giới

bên ngoài vào máy tính. Đây là quá trình chuyển đổi các thông tin ở thế giới

thực sang dạng biểu diễn thông tin trong máy tính thông qua các thiết bị

nhập.

- Giai đoạn xử lý thông tin: Là quá trình chuyển đổi những thông tin ban đầu

để có được những thông tin phù hợp với mục đích sử dụng.

- Giai đoạn xuất thông tin: Là quá trình đưa các kết quả ra trở lại thế giới bên

ngoài. Ðây là quá trình ngược lại với quá trình tiếp nhận thông tin, máy tính

sẽ chuyểnđổi các thông tin trong máy tính sang dạng thông tin ở thế giới

thực thông qua cácthiết bị xuất.

- Giai đoạn lưu trữ thông tin: Là quá trình ghi nhớ lại các thông tin đã được

ghi nhận để có thể đem ra sử dụng trong những lần xử lý sau đó.

Hình 1.1. Sơ đồ quá trình xử lý thông tin

1.1.2. Phần cứng

1.1.2.1. Đơn vị xử lý trung tâm

Là đầu não trung tâm của máy tính có chức năng tính toán, xử lý dữ liệu, quản lý

hoặc điều khiển các hoạt động của máy tính thường được gọi là CPU (Central

Processing Unit). Hai nhà sản xuất CPU lớn nhất hiện nay là: Intel và AMD. Thành

phần của CPU gồm có:

Khối điều khiển (CU - Control Unit): Là thành phần của CPU có nhiệm vụ biên

dịch các lệnh của chương trình và điều khiển các hoạt động xử lý.

Các thanh ghi (Registers): Nằm ngay trong CPU, có nhiệm vụ ghi mã lệnh trước

khi xử lý và ghi kết quả sau khi xử lý.

2

Khối tính toán ALU (Arithmetic Logic Unit): Có chức năng thực hiện các lệnh

của đơn vị điều khiển và xử lý tín hiệu.

Hình 1.2. Vị trí của CPU trong bo mạch chủ

Hình 1.3. CPU Intel Core i7, thế hệ 4

1.1.2.2. Thiết bị nhập

Thiết bị nhập là các thiết bị được sử dụng để nhập dữ liệu vào máy tính như:

bàn phím, chuột, bi lăn (trackball), bảng chạm (touchpad), bút chạm (stylus), màn hình

cảm ứng, cần điều khiển (joystick), máy ghi hình trực tiếp (webcam), máy ảnh

kỹ thuật số, microphone, máy quét ảnh (scanner). Trong đó:

- Bàn phím: Là công cụ chính để nhập dữ liệu hoặc nhập lệnh thực hiện một

tác vụ trong một chương trình ứng dụng. Ngoài ra, trên một số bàn phím còn

có một số thiết kế tiện lợi chứa các nút để tăng cường trải nghiệm về đa

3

phương tiện trong khi sử dụng máy tính. Bàn phím kết nối với bo mạch chủ

qua cổng PS/2, USB hoặc kết nối không dây.

Hình 1.4. Bàn phím máy tính

- Chuột máy tính (Mouse): Dùng để điều khiển và làm việc với máy tính, để

sử dụng chuột máy tính nhất thiết phải sử dụng màn hình máy tính để quan

sát tọa độ và thao tác di chuyển của chuột trên màn hình. Chuột kết nối với

bo mạch chủ qua cổng COM, PS/2, USB hoặc kết nối không dây.

Hình 1.5. Chuột máy tính (Mouse)

- Bảng chạm (TouchPad): Là bàn di chuyển chuột dùng để điều khiển con

chuột trên máy tính xách tay với hai phím trái phải như con chuột trên máy

tính để bàn và nằm dưới bàn phím.

Hình 1.6. Bảng chạm (Touchpad)

4

- Bút chạm (Stylus): Là một thiết bị nhập trông giống như một cây bút, sử

dụng để chọn hoặc kích hoạt một mục trên một thiết bị có màn hình cảm

ứng.

Hình 1.7. Bút chạm (Stylus)

- Màn hình cảm ứng: Là một thiết bị được sử dụng trong máy tính hoặc các

thiết bị di động thông minh. Thiết bị bao gồm: Một màn hình hiển thị thông

thường như LCD hoặc LED và một lớp cảm ứng phía trên bề mặt để thay

thế cho chuộtmáy vi tính.

Hình 1.8. Màn hình cảm ứng

- Cần điều khiển (joystick): Là một thiết bị đầu vào được sử dụng để điều

khiển trò chơi video và công nghệ hỗ trợ trên máy tính. Cần điều khiển bao

gồm mộtchân đế, một tay đòn (stick) với một hay nhiều nút nhấn có thể

được di chuyển bất kỳ hướng nào.

5

Hình 1.9. Cần điều khiển (joystick)

- Máy ghi hình trực tiếp (webcam): Là loại thiết bị ghi hình kỹ thuật số được

kết nối với máy vi tính để truyền trực tiếp hình ảnh nó ghi được lên một

website nào đó, hay đến một máy tính khác nào đó thông qua mạng Internet.

Về cơ bản, webcam giống như máy ảnh kỹ thuật số nhưng khác ở chỗ các

chức năng chính của nó do phần mềm cài đặt trên máy tính điều khiển và xử

lý. Ngày nay, nhiều webcam còn có thể dùng để quay phim, chụp ảnh rồi

lưu vào máy tính hoặc dùng trong công tác an ninh như truyền tải hình ảnh

nó ghi được đếntrung tâm kiểm soát từ xa hay dùng như thiết bị liên lạc hình

ảnh giữa con người với nhau.

Hình 1.10. Máy ghi hình trực tiếp (webcam)

- Microphone: Là một loại cảm biến thực hiện chuyển đổi tín hiệu âm thanh

sang tín hiệu điện. Microphone được sử dụng ở nhiều lĩnh vực như: điện

thoại, tăng âm, hệ thống karaoke, trợ thính, thu băng, lưu trữ, sản xuất phim,

phát thanh và truyền hình, thiết bị thu âm ở máy tính, nhận diện giọng nói.

6

Hình 1.11. Micro

- Máy quét ảnh (Scanners): Là một thiết bị quét quang học hình ảnh, văn bản

trên giấy, chữ viết tay hay vật thể chuyển đổi thành ảnh kỹ thuật số. Máy

quét thường đi kèm một thiết bị đầu ra là máy tính.

Hình 1.12. Máy quét ảnh (Scanners)

1.1.2.3. Thiết bị xuất

Thiết bị xuất là những thiết bị được sử dụng để trình bày và xuất dữ liệu từ máy

tính. Một số thiết bị xuất thông dụng như: màn hình, màn hình cảm ứng, máy in, loa,

tai nghe. Trong đó:

- Màn hình máy tính (Monitor): Là thiết bị điện tử gắn liền với máy tính với

mục đích hiển thị và giao tiếp giữa người sử dụng với máy tính. Đối với các

máy tính cá nhân (PC), màn hình máy tính là một bộ phận tách rời. Đối với

máy tính xách tay (laptop) màn hình là một bộ phận gắn chung không thể

tách rời, một số máy tính xách tay sử dụng màn hình cảm ứng thì có thể tách

rời màn hình. Đặc biệt màn hình có thể dùng chung đối với một số hệ thống

máy chủ.

Hình 1.13. Màn hình máy tính (Monitor)

7

- Máy chiếu (Projector): Là một thiết bị có bộ phận phát ra ánh sáng và có

công suất lớn, đi qua một số hệ thống xử lý trung gian từ một số nguồn tín

hiệu đầu vào để tạo ra hình ảnh trên màn chắn sáng có thể quan sát được

bằng mắt. Máy chiếu phục vụ các mục đích như: tạo hình các dữ liệu lưu

trong máy tính để thuyết trình, tạo hình các chương trình của sản phẩm cho

nhiều người cùng xem, máy chiếu thay thế bảng phấn hay các tài liệu viết

tay với bảng tương tác, xem phim từ máy video.

Hình 1.14. Máy chiếu (Projector)

- Máy in (Printer): Là thiết bị được sử dụng để thể hiện ra các chất liệu khác

nhau các nội dung được soạn thảo hoặc thiết kế sẵn. Để thực hiện việc in ra

các chế bản, máy in cần được kết nối với máy tính hoặc qua mạng máy tính

hoặc thông qua các kiểu truyền dữ liệu khác. Máy in có thể kết nối với máy

tính qua cổng LPT truyền thống hoặc các cổng USB (đa số các máy in hiện

nay đều có khả năng kết nối với cổng USB của máy tính). Ngoài ra, máy in

có thể được kết nối với mạng máy tính thông qua cổng RJ45 để chia sẻ in

chung trong một mạng LAN (hoặc có thể là mạng WAN rộng lớn hơn), một

số máy in hiện nay đã hỗ trợ truyền dữ liệu thông qua bluetooth hoặc wifi,

điều này tạo thuận lợi cho việc in ấn từ các thiết bị di động, máy ảnh số vốn

rất phổ biến hiện nay.

Hình 1.15. Máy in (Printer)

- Loa máy tính: Là thiết bị dùng để phát ra âm thanh phục vụ nhu cầu làm

việc và giải trí của con người với máy tính. Loa máy tính thường được kết

nối với máy tính thông qua cổng xuất audio của card âm thanh trên máy

tính.

8

Hình 1.16. Loa máy tính

- Tai nghe: Là thiết bị gồm một các loa phát âm thanh được thiết kế nhỏ gọn,

mang tính di động thường được đặt áp sát hoặc bên trong tai. Có nhiều loại

tai nghe như loại có dây hoặc không dây hay tai nghe chỉ gồm bộ phận loa

hoặc tai nghe gồm cả loa và micro.

Hình 1.17. Tai nghe

1.1.2.4. Bộ nhớ và thiết bị lưu trữ

Bộ nhớ là thiết bị lưu trữ thông tin trong quá trình máy tính xử lý các công việc.

Bộ nhớ bao gồm: Bộ nhớ trong và bộ nhớ ngoài.

Bộ nhớ trong bao gồm bộ nhớ chỉ đọc ROM (Read Only Memory), bộ nhớ truy

xuất ngẫu nhiên RAM (Random Access Memory).

- ROM: Được sử dụng để lưu trữ các chương trình hệ thống, chương trình

điều khiển việc nhập/xuất. Thông tin được ghi vào ROM không thể bị thay

đổi, không bị mất ngay cả khi không có điện.

9

Hình 1.18. Bộ nhớ chỉ đọc (ROM)

- RAM: Được sử dụng để lưu trữ các sự kiện và chương trình trong quá trình

thao tác và tính toán. RAM có đặc điểm là nội dung thông tin chứa trong nó

sẽ mất đi khi mất điện hoặc tắt máy. Dung lượng bộ nhớ RAM cho các máy

tính hiện nay thông thường vào khoảng 2 GB đến 16 GB và có thể cao hơn

nữa trong tương lai.

Hình 1.19. Bộ nhớ truy xuất ngẫu nhiên (RAM)

Bộ nhớ ngoài là thiết bị lưu trữ thông tin với dung lượng lớn, thông tin không bị

mất khi không có điện, dữ liệu lưu trên bộ nhớ ngoài vẫn tồn tại cho đến khi người sử

dụng xóa hoặc ghi đè lên. Bộ nhớ ngoài có thể cất giữ và di chuyển độc lập với máy

tính. Hiện nay có các loại bộ nhớ ngoài phổ biến như:

- Đĩa cứng (Hard Disk): Phổ biến là đĩa cứng có dung lượng từ 40GB tới 2TB

và có thể cao hơn nữa trong tương lai.

Hình 1.20. Đĩa cứng (Hard disk)

10

- Đĩa quang (Compact disk): Là thiết bị dùng để lưu trữ các phần mềm, hình

ảnh, âm thanh và thường được sử dụng trong các truyền thông đa phương

tiện (multimedia). Có hai loại phổ biến là: đĩa CD (dung lượng khoảng

700MB) và DVD (dung lượng khoảng 4.7GB).

Hình 1.21. Đĩa quang

- Các loại bộ nhớ ngoài khác: Ví dụ như thẻ nhớ (Memory Stick, Compact

Flash Card), USB Flash Drive có dung lượng phổ biến là từ 2GB trở lên.

Hình 1.23. USB Flash Drive

Hình 1.22. Thẻ nhớ

1.2. Phần mềm

Phần mềm là chương trình máy tính được mô tả bằng hệ thống ký hiệu, mã hoặc

ngôn ngữ để điều khiển thiết bị số thực hiện chức năng nhất định. Phần dưới đây sẽ

trình bày một số loại phần mềm phổ biến hiện nay, gồm có:

1.2.1. Phần mềm hệ thống

Là một tập hợp các phần mềm chuyên dụng cho phép các phần mềm khác (như

Microsoft Word, Microsoft Excel, Microsoft Powerpoint…) hoặc người sử dụng có

thể dễ dàng tương tác và điều khiển các thiết bị phần cứng máy tính (Có thể hiểu phần

mềm hệ thống như một tầng trung gian giữa người sử dụng, phần mềm ứng dụng và

phần cứng máy tính). Phần mềm hệ thống lại có thể chia làm nhiều loại khác nhau:

- Hệ điều hành (Operating System): Là hệ thống phần mềm tạo ra một “môi

trường bao quanh” các thiết bị phần cứng cho phép các Phần mềm ứng dụng

hoặc người sử dụng có thể dễ dàng tương tác, điều khiển các thiết bị phần

cứng này. Như vậy, hầu như mọi thao tác của người sử dụng trên các thiết bị

11

Tải về để xem bản đầy đủ

doc

353 trang baolam 05/05/2022 5481

Download

Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Tài liệu dạy học môn Tin học (Trình độ cao đẳng)", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên

File đính kèm:

tai_lieu_day_hoc_mon_tin_hoc_trinh_do_cao_dang.doc