Giáo trình Cấp thoát nước - Chương 3: Nguồn nước và công trình thu nước

Giao trçnh CÁP THOAT NÆÅC

I - NGUÄN NÆÅC CUNG CÁP

Thæång co 3 loai sau:

- Nguän næåc ngám.

- Nguän næåc màt.

- Nguän næåc mæa.

1/ NGUÄN NÆÅC NGÁM:

Næåc ngám âæåc tao båi næåc mæa hoàc næåc säng thám qua cac låp âát tao thanh,

cac hat vát liãu trong âát se loc sach nguän næåc, âo la cac hat cat, soi, cuäi,... Tuy nhiãn cung

co nhæng hat vát liãu can næåc nhæ âát set, âát thët.

A

B

C

D

Låp âát can næåc

Låp âát chæa næåc

Chiãu chay næåc ngám

Hçnh 3.1: Næåc ngám.

Tuy theo âä sáu cua giãng ma se thu âæåc 2 loai næåc ngám sau:

Næåc ngám khäng ap: Khi giãng co âä sáu 3-10m, la næåc ngám mach näng (vë

trê A). Loai nay træ læång êt, chëu nhiãu anh hæång cua thiãn nhiãn, hay bë nhiãm bán.

Næåc ngám co ap: Khi khoan å âä sáu trãn 20m, træ læång næåc nhiãu hån, chát

læång tät hån. Tai B va C se co ap, tai vë trê D se co giãng phun do ap læc tæ 2 phêa.

ꢀ

Nguyãn Âçnh Huán

= 23 =

ÂHBKÂN

Giao trçnh CÁP THOAT NÆÅC

Næåc ngám co æu âiãm rát trong sach (ham læång càn nho, êt vi trung...) xæ ly âån

gian nãn gia thanh re . Nhæng viãc thàm do thæång láu, kho khàn, âäi khi chæa nhiãu sàt va

âäi våi cac vung ven biãn thç thæång bë nhiãm màn nãn xæ ly phæc tap.

ꢁ Hiãn nay næåc ngám thæång âæåc æu tiãn chon lam nguän næåc âã cáp cho sinh

hoat, àn uäng.

2/ NGUÄN NÆÅC MÀT:

Næåc màt cung do mæa cung cáp. Å mät sä nåi thç do hiãn tæång tan tuyãt tao ra.

Thæång co cac loai sau:

ꢀ

Næåc säng: thæång co læu læång lån, dã khai thac, âä cæng va ham læång sàt nho.

Nhæng ham læång càn cao, nhiãu vi trung nãn gia thanh xæ ly âàt. No thæång co sæ thay âäi

lån theo mua vã nhiãt âä, læu læång, mæc næåc va nhiãt âä.

ꢀ

Næåc suäi: Mua khä rát trong, læu læång nho, mua lu læu læång lån, co nhiãu cat

soi.

ꢀ

cua rong, rãu va cac thuy sinh vát.

Næåc hä, âám: tæång âäi trong, tuy nhiãn chung co âä mau kha cao do anh hæång

3/ NGUÄN NÆÅC MÆA:

La loai næåc âæåc sæ dung nhiãu nhát å cac vung cao, cac hai âao. Næåc mæa tæång

âäi trong sach, chát læång phu thuäc vao âä sach khäng khê, no co thã mang theo bui hoàc

mang tênh axêt do hoa tan mät sä khê ä nhiãm. Næåc mæa thiãu cac muäi khoang cán thiãt cho

sæ phat triãn cå thã con ngæåi va suc vát.

II - CÄNG TRÇNH THU NÆÅC NGÁM

1/ GIÃNG KHÅI:

Giãng khåi la cäng trçnh thu næåc ngám mach näng, co âæång kênh 0,8-2m va chiãu

sáu 3-20m, phuc vu cáp næåc cho mät gia âçnh hay mät sä âäi tæång dung næåc nho. Khi cán

læång næåc lån hån thç co thã xáy dæng mät nhom giãng khåi näi vao giãng táp trung bàng

cac äng xi phäng, hoàc giãng co âæång kênh lån våi cac äng nan quat co lä, âàt trong låp âát

chæa næåc âã táp trung næåc vã giãng.

Næåc chay vao giãng co thã tæ âay hoàc tæ thanh bãn qua cac khe hå å thanh hoàc

qua cac äng bã täng xäp dung lam thanh giãng. Thanh giãng co thã xáy bàng gach, bã täng xè,

bã täng âa häc, âa ong... tuy theo vát liãu âëa phæång. Khi gàp âát dã sut lå ngæåi ta dung cac

kháu giãng bàng bã täng, gach, äng sanh... våi chiãu cao 0,5-1m räi âanh tut tæng kháu giãng

xuäng cho nhanh chong va an toan. Cac kháu giãng näi våi nhau bàng væa ximàng.

Âã tranh næåc mæa chay trãn màt keo theo chát bán chui vao giãng, phai lat nãn va

xáy bå xung quanh giãng cao hån màt âát chæng 0,8m âäng thåi phai boc âát set day 0,5m

Nguyãn Âçnh Huán

= 24 =

ÂHBKÂN

Giao trçnh CÁP THOAT NÆÅC

xung quanh thanh giãng tæ màt âát xuäng tåi âä sáu 1,2m. Vë trê giãng nãn chon å gán nha

nhæng phai cach xa chuäng nuäi suc vát, hä xê täi thiãu la 7-10m.

2/ ÂÆÅNG HÁM NGANG THU NÆÅC:

Âo la loai cäng trçnh thu næåc ngám mach näng våi cäng suát lån hån tæ vai chuc

âãn vai tràm met khäi ngay.

No gäm mät hã thäng äng thu næåc nàm ngang âàt trong låp chæa næåc, co âä däc âã

tæ chay vã giãng táp trung.

Trãn âæång äng cæ khoang 25-50m lai xáy dæng mät giãng thàm âã kiãm tra næåc

chay, láy càn va thäng håi. Äng thu næåc thæång chã tao bàng sanh hoàc bã täng co lä

d=8mm hoàc khe våi kêch thæåc 10-100mm. Ngoai ra co thã xãp âa dàm, âa tang thanh hanh

lang thu næåc, xung quanh co låp boc bàng âa dàm, cuäi, soi âã ngàn cat chui vao.

Âát nguyãn

thä

Âát set

Cat

a/ Bàng âa dàm,

cuäi soi

b/ Bàng äng

khoan lä

c/ Bàng âa tang

xãp

Hçnh 3.2: Âæång hám ngang thu næåc.

3/ GIÃNG KHOAN:

Giãng khoan la cäng trçnh thu næåc ngám mach sáu våi cäng suát lån tæ 5-500 l/s sáu

vai chuc âãn vai tràm met, co âæång kênh 100-600mm.

Giãng khoan co thã la giãng hoan chènh (khoan âãn låp âát cach næåc); giãng khäng

hoan chènh (khoan âãn læng chæng låp âát chæa næåc); giãng co ap va giãng khäng ap...

Khi cán thu læång næåc lån ngæåi ta dung mät nhom giãng khoan. Trong træång håp

nay cac giãng se bë anh hæång lán nhau khi lam viãc âäng thåi.

Giãng khoan thæång co cac bä phán chênh sau âáy:

ꢂ

Cæa giãng hay miãng giãng: Dung âã theo doi, kiãm tra sæ lam viãc cua giãng.

Trãn cæa giãng la âäng cå va äng âáy âæa næåc tåi cäng trçnh xæ ly, ngoai ra con co nha bao

che, bao vã.

ꢂ Thán giãng (con goi la äng vach): la cac äng thep khäng gè näi våi nhau bàng

màt bêch, ren hoàc han. Ngoai ra con dung äng bã täng cät thep näi våi nhau bàng äng läng.

Nguyãn Âçnh Huán

= 25 =

ÂHBKÂN

Giao trçnh CÁP THOAT NÆÅC

Äng vach co nhiãm vu chäng nhiãm bán va chäng sut lå giãng. Bãn trong äng vach å phêa

trãn la cac guäng båm näi våi âäng cå âiãn bàng truc âæng. Co thã dung tä may båm va âäng

cå nhung chçm.

3

ꢂ

Äng loc: hay con goi la bä phán loc cua

giãng khoan: âàt træc tiãp trong âát chæa næåc âã

thu næåc vao giãng va ngàn khäng cho bun cat chui

vao giãng. Äng loc âæåc chã tao nhiãu kiãu våi cac

kãt cáu khac nhau.

1

2

1

4

1- Âäng cå âiãn

2- Äng âáy

3- Nha bao che

4- Äng vach

5- Äng loc

2

1- Äng thep khoan

lä hoàc khe

6- Äng làng

2- Dáy âäng

3

3- Læåi âan

5

6

Hçnh 3.4: Äng loc.

Hçnh 3.3: Giãng khoan.

Trãn hçnh ve 3.4 giåi thiãu mät kiãu äng loc thäng thæång ap dung cho táng chæa

næåc la cat thä, cå hat 0,5-1mm. No bao gäm mät äng thep co cac lä khoan d=5-25mm va

chiãu dai gáp 15-20 lán chiãu räng. Bãn ngoai äng la låp dáy âäng ngàn cach co âæång kênh

d=2-6mm, quán theo hçnh xoàn äc va ngoai cung boc læåi âan bàng âäng hoàc thep khäng gè

co d=0,25-1mm.

Khi låp âát chæa næåc la cuäi soi, cat to thç khäng cán læåi boc ngoai, ngæåc lai khi

låp âát chæa næåc la cat mën thç ngoai læåi âan con phai boc soi phêa ngoai.

Thay cho äng thep khoan lä co thã dung äng bàng cac thanh thep han lai hoàc dung

äng phibrä ximàng, äng chát deo co chám lä hoàc khe lam äng loc.

ꢂ Äng làng: å cuäi äng loc dai 2-10m âã giæ lai càn cat chui vao giãng. Khi thau ræa

giãng låp càn, cat nay se âæåc âæa lãn khoi màt âát.

Âã tranh nhiãm bán cho giãng båi næåc màt thám vao, ngæåi ta thæång boc âát set

xung quanh äng vach day khoang 0,5m våi chiãu sáu täi thiãu la 3m kã tæ màt âát xuäng.

Ngæåi ta con dung giãng khoan âæång kênh nho (d=42-49mm) làp båm tay, båm âiãn

våi læu læång 2m³/h.

Nguyãn Âçnh Huán

= 26 =

ÂHBKÂN

Giao trçnh CÁP THOAT NÆÅC

III - CÄNG TRÇNH THU NÆÅC MÀT

Thæång âo la cäng trçnh thu næåc säng, phai âæåc âàt å âáu nguän næåc, phêa trãn

khu dán cæ va khu cäng nghiãp theo chiãu chay cua säng. Vë trê håp ly nhát la nåi bå säng va

long säng än âënh co âiãu kiãn âëa chát cäng trçnh tät, co âu âä sáu cán thiãt âã láy næåc træc

tiãp tæ säng khäng phai dán âi xa. Thæång cäng trçnh thu âæåc bä trê å phêa lom cua bå säng,

tuy nhiãn phêa lom thæång bë soi lå nãn cán phai gia cä bå.

Cäng trçnh thu næåc säng thæång chia ra cac loai sau âáy:

- Cäng trçnh thu næåc bå säng.

- Cäng trçnh thu næåc long säng.

- Cäng trçnh thu næåc hçnh âáu.

1/ CÄNG TRÇNH THU NÆÅC BÅ SÄNG:

Ap dung khi bå däc, næåc å bå sáu va thæång xáy dæng chung våi tram båm cáp I

nãn con goi la cäng trçnh thu næåc loai kãt håp . Khi âiãu kiãn âëa chát å bå xáu thç tram båm

cáp I âàt tach råi å xa bå va goi la cäng trçnh thu næåc loai phán ly .

1

Mæc næåc mua

7

9

4

Mæc næåc mua khä

8

6

5

2

3

1

- Nha bao che

6- Læåi chàn rac

2-Ngàn thu næåc

7- Tram båm

8- Äng hut

9- Äng âáy

3- Ngàn hut

4- Cæa thu næåc mua lu

5- Cæa thu næåc mua khä

Hçnh 3.5: Cäng trçnh thu næåc bå säng.

Cäng trçnh thu næåc bå säng thæång chia ra nhiãu gian âã âam bao cáp næåc liãn tuc

khi thau ræa, sæa chæa. Mäi gian chia ra ngàn thu, ngàn hut. Næåc tæ säng vao ngàn thu qua

cac cæa thu næåc: cæa phêa trãn thu næåc mæa lu, cæa phêa dæåi thu næåc mua khä. Ngàn thu

con goi la ngàn làng vç å âáy mät phán cac hat càn, cat, phu sa trong næåc âæåc giæ lai. Å cæa

thu næåc co âàt cac song chàn lam bàng cac thanh thep d=10-16mm cach nhau 40-50mm âã

ngàn cac vát näi trãn säng (rac ræåi, cui, cáy...) khoi âi vao cäng trçnh thu. Tæ ngàn thu næåc

Nguyãn Âçnh Huán

= 27 =

ÂHBKÂN

Giao trçnh CÁP THOAT NÆÅC

qua cac læåi chàn âã vao ngàn hut la nåi bä trê cac äng hut cua may båm. Læåi chàn thæång

lam bàng cac såi dáy thep d=1-1,5mm våi kêch thæåc màt læåi tæ 2×2 âãn 5×5mm âã giæ cac

rac ræåi, rong rãu co kêch thæåc nho å trong næåc. Täc âä næåc chay qua song chàn thæång tæ

0,4 âãn 0,8m/s, qua læåi chàn tæ 0,2 âãn 0,4m/s.

2/ CÄNG TRÇNH THU NÆÅC LONG SÄNG:

Cäng trçnh thu long säng ap dung khi bå thoai, næåc näng, mæc næåc dao âäng lån.

Khac våi loai cäng trçnh thu næåc loai bå säng, cäng trçnh thu næåc long säng khäng

co cæa thu næåc å bå ( hoàc chè thu næåc å bå vao mua lu), ma âæa ra giæa säng, räi dung äng

dán næåc vã ngàn thu âàt å bå. Cæa thu næåc long säng con goi la hong thu næåc thæång la

phãu hoàc äng loe, âáu bët song chàn va âæåc cä âënh dæåi âay säng bàng hã thäng coc gä

hoàc bã täng.

Å chä bä trê hong thu phai co phao cå bao hiãu âã tranh cho tau be âi lai khäng va

cham vao.

1

11

8

9

1

4

7

5

6

2

3

1

- Nha bao che

7- Læåi chàn rac

8- Cå bao hiãu

9-Tam båm

2-Ngàn thu næåc

3- Ngàn hut

4- Hong thu næåc

5- Gäi âå

10- Äng hut

11- Äng âáy

6- Äng dán næåc

Hçnh 3.6: Cäng trçnh thu næåc long säng.

Nguyãn Âçnh Huán

= 28 =

ÂHBKÂN

Giáo trình Cấp thoát nước - Chương 3: Nguồn nước và công trình thu nước - Nguyễn Đình Huấn