Giáo trình Đồ gá gia công cơ khí - Chương 7: Trình tự thiết kế đồ gá chuyên dùng gia công cắt gọt
Chæång 7
TRÇNH TÆ THIÃT KÃ ÂÄ GA
CHUYÃN DUNG GIA CÄNG CÀT GOT
Sau khi nghiãn cæu cac thanh phán chu yãu cua mät âä ga gia cäng cå va
cac cå cáu khac cua no, chung ta cán nàm væng âæång läi tênh toan va thiãt kã âä
ga gia cäng càt got, âã co thã âat hiãu qua cao khi thiãt kã, chã tao va sæ dung âä
ga. Træåc hãt cán nàm væng yãu cáu va trçnh tæ thiãt kã räi måi âãn cac näi
dung tênh toan khac.
7-1. Yãu cáu.
Noi chung khi thiãt kã âä ga gia cäng cán phai thoa man cac yãu cáu sau :
- Âam bao chon phæång an kãt cáu håp lê vã màt ké thuát va kinh tã, nghéa
la âam bao âiãu kiãn sæ dung täi æu nhàm âat chát læång nguyãn cäng mät cach
kinh tã nhát trãn cå så kãt cáu va chæc nàng cua may gia cäng se làp âä ga.
- Âam bao cac âiãu kiãn an toan vã ké thuát (âam bao yãu cáu thao tac,
thoat phoi...).
- Tán dung cac loai kãt cáu tiãu chuán.
- Kãt cáu âä ga phai phu håp våi kha nàng chã tao va làp rap thæc tã cua
cac cå så san xuát.
Nhæng yãu cáu trãn âáy cán phai chu y trong toan bä qua trçnh thiãt kã âä
ga nhàm âam bao tênh âäng bä vã kãt cáu âã thoa man nhæng yãu cáu chung vã
chát læång, nàng suát va hiãu qua kinh tã cua nguyãn cäng; âäng thåi giam båt
kho khàn khi chã tao cac bä phán cua âä ga. Màt khac træåc khi tiãn hanh thiãt kã
âä ga phai nàm væng yãu cáu cua nguyãn cäng âã xac âënh nhæng yãu cáu cu thã
va xac âënh nhæng bä phán cán thiãt cua âä ga phuc vu nguyãn cäng.
7-2. Cac bæåc tiãn hanh
Thiãt kã âä ga gia cäng càt got bao gäm cac bæåc cå ban sau âáy :
1. Nghiãn cæu så âä ga âàt phäi va yãu cáu ké thuát cua nguyãn cäng, kiãm
tra lai cac bã màt chuán vã âä chênh xac va âä nham bã màt; xac âënh kêch thæåc,
hçnh dang, sä læång va vë trê cua cå cáu âënh vë phäi trãn âä ga.
2. Xac âënh læc càt, mä men càt, xac âënh phæång chiãu va âiãm âàt cua
læc càt, mä men càt; xac âënh gia trë cán thiãt cua læc kep chàt phäi trãn âä ga va
bä trê håp lê âiãm âàt læc kep chàt phäi trãn âä ga; chon cå cáu kep chàt phäi va
hçnh dang, kêch thæåc âam bao nàng suát kep chàt cán thiãt.
3. Xac âënh kãt cáu cac bä phán khac cua âä ga (bä phán dán hæång, ga
dao, thán âä ga , âã ga,...)
4. Xac âënh kãt cáu cua cac cå cáu phu (chät tç phu, cå cáu phán âä...).
5. Xac âënh sai sä cho phep cua âä ga theo yãu cáu cua tæng nguyãn cäng.
107
7-3. Xáy dæng ban ve làp chung âä ga .
Kãt cáu täng thã cua âä ga gia cäng càt got âæåc thã hiãn trãn ban ve làp
chung. Ban ve làp chung âä ga âæåc xáy dæng nhæ sau :
Ve tæ trong ra ngoai, ve å trang thai âang gia cäng. Chi tiãt gia cäng cán
âæåc ve phán biãt ro rang våi kãt cáu cua âä ga, ve bàng mau âo.
Trçnh tæ xáy dæng ban ve làp chung âä ga co thã nhæ sau :
1. Ve cac hçnh chiãu cua chi tiãt gia cäng.
2. Ve cå cáu âënh vë chi tiãt gia cäng.
3. Ve cå cáu kep chàt chi tiãt gia cäng.
4. Ve cac cå cáu dán hæång dung cu, âiãu chènh dung cu, cå cáu phán âä ...
5. Ve thán âä ga bao âam âu cæng væng va co tênh cäng nghã cao.
6. Ghi cac kêch thæåc cå ban cua âä ga (cac kêch thæåc làp ghep; kêch
thæåc täng thã: chiãu dai, chiãu räng, chiãu cao, kêch thæåc chu yãu...)
7. Âanh sä cac chi tiãt cua âä ga.
8. Xac âënh âiãu kiãn ké thuát cua âä ga theo yãu cáu cua nguyãn cäng va
kha nàng cäng nghã chã tao âä ga thæc tã.
Tuy theo kêch thæåc thæc cua âä ga ma ban ve làp rap chung âä ga âæåc
xáy dæng theo cac tè lã khac nhau: 1:1, 2:1, 4:1,...
7-4. Âä chênh xac va nàng suát ga âàt cua âä ga .
Âä chênh xac va nàng suát ga âàt phäi trãn âä ga la hai chè tiãu kinh tã ké
thuát cå ban cán phai âam bao khi thiãt kã va chã tao âä ga gia cäng. Âæång läi
chung âã xac âënh âä chênh xac va nàng suát cua âä ga gia cäng la dæa vao yãu
cáu ké thuát va kinh tã cua nguyãn cäng ma âä ga phuc vu. Cac chè tiãu nay âæåc
âàc biãt læu y trong toan bä qua trçnh thiãt kã, chã tao va nghiãm thu âä ga nhàm
âam bao cho âä ga co kãt cáu håp lê theo quan âiãm cäng nghã va quan âiãm
kinh tã.
7-4-1.Âä cæng væng va âä chênh xac cán thiãt cua âä ga gia cäng .
a) Âä cæng væng cua âä ga .
Khi thiãt kã âä ga cán phai chu y âä cæng væng cua âä ga theo phæång cua
læc kep chàt va læc càt. Co thã náng cao âä cæng væng cua âä ga bàng cach tàng
diãn têch tiãp xuc, tranh táp trung læc. Cac bã màt tiãp xuc våi chuán tinh cua chi
tiãt gia cäng cán co âä bong bã màt cao (thæång phai qua mai hoàc cao). Cán
thãm gán trå læc cho thán âä ga âã tàng âä cæng væng.
b) Âä chênh xac âat âæåc.
Âä chênh xac âat âæåc cua nguyãn cäng cu thã phu thuäc vao trang thai
cua hã thäng cäng nghã. Cac yãu tä sau âáy anh hæång âãn âä chênh xac gia
cäng:
108
- Sai sä ga âàt (εgâ) la sai sä vë trê cua phäi so våi dung cu càt.
- Sai sä do hã thäng cäng nghã chëu tac dung cua læc càt (sai sä do biãn
dang âan häi cua hã thäng cäng nghã ) ∆âh.
- Sai sä do âiãu chènh may ∆âc.
- Sai sä do dung cu càt bë mai mon ∆m.
- Sai sä do biãn dang nhiãt cua hã thäng cäng nghã ∆n.
- Täng sai sä hçnh hoc cua phäi trãn cac tiãt diãn khac nhau: Σ∆hd.
Muän âam bao kêch thæåc chi tiãt gia cäng nàm trong pham vi dung sai δ
cho phep cán phai âam bao âiãu kiãn :
∆2dh + ∆2dc + 3∆2m + 3∆2n + εg2d + Σ∆2hd ≤ δ
våi δ la dung sai cua kêch thæåc cán thæc hiãn å nguyãn cäng cu thã.
Âä ga phuc vu nguyãn cäng se gop phán âam bao âä chênh xac nguyãn
cäng våi âiãu kiãn la sai sä ga âàt phäi trãn âä ga phai nho hån gia trë cho phep :
εgd
≤
εgd
Nhæ váy khi thiãt kã âä ga phai chu y khäng chã sai sä ga âàt phäi trong
giåi han cho phep nhàm thoa man âiãu kiãn trãn. Âæång läi chung âã xac âënh
sai sä ga âàt phäi thæc tã trãn âä ga âæåc tom tàt nhæ sau :
- Xac âënh sai sä ga âàt phäi thæc tã tæ 3 âai læång thanh phán; âo la cac
âai læång vec- tå:
+ εc - sai sä chuán (sai sä âënh vë).
+ εkc- sai sä kep chàt phäi.
+ εâg- sai sä âä ga (sai sä vã vë trê phäi do âä ga gáy ra)
Vç phæång va chiãu cua cac âai læång εc, εkc, εâg thæång kho xac âënh nãn
sai sä ga âàt co thã âæåc xac âënh theo phæång phap cäng xac suát :
εgd = εc2 + ε2kc + εd2g
Træåc hãt cán phai xac âënh cac trë sä cua cac âai læång thanh phán εc, εkc,
εâg cua sai sä ga âàt.
+ Sai sä chuán (âa trçnh bay trong cäng nghã chã tao may).
+ Sai sä kep chàt (âa trçnh bay trong cäng nghã chã tao may).
+ Sai sä vë trê phäi do âä ga gáy ra .
Âä chênh xac cua âä ga chëu anh hæång cua qua trçnh thiãt kã va chã tao âä
ga. Cac yãu tä sau âáy co anh hæång âãn âä chênh xac cua âä ga gia cäng:
+ Cac kêch thæåc làp ghep cua cac mäi làp ghep giæa cac chi tiãt cua âä ga,
nhæ khoang cach tám giæa cac bac dán hæång dung cu trãn âä ga khoan, chã âä
làp ghep giæa cå cáu âënh vë âä ga trãn may phay, may doa våi ranh chæ T cua
ban may.
+ Sai sä chã tao âä ga se lam cho vë trê cua phäi khäng chênh xac so våi
109
cu càt va se gáy ra sai sä vë trê tæång quan giæa cac bã màt gia cäng, vê du sai sä
khi làp bac dán hæång mui khoan se lam khoang cach tám giæa cac lä co sai lãch,
hoàc gáy ra sai sä vã khoang cach giæa cac tám lä gia cäng âãn màt âënh vë. Nãu
dung cå cáu phán âä thç sai sä phán âä se anh hæång âãn goc phán bä giæa cac
tám cac lä gia cäng. Nhæ váy kêch thæåc âæång kênh lä gia cäng khäng chëu anh
hæång cua sai sä âä ga.
Sai sä cua âä ga phay, chuät, xoc se gáy ra sai sä vã âä chênh xac vã vë trê
tæång quan giæa cac bã màt gia cäng va màt chuán, nhæng khäng anh hæång âãn
kêch thæåc thæc hiãn va âä chênh xac hçnh hoc cua bã màt gia cäng. Cå cáu phán
âä cua cac loai âä ga nay co sai lãch se gáy ra sai sä vã vë trê giæa cac bã màt gia
cäng.
Sai sä âä ga tiãn se khäng anh hæång âãn âä chênh xac cua kêch thæåc gia
cäng (kêch thæåc âæång kênh cua bã màt gia cäng) va âä chênh xac hçnh dang
hçnh hoc cua bã màt gia cäng, nhæng se gáy ra sai lãch vã vë trê tæång quan cac
bã màt gia cäng (vê du âä lãch tám giæa cac bác cua mät truc bác).
Å âä ga chè co mät vë trê gia cäng, noi chung sai sä âä ga khäng anh
L±∆
hæång âãn âä chênh xac kêch thæåc
thæc hiãn va hçnh dang hçnh hoc cua
bã màt gia cäng, ma chè gáy sai lãch
vã vë trê tæång quan giæa cac bã màt
gia cäng.
L
Vê du khi gia cäng hai lä âäng
thåi (hçnh 7-1), muän âam bao
khoang cach hai tám lä L våi dung
sai la ±∆L thç sai sä âä ga tæång æng
Hçnh 7-1
våi khoang cach tám hai bac dán phai thoa man âiãu kiãn :
εdg ≤ 2∆L − ΣS + Σe
)
Våi:
ΣS = S1 + S2 + S3 + S4
Trong âo:
S1, S2-la khe hå hæång kênh giæa bac dán va bac lot æng våi lä 1 va lä 2.
S3,S4-la khe hå lån nhát giæa dung cu càt va bac dán hæång cua lä 1va lä 2.
Va:
Σe = e1 + e2 + e3 + e4
Trong âo: e1,e2- la âä lãch tám giæa lä dán hæång va màt ngoai cua bac dán
hæång; e3,e4- la âä lãch tám giæa màt ngoai va màt trong cua bac lot.
Noi chung sai sä cua cac kêch thæåc trãn âä ga co liãn quan træc tiãp våi
kêch thæåc gia cäng va phai nàm trong pham vi cho phep tuy thuäc vao dung sai
quy âënh cua kêch thæåc gia cäng. Trong thæc tã thæång láy dung sai kêch thæåc
110
trãn âä ga khàt khe hån dung sai quy âënh cua kêch thæåc gia cäng, vê du khoang
0,5 âãn 0,2 dung sai quy âënh cua kêch thæåc gia cäng hoàc khàt khe hån næa.
Cac kêch thæåc tæ do cua âä ga co thã láy theo cáp chênh xac 9. Cac kêch
thæåc khäng quan trong (kêch thæåc giæa cac bã màt thä) trãn âä ga co thã láy cáp
chênh xac 11.
- Nguyãn nhán xuát hiãn sai sä âä ga :
+ Chã tao va làp rap âä ga khäng chênh xac, âàc biãt la cac bä phán âënh
vë, gáy ra sai sä âënh vë phäi. Âo la mät loai sai sä hã thäng cä âënh. Sai sä nay
co thã êt anh hæång âäi våi âä chênh xac gia cäng nãu tiãn hanh âiãu chènh may
tät. Loai sai sä nay kê hiãu εct l.
+ Cå cáu âënh vë cua âä ga bë mai mon trong qua trçnh ga âàt nhiãu lán, kê
hiãu εm. Sai sä do mon cå cáu âënh vë cua âä ga âæåc xac âënh nhæ sau :
εm = β N (µm).
Trong âo : N- la sä lán tiãp xuc cua phäi våi cå cáu âënh vë, âo la sä læång
phäi âæåc âënh vë trong thåi gian giæa hai lán âiãu chènh cå cáu âënh vë âä ga .
β-la hã sä phu thuäc vao kãt cáu âënh vë va âiãu kiãn tiãp xuc
màt chuán (bang 7-1).
+ Ga âàt âä ga lãn may khäng chênh xac gáy ra sai sä làp rap âä ga lãn
may gia cäng; sai sä nay âæåc kê hiãu εl.
Bang 7-1: Gia trë cua hã sä β
Kãt cáu âä âënh vë va âiãu kiãn tiãp xuc
- Chät âënh vë chom cáu, chuán thä
- Khäi V, chuán tinh
Hã sä β
0,5...2
0,3...0,8
0,2...0,4
0,05...0,4
- Phiãn âënh vë phàng, chuán tinh
- Chät âënh vë trong lä tinh
Khi thiãt kã va tênh toan âä ga cu thã phai khäng chã chu yãu sai sä chã
tao va làp rap âä ga εctl , co nghéa la phai xac âënh chênh xac gia trë cua âai læång
εctl âã tæ âo xac âënh nhæng yãu cáu, âiãu kiãn ké thuát cho giai âoan chã tao va
làp rap âä ga. Nhæng âiãu kiãn ké thuát nay se la nhæng chè tiãu chu yãu âã
nghiãm thu âä ga. Cac âai læång thanh phán cua sai sä âä ga (εctl, εm, εl ) âæåc thã
hiãn bàng læång dëch chuyãn cua gäc kêch thæåc chiãu lãn phæång cua kêch thæåc
thæc hiãn.
Khi phæång va chiãu cua âai læång thanh phán kho xac âënh thç trë sä cua
sai sä âä ga se âæåc xac âënh theo phep cäng xac suát :
εdg = εc2tl + εm2 + εl2
Tom lai cac bæåc cán thiãt, âiãu kiãn ké thuát chã tao va làp rap cua âä ga
âã xac âënh âä chênh xac âä ga co thã xac âënh theo :
111
(1) Xac âënh sai sä cho phep cua nguyãn cäng æng våi kêch thæåc gia cäng
L , âæa vao dung sai cua kêch thæåc gia cäng δL :
εgd
=
0,5⋅⋅⋅0,2 δL
)
(2) Xac âënh sai sä âä ga cho phep dæa vao sai sä ga âàt cho phep.
2
εdg
]
=
εgd
]
− εc2 − ε2kc
(3) Xac âënh sai sä chã tao va làp rap âä ga cán thiãt theo sai sä âä ga cho
phep :
2
2
[
εctL
]
=
[
εdg
]
− ε2m − ε2L
=
εdg
]
− εc2 − ε2kc − ε2m − ε2L
(4) Quy âënh âiãu kiãn ké thuát cán thiãt cho âä ga âam bao âä chênh xac
cán thiãt, dæa vao âai læång εct L.
7-4-2. Nàng suát ga âàt va thao tac âä ga.
Náng cao nàng suát ga âàt va håp lê hoa thao tac âä ga gia cäng càt got la
mät trong nhæng biãn phap chu yãu nhàm rut ngàn thåi gian phu (Tp) cua nguyãn
cäng. Chè tiãu vã nàng suát ga âàt phäi cán âæåc læu y toan diãn trong qua trçnh
thiãt kã âä ga tuy theo quy mä va âiãu kiãn san suát cu thã.
Noi chung, nàng suát ga âàt phäi trãn âä ga phu thuäc vao cac yãu tä sau:
- Trçnh âä cå khê hoa va tæ âäng hoa qua trçnh ga âàt phäi.
- Sä luång phäi trong mät lán ga âàt.
- Mæc âä håp lê hoa cac thao tac va cå cáu khi thao tac ga âàt phäi.
Cac yãu tä trãn âáy co quan hã chàt che våi dang san xuát va âæång läi
cäng nghã. Khi quy mä san xuát cang lån, cán phai xet toan diãn va chênh xac
hån anh hæång cua qua trçnh ga âàt phäi trãn âä ga cu thã âäi våi nàng suát ga
âàt va nàng suát gia cäng. Mät sä biãn phap thäng thæång nhàm náng cao nàng
suát ga âàt va håp lê hoa thao tac ga âàt phäi våi âä ga gia cäng càt got :
a.Biãn phap náng cao nàng suát ga âàt phäi, co thã dung :
+ Cå cáu kep nhiãu chi tiãt mät luc.
Âã náng cao nàng suát gia cäng co thã bä trê gia cäng nhiãu chi tiãt âäng
thåi (âäi våi cac chi tiãt nho, màt gia cäng âån gian). Trong træång håp nay nãu
khäng táp trung viãc kep chàt cac chi tiãt vã mät tay quay thç phai lán læåt kep
chàt tæng chi tiãt khiãn nàng suát se tháp, kãt cáu âä ga cäng kãnh va phæc tap,
thao tac ga âàt tän sæc, tän thåi gian.Vç váy kep chàt nhiãu chi tiãt mät luc âæåc
sæ dung räng rai trong san xuát. Cå cáu kep chàt nay âæåc phán chia theo chiãu
cua læc kep chàt: kep liãn tuc, kep song song, læc kep ngæåc chiãu nhau, læc kep
giao nhau.
Khi sæ dung âä ga kep nhiãu chi tiãt cán læu y :
* Khi kep liãn tuc, vç dung sai cua bã màt chuán âënh vë cua cac chi tiãt
112
khäng bàng nhau nãn cå cáu kep chàt se dän cac chi tiãt theo chiãu læc kep, âãn
chi tiãt cuäi cung thç vë trê cua no se bë lãch nhiãu; nãu kêch thæåc gia cäng song
song våi phæång cua læc kep thç se co sai sä lån; vç váy kãt cáu kep chàt liãn tuc
chè dung khi kêch thæåc gia cäng vuäng goc phæång cua læc kep, nghéa la bã màt
gia cäng song song våi phæång cua læc kep.
* Khi kep song song, do dung sai cua cac chi tiãt nãn miãng kep cæng
khäng thã kep chàt âæåc tát ca cac chi tiãt; phai dung miãng kep tæ læa (làc âæåc)
måi co thã kep chàt âãu cac chi tiãt.
+ Cå cáu kep nhanh.
- Cå cáu kep nhanh bàng tay.
- Cå cáu kep nhanh bàng dáu ep.
- Cå cáu kep nhanh bàng khê nen.
- Cå cáu kep nhanh bàng âiãn tæ.
- Cå cáu kep nhanh bàng chán khäng.
+ Cå cáu kep tæ âäng.
b. Thao tac ga âàt va kãt cáu khi thao tac.
Khi sæ dung âä ga phuc vu mät nguyãn cäng nhát âënh, cäng nhán thæång
phai thæc hiãn cac thao tac sau âáy :
- Âàt phäi vao va láy chi tiãt ra sau khi gia cäng xong.
- Kep chày va thao læc kep cua âä ga.
- Lau chui âä ga, quet phoi å âä ga
- Phán âä.
- Tàng âä cæng væng khi ga âàt chi tiãt.
Nhæng thao tac trãn âáy ngæåi cäng nhán phai làp lai nhiãu lán mäi khi
thay âäi chi tiãt. Thåi gian danh âã thao tac âä ga chênh la thanh phán cua thåi
gian phu (Tp) khi thæc hiãn nguyãn cäng.
Khi thiãt kã âä ga phai tao âiãu kiãn cho cäng nhán thao tac an toan, thuán
tiãn, êt tän sæc, nhanh gon gop phán náng cao nàng suát lao âäng.
7-5. Yãu cáu cu thã våi cac loai âä ga gia cäng càt got.
Kãt cáu cu thã cua cac loai âä ga gia cäng càt got phu thuäc vao yãu cáu
cua nguyãn cäng ma chung phuc vu. Khi thiãt kã âä ga cu thã cán dæa vao tênh
chát cua nguyãn cäng âã xac âënh kãt cáu âä ga thêch håp, âat chè tiãu kinh tã ké
thuát cán thiãt.
7-5-1. Âä ga khoan.
Âä ga khoan âæåc dung chu yãu trãn may khoan ban, may khoan âæng,
hoàc may khoan cán âã xac âënh vë trê tæång âäi giæa chi tiãt gia cäng va dung cu
113
càt, âäng thåi kep chàt chi tiãt gia cäng âã tao cac lä co yãu cáu chênh xac khac
nhau (khoan, khoet, doa).
Kãt cáu cua cac âä ga khoan thæång bao gäm cac bä phán sau :
- Cå cáu âënh vë chi tiãt gia cäng, cå cáu nay thäng thæång phai han chã 6
bác tæ do cua chi tiãt gia cäng, nhàm xac âënh âung vë trê lä gia cäng.
- Cå cáu kep chàt chi tiãt gia cäng.
- Thán va âã âä ga.
- Bac dán va tám dán dung cu càt.
- Cå cáu phán âä.
Thæc tã san suát co rát nhiãu âä ga khoan: âä ga khoan cä âënh, âä ga
khoan co tru træåt thanh khêa, âä ga khoan co tám dán thao råi, âä ga khoan co
tám dán treo, âä ga khoan lát ngæåc, âä ga khoan kiãu di âäng, âä ga khoan quay
tron (mám quay), âä ga khoan van nàng âiãu chènh, âä ga khoan tæ âäng...
Vê du : Hçnh 7-2 giåi thiãu âä ga khoan tru træåt thanh ràng.
B-B
A-A
m
A
2
3
c
B
M
1
B
A
340
210
Hçnh 7-2: Âä ga khoan tru træåt thanh ràng
1-âã;2-chät âënh vë;3-äng dán;M-ranh thoat phoi.
Âä ga nay sæ dung rát räng rai trãn cac may khoan. Chi tiãt gia cäng la mät
tay biãn âa gia cäng lä å âáu to, nay con cán gia cäng lä thæ 2 (lä å âáu nho).
Âënh vë : Màt âay âáu to va lä âæåc âënh vë bàng chät 2 càm trong lä âã 1.
Âã 1 co hai chät âënh vë trãn thán âä ga va dung hai âinh äc chçm âã bàt chàt våi
thán. Con mät bác tæ do quay xung quanh lä å âáu lån thç âæåc âënh vë luän
bàng màt cän å âáu lä bac dán âã gia cäng âáu nho. Khi tám dán ha xuäng âã
kep chàt thç bác tæ do nay âæåc âënh vë nät. Ranh co bã räng m (trãn âã 1) co tac
dung âënh vë så bä âáu gia cäng.
114
Kep chàt: Quay tay quay, thäng qua banh ràng va phán thanh ràng trãn hai
tru træåt se ha âæåc tám dán xuäng kep chàt luän âáu gia cäng cua biãn.
Äng dán âæåc dung la loai thay âäi âæåc vç phai thay dao (khoan, doa). Å
ngay dæåi lä gia cäng, âã 1 co xe ranh cong M âã thoat dao va phoi ra ngoai
Kãt cáu tæ ham cua tru træåt thanh khêa: Âáy la mät bä phán rát quan trong
cua loai âä ga nay, kãt cáu tæ ham co thã dung kiãu con làn hoàc kiãu chãm.
Hçnh 7-3 la cå cáu tæ ham kiãu con làn hay dung nhát. Cam 1 co lä vuäng
làp våi âáu vuäng cua truc 2. Vong 3 bao ngoai dung vêt bàt chàt våi vo âä ga.
Giæa vong 3 va cam 1 co äng 5 xe 3 ranh âãu nhau 1200 âã chæa 3 con làn 4. Äng
5 khäng bàt chàt våi truc 2.
3
4
3
4
5
5
8
1
α
d
R
2
7
1 6
B
A
O
α
1
3
Hçnh 7-3
Khi 5 quay ngæåc chiãu kim âäng hä thç cac con làn 4 bë dän vao giæa 1
va 3, khiãn 1 cung quay theo 5. Khi tám dán cham vao chi tiãt gia cäng thç 2 va 1
khäng thã tiãp tuc quay âæåc næa, luc nay tay quay ván tiãp tuc quay se lam con
làn 4 bë ket vao khe chãm va sinh ra tæ ham. Khi quay ngæåc tay quay thç cam 5
lai âáy cac con làn 4 ra khoi chãm lam cho 2 va 1 quay theo va tám dán âæåc
náng lãn, chi tiãt gia cäng âæåc thao long.
d
Quan hã kêch thæåc: Giæa ban kênh con làn , kêch thæåc H cua cam 1 va
2
ban kênh R cua vong 3 co quan hã kêch thæåc våi nhau nhæ hçnh 7-4. Ta co :
d
⎛
⎝
⎞
⎠
AB = AO⋅Sinα = R − ⋅Sinα
⎜
⎟
2
115
d
2
⎛
⎝
⎞
⎟
Hoàc :
AB = BO⋅ tgα = H +
⋅ tgα
⎜
⎠
d
d
⎛
⎜
⎞
⎠
Do âo :
R − ⋅Cosα = H +
⎟
2
2
⎝
3
4
Va ta co :
α
2
(
R cosα − H
1+ cosα
d
)
A
O
B
d/2
d =
α
1
H = R cosα −
(
1+ cosα
)
H
2
Nãu α=70, cosα=0,993 thç d=0,9665R-1,0035H va
H=0,993R-0,9965d
Quyãt âënh træåc R va d räi tçm H, hoàc R va H
räi xac âënh ra d âãu âæåc ca.
Hçnh 7-4
7-5-2. Âä ga phay.
Khi thiãt kã âä ga phay cán chu y âiãu kiãn càt got khi phay la :
- Læc càt lån.
- Qua trçnh càt gian âoan nãn co xung læc gáy ra rung âäng trong hã thäng
cäng nghã may - ga - dao - chi tiãt. Vç váy kãt cáu cua âä ga phay cán âam bao
âu cæng væng, âàc biãt la bä phán thán va âã ga. Cå cáu kep chàt phai tao âu læc
kep chi tiãt, âu cæng væng va âàc biãt la phai co tênh tæ ham tät.
Kãt cáu cu thã cua cac âä ga phay thæång bao gäm cac bä phán sau :
- Cå cáu âënh vë phäi.
- Cå cáu kep chàt phäi.
- Then dán hæång âã âënh vë âä ga phay våi ban may phay (làp våi ranh
chæ T cua ban may).
- Cå cáu so dao phay gäm miãng ga dao va càn âãm.
- Cå cáu phán âä.
- Cå cáu chep hçnh.
Âä ga phay co nhiãu loai khac nhau, co thã phán loai nhæ sau :
- Phay mät chi tiãt va phay nhiãu chi tiãt âäng thåi.
- Tiãn dao thàng , tiãn dao vong, tiãn dao theo mät âæång cong chep hçnh.
- Thåi gian phu trung våi thåi gian may hoàc khäng trung (tæc la thåi gian
phu bàng khäng hoàc khac khäng ).
7-5-3. Âä ga tiãn.
Âä ga tiãn thæång âæåc bàt chàt våi truc chênh cua may tiãn nàm ngang va
co chuyãn âäng quay trong qua trçnh gia cäng chi tiãt, vç váy cán chu y yãu cáu
bao vã may, âam bao an toan khi co læc li tám xuát hiãn, chu y cán bàng âä ga
khi no quay theo truc chênh cua may tiãn. Kãt cáu näi âä ga våi truc chênh may
116
tiãn phai âu cæng væng va âam bao an toan khi thao tac, khäng âæåc co cac canh
sàc. Trong thæc tã âä ga tiãn co thã co cac dang sau :
- Âä ga näi våi truc chênh cua may tiãn: chi tiãt co chuyãn âäng quay theo
truc chênh, dung cu càt co chuyãn âäng tënh tiãn.
Âä ga làp trãn truc chênh co thã phán thanh :
+ Láy màt cän trong (cän mooc) cua truc chênh lam màt âënh vë cho âä ga,
con âon rut keo vã âuäi truc chênh. Nãu chi tiãt nho thç khäng cán âon rut.
+ Láy màt ngoai truc chênh (viãn tru hoàc cän) lam màt âënh vë cho âä ga:
Âä ga làp trãn truc chênh thæång la mám càp. Mám càp la loai âä ga van nàng
trang bë theo may.
- Âä ga chi tiãt gia cäng làp trãn säng træåt cua bàng may tiãn: chi tiãt gia
cäng co chuyãn âäng tënh tiãn, dung cu càt co chuyãn âäng quay theo truc chênh
cua may tiãn. Âä ga làp trãn säng træåt thæång la luy net, ban dao...
- Âä ga chi tiãt gia cäng âæåc làp trãn hai mui tám cua may tiãn, chi tiãt co
chuyãn âäng quay theo truc chênh cua may tiãn, vê du nhæ cac loai truc ga.
7-5-4. Âä ga mai .
Khi mai trë sä cua læc càt khäng lån làm. Kãt cáu cua âä ga mai phu thuäc
vao phæång phap mai .
- Mai phàng: mai cac chi tiãt dang häp, chi tiãt phàng co thã ga âàt træc
tiãp phäi trãn ban tæ; mai phàng cac chi tiãt dang truc, chi tiãt co hçnh dang phæc
tap phai dung âä ga âàt trãn ban tæ .
- Mai tron trong: co thã dung âä ga van nàng nhæ mám càp, âä ga chuyãn
dung (vê du nhæ âä ga mai lä banh ràng phai âënh vë vao vong làn cua banh ràng),
co thã co cå cáu phán âä.
- Mai tron ngoai: co thã dung mui tám âã âënh vë phäi, truyãn mä men
xoàn cho chi tiãt gia cäng bàng täc. Khi mai màt phæc tap (vê du mai ranh xoàn
trãn chi tiãt dang truc) kãt cáu âä ga mai phai co thãm cå cáu phán âä tao chuyãn
âäng phäi håp måi gia cäng âæåc ranh xoàn trãn may mai tron ngoai van nàng.
7-5-5. Âä ga chuät .
Khi gia cäng læc chuät rát lån, co thã låi dung âã kep chàt phäi. Chi tiãt gia
cäng khäng cán phai bàt chàt ma chè cán dæa vao màt âënh vë cua âä ga, chi tiãt
âæåc kep chàt nhå læc chuät. Phán âënh tám va dán hæång do bä phán dán hæång
cua dao chuät âam nhiãm.
Kãt cáu cua âä ga chuät thæång âån gian, chè bao gäm mät sä chi tiãt dang
bac, dang bêch lam cå cáu âënh vë phäi. Khi chuät ranh xoàn äc phai co bä phán
phán âä tao chuyãn âäng phäi håp (chuyãn âäng xoàn).
7-6. Tiãu chuán hoa va van nàng hoa cac trang bë cäng nghã.
117
7-6-1. Vai tro va y nghéa cua viãc tiãu chuán hoa va van nàng hoa cac
trang bë cäng nghã :
- Âap æng yãu cáu sæ dung. Do nhu cáu cac nganh cäng nghiãp noi chung
va chã tao may noi riãng, âoi hoi san phám phai luän âæåc cai tiãn sao cho phu
håp våi yãu cáu sæ dung. Trong âiãu kiãn âo nãu dung cac âä ga chuyãn dung âã
chã tao cac san phám la khäng co låi, phai thiãt kã va chã tao trang bë måi, do âo
qua trçnh chuán bë san xuát keo dai va khi chã tao xong khäng âap æng âáy âu
cac yãu cáu sæ dung.
- Âã giam chi phê va náng cao nàng suát lao âäng: biãn phap thæc hiãn tät
nhát la tiãu chuán hoa cac chi tiãt va cac cum cua âä ga. Do âo se giam båt khäi
læång cäng viãc thiãt kã, giam båt sä loai chi tiãt va tàng sä læång chi tiãt cung
mät loai, cung mät cå kêch thæåc.
- Giam gia thanh chã tao: Chi tiãt âæåc tiãu chuán hoa co thã chã tao thanh
loat lån hay chã tao táp trung, giam âæåc gia thanh chã tao.
Cac chi tiãt va cum tiãu chuán sau khi sæ dung trãn âä ga co thã thao, cát
va khi cán lai sæ dung chung âã làp thanh cac âä ga måi.
Mæc âä sæ dung cac chi tiãt tiãu chuán khi tiãt kã âä ga chuyãn dung co
thã lãn tåi 70%.
7-6-2. Phæång hæång va näi dung tiãu chuán hoa cac trang bë cäng nghã.
a. Phæång hæång.
Hiãn nay tiãu chuán hoa cac trang bë cäng nghã dæa vao cac phæång hæång
cå ban sau âáy :
- Tä håp hoa: xáy dæng cac kãt cáu trang bë thao làp âæåc gäm cac chi tiãt,
bä phán làp lán âæåc âa tiãu chuán hoa (TCH). Khi cac âä ga cu thã khäng dung
næa thç thao chung ra âã bao quan va se làp cac bä phán lai thanh âä ga måi cho
cac âåt tiãp.
- Van nàng hoa: xáy dæng cac kãt cáu trang bë co thã dung gia cäng cac chi
tiãt khac nhau ma khäng cán chuán bë træåc khi gia cäng hoàc bàng cach bä sung
thãm cac bä phán thay âäi khäng phæc tap.
- Chuyãn dung hoa: xáy dæng cac kãt cáu tang bë chuyãn dung co thã dung
âã gia cäng cac chi tiãt cung mät loai xac âënh nao âo .
Hã thäng cac trang bë cäng nghã TCH dæa trãn sæ phán loai cac chi tiãt va
cac bä phán cua nhæng chi tiãt gia cäng cå ban va âiãn hçnh hoa cäng nghã chã
tao chung.
b. Näi dung.
Näi dung cua viãc TCH trang bë hiãn nay bao gäm cac näi dung sau :
- Xac láp cå så lê thuyãt tä håp hoa, thäng nhát hoa va tiãu chuán hoa cac
bä phán trang bë cäng nghã.
118
- Tçm nhæng phæång phap va biãn phap håp lê hån nhàm âam bao chát
læång, âä tin cáy va âä bãn cao cua cac bä phán trang bë cäng nghã.
- Tä chæc san xuát cac trang bë âo va tä chæc sæ dung å cac nha may.
- Thê nghiãm cac trang bë tiãu chuán.
- Âao tao va bäi dæång âäi ngu can bä tiãu chuán hoa trang bë cäng nghã.
7-6-3. Cac giai âoan tiãu chuán hoa trang bë cäng nghã.
Âã tiãu chuán hoa trang bë cäng nghã træåc hãt la phai xac láp cac cum
âiãn hçnh cua cac trang bë chuyãn dung. Vê du cac cum âënh vë, kep chàt, dán
hæång, phán âä...Trong âo cac så âä âënh vë âiãn hçnh cua nhom chi tiãt gia
cäng, pham vi kêch thæåc cua chung la nhæng tai liãu ban âáu cå ban nhát. Viãc
nay liãn quan chàt che våi ván âã phán loai chi tiãt gia cäng. Viãc phán têch cac
nguyãn cäng âiãn hçnh co thã cho ta tháy ro sæ trung làp vã så âä âënh vë chi tiãt
gia cäng trong âä ga.
Khi xac láp cac cum âiãn hçnh, khäng chè nhçn vao hçnh dang hçnh hoc cua
chung giäng nhau nhæ trong phán loai chi tiãt, ma con xem chung co nhæng màt
lam chuán giäng nhau hay khäng âã kãt håp chung lai våi nhau.
Cac giai âoan tiãu chuán hoa âä ga :
- Giai âoan 1: Tiãu chuán hoa cac yãu tä kãt cáu va kêch thæåc. Âäi tæång
cua tiãu chuán hoa la cac day kêch thæåc cua cac bä phán, cum âä ga, xac âënh
khuän khä (kêch thæåc giåi han) cac yãu tä va kãt cáu (ren, then, then hoa..), xac
âënh chã âä làp ghep va dung sai cac chi tiãt cå så.
- Giai âoan 2: Tiãu chuán hoa cac chi tiãt cua âä ga chuyãn dung nhæ cac
chi tiãt âënh vë, kep chàt, thán âä ga, cæ kiãm tra vë trê cua dung cu, cac chi tiãt
cua dung cu phu va ca phäi liãu cua chung (âuc, ren...).
- Giai âoan 3: Må räng viãc tãu chuán hoa cac cum co chæc nàng khac
nhau nhæ: cum cå cáu sinh læc lep chàt (xy lanh khê nen, xy lanh mang, xy lanh
thuy læc, cå cáu thanh ràng- banh ràng...), cac cå cáu phu (phán âä, ban quay,
thanh âáy) va cac cå cáu khac.
7-6-4. Cac phæång hæång cå ban âã van nàng hoa va xac láp cac âä ga
âiãn hçnh.
Trong san xuát hang loat sæ dung cac âä ga van nàng biãn âäi rát co hiãu
qua, vç chung co thã tä håp nhiãu lán cac bä phán tiãu chuán mät cach nhanh
chong âã dung cho cac nguyãn cäng khac nhau. Âiãu âo cho phep ta co thã sæ
dung cac phæång phap gia cäng co nàng suát cao vao dang san xuát hang loat va
rut ngàn thåi gian chuán bë cac trang bë cäng nghã.
Co hai loai âä ga van nàng biãn âäi la :
(1).Âä ga van nàng làp ghep.
119
(2).Âä ga van nàng âiãu chènh.
7-7.Phán têch tênh kinh tã khi thiãt kã âä ga .
Trong qua trçnh thiãt kã âä ga hoàc cac trang bë cäng nghã khac cán xac
âënh hiãu qua kinh tã nãu sæ dung chung trong qua trçnh san xuát va chi phê chã
tao chung. Co nhiãu yãu tä anh hæång âãn viãc thiãt kã âä ga nhæ: kã hoach san
xuát, chát læång san phám, phæång an cäng nghã, tiãn âä thæc hiãn...
Hiãn nay viãc phán têch tênh kinh tã khi sæ dung âä ga co nhiãu phæång
phap khac nhau, å âáy ta chè nãu mät phæång phap, âo la so sanh hiãu qua kinh
tã khi sæ dung âä ga va khäng sæ dung âä ga .
7-7-1.Xac âënh hiãu qua kinh tã do trang bë cäng nghã (âä ga) mang lai.
Hiãu qua kinh tã khi sæ dung âä ga âæåc xac âënh bàng gia trë tiãt kiãm
âæåc trong mät âån vë thåi gian (âäng /nàm):
P=E1-E2
Trong âo: E1-chi phê san xuát nãu khäng dung âä ga.
E2- chi phê san xuát nãu dung âä ga.
Trong træång håp khäng kã âãn chi phê cä âënh (vát liãu, gia cäng, chi phê
phán xæång...) thç chi phê san xuát se la:
E1=L1+G1
Våi L1 chi phê vã læång va G1 la chi phê vã cäng nghã (kháu hao thiãt bë ..)
E2=L2+G2+Kdg
Våi Kdg-chi phê vã âä ga.
+ Chi phê vã læång :
L1=n ⋅ttc1⋅l1
Trong âo : n-san læång chi tiãt gia cäng nàm (chiãc/ nàm).
ttc- thåi gian gia cäng tæng chiãc (chiãc /phut).
l1- tiãn læång (âäng/phut), tuy theo bác thå cua cäng nhán.
L2=n⋅ttc2⋅l2+ z⋅tcbkt⋅l2
Trong âo: z- sä loai chi tiãt gia cäng (loat/nàm).
tcbkt- thåi gian chuán bë va kãt thuc nguyãn cäng cho mät loat
chi tiãt gia cäng (phut/loat), âo la thåi gian làp, âiãu chènh va thao âä ga.
+ Chi phê vã cäng nghã: âæåc xac âënh theo tè lã phán % cua chi phê vã
læång L1 va L2:
G1=P1⋅L1 va G2=P2⋅L2
Våi P1 va P2 tênh theo %.
+ Chi phê âä ga : bao gäm chi phê thiãt kã , chã tao va bao dæång, sæa chæa:
Kdg=Ktk+Kct+Ksc
Gia trë tiãt kiãm âæåc hang nàm nãu sæ dung âä ga la:
120
P=E1-E2
P=L1+G1-(L2+G2+Kdg)
Ta tháy ràng chi phê san xuát la mät âai læång phu thuäc vao gia trë n (sä
læång chi tiãt gia cäng), nghéa la Ei=f(n).
Khi sæ dung âä ga cán chu y san læång giåi han nG. Gia trë nG æng våi
E1
Ei
træång håp gia trë tiãt kiãm hang nàm P=0,
nghéa la E1=E2.
M
San læång giåi han nG se la :
E2
E1=E2
z ⋅ tcbkt
(
1+ P2
)
+ Kdg
1+ P2
B
nG =
ttc1 ⋅l1 ⋅
Tæ âä thë hçnh 7-5, ta co :
B = z ⋅ tcbkt 1+ P2 + Kdg
(
1+ P
)
− ttc2 ⋅l2
(
)
1
nG
n
(
)
Hçnh 7-5:Quan hã giæa chi
phê san xuát va san læång
Tai âiãm M ta co E1=E2, nghéa la E=0.
Tæ âo ta co thã kãt luán:
(1).Nãu n<nG, khäng nãn dung âä ga vç nãu sæ dung thç se chëu phê tän cao.
(2). Nãu n>nG, nãn dung âä ga vç nãu sæ dung âä ga thç chi phê san xuát se
êt hån, hoàc êt nhát cung co låi vã màt rut ngàn thåi gian gia cäng, âæa nàng suát
lãn cao hån.
7-7-2.Xac âënh chi phê thiãt kã va chã tao trang bë cäng nghã.
Chi phê thiãt kã va chã tao âä ga âæåc xac âënh theo khäi læång lao âäng
thiãt kã va chã tao âä ga thæc tã. Khi thiãt kã cán tham khao cac thäng sä: mæc
âä phæc tap, täng sä cac chi tiãt, kêch thæåc täng thã, kiãu loai thán âä ga, kiãu
loai cå cáu kep chàt, sä læång cac chi tiãt chã tao træ sä læång chi tiãt tiãu chuán
co thã mua ngoai.
Chi phê toan bä cho mät âä ga bao gäm:
Kdg = Ktk + Kct + Kvl
- Chi phê thiãt kã :
Chi phê thiãt kã bao gäm cac thanh phán sau :
Ktk = KT0 + KI + Kkt
Våi KT0-chi phê phat thao va xáy dæng kãt cáu âä ga.
KI- chi phê can in ban ve âä ga .
Kkt- chi phê kiãm tra ban ve âä ga.
- Chi phê chã tao âä ga .
Chi phê chã tao âä ga (gia cäng va làp rap) âæåc xac âënh trãn cå så thåi
gian gia cäng va làp rap âä ga. Thåi gian chã tao âä ga âæåc xac âënh theo mæc
âä phæc tap vã kãt cáu cua âä ga cu thã.
121
122
16 trang
05/05/2022
2660
Bạn đang xem tài liệu "Giáo trình Đồ gá gia công cơ khí - Chương 7: Trình tự thiết kế đồ gá chuyên dùng gia công cắt gọt", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- giao_trinh_do_ga_gia_cong_co_khi_chuong_7_trinh_tu_thiet_ke.pdf
