Bài giảng Môi trường và con người - Chương 5: Phát triển bền vững - Đào Thị Việt Hương
CHƯƠNG 5 PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG
Khoa Môi trường
Môn học: Môi trường và con người
1
NỘI DUNG
Quan niệm về phát triển.
Lịch sử phát triển bền vững.
Định nghĩa PTBV.
Thước đo PTBV.
Tiếp cận PTBV ở Việt Nam.
2
5.1 Quan niệm về phát triển
Muïc tieâu cuûa phaùt trieån laø naâng cao ñieàu kieän vaø
chaát löôïng cuoäc soáng, taïo laäp cuoäc soáng coâng
baèng vaø bình ñaúng giöõa caùc thaønh vieân.
Tuy nhieân, trong moät thôøi gian khaù daøi ngöôøi ta
thöôøng ñaëc muïc tieâu kinh teá quaù cao,
xem söï taêng tröôûng veà kinh teá
laø thöôùc ño duy nhaát cuûa söï
phaùt trieån.
5.1 Quan niệm về phát triển
Sau moät thôøi kyø phaùt trieån maïnh meõ cuûa caùc neàn
kinh teá theá giôùi, vaøo caùc naêm 1950 – 1980, loaøi
ngöôøi nhaän thöùc ñöôïc raèng: thöôùc ño kinh teá
khoâng phaûn aùnh ñöôïc ñaày ñuû quan nieäm veà
phaùt trieån.
Thay cho chæ soá duy nhaát ñaùnh giaù söï phaùt trieån
cuûa caùc quoác gia laø GDP, xuaát hieän caùc chæ tieâu
khaùc nhö HDI, HFI.
4
5.1 Quan niệm về phát triển
Caùc maâu thuaãn giöõa moâi tröôøng vaø phaùt trieån KTXH
ñaõ daãn ñeán moät soá söï thöøa nhaän:
¾nguoàn taøi nguyeân khoâng phaûi laø voâ taän maø con
ngöôøi coù theå khai thaùc hoaëc thoáng trò theo yù mình
¾ thöøa nhaän caùc giôùi haïn cuûa töï nhieân vaø söï caàn
thieát phaûi soáng haøi hoøa với töï nhieân
¾caàn thieát phaûi tính toaùn ñeán lôïi ích chung cuûa coäng
ñoàng, cuûa caùc theá heä töông lai vaø caùc chi phí moâi
tröôøng cho söï phaùt trieån…
Ö söï xuaát hieän moät khaùi nieäm môùi: “phaùt trieån beàn
vöõng”
5
5.2 LỊCH SỬ PTBV
6
5.2 LỊCH SỬ PTBV
4/1968
Tổ chức The Club of Rome được sáng lập, là
một tổ chức phi chính phủ hỗ trợ cho việc
nghiên cứu “Những vấn đề của thế giới" -
nhằm diễn tả những vấn đề chính trị, văn hóa,
xã hội, môi trường và công nghệ trên toàn
cầu với tầm nhìn lâu dài.
7
5.2 LỊCH SỬ PTBV
6/1972
Hội nghị của Liên Hợp Quốc về con
người và môi trường được tổ chức tại
Stockholm, Thụy Điển, được đánh giá là
hành động đầu tiên có sự nỗ lực chung của
toàn thể nhân loại nhằm giải quyết các vấn
đề về môi trường.
8
5.2 LỊCH SỬ PTBV
1984
Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc đã ủy nhiệm
cho bà Gro Harlem Brundtland, khi đó là Thủ
tướng Na Uy, quyền thành lập và làm chủ
tịch Ủy ban Môi trường và Phát triển Thế
giới (World Commission on Environment
and Development - WCED), nay còn gọi là
Ủy ban Brundtland.
9
5.2 LỊCH SỬ PTBV
1987
Bản báo cáo "Tương lai của chúng ta" (Báo
cáo Brundtland), lần đầu tiên công bố chính
thức thuật ngữ “Phát triển bền vững“_ Sự
định nghĩa và cái nhìn mới về cách hoạch
định các chiến lược phát triển lâu dài.
10
5.2 LỊCH SỬ PTBV
1989
Sự phát hành và tầm quan trọng của
“Tương lai của chúng ta” dẫn đến sự ra đời
của Nghị quyết 44/228 - tiền đề cho việc tổ
chức Hội nghị về Môi trường và Phát triển
của Liên hiệp quốc.
11
5.2 LỊCH SỬ PTBV
1992
Rio de Jainero, Brasil là nơi đăng cai tổ chức
Hội nghị thượng đỉnh về Trái Đất, tên chính
thức là Hội nghị về Môi trường và Phát triển
của Liên hiệp quốc (UNCED). Tại đây, các đại
biểu tham gia đã thống nhất những nguyên tắc
cơ bản và phát động một chương trình hành
động vì sự phát triển bền vững có tên
Chương trình nghị sự 21
12
5.2 LỊCH SỬ PTBV
2002
Hội nghị thượng đỉnh Thế giới về PTBV.
¾ Những mục tiêu bao gồm xóa nghèo đói,
phát triển những sản phẩm tái sinh hoặc
thân thiện với môi trường, bảo vệ và
quản lý các nguồn tài nguyên thiên nhiên.
¾ Đề cập tới chủ đề toàn cầu hóa gắn với
các vấn đề liên quan tới sức khỏe và phát
triển.
13
5.2 LỊCH SỬ PTBV
1992
2002
1984
4/1968
6/1972
1989
1987
14
5.3 Định nghĩa PTBV
Phát triển bền vững là "sự phát triển có thể đáp
ứng được những nhu cầu hiện tại mà không
ảnh hưởng, tổn hại đến những khả năng đáp
ứng nhu cầu của các thế hệ tương lai" - 1987
- Ủy ban Môi trường và Phát triển Thế giới -
WCED (nay là Ủy ban Brundtland)
15
5.4 Thước đo về PTBV
16
5.4 Thước đo về PTBV
17
5.4 Thước đo về PTBV
Thước đo bền vững về Kinh tế:
– Yếu tố kinh tế đóng một vai trò không thể thiếu trong
PTBV.
– Đòi hỏi sự phát triển của hệ thống kinh tế trong đó cơ
hội tiếp xúc và quyền sử dụng với những nguồn tài
nguyên thiên nhiên cho các hoạt động
kinh tế được chia sẻ bình đẳng.
18
5.4 Thước đo về PTBV
Thước đo bền vững về Kinh tế (tt):
– Tạo ra nhiều thị trường mới để phát triển
– Giảm chi phí bằng cách nâng cao hiệu suất, giảm
tiêu hao năng lượng và nguyên liệu đầu vào
– Tạo ra giá trị thặng dư cho sản phẩm
_ Thước đo này được tính trên giá trị
GDP
19
5.4 Thước đo về PTBV
Thước đo bền vững về Kinh tế (tt):
– Phaûi tính ñeán söï haïn cheá toái ña nhu caàu tieâu thuï
taøi nguyeân vaø taêng cöôøng khaû naêng taùi sinh chaát
thaûi.
– Caàn quan taâm tôùi söï thay ñoåi caùc giaù trò GDP ôû
caùc taàng lôùp daân cö khaùc nhau nhaèm haïn cheá söï
cheânh leäch thu nhaäp giöõa caùc taàng lôùp.
20
5.4 Thước đo về PTBV
Thước đo bền vững về Môi trường:
Khía cạnh môi trường trong PTBV đòi hỏi duy trì sự
cân bằng giữa bảo vệ môi trường tự nhiên với sự khai
thác nguồn tài nguyên thiên nhiên, nhằm mục đích duy
trì mức độ khai thác ở một giới hạn nhất định cho phép
môi trường tiếp tục hỗ trợ điều kiện sống cho con
người và các sinh vật sống trên trái đất
5.4 Thước đo về PTBV
Thước đo bền vững về Môi trường (tt)
– Giảm lượng chất thải vào môi trường.
– Sử dụng các nguyên liệu thân thiện với môi
trường
– Ứng dụng các công nghệ thân thiện với môi
trường
– Khai thác các nguồn năng lượng sạch, có khả
năng tái tạo.
22
5.4 Thước đo về PTBV
VD: Sự
quan
tâm đến
các khía
cạnh
môi
trường
trong
một dự
án phát
triển
kinh tế
23
5.4 Thước đo về PTBV
Thước đo bền vững về Xã hội:
Chú trọng vào sự phát triển sự công bằng, mọi người
cơ hội phát triển tiềm năng bản thân và có điều kiện
sống chấp nhận được.
¾ Sức khỏe cộng đồng được cải thiện
¾ Chất lượng cuộc sống được nâng cao
¾ Chú trọng tới các lợi ích của người khuyết tật
24
5.4 Thước đo về PTBV
Thöôùc ño thoâng tin
• Thoâng tin veà chaát löôïng cuoäc soáng cuûa ngöôøi
daân phaûi ñöôïc coâng boá minh baïch veà caùc vaán
ñeà:
¾ Caùc keá hoaïch phaùt trieån cuûa Chính phuû coù aûnh
höôûng ñeán cuoäc soáng cuûa ngöôøi daân?
¾ Chaát löôïng moâi tröôøng (khoâng khí, nöôùc, ñaát)
nôi ngöôøi daân ñang soáng coù baûo ñaûm nhö quy
ñònh hay khoâng?
¾ Chaát löôïng löông thöïc, thöïc phaåm ngöôøi daân
hieän ñang söû duïng ôû tình traïng nhö theá naøo?
25
5.4 Thước đo về PTBV
Thöôùc ño veà phong caùch cuoäc soáng
¾ PTBV ñoøi hoûi phaûi thay ñoåi caùc thoùi quen vaø phong
caùc soáng coù haïi cho moâi tröôøng chung cuûa traùi ñaát
¾ Thay ñoåi caùc quan nieäm veà ñaïo ñöùc soáng
Moãi ngöôøi laø moät thaønh vieân cuûa coäng ñoàng sinh
vaät.
Moãi ngöôøi ñeàu coù quyeàn cô baûn ngang nhau.
Moãi moät daïng soáng ñeàu phaûi ñöôïc ñaûm baûo quyeàn
toàn taïi, baát keå noù coù giaù trò nhö theá naøo ñoái vôùi con
ngöôøi.
YÙ thöùc söï phaân chia coâng baèng nhöõng phuùc lôïi vaø
toån phí cuûa vieäc söû duïng nguoàn taøi nguyeân giöõa
nhöõng vuøng ngheøo vaø nhöõng vuøng giaøu, giöõa theá
26
heä hieän taïi vaø töông lai.
5.4 Thước đo về PTBV
Boä chæ soá PTBV coù theå aùp duïng cho Vieät Nam
Phaùt trieån kinh teá
• Taêng saûn phaåm quoác noäi (GDP) treân ñaàu ngöôøi.
• Caùc chính saùch vaø coâng cuï kinh teá trôû thaønh caùc
nguyeân taéc baét buoäc trong thöïc hieän caùc muïc tieâu
PTBV vaø BVMT.
• Chi phí veà baûo veä moâi tröôøng taêng theo % GDP
• Chi phí ODA cho phaùt trieån beàn vöõng.
27
5.4 Thước đo về PTBV
Boä chæ soá PTBV coù theå aùp duïng cho Vieät Nam
Phaùt trieån xaõ hoäi
• Möùc ñoä gia taêng daân soá
• Tyû leä daân soá caû nöôùc soáng döôùi möùc ngheøo ñoùi
• Tyû leä bieát chöõ cuûa ngöôøi lôùn
• Tyû leä töû vong khi sinh
• Maát maùt kinh teá vaø con ngöôøi do thieân tai
• Taêng quyeàn löïc vaø daân chuû cho Quoác hoäi
• Tham gia tích cöïc caùc dieãn ñaøn vaø cam keát thöïc
hieän caùc thoûa thuaän quoác teá
28
5.4 Thước đo về PTBV
Boä chæ soá PTBV coù theå aùp duïng cho Vieät Nam
Phaùt trieån xaõ hoäi (tt)
• Heä thoáng haønh chính ñuû naêng löïc, trong saïch vaø côûi môû
• Caùc cô quan BVMT ñöôïc kieän toaøn, thöïc hieän coù hieäu quaû
• Thöïc hieän hieäu quaû cô cheá hoøa nhaäp caùc nhaân toá kinh teá,
xaõ hoäi vaø moâi tröôøng trong caùc giai ñoaïn vaø quy moâ cuûa quaù
trình quy hoaïch phaùt trieån
• Caùc chieán löôïc vaø keá hoaïch haønh ñoäng moâi tröôøng ñöôïc
tieán haønh ñònh kyø theo caùc thôøi kyø (giai ñoaïn) quy hoaïch phaùt
trieån kinh teá – xaõ hoäi vaø phaûi ñöôïc caùc ngaønh cuûa chính phuû
thöïc hieän hieäu quaû.
• Thieát laäp heä thoáng toång hôïp giaùm saùt vieäc thöïc hieän coâng
taùc moâi tröôøng vaø chaát löôïng cuûa caùc chính saùch vaø döï aùn
phaùt trieån hieän nay vaø töông lai.
• Taùi sinh vaø taùi söû duïng chaát thaûi.
29
5.4 Thước đo về PTBV
Boä chæ soá PTBV coù theå aùp duïng cho Vieät Nam
Phaùt trieån moâi tröôøng töï nhieân
• Taêng toång ñoä che phuû, maät ñoä vaø chaát löôïng röøng.
• Möùc haï thaáp haøng naêm cuûa nöôùc ngaàm vaø nöôùc beà
maët.
• An toaøn nöôùc sinh hoaït.
• Xöû lyù nöôùc thaûi.
• Möùc tieâu thuï naêng löôïng haøng naêm treân ñaàu ngöôøi.
• Tieâu thuï naêng löôïng töø nguoàn taùi taïo (tính theo % toång
möùc tieâu thuï naêng löôïng).
• Soá loaøi bò ñe doïa (tính theo % toång loaøi baûn ñòa).
• Soá löôïng caùc keá hoaïch quaûn lyù khu baûo toàn vaø toång
möùc kinh phí ñaàu tö cho baûo toàn.
• Saûn löôïng khai thaùc thuûy saûn oån ñònh.
30
Moâ hình PTBV“4 chaân”
â
â
Laäp luaän naøy cho raèng
neáu caùc muïc tieâu kinh teá,
xaõ hoäi vaø sinh thaùi cuûa
nhieàu nöôùc coù theå töông
töï nhau, thì muïc tieâu vaên
hoùa laø neùt khaùc bieät cô
baûn nhaát ñeå phaân bieät
chieán löôïc phaùt trieån beàn
vöõng cuûa moãi nöôùc. “Gheá
4 chaân” môùi laø beàn vöõng.
31
5.5 TIEÁP CAÄN PTBV ÔÛ VN
Á
Ä
Û
Sau 1980, chính phuû Vieät Nam quan taâm tôùi coâng
taùc ñieàu tra taøi nguyeân ñaát nöôùc vaø tìm hieåu caùc
bieän phaùp söû duïng hôïp lyù taøi nguyeân hieän coù.
Naêm 1988, quoác hoäi, hoäi ñoàng boä tröôûng Vieät Nam
ñaõ ban haønh haøng loaït caùc vaên kieän quan troïng
nhö Luaät Ñaát ñai, Luaät baûo veä söùc khoûe cho
nhaân daân, Luaät khoaùng saûn, Luaät baûo veä röøng
v.v...
32
5.5 TIEÁP CAÄN PTBV ÔÛ VN
Á
Ä
Û
12/1990, vôùi söï giuùp ñôõ cuûa UNDP vaø UNEP, Vieät
Nam ñaõ ñaêng cai vaø toå chöùc thaønh coâng Hoäi nghò
quoác teá veà moâi tröôøng vaø PTBV.
Taïi hoäi nghò, vôùi gaàn 100 ñaïi bieåu quoác teá ñaïi dieän
cho 40 toå chöùc khaùc nhau, Vieät Nam ñaõ ñöa ra baûn
Döï thaûo keá hoaïch quoác gia veà moâi tröôøng vaø PTBV
1991 – 2000, ñöôïc caùc nhaø khoa hoïc vaø ñaïi bieåu
quoác teá ñoùng goùp yù kieán, trôû thaønh noäi dung cuûa
Keá hoaïch quoác gia veà moâi tröôøng vaø PTBV giai
ñoaïn 1991 – 2000.
33
5.5 TIEÁP CAÄN PTBV ÔÛ VN
Á
Ä
Û
12/1993, Quoác hoäi ñaõ thoâng qua Luaät baûo veä moâi
tröôøng.
4/1995, vôùi söï giuùp ñôõ cuûa WB, CIDA, VN hoaøn thaønh
Baûn phaùc thaûo keá hoaïch haønh ñoäng quoác gia veà
moâi tröôøng (National Environmental Action Plan -
NEAP). Noäi dung chuû yeáu goàm 3 phaàn:
¾Phaàn 1 – Caùc vaán ñeà chính cuûa moâi tröôøng Vieät
Nam hieän nay vaø xu theá bieán ñoäng trong töông lai
¾Phaàn 2 – Ñeà caäp caùc haønh ñoäng caàn phaûi ñöôïc tieán
haønh
¾Phaàn 3 – Caùc chæ daãn laøm theá naøo ñeå thöïc hieän
ñöôïc caùc chöông trình.
34
5.5 TIEÁP CAÄN PTBV ÔÛ VN
Á
Ä
Û
12/1993, Quoác hoäi ñaõ thoâng qua Luaät baûo veä moâi
tröôøng.
4/1995, vôùi söï giuùp ñôõ cuûa WB, CIDA, VN hoaøn thaønh
Baûn phaùc thaûo keá hoaïch haønh ñoäng quoác gia veà
moâi tröôøng (National Environmental Action Plan -
NEAP). Noäi dung chuû yeáu goàm 3 phaàn:
¾Phaàn 1 – Caùc vaán ñeà chính cuûa moâi tröôøng Vieät
Nam hieän nay vaø xu theá bieán ñoäng trong töông lai
¾Phaàn 2 – Ñeà caäp caùc haønh ñoäng caàn phaûi ñöôïc tieán
haønh
¾Phaàn 3 – Caùc chæ daãn laøm theá naøo ñeå thöïc hieän
ñöôïc caùc chöông trình.
35
18 trang
29/04/2022
6380
Bạn đang xem tài liệu "Bài giảng Môi trường và con người - Chương 5: Phát triển bền vững - Đào Thị Việt Hương", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- bai_giang_moi_truong_va_con_nguoi_chuong_5_phat_trien_ben_vu.pdf
