Bài giảng Xã hội học đại cương - Chương 7: Một số lĩnh vực nghiên cứu của xã hội học chuyên biệt

MỘT SỐ LĨNH VỰC NGHIÊN CỨU CỦA Xꢀ

HỘI HꢁC CHUYÊN BIỆT

CHƢƠNG 7

3. Xꢀ HỘI

HꢁC TỘI

PHẠM

1. XÃ HỘI

HꢁC ĐÔ THỊ

2. Xꢀ HỘI

HꢁC NÔNG

THÔN

4. Xꢀ HỘI

HꢁC GIÁO

DỤC

MỘT SỐ LĨNH VỰC NGHIÊN CỨU CỦA Xꢀ

HỘI HꢁC CHUYÊN BIỆT

CHƢƠNG 7

1. Xã hội học đô thꢂ

1.1. Khái niꢀm xã hội học đô thị

Đô thị đƣợc thꢀ hiện qua các yếu tꢁ

Là môi trƣờng

sꢁng trực tiếp,

tꢃo ra những điều

kiện thuận lợi

cho sự phát triꢀn

xã hꢂi và cá nhân

Giữ vai trò chủ

đꢃo đꢁi với các

vùng nông thôn

xung quanh và

với toàn xã hꢂi

nói chung.

Sꢁ lƣợng dân cƣ

tập trung trên

mꢂt phꢃm vi lãnh

thổ hꢃn chế (mật

đꢂ dân sꢁ cao)

Đꢃi bꢂ phận

dân cƣ làm các

hoꢃt đꢂng sản

xuất phi nông

nghiệp

MỘT SỐ LĨNH VỰC NGHIÊN CỨU CỦA Xꢀ

HỘI HꢁC CHUYÊN BIỆT

CHƢƠNG 7

1. Xã hội học đô thꢂ

1.1. Khái niꢀm xã hội học đô thị

Xã hội học

đô thꢂ?

Là mꢂt ngành khoa học xã hꢂi học chuyên biệt xét theo

cơ cấu xã hꢂi - lãnh thổ, nghiên cứu lịch sử hình

thành, các quy luật hoꢃt đꢂng và phát triꢀn của xã hꢂi

đô thị với tƣ cách là mꢂt chỉnh thꢀ, bản chất và các

biꢀu hiện của các sự kiện, hiện tƣợng xã hꢂi và các

quá trình xã hꢂi diễn ra trong đời sꢁng xã hꢂi đô thị.

MỘT SỐ LĨNH VỰC NGHIÊN CỨU CỦA Xꢀ

HỘI HꢁC CHUYÊN BIỆT

CHƢƠNG 7

1. Xã hội học đô thꢂ

1.2. Cꢁc hưꢂng nghiên cứu chính cꢃa xꢄ hội học đô thị

Quá trình

đô thꢂ hꢃa

Cơ cấu xã

hội

Lối sống

đô thꢂ

MỘT SỐ LĨNH VỰC NGHIÊN CỨU CỦA Xꢀ

HỘI HꢁC CHUYÊN BIỆT

CHƢƠNG 7

1. Xã hội học đô thꢂ

1.2. Cꢁc hưꢂng nghiên cứu chính cꢃa xꢄ hội học đô thị

Quá trꢄnh đô thꢂ hꢃa

Đô thị hóa là khái niệm dùng đꢀ chỉ quá trình diễn ra những thay đổi về mặt lịch sử,

kinh tế - xã hꢂi của xã hꢂi, thꢀ hiện trong sự phát triꢀn và lớn mꢃnh của các đô thị, dân

cƣ đô thị và sự phổ biến lꢁi sꢁng đô thị tới toàn xã hꢂi.

Các dấu hiệu của quá trình đô thị hóa:

- Tỉ lệ dân cƣ đô thị thƣờng xuyên tăng lên;

- Sự vƣợt trꢂi trong các lĩnh vực giao thông công cꢂng, thị trƣờng, dịch vụ, phúc

lợi công cꢂng… so với các khu vực dân cƣ khác.

- ………………

MỘT SỐ LĨNH VỰC NGHIÊN CỨU CỦA Xꢀ

HỘI HꢁC CHUYÊN BIỆT

CHƢƠNG 7

1. Xã hội học đô thꢂ

1.2. Cꢁc hưꢂng nghiên cứu chính cꢃa xꢄ hội học đô thị

Cơ cấu xã hội

Cơ cấu xã hꢂi đô thị là tổng thꢀ các giai cấp tầng lớp xã hꢂi các nhóm xã hꢂi

hợp thành cꢂng đồng dân cƣ của mꢂt đô thị xét trong các mꢁi quan hệ và sự tác

đꢂng qua lꢃi lẫn nhau giữa chúng.

Cơ cấu xã hꢂi

– nhân khẩu

Cơ cấu xã hꢂi

– lãnh thổ

Cơ cấu xã hꢂi

– nghề nghiệp

Cơ cấu xã hꢂi

– giai cấp

MỘT SỐ LĨNH VỰC NGHIÊN CỨU CỦA

Xꢀ HỘI HꢁC CHUYÊN BIỆT

CHƢƠNG 7

2. Xã hội học nông thôn

2.1. Khái niꢀm xã hội học nông thôn

- Nông thôn là mꢂt hình thức cƣ trú mang tính không gian –

lãnh thổ - xã hꢂi của con ngƣời, nơi sinh sꢁng của những ngƣời

chủ yếu làm nghề nông và những nghề khác có liên quan trực

tiếp hay gián tiếp đến hoꢃt đꢂng sản xuất nông nghiệp.

MỘT SỐ LĨNH VỰC NGHIÊN CỨU CỦA

Xꢀ HỘI HꢁC CHUYÊN BIỆT

CHƢƠNG 7

2. Xã hội học nông thôn

Xã hội

2.1. Khái niꢀm xã hội học nông thôn

nông thôn?

Là mꢂt cꢂng đồng xã hꢂi có tổ chức gồm những ngƣời

cùng sꢁng với nhau ở nông thôn, hợp tác với nhau

thành những đơn vị xã hꢂi (gia đꢄnh, dòng họ, làng

xóm,…) đꢀ thỏa mãn các nhu cầu xã hꢂi cơ bản, cùng

chia sẻ mꢂt nền văn hóa chung và hoꢃt đꢂng nhƣ mꢂt

đơn vị xã hꢂi có tính đꢂc lập tƣơng đꢁi.

MỘT SỐ LĨNH VỰC NGHIÊN CỨU CỦA

Xꢀ HỘI HꢁC CHUYÊN BIỆT

CHƢƠNG 7

2. Xã hội học nông thôn

2.2. Một sꢅ nội dung nghiên cứu cơ bꢆn cꢃa xã hội học nông thôn

a. Cơ cấu xã hꢀi nông thôn

Cơ cấu xꢅ hꢂi

nông thôn

Cơ cấu xꢅ hꢂi

giai cấp

Cơ cấu xꢅ hꢂi –

nghề nghiệp

Phân tầng xꢅ hꢂi

MỘT SỐ LĨNH VỰC NGHIÊN CỨU CỦA

Xꢀ HỘI HꢁC CHUYÊN BIỆT

CHƢƠNG 7

2. Xã hội học nông thôn

2.2. Một sꢅ nội dung nghiên cứu cơ bꢆn cꢃa xã hội học nông thôn

b. Các thiết chế chính trị - xã hꢀi

Cꢆc thiết chế chꢇnh trị

- xꢅ hꢂi

Gia đꢄnh và dòng

họ ở nông thôn

Làng

Thiết chế chính trꢂ

MỘT SỐ LĨNH VỰC NGHIÊN CỨU CỦA

Xꢀ HỘI HꢁC CHUYÊN BIỆT

CHƢƠNG 7

2. Xã hội học nông thôn

2.2. Một sꢅ nội dung nghiên cứu cơ bꢆn cꢃa xã hội học nông thôn

c. Văn hóa nông thôn

- Cấu trúc vật chất của văn hóa nông thôn

- Các giá trị tinh thần của văn hóa nông thôn

MỘT SỐ LĨNH VỰC NGHIÊN CỨU CỦA

Xꢀ HỘI HꢁC CHUYÊN BIỆT

CHƢƠNG 7

2. Xã hội học nông thôn

2.2. Một sꢅ nội dung nghiên cứu cơ bꢆn cꢃa xã hội học nông thôn

d. Lối sống nông thôn

Các yếu tố tác động đến

lối sống nông thôn

Lao động

nghề nông

Sử dụng thời gian

nhàn rỗi

Điều kiện cƣ trú

MỘT SỐ LĨNH VỰC NGHIÊN CỨU CỦA

Xꢀ HỘI HꢁC CHUYÊN BIỆT

CHƢƠNG 7

2. Xã hội học nông thôn

2.2. Một sꢅ nội dung nghiên cứu cơ bꢆn cꢃa xã hội học nông thôn

d. Lối sống nông thôn

+ Mang tính cꢂng đồng xã hꢂi rất cao

Đặc

trƣng

của lối

sống

+ Phong cách giao tiếp, ứng xử mang tính chân tình,

cởi mở, chan hòa.

nông

thôn

+ Lꢁi sꢁng đƣợc hình thành trên cơ sở những điều kiện sinh

hoꢃt vật chất nhất định, phƣơng thức sản xuất nhƣ thế nào thì

phƣơng thức sꢁng thꢀ hiện nhƣ thế.

MỘT SỐ LĨNH VỰC NGHIÊN CỨU CỦA Xꢀ HỘI

HꢁC CHUYÊN BIỆT

CHƢƠNG 7

3.1. Khái niệm xã hội học tội

phạm.

3.

XÃ

HỘI

HꢁC

TỘI

3.2. Quá trình hình thành và phát

triển của “Xã hội học

tội phạm”.

PHẠM

3.3. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp

nghiên cứu xã hội học tội phạm.

MỘT SỐ LĨNH VỰC NGHIÊN CỨU CỦA Xꢀ HỘI

HꢁC CHUYÊN BIỆT

CHƢƠNG 7

Tꢂi phꢃm, tệ nꢃn xã hꢂi đꢅ nghiên cứu ở châu Âu từ cuꢁi thế kỷ 18.

Cesare Beccaria đƣợc coi là 1 trong những ngƣời sáng lập ra khoa học

tꢂi phꢃm học hiện đꢃi (1764).

3.1.

Khái

niệm

xã hội

học tội

phạm.

Cesare Lombroso: có thꢀ phát hiện ra tꢂi phꢃm dựa

Khuynh

hƣớng

y-sinh

học.

vào đặc trƣng thꢀ chất, ngoꢃi hình.

Các nhà tâm lý học: tình trꢃng tâm lý không bình

thƣờng là yếu tꢁ khuyến khích hành vi sai lệch trong

quá trình XHH cá nhân.

Lꢈ khoa học nghiên cứu hꢈnh vi lệch chuẩn và quy luật về: sꢁ lƣợng, cơ

cấu, biến đổi của tꢄnh hꢄnh phꢃm tꢂi; đặc điꢀm của ngƣời phꢃm tꢂi; kế

hoꢃch hꢉa về xây dựng phƣơng hƣớng, biện phꢆp phòng ngừa tꢂi phꢃm.

MỘT SỐ LĨNH VỰC NGHIÊN CỨU CỦA Xꢀ HỘI

HꢁC CHUYÊN BIỆT

CHƢƠNG 7

Quetelet: Lý giải mꢁi liên hệ giữa

tác nhân xã hꢂi và tꢂi phꢃm

Thế kỷ

19.

3.2.

Quá trình

hình thành

phát triển

xã hội học

tội phạm.

Durkheim quan niệm tꢂi phꢃm là

hiện tƣợng bình thƣờng và cần

thiết cho xã hꢂi vì nó có thꢀ tꢃo ra

cơ sở cho sự thay đổi xã hꢂi.

MỘT SỐ LĨNH VỰC NGHIÊN CỨU CỦA Xꢀ HỘI

HꢁC CHUYÊN BIỆT

CHƢƠNG 7

Phái Chicago tìm hiꢀu mꢁi liên hệ giữa điều kiện sꢁng;

quan niệm tꢂi phꢃm không có mꢁi liên hệ với đặc điꢀm

thꢀ chất cá nhân và là sự phản ứng lꢃi sự thiếu hoàn

thiện của môi trƣờng xã hꢂi.

Thế kỷ

19.

3.2.

Robert Merton, Albert Cohen phân tích yếu tꢁ thuꢂc

cấu trúc xã hꢂi và tꢂi phꢃm: tꢂi phꢃm là sản phẩm

của áp lực vô hình có nguồn gꢁc từ cấu trúc xã hꢂi.

Thế kỷ

Quá trình

hình thành

phát triển

xã hội học

tội phạm.

20.

Năm 1930-1940: XHH tꢂi phꢃm chú ý hơn đến mꢁi liên hệ

cá nhân và các quá trình xã hꢂi, quá trình XHH cá nhân.

Giữa thế kỷ 20: Ronald Akers tiếp tục phát triꢀn theo

hƣớng tập trung vào quá trình bắt chƣớc xã hꢂi;

Travis Hirschi chú ý đến yếu tꢁ kiꢀm soát xã hꢂi.

MỘT SỐ LĨNH VỰC NGHIÊN CỨU CỦA Xꢀ HỘI

HꢁC CHUYÊN BIỆT

CHƢƠNG 7

Thế kỷ

19.

Xã hꢂi học tꢂi phꢃm là lĩnh vực xã hꢂi học

chuyên biệt, nghiên cứu, lý giải hiện tƣợng

tꢂi phꢃm và hành vi phꢃm tꢂi trong quan hệ

với các yếu tꢁ thuꢂc về môi trƣờng xã hꢂi.

3.2.

Thế kỷ

Quá trình

hình thành

phát triển

xã hội học

tội phạm.

20.

Xã hꢂi học tꢂi phꢃm ra đời sau và là 1 hƣớng

nghiên cứu của Tꢂi phꢃm học.

Tóm lꢃi,

XHH tꢂi

phꢃm.

Hiện nay, xã hꢂi học đang giữ địa vị thꢁng trị

trong các nghiên cứu về tꢂi phꢃm trên thế giới.

MỘT SỐ LĨNH VỰC NGHIÊN CỨU CỦA Xꢀ HỘI

HꢁC CHUYÊN BIỆT

CHƢƠNG 7

3.3.

Cơ sở

lý luận

và

Khuynh hƣớng lý thuyết kiꢀm soát xã hꢂi.

Khuynh hƣớng lý thuyết bắt chƣớc xã hꢂi.

Phƣơng pháp survey.

phƣơng

pháp

Phƣơng pháp nghiên cứu lịch đꢃi

(Cohort Research hoặc Longitudinal Research).

nghiên

cứu xã

hội học

tội

Phƣơng pháp phân tích tài liệu.

Phƣơng pháp quan sát và phỏng vấn.

phạm.

MỘT SỐ LĨNH VỰC NGHIÊN CỨU CỦA

Xꢀ HỘI HꢁC CHUYÊN BIỆT

CHƢƠNG 7

4. Xã hội học giáo dục

4.1. Khái niꢀm xã hội học giáo dục

- Xã hꢂi học giáo dục là mꢂt chuyên

ngành trong xã hꢂi học, có mục đꢇch

tìm hiꢀu ảnh hƣởng và những mꢁi

quan hệ qua lꢃi mang tính quy luật

giữa hoꢃt đꢂng giáo dục với những

lĩnh vực hoꢃt đꢂng khác nhau của

đời sꢁng xã hꢂi nhƣ chính trị, kinh

tế, văn hoá, khoa học, v.v...

- Giáo dục là quá trình đƣợc

tổ chức có ý thức, hƣớng tới

mục đꢇch khơi gợi và biến

đổi nhận thức, năng lực, tình

cảm, thái đꢂ của cả ngƣời

dꢃy và ngƣời học theo

hƣớng tích cực.