Tài liệu học tập Marketing dịch vụ (Phần 1)
BỘ CÔNG THƯƠNG
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ KỸ THUẬT CÔNG NGHIỆP
KHOA QUẢN TRỊ KINH DOANH
----------------
TÀI LIỆU HỌC TẬP
MARKETING DỊCH VỤ
(Tài liệu lưu hành nội bộ)
ĐỐI TƯỢNG: SV TRÌNH ĐỘ ĐẠI HỌC, CAO ĐẲNG
NGÀNH ĐÀO TẠO: QUẢN TRỊ KINH DOANH
Hà Nội – 2019
1
MỤC LỤC
MỤC LỤC………………………………………………………………………...2
DANH MỤC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ………………………………...6
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT……………………………………….……………7
LỜI GIỚI THIỆU………………………………………………………………...8
1.1.1 Bản chất của dịch vụ......................................................................................10
1.1.2. Hệ thống sản xuất, cung ứng dịch vụ ...........................................................14
1.1.3. Phân loại dịch vụ ..........................................................................................17
1.2.1 Nhận thức về marketing dịch vụ ...................................................................19
1.2.2 Bản chất hoạt động marketing dịch vụ..........................................................22
2.3.1. Nghiên cứu định tính .....................................................................................35
2.3.3. Nguồn thông tin Marketing............................................................................35
2.3.4. Các phương pháp thu thập thông tin ..............................................................36
2.3.4. Phân tích thông tin.........................................................................................37
2.4.1. Quá trình quyết định mua dịch vụ:.................................................................37
2.4.2. Nghiên cứu “nhóm ra quyết định” .................................................................38
2.4.3. Nghiên cứu tập lựa chọn của khách hàng.......................................................39
2.4.4. Mô hình hành vi của người mua ....................................................................39
2.4.5. Hành vi mua của cá nhân và của tổ chức .......................................................40
2
3.1.1 Khái niệm ......................................................................................................44
3.2.1 Mức độ tham gia của khách hàng..................................................................47
đồng bộ hóa dịch vụ ...............................................................................................51
3.3.2 Quản trị mối quan hệ với khách hàng ...........................................................52
4.1 ĐỊNH VỊ DỊCH VỤ ................................................................................. 62
4.1.1 Khái niệm định vị dịch vụ .............................................................................62
4.1.2 Thực hiện định vị dịch vụ..............................................................................62
4.1.3 Định vị và cấu trúc dịch vụ ...........................................................................65
4.1.4 Quá trình xác định vị trí dịch vụ....................................................................69
4.2.1 Khái niệm và vai trꢀ của chất lượng dịch vụ.................................................72
4.2.2 Nghiên cứu chất lượng dịch vụ .....................................................................75
5.1 SẢN PHẨM DỊCH VỤ ............................................................................ 87
5.1.1 Nhꢁng quyết định cơ bản về dịch vụ.............................................................87
3
5.2. GIÁ DỊCH VỤ........................................................................................ 94
5.2.2 Nhꢁng quyết định về giá trong dịch vụ.........................................................96
5.2.3 Một số phương pháp định giá dịch vụ.........................................................100
6.1.1 Kênh phân phối trong dịch vụ .....................................................................104
6.2.1. Quảng cáo...................................................................................................112
6.2.2. Marketing trực tiếp.....................................................................................116
6.2.3 Xúc tiến bán.................................................................................................119
6.2.4. Quan hệ công chúng...................................................................................123
của hoạt động cung ứng dịch vụ...........................................................................129
..............................................................................................................................132
7.3.2 Tuyển dụng và đào tạo nhân sự...................................................................137
HÀNG.......................................................................................................... 144
8.1.1. Khái niệm quá trình dịch vụ.......................................................................144
8.1.2 Thiết kế quá trình dịch vụ............................................................................144
4
DANH MỤC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ
Hình 1.1: Mối quan hệ giꢁa các yếu tố trong hệ thống cung ứng dịch vụ Trang 15
Hình 1.2: Hệ thống cung cấp dịch vụ kiểu 1
Trang 16
Trang 16
Trang 16
Trang 18
Trang 22
Trang 31
Trang 36
Trang 37
Trang 40
Trang 45
Trang 49
Trang 64
Trang 76
Trang 79
Trang 80
Trang 88
Trang 106
Trang 116
Trang 130
Trang 131
Trang 145
Trang 146
Trang 147
Trang 150
Hình 1.3: Hệ thống cung cấp dịch vụ kiểu 2
Hình 1.4: Hệ thống cung cấp dịch vụ kiểu 3
Bảng 1.1: Phân loại dịch vụ theo đối tượng trực tiếp của DV
Hình 1.5: Mô hình kiềng ba chân trong marketing dịch vụ
Hình 2.1: Hệ thống thông tin Marketing
Hình 2.2: Cấu trúc của nguồn thông tin nghiên cứu Marketing
Hình 2.3: Các giai đoạn của quá trình quyết định mua
Hình 2.4: Mô hình hành vi người tiêu dùng
Hình 3.1: Quá trình tiếp xúc dịch vụ và trải nghiệm dịch vụ
Bảng 3.1: Mức độ tham gia của khách hàng ở các dịch vụ khác nhau
Hình 4.1: Chuỗi giá trị dịch vụ
Hình 4.2: Mô hình năm khoảng cách chất lượng dịch vu
Hình 4.3: Mô hình đánh giá chất lượng kỹ thuật/chức năng
Hình 4.4: Mô hình tổng hợp chất lượng dịch vụ
Hình 5.1: Các cấp độ dich vụ
Hình 6.1: Mô hình hệ thống phân phối
Hình 6.2: Mô hình hệ thống phân phối
Hình 7.1: Mô hình chuỗi dịch vụ - lợi nhuận
Hình 7.2: Mô hình sự hài lòng của khách hàng
Sơ đồ 8.1: Quá trình mô hình hoá dịch vụ trong thiết kế
Bảng 8.1: Mô hình ban đầu quá trình dịch vụ nhà hàng
Bảng 8.2: Mô hình tối ưu quá trình dịch vụ nhà hàng
Bảng 8.3: Dịch vụ khách hàng trong ba giai đoạn
6
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
DN
Doanh nghiệp
Dịch vụ
DV
HĐ
Hoạt động
Khách hàng
KH
BC-VL
QTNNL
Bưu chính viễn thông
Quản trị nguồn nhân lực
7
Lời giới thiệu
Ngày nay, với sự phát triển như vũ bão của công nghệ thông tin thì ngành dịch vụ
cũng đang phát triển rất mạnh mẽ, điều đó đã, đang và sẽ tạo ra miếng bánh thị trường rất
lớn cho các nhà cung cấp dịch vụ. Chính vì lẽ đó, các nhà cung cấp dịch vụ phải điều chỉnh
sản phẩm và dịch vụ của mình sao cho phù hợp với nhu cầu của khách hàng; định giá sản
phẩm tương xứng; thực hiện phân phối qua các kênh thuận tiện và có hoạt động xúc tiến –
truyền thông tích cực đến khách hàng. Nhꢁng thành viên mới gia nhập thị trường nên có
xu hướng định vị dịch vụ tập trung vào thu hút nhꢁng phân đoạn thị trường cụ thể thông
qua việc định giá, các nỗ lực truyền thông và chuyển giao dịch vụ quan trọng hơn là nỗ lực
trở thành “mọi thứ cho mọi người”. Nhưng vấn đề đặt ra là người ta không thể đơn thuần
chuyển các kỹ năng marketing được phát triển trong lĩnh vực sản xuất sang các tổ chức
cung ứng dịch vụ vì marketing trong lĩnh vực dịch vụ có một số khác biệt quan trọng với
nhꢁng nhiệm vụ này trong lĩnh vực sản xuất. Chính vì lẽ đó, học tập và nghiên cứu về
marketing trong lĩnh vực dịch vụ là việc làm hết sức thiết thực và có ý nghĩa cho sinh viên
ngành quản trị kinh doanh cũng như cho nhꢁng người đọc có quan tâm đến vấn đề này.
Để đáp ứng nhu cầu học tập và nghiên cứu, đồng thời theo sự phân công của Nhà
trường, chúng tôi biên soạn tài liệu học tập “Marketing dịch vụ” này nhằm cung cấp cho
người học nhꢁng kiến thức nền tảng và chuyên sâu về dịch vụ và marketing trong lĩnh vực
dịch vụ. Tài liệu học tập được xây dựng theo đề cương đã được phê duyệt với các nội dung
như sau:
Chương 1: Tổng quan về dịch vụ, marketing dịch vụ
Chương 2: Nghiên cứu marketing trong doanh nghiệp dịch vụ
Chương 3: Giao tiếp dịch vụ
Chương 4: Định vị và chất lượng dịch vụ
Chương 5: Sản phẩm dịch vụ và Giá dịch vụ
Chương 6: Giá dịch vụ và hệ thống phân phối trong dịch vụ
Chương 7: Yếu tố con người trong dịch vụ
Chương 8: Thiết kế quá trình dịch vụ và dịch vụ khách hàng
Thành viên nhóm biên soạn gồm TS. Nguyễn Thị Phương, TS Đoàn Kim Thêu, ThS
Trần Thọ Khải, ThS Vũ Thị Kim Thanh, ThS Nguyễn Thị Minh Hương, ThS Trần Việt
Dũng (Chủ biên ), ThS Nguyễn Viết Bình. Để hoàn thành tài liệu học tập nhóm biên soạn
đã nhận được rất nhiều sự hỗ trợ, động viên từ phía Ban Giám hiệu Trường Đại học Kinh
8
tế Kỹ thuật Công nghiệp, Ban Chủ nhiệm Khoa Quản trị kinh doanh và đặc biệt là các ý
kiến đóng góp khoa học về nội dung của các thầy cô trong Khoa Quản trị kinh doanh . Mặc
dù đã có nhiều cố gắng trong quá trình biên soạn, song tài liệu học tập này không thể tránh
khỏi nhꢁng thiếu sót và hạn chế nhất định. Rất mong nhận được nhiều ý kiến đóng góp từ
người đọc để hoàn thiện tài liệu này hơn nꢁa.
Xin trân trọng cảm ơn!
9
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ DỊCH VỤ, MARKETING DICH VỤ
MỤC ĐÍCH CHƯƠNG
Sau khi học xong chương này, sinh viên cần nắm được các vấn đề cơ bản sau đây:
-
-
-
Tầm quan trọng của Marketing dịch vụ
Phân biệt sự khác nhau giꢁa hàng hóa và dịch vụ
Về các đặc tính của dịch vụ và các ngụ ý marketing cho các doanh nghiệp
kinh doanh dịch vụ
-
Quá trình cung cấp dịch vụ và hành vi của khách hàng trong tiêu dùng dịch
vụ
-
Các cấu phần của Marketing - Mix trong doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ.
NỘI DUNG CHƯƠNG
1.1 KHÁI QUÁT VỀ DỊCH VỤ
1.1.1 Bản chất của dịch vụ
1.1.1.1. Khái niệm
Các sản phẩm nói chung, bao gồm cả hàng hóa vật chất và dịch vụ đều đem lại lợi
ích cho khách hàng, nhꢁng người mua và sử dụng chúng. Với hàng hóa vật chất, lợi ích
đến từ việc sở hꢁu các vật hꢁu hình, cꢀn ở dịch vụ, lợi ích được tạo ra bởi các hoạt động
và sự thực hiện dịch vụ. Sự tăng trưởng không ngừng của ngành dịch vụ đã thu hút mối
quan tâm quan tâm nghiên cứu của nhiều học giả. Nhiều học giả đã phát triển các định
nghĩa khác nhau về dịch vụ, tuy nhiên với sự đa dạng của dịch vụ dẫn đến khó có thể tìm
thấy một định nghĩa nhất quán mà theo đó có thể áp dụng cho toàn bộ dịch vụ. Hầu hết các
định nghĩa tập trung vào việc cho rằng bản chất của dịch vụ là mang tính vô hình và thường
không dẫn đến sở hꢁu bất cứ yếu tố nào của quá trình tạo ra các trải nghiệm dịch vụ.
“Theo A.Payne (1993) cho rằng dịch vụ là bất cứ một hoạt động hoặc một sự thực
hiện hoặc trải nghiệm mà một bên có thể cung cấp cho bên kia, mang tính vô hình và
thường là không dẫn đến sự sở hữu bất cứ yếu tố nào của quá trình tạo ra hoạt động/ sự
trải nghiệm dịch vụ.”
“Trong nghiên cứu của Ch.Lovelock và J.Wirtz (2001) dịch vụ được định nghĩa là
những hoạt động kinh tế được một bên chào bán cho bên kia đem lại những kết quả mong
muốn cho bản thân người nhận hoặc cho những vật, những tài sản của chủ sử dụng”. Các
khách hàng mua dịch vụ mong muốn đạt được lợi ích từ việc tiếp cận với lao động, nhꢁng
kỹ năng chuyên nghiệp, cơ sở mạng lưới, hệ thống cung cấp, nhưng thường không nắm
quyền sở hꢁu với bất cứ thành phần vật chất nào có liên quan.
Trong tài liệu này chúng tôi sử dụng khái niệm của Kotler và Armstrong (2010)
định nghĩa dịch vụ là “một hoạt động hay một lợi ích mà một bên có thể cung cấp cho bên
10
kia, trong đó nó có tính vô hình và không dẫn đến sự chuyển giao sở hữu nào cả”.
Thực tế, ngày nay khó có thể phân biệt dịch vụ với hàng hoá, vì khi mua một hàng
hoá thường người mua cũng nhận được lợi ích của một số dịch vụ hỗ trợ kèm theo. Tương
tự, một dịch vụ thường được kèm theo một hàng hoá hꢁu hình làm cho dịch vụ tăng thêm
giá trị. Bản thân chiếc taxi không phải là dịch vụ mà việc giúp hành khách di chuyển bằng
chiếc taxi đó mới là dịch vụ. Đó là cách mà người ta đem một sản phẩm/ nhãn hiệu đến
cho khách hàng, hoặc đó là cách mà người ta sử dụng nhꢁng sản phẩm vật chất để đem lại
cho khách hàng một sự trải nghiệm.
1.1.1.2. Các đặc trưng phân biệt của dịch vụ
DV thuần túy có các đặc trưng phân biệt so với hàng hóa thuần túy. Đó là các đặc
trưng: tính vô hình, tính không tách rời giꢁa cung cấp hàng hóa và sử dụng dịch vụ, tính
không đồng đều về chất lượng, tính không dự trꢁ được, tính không chuyển đổi sở hꢁu.
Dịch vụ có các đặc trưng cơ bản sau
Thứ nhất dịch vụ mang tính vô hình
Hàng hóa có hình dáng kích thước, màu sắc, thậm chí cả mùi vị. Khách hàng có thể
tự xem xét đánh giá xem có phù hợp với nhu cầu của mình không. Ngược lại, DV mang
tính vô hình làm cho các giác quan của khách hàng không thể nhận biết được trước khi
mua hàng, đây chính là một khó khăn lớn khi bán một DV so với bán hàng hóa hꢁu hình.
Vì khách hàng khó thử dịch vụ trước khi mua, khó nhận biết được chất lượng dịch vụ, khó
lựa chọn dịch vụ, nhà cung cấp khó quảng cáo về dịch vụ. Do vậy dịch vụ khó bán hơn
hàng hóa.
Tác động của tính vô hình đến khách hàng:
- Khách hàng khó hình dung ra dịch vụ
- Khách hàng khó thử trước khi mua dịch vụ
- Khách hàng khó đánh giá chất lượng
- Có thể thông qua thương hiệu giá cả để đánh giá chất lượng dịch vụ
- Tìm kiếm tư vấn của người quen người bán hàng
Doanh nghiệp nên Marketing dịch vụ như thế nào khi đối mặt với đặc tính này của
dịch vụ:
- Tăng cường sử dụng các yếu tố hꢁu hình trong bán hàng để tác động đến tâm lý
khách hàng
- Tăng cường xây dựng và duy trì các mối quan hệ thân thiện với khách hàng
- Tăng cường thông tin tư vấn cho khách hàng lựa chọn
- Tuyển chọn duy trì đội ngũ bán hàng có tư chất
- Xây dựng hình ảnh uy tín thương hiệu tốt
11
Thứ hai, tính không tách rời giữa cung cấp và tiêu dùng dịch vụ
Hàng hóa được sản xuất tại một nơi rồi vận chuyển đến nơi có nhu cầu. Khi ra khỏi
dây chuyền sản xuất thì hàng hóa đã hoàn chỉnh. Do đó nhà sản xuất có thể đạt tính hiệu
quả theo quy mô do sản xuất tập trung, hàng loạt, và quản lý chất lượng sản phẩm tập trung.
Nhà sản xuất cũng có thể sản xuất khi nào thuận tiện rồi đem cất vào kho và đem bán khi
có nhu cầu. Do vậy họ dễ thực hiện cân đối cung cầu. Nhưng quá trình cung cấp dịch vụ
và hưởng thụ dịch vụ xảy ra đồng thời. Người cung cấp dịch vụ và khách hàng phải tiếp
xúc với nhau để cung cấp và tiêu dùng dịch vụ tại các địa điểm và thời gian phù hợp cho
hai bên. Đối với một số các dịch vụ, khách hàng phải có mặt trong suốt quá trình cung cấp
dịch vụ.
Ví dụ: bác sỹ không thể khám bệnh nếu bệnh nhân vắng mặt
Tác động đến khách hàng như thế nào?
- Khách hàng phải ó mặt để hưởng thụ dịch vụ
- Khách hàng phải đến địa điểm cung cấp dịch vụ
- Chịu ảnh hưởng bởi quá trình cung cấp dịch vụ, thái độ của người cung cấp dịch
vụ và môi trường xảy ra quá trình cung cấp
Tác động đến doanh nghiệp như thế nào?
- Khó đạt được tính kinh tế theo quy mô
- Khó đạt được sự đồng đều về chất lượng (phụ thuộc vào nhân viên cung cấp dịch
vụ)
- Khó cân bằng giꢁa cung và cầu dịch vụ
- Mối quan hệ giꢁa khách hàng và người cung cấp dịch vụ có ảnh hưởng lớn đến sự
cảm nhận của khách hàng về chất lượng dịch vụ
Doanh nghiệp nên Marketing dịch vụ như thế nào khi đối mặt với đặc tính này của
dịch vụ?
- Sử dụng mạng lưới đại lý để tiếp cận khách hàng
- Sử dụng các phương tiện viễn thông hiện đại: đào tạo từ xa, y tế từ xa
- Có chính sách quản lý nhân sự riêng (đặc biệt đối với đội ngũ nhꢁng người thường
xuyên tiếp xúc với khách hàng)
- Xây dựng mối quan hệ thân thiện gắn bó với khách hàng
Thứ ba, tính không đồng đều về chất lượng
Dịch vụ không thể được cung cấp hàng loạt, tập trung như sản xuất hàng hóa. Do
vậy nhà cung cấp khó kiểm tra chất lượng theo một tiêu chuẩn thống nhất, mặt khác sự
cảm nhận của khách hàng về chất lượng dịch vụ lại chịu tác động mạnh bởi kỹ năng, thái
12
độ của người cung cấp dịch vụ. Sức khỏe, sự nhiệt tình của nhân viên cung cấp dịch vụ vào
buổi sáng và buổi chiều có thể khác nhau. Do vậy khó có thể đạt được sự đồng đều về chất
lượng DV ngay trong một ngày. Dv càng nhiều người phục vụ thì càng khó đảm bảo tính
đồng đều về chất lượng.
Doanh nghiệp nên Marketing như thế nào khi đối mặt với đặc tính này của dịch vụ?
Để khắc phục nhược điểm này, doanh nghiệp có thể thực hiện cơ giới hoá, tự động
hoá trong khâu cung cấp DV, đồng thời có chính sách quản lý nhân sự đặc thù đối với các
nhân viên cung cấp DV. Tuy nhiên, việc tiếp xúc với nhân viên cung cấp DV lịch sự, niềm
nở cũng là một yếu tố hấp dẫn khách hàng. Mặt khác, không phải bất kỳ DV nào cũng có
thể tự động hoá quá trình cung cấp được.
Thứ tư, tính không dự trữ được
Dịch vụ chỉ tồn tại vào thời gian mà nó được cung cấp. Do vậy, DV không thể sản
xuất hàng loạt để cất vào kho dự trꢁ, khi có nhu cầu thị trường thì đem ra bán.
Ví dụ: Một máy bay cất cánh đúng giờ với một nửa số ghế bỏ trống sẽ chịu lỗ chứ
không thể để các chỗ trống đó lại bán vào các giờ khác khi có đông hành khách có nhu cầu
bay tuyến đường bay đó.
Một tổng đài điện thoại vẫn phải hoạt động khi không có cuộc gọi nào vào các giờ
nhàn rỗi, nhưng công ty vẫn phải tính khấu hao, tính chi phí điện và nhân công trực để vận
hành tổng đài…Đặc tính này sẽ ảnh hưởng đến các chính sách của Marketing DV như
chính sách giá cước thay đổi theo thời gian, mùa vụ. …
Doanh nghiệp nên Marketing như thế nào khi đối mặt với đặc tính này của dịch vụ?
-
-
-
-
-
-
Thường xuyên theo dõi mức độ hài lòng của khách hàng
Chú trọng công tác quản lý chất lượng
Áp dụng cơ chế sử dụng lao động linh hoạt
Áp dụng chính sách giá phân biệt theo thời gian
Dự báo nhu cầu chính xác
Cung cấp các phương tiện tự phục vụ
-
Áp dụng hệ thống đăng ký chỗ trước.
Thứ năm, tính không chuyển quyền sở hữu được
- Khi mua một hàng hóa khách hàng được chuyển quyền sở hꢁu và trở thành chủ sở
hꢁu hàng hóa mình đã mua. Khi mua DV thì khách hàng chỉ được chuyển quyền sử dụng
dịch vụ, được hưởng lợi ích mà DV mang lại trong thời gian nhất định mà thôi.
- Đặc tính này ảnh hưởng đến chính sách phân phối trong marketing dịch vụ, trong
đó người bán buôn bán lẻ không được chuyển quyền sở hꢁu. Họ đơn thuần chỉ là người
13
tham gia vào quá trình cung cấp dịch vụ, và tất nhiên họ có ảnh hưởng đến chất lượng dịch
vụ.
1.1.2. Hệ thống sản xuất, cung ứng dịch vụ
1.1.2.1. Khái niệm
Hệ thống sản xuất cung ứng dịch vụ bao gồm các yếu tố về vật chất và con người,
được tổ chức chặt chẽ theo một hệ thống phối hợp hướng tới khách hàng nhằm bảo đảm
thực hiện quá trình sản xuất và tiêu dùng dịch vụ một cách có hiệu quả.
1.1.2.2. Đặc trưng
Để cung cấp dịch vụ cho khách hàng, doanh nghiệp dịch vụ phải xây dựng một hệ
thống cung cấp dịch vụ. Trong sản xuất hàng hóa, ta có các khái niệm như: product-sản
phẩm, production – quá trình tạo ra sản phẩm. Trong cung cấp dịch vụ chúng ta cũng có
khái niệm tương tự: serve- phục vụ, service-dịch vụ và servuction- quá trình tạo ra dịch vụ.
Do vậy, chúng ta sẽ gọi hệ thống cung cấp dịch vụ là một hệ thống servuction.
Các yếu tố của hệ thống:
Hệ thống bao gồm các yếu tố cơ bản sau đây:
+ Khách hàng: là người hưởng dịch vụ, là yếu tố quan trọng nhất trong hệ thống.
+ Cơ sở vật chất: bao gồm
-
Các trang thiết bị cần thiết cho dịch vụ, nếu thiếu nó thì việc cung cấp dịch
vụ sẽ không được thực hiện. Ví dụ máy móc thiết bị, phòng giao dịch…
- Môi trường vật chất: bao gồm tất cả các yếu tố vật chất, địa điểm diễn ra hoạt động
dịch vụ, giao dịch với khách hàng. Môi trường vật chất hình thành nên tâm lý, cảm nhận
của khách hàng khi tiêu thụ dịch vụ.
+ Nhân viên phục vụ:
Bao gồm nhꢁng nhân viên tiếp xúc trực tiếp với khách hàng, nhꢁng nhân viên phục
vụ gián tiếp và cán bộ quản lý. Nhꢁng nhân viên phục vụ trực tiếp chính là cầu nối giꢁa
doanh nghiệp và khách hàng, họ thay mặt doanh nghiệp để phục vụ khách hàng.
+ Dịch vụ:
Là mục tiêu của hệ thống và đồng thời là kết quả đầu ra của hệ thống. Dịch vụ được
quyết định bởi kịch bản đã vạch ra của dịch vụ.
+ Tổ chức nội bộ trong doanh nghiệp dịch vụ:
Hệ thống này là vô hình, tức là khách hàng thường không nhìn thấy, tuy nhiên có
vai trò quan trọng trong việc cung cấp dịch vụ. Tổ chức nội bộ bao gồm các chức năng như
quản trị nhân sự, quản trị hành chính, quản trị marketing, quản trị sản xuất…và các bộ phận
khác tùy theo doanh nghiệp. Hệ thống tổ chức nội bộ doanh nghiệp quyết định quá trình
hoạt động sáng tạo để cung cấp dịch vụ của cả hệ thống Servuction.
14
+ Các khách hàng khác:
Các khách hàng đang sử dụng cùng nhau dịch vụ có tác động qua lại lẫn nhau, có
nhꢁng tác động tích cực, có nhꢁng tác động tiêu cực. Các mối quan hệ giꢁa các yếu tố cấu
thành trong hệ thống servuction của một doanh nghiệp cung cấp dịch vụ.
Cơ sở vật chất
Tổ
chức
nội bộ
doanh
nghiệp
Dịch
vụ
Khách
hàng
Nhân viên
phục vụ
Hình 1.1: Mối quan hệ giữa các yếu tố trong hệ thống cung ứng dịch vụ
Đó là các mối quan hệ sau:
-
-
-
-
Quan hệ giꢁa khách hàng và nhân viên
Quan hệ giꢁa khách hàng và cơ sở vật chất
Quan hệ giꢁa khách hàng và khách hàng
Các quan hệ nội bộ trong doanh nghiệp
Một số hệ thống servuction cơ bản
a. Hệ thống kiểu 1:
Trong hệ thống kiểu 1 có ba yếu tố: nhân viên phục vụ, người tiêu dùng dịch vụ và
bản thân dịch vụ, do vậy xuất hiện ba mối quan hệ: cả người cung cấp dịch vụ và người sử
dụng dịch vụ đều có vài trò tích cực, có tác động qua lại lẫn nhau, ảnh hưởng đến nhận
thức tình cảm của nhau.
Ví dụ: dịch vụ tư vấn, dạy học...
15
Khách hàng
Nhân viên phục vụ
Dịch vụ
Doanh nghiệp dịch vụ
Hình 1.2: Hệ thống cung cấp dịch vụ kiểu 1
Hệ thống kiểu 2:
Trong hệ thống này có ba yếu tố tham gia: cơ sở vật chất, người sử dụng dịch vụ,
và dịch vụ.
b.
Khách hàng
Cơ sở vật chất
Dịch vụ
Doanh nghiệp dịch vụ
Hình 1.3: Hệ thống cung cấp dịch vụ kiểu 2
Hệ thống kiểu 3
c.
Hệ thống kiểu 3 là sự kết hợp của hai kiểu hệ thống trên, hệ thống kiểu 3 có bốn yếu
tố bao gồm nhân viên phục vụ, cơ sở vật chất, khách hàng và dịch vụ.
Khách hàng
Cơ sở vật chất
Nhân viên phục vụ
Dịch vụ
Hình 1.4: Hệ thống cung cấp dịch vụ kiểu 3
16
Trong hệ thống kiểu 3, các yếu tố sau đây có ảnh hưởng đến kết quả của hệ thống,
tức là ảnh hưởng đến chất lượng dịch vụ:
- Khả năng của thiết bị cung cấp so với sự mong đợi (kỳ vọng) của nhân viên phục
vụ và của khách hàng.
- Cách thức người cung cấp dịch vụ sử dụng các thiết bị cung cấp dịch vụ
- Mối quan hệ giꢁa khách hàng và nhân viên cung cấp dịch vụ
- Môi trường cung cấp dịch vụ
1.1.3. Phân loại dịch vụ
1.1.3.1. Phân loại theo vai trò của dịch vụ trong sản phẩm cung cấp cho khách
hàng
Ngày nay hầu hết các sản phẩm cung cấp cho khách hàng đều bao gồm hai thành
phần cấu thành là hàng hóa và dịch vụ tùy vào vai trò của yếu tố dịch vụ mà ta có thể chia
DV thành hai loại chính là:
+ DV thuần túy: là loại DV có vai trò cốt lõi trong sản phẩm cung cấp cho khách
hàng, không có hoặc hầu như không có sự tham gia của hàng hóa hꢁu hình kèm theo.
Ví dụ:
-
-
-
DV bảo hiểm
DV đào tạo
DV tư vấn pháp luật
+ DV bổ sung thêm:
DV bổ sung thêm là các DV cung cấp thêm cho khách hàng, làm tăng thêm lợi ích
cho khách hàng, tăng khả năng cạnh tranh cho nhà cung cấp dịch vụ.
Ví dụ:
- DV tư vấn cho khách hàng lựa chọn khi bán hàng
- DV khách hàng
1.1.3.2. Phân loại theo đối tượng trực tiếp của DV
17
Đối tượng nhận dịch vụ
Các DV danh cho cơ thể con
Các DV dành cho tài sản của con
người
người
Chăm sóc sức khỏe
Chuyên chở khách
Chuyên chở hàng hóa
Sửa chꢁa công nghiệp
DV gia đình
DV thẩm mỹ
Khách sạn nhà hàng
Xây dựng, bưu chính
Các DV dành cho tinh thần của
Các DV dành cho quyền sở hữu
con người
của con người
Giáo dục
Ngân hàng
Thông tin liên lạc
Phát thanh truyền hình
Giải trí
Tiết kiệm
Bảo hiểm
Kế toán
Du lịch
Pháp luật
Bảng 1.1: Phân loại dịch vụ theo đối tượng trực tiếp của DV
1.1.3.3. Phân loại theo mức độ hữu hình của sản phẩm cung cấp cho khách hàng
- Nhꢁng vật phẩm hꢁu hình kèm theo cung cấp cho khách hàng
- Môi trường vật lý trong đó quá trình tiêu dùng dịch vụ xảy ra (nơi chốn, trang thiết
bị, người cung cấp dịch vụ)
- Các yếu tố hꢁu hình khác hiện diện trong quá trình cung cấp dịch vụ
Ví dụ: dịch vụ ăn uống bao gồm thức ăn là các vật phẩm cung cấp cho thực khách.
Đây là loại sản phẩm hỗn hợp cả yếu tố vô hình và hꢁu hình. Do vậy cần sử dụng lợi thế
của yếu tố hꢁu hình để tác động tích cực đến tâm lý khách hàng. Môi trường vật lý ở đây
18
là phꢀng ăn, dụng cụ ăn uống, sự sạch sẽ, trang phục thái độ làm việc của nhân viên phục
vụ, âm nhạc…Yếu tố môi trường cũng tác động tích cực tới tâm lý của thực khách.
1.1.3.4. Phân loại theo mức độ sử dụng lao động cung cấp dịch vụ
Có các DV cần nhiều lao động cung cấp DV như ca nhạc, bưu chính, tế, giáo dục;
ngược lại có các DV có thể dùng máy móc thiết bị để cung cấp DV cho khách hàng hàng
ngày như bán vé tự động , rút tiền tự động,
1.1.3.5. Phân loại theo tần suất mua và sử dụng
Có nhꢁng dịch vụ được tiêu dùng thường xuyên nhanh chóng, thường là có giá trị
thấp, người tiêu dùng hầu như không cân nhắc khi mua. Ví dụ: dịch vụ ô tô buýt công cộng.
Ngược lại có nhꢁng dịch vụ mua không thường xuyên, có giá trị, quá trình mua kéo dài và
được cân nhắc cẩn thận. Ví dụ: dịch vụ đi du lịch nước ngoài…
1.2. BẢN CHẤT CỦA MARKETING DỊCH VỤ
1.2.1 Nhận thức về marketing dịch vụ
1.2.1.1. Khái niệm
Marketing dịch vụ là tập hợp các tư tưởng marketing, cấu trúc cơ chế, quy trình và
nhꢁng hoạt động nhằm tạo ra, truyền thông và phân phối nhꢁng giá trị và lợi ích cho người
tiêu dùng, khách hàng, đối tác và xã hội nói chung.
Marketing được là hoạt động thị trường phục vụ cho sản xuất kinh doanh của các
doanh nghiệp. Khi kinh tế thị trường phát triển mạnh, quy luật giá trị và giá trị thặng dư
phát huy tới cực điểm, trong kinh doanh cạnh tranh gay gắt, nhiều vấn đề kinh tế xã hội
xuất hiện làm cho cạnh tranh tở nên tàn khốc hơn. Hơn nꢁa, nhiều yếu tố hướng ngoại phát
sinh bên ngoài thị trường mang lại nhꢁng nguy cơ cho toàn nhân loại. Do đó vấn đề đạo
đức xã hội, đạo đức kinh doanh được đặt ra đối với marketing và Marketing đã bao hàm
các hoạt động thị trường và ngoài thị trường và phải giải quyết hàng loạt vấn đề mang tính
hệ thống. Nó vừa có ý nghĩa đối với các doanh nghiệp và ý nghĩa đối với xã hội.
Marketing là phương pháp quản lý của các nhà doanh nghiệp. Phương pháp quản lý
này ngày càng phát huy tác dụng và mang lại kết quả rất to lớn. Người ta đã vận dung
marketing sang các lĩnh vực khác ngoài kinh doanh như: Marketing môi trường, Marketing
xã hội, Marketing chính trị, Marketing hàng hóa công cộng phi lợi nhuận….vì vậy, khái
niệm marketing cần phải mở rộng cho phù hợp với tình hình thực tế hiện nay.
Marketing dịch vụ đꢀi hỏi các giải pháp nâng cao chất lượng, năng suất dịch vụ, tác
động làm thay đổi cầu, vào việc định giá cũng như phân phối và cổ động.
Marketing dịch vụ là sự thích nghi lý thuyết hệ thống vào thị trường dịch vụ, bao
gồm quá trình thu nhận, tìm hiểu, đánh giá và thỏa mãn nhu cầu của thị trường mục tiêu
bằng hệ thống các chính sách, các biện pháp tác động vào
19
Marketing được duy trì trong sự năng động qua lại giꢁa sản phẩm dịch vụ với nhu
cầu của người tiêu dùng và nhꢁng hoạt động của đối thủ cạnh tranh, trên nền tảng cân bằng
lợi ích giꢁa DN, người tiêu dùng và xã hội.
Nhꢁng vấn đề cơ bản của marketing dịch vụ:
-
-
-
Nghiên cứu thị trường mục tiêu.
Thỏa mãn nhu cầu có hiệu quả hơn các đối thủ cạnh tranh
Thực hiện cân bằng động các mối quan hệ sản phẩm dịch vụ với sự thay đổi
nhu cầu của khách hàng.
-
Cân bằng ba lợi ích: lợi ích của xã hội, của người tiêu dùng và của người
cung ứng dịch vụ.
1.2.1.2. Đặc trưng Marketing dịch vụ
Trên cơ sở hiểu biết về nhꢁng đặc tính của dịch vụ và nhꢁng phân tích về hệ thống
cung ứng và Marketing dịch vụ, chúng ta sẽ chỉ ra nhꢁng đặc điểm khác biệt cơ bản của
marketing dịch vụ so với hoạt động Marketing một sản phẩm hꢁu hình để từ đó hình dung
được các hoạt động Marketing trong một doanh nghiệp dịch vụ và hiểu được bản chất của
hoạt động Marketing dịch vụ.
a)
Marekting dịch vụ liên quan đến việc chuyển giao quyền sở hữu dịch vụ:
Sự khác biệt cơ bản giꢁa sản phẩm và dịch vụ là khách hàng thường nhận được giá
trị từ dịch vụ mà không sở hꢁu bất kì một thành phần hꢁu hình nào của dịch vụ, ví dụ
không thể sở hꢁu nhân viên cung ứng dịch vụ. Trong nhiều trường hợp, người làm dịch vụ
đem đến cho khách hàng cơ hội để thuê việc sử dụng nhꢁng vật hꢁu hình như thuê xe máy
hay thuê phòng khách sạn, thuê lao động hoặc chuyên môn của con người, hoặc trả phí cho
việc sử dụng cơ sở dịch vụ. Nhiều dịch vụ yêu cầu khách hàng phải tham gia tạo nên dịch
vụ. Người làm Marketing dịch vụ phải làm sao để khách hàng mua dịch vụ cảm nhận được
giá trị lợi ích từ nó trước khi mua hoặc nếu có thể, làm cho khách hàng trải nghiệm một
phần dịch vụ để kích thích nhu cầu và hành vi mua.
b)
Con người là yếu tố vô hình tạo nên chất lượng dịch vụ:
Sự khác biệt của dịch vụ này so với dịch vụ khác thường nằm ở chất lượng của đội
ngũ nhân viên phục vụ khách hàng. Điều này đặc biệt đúng với các dịch vụ có mức độ tiếp
xúc cao. Các doanh nghiệp dịch vụ cần hết sức quan tâm vào việc lựa chọn, đào tạo và thúc
đẩy nhân viên phục vụ khách hàng trực tiếp. Bên cạnh việc sở hꢁu nhꢁng kỹ năng, kỹ thuật
mà công việc yêu cầu, họ cũng cần phải sở hꢁu tốt nhꢁng kỹ năng tương tác giꢁa các cá
nhân con người với nhau.
c)
Việc duy trì và đảm bảo chất lượng dịch vụ ổn định là khó khăn
Sự hiện hꢁu của nhân viên và các khách hàng khác trong hệ thống vận hành làm
cho việc tiêu chuẩn hóa và điều chỉnh chất lượng trở nên khó khăn trong cả dịch vụ đầu ra
20
Tải về để xem bản đầy đủ
86 trang
14/05/2022
2400
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Tài liệu học tập Marketing dịch vụ (Phần 1)", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- tai_lieu_hoc_tap_marketing_dich_vu.pdf
