Giáo trình Đồ gá gia công cơ khí - Chương 11: Khái niệm và phân loại
Phán II
CÁP PHÄI TÆ ÂÄNG
Chæång 11
KHAI NIÃM VA PHÁN LOAI
11-1. Khai niãm
Hiãn nay, cac qua trçnh san xuát cac san phám trãn may càt kim loai, cac
may gia cäng bàng ap læc (nhæ can, uän , dáp, âät...), cac qua trçnh cäng nghã làp
rap san phám cå khê hay kiãm tra, cac hã thäng san xuát trong cac nganh cäng
nghiãp noi chung nhæ san xuát phán bon, vát liãu xáy dæng, thæc phám... âãu phat
triãn theo xu hæång tæ âäng hoa ngay cang cao. Âã âam bao âæåc qua trçnh san
xuát än âënh thç cán thiãt phai co qua trçnh cung cáp phäi chênh xac vã vë trê trong
khäng gian theo âung nhëp (cáp âung luc) va liãn tuc theo chu trçnh hoat âäng cua
may mät cach tin cáy.
Vç thã qua trçnh cáp phäi la mät trong nhæng yãu cáu cán thiãt cán phai
âæåc nghiãn cæu va giai quyãt trong cac hã thäng san xuát tæ âäng nhàm muc âêch
náng cao nàng suát lao âäng, sæ dung va khai thac cac may moc, thiãt bë mät cach
co hiãu qua nhát va náng cao chát læång san phám.
Nghiãn cæu hã thäng cáp phäi tæ âäng la giai quyãt tæng giai âoan mät cach
triãt âã trong täng thã toan bä hã thäng cáp phäi va phai âæåc âàt trong tæng âiãu
kiãn lam viãc cu thã cua tæng may moc, thiãt bë va cäng âoan san xuát. Trong qua
trçnh nghiãn cæu hã thäng cáp phäi tæ âäng thç muc tiãu chênh cán phai âat âæåc
âo la hã thäng cáp phäi cán phai hoat âäng mät cach än âënh va tin cáy, co nghéa
la phai cung cáp phäi mät cach këp thåi, chênh xac vã vë trê trong khäng gian, âu
sä læång theo nàng suát yãu cáu co tênh âãn læång dæ træ va thu nhán san phám
sau khi san xuát xong mät cach an toan va chênh xac.
Trong thæc tã hiãn nay cua cac nganh san xuát noi chung, ngæåi ta âang sæ
dung kha räng rai cac cå cáu cáp phäi bàng cå khê, hoàc phäi håp cå khê - âiãn, cå
khê- khê nen. Våi sæ phat triãn manh cua lénh væc âiãu khiãn tæ âäng va Robot âa
cho phep âæa vao cac tay may, ngæåi may lam viãc theo chæång trçnh va dã dang
thay âäi âæåc chæång trçnh mät cach linh hoat thêch æng våi cac kiãu phäi liãu
khac nhau khi cán thay âäi cac san phám. Âáy la mät trong nhæng tênh chát rát
quan trong ma nhå no co thã ap dung cäng nghã tiãn tiãn vao trong qua trçnh san
xuát dang loat nho va loat væa ma ván co thã mang lai hiãu qua kinh tã cao.
Co thã tháy ràng, vãc nghiãn cæu hã thäng cáp phäi tæ âäng co tênh bao
quat va bao gäm nhiãu lénh væc va liãn quan âãn nhiãu nganh cäng nghiãp khac
nhau. Tuy nhiãn do giåi han cua giao trçnh va thåi læång nãn trong tai liãu nay chè
151
âã cáp âãn mät sä nguyãn tàc va nguyãn ly cå ban nhát vã sæ hoat âäng cua mät
sä cå cáu mang tênh âàc træng. Hy vong ràng tæ nhæng cå så nay, cac âäc gia co
thã phat triãn va sang tao thãm nhàm nghiãn cæu va læa chon giai phap ap dung
âäi våi mäi træång håp cu thã trong tæng lénh væc san xuát cäng nghiãp mät cach
thêch håp. Näi dung chênh trong giao trçnh nay chè trçnh bay nhæng phán tênh toan
âäi våi cac chi tiãt trong gia cäng cå khê vç riãng vã mæc âä âa dang va phong phu
vã kêch cå, hçnh dang, cac âàc âiãm vã vát liãu va mät sä tênh chát khac cung âa la
qua nhiãu. Cung chênh vç thã ma trong phán nay chè âi sáu giai quyãt cho mät sä
kiãu san phám co tênh chát âiãn hçnh, trãn cå så âo, ngæåi âoc co thã phat triãn âäi
våi cac kiãu chi tiãt cu thã trong lénh væc gia cäng cå khê noi riãng va trong cac
nganh cäng nghiãp noi chung.
11-2. Phán loai
Nhæ âa noi å trãn, san phám gia cäng cå khê rát âa dang vã kêch cå, hçnh
dang, âàc tênh vát liãu va mät sä tênh chát khac. Cac phäi liãu vã cå ban cung co
hçnh dang va kêch thæåc gán giäng våi chi tiãt, vç váy no cung rát âa dang. Trong
lénh væc gia cäng cå khê thç cac phäi liãu thæång âæåc chã tao bang cach âuc, ren,
dáp, can , han, càt bàng khê âät....Do váy træåc hãt phai càn cæ vao dang phäi âã
phán loai cac kiãu hã thäng cáp phäi tæ âäng. Theo âo, co thã phán thanh 3 kiãu
cáp phäi cå ban sau âáy:
- Cáp phäi dang cuän
-Cáp phäi dang thanh hoàc tám
-Cáp phäi dang råi tæng chiãc
Mäi kiãu cáp phäi trãn mang tênh âàc thu riãng va ban thán trong mäi kiãu
cung âa bao ham rát nhiãu dang khac nhau. Tuy theo cäng nghã san xuát ma ngæåi
ta co thã bä trê cac hã thäng cáp phäi liãn tuc, cáp phäi gian âoan theo chu ky hoàc
cáp phäi theo lãnh.
11-3. Y nghéa cua cáp phäi tæ âäng
Hã thäng cáp phäi tæ âäng træåc hãt phai nàm trong cac hã thäng san xuát
mang tênh tæ âäng tæng phán hay toan phán va khäng thã co hã thäng san xuát tæ
âäng ma khäng co qua trçnh cáp phäi tæ âäng. Qua trçnh cáp phäi tæ âäng co
nhæng æu âiãm sau:
Náng cao nàng suát do giam thåi gian phu (la thåi gian ga âàt phäi va thao
san phám sau khi gia cäng).
Âam bao âæåc nàng suát gia cäng theo tênh toan vç no âam bao âæåc chu
ky cáp phäi chênh xac, khäng bë anh hæång âãn cac yãu tä vã khach quan nhæ tçnh
trang tám sinh ly va trang thai sæc khoe cua con ngæåi.
152
Âam bao âä chênh xac ga âàt cao vç træåc khi phäi âãn vë trê âã cáp cho
may cäng tac thç no âa âæåc âënh hæång chênh xac trong khäng gian va âung toa
âä theo yãu cáu, âäng thåi täc âä di chuyãn cua phäi âa âæåc âiãu chènh âã phu
håp våi cå cáu ga âàt.
Cai thiãn âæåc âiãu kiãn lam viãc cho cäng nhán: Giai phong cho con
ngæåi trong cac cäng viãc lao âäng phä thäng nham chan (nhæ làp âi làp lai mät
âäng tac co tênh âån gian); Trong cac cäng viãc nàng nhoc (nhæ di chuyãn va ga
âàt cac phäi co kêch thæåc lån, khäi læång lån); Cac cäng viãc co thã gáy ra nguy
hai cho sæc khoe cua ngæoi cäng nhán nhæ cac phäi liãu co thã co cac canh sàc, vê
du cac bavia, rça mep cua cac phäi dáp, ren, âuc...; Cac cäng viãc gáy sæ moi mãt
cho cäng nhán nhæ phai táp trung chu y âã tçm, chon, phán loai va âënh hæång
(nhát la cac chi tiãt co hçnh dang gán giäng nhau hoàc kho phán biãt vã hæång).
Âam bao an toan cho ngæåi sæ dung va cac may moc thiãt bë nhæ: Co thã
loai khoi dáy chuyãn san xuát cac phäi co nhiãu sai sä va khuyãt tát âã âam bao sæ
lam viãc än âënh cho thiãt bë; Tranh tçnh trang may bë qua tai do læång dæ qua lån
hoàc khäng âãu; Tranh âæåc sæ rung âäng va cac tai trong âäng co biãn âä lån
trong qua trçnh gia cäng do cac khuyãt tát trãn phäi.
Chæång 12
HÃ THÄNG CÁP PHÄI TÆ ÂÄNG
12-1. Cac thanh phán chu yãu cua hã thäng cáp phäi tæ âäng
Âã âam bao yãu cáu cua mät hã thäng cáp phäi tæ âäng, co nghéa la phai
âam bao âæåc viãc cung cáp âu vã sä læång phäi cho may cäng tac âã hã thäng
hoat âäng mät cach liãn tuc co tênh âãn læång dæ træ, cáp phäi âung thåi âiãm våi
âä chênh xac vã vë trê va âënh hæång trong khäng gian våi âä tin cáy cao. Hã thäng
cáp phäi âáy âu cán phai co cac thanh phán sau âáy:
- Phãu chæa phäi hoàc ä chæa phäi
- Mang dán phäi
- Cå cáu âënh hæång phäi
- Cå cáu phán chia phäi
- Cå cáu âiãu chènh täc âä phäi
- Cå cáu bàt - nàm phäi khi ga âàt va thao chi tiãt sau khi gia cäng xong.
Mäi mät thanh phán trong hã thäng co mät chæc nàng va nhiãm vu nhát
âënh va phai âæåc bä trê âäng bä våi nhau trong mät thã thäng nhát vã màt khäng
gian va thåi gian. Tuy váy cung cán tháy ràng khäng nhát thiãt luc nao cung phai
co màt âáy âu cac thanh phán cua no ma tuy thuäc vao tæng træång håp cu thã ma
153
chè cán mät sä trong chung. Viãc phán chia hã thäng thanh cac thanh phán nhæ
trãn cung chè la tæång âäi vç ngæåi ta co thã kãt håp mät sä thanh phán trong
chung lai våi nhau theo âàc âiãm vã hçnh dang, kêch thæåc cua phäi âã giam âæåc
kêch thæåc khuän khä cua hã thäng, lam cho viãc thiãt kã va chã tao va làp âàt âån
gian hån...
Phãu cáp
phäi
Phäi
Cå cáu
âënh
hæång
May
cäng tac
Cå cáu bàt
giæ phäi va
láy chi tãt
Cå cáu lam phu
håp täc âä va
chuyãn hæång
Mang chuyãn
phäi
Cå cáu âënh
hæång cáp I
Hçnh 12-1: Så âä täng quat cua hã thäng cáp phäi tæ âäng
Màc dáu váy, âã thuán låi cho qua trçnh phán têch vã màt nguyãn ly hoat
âäng cua hã thäng cáp phäi, trong giao trçnh nay ván phán têch sæ hoat âäng cua
cac thanh phán mät cach riãng re âã tæ âo ban âoc co thã co âæåc mät cai nhçn ro
rang hån nhàm phán têch va læa chon trong qua trçnh æng dung cu thã cho tæng âäi
tæång mät cach thêch håp.
12-2. Phãu chæa phäi
Phãu chæa phäi la thanh phán âáu tiãn trong hã thäng cáp phäi tæ âäng co
muc âêch âã chæa va dæ træ mät læång phäi cán thiãt nhàm âam bao cho hã thäng
lam viãc mät cach liãn tuc va än âënh. Âäng thåi phãu chæa phäi phai thæc hiãn
âæåc nhiãm vu âënh hæång phäi cáp I (âënh hæång så bä) âã cung cáp cho mang
chuyãn phäi thæc hiãn âæåc qua trçnh læu thäng va di chuyãn phäi âãu âàn.
Do muc âêch cua phãu chæa phäi âæåc âàt ra la quan trong va cán thiãt nhæ
váy nãn thæång hiãn nay ngæåi ta sæ dung chu yãu cac kiãu phãu kep ma trong âo
phãu thæ nhát âæåc dung âã chæa cac phäi âæåc cáp vao (co thã gian âoan bàng
tay theo chu ky, co thã liãn tuc nhå bàng tai, gau tai) va dæ træ phäi. Phãu thæ hai
lam nhiãm vu âënh hæång cáp I va cung cáp phäi cho mang chuyãn mät cach âãu
âàn va liãn tuc, tranh tçnh trang hoàc phäi bë ket khäng chuyãn vao mang dán âæåc
hoàc bë dän qua nhiãu trãn mang lam cho mang chuyãn phäi khäng thæc hiãn âæåc
chæc nàng va nhiãm vu cua mçnh.
154
12-2-1. Ä cáp phäi thanh hoàc phäi cuän
Âäi våi dang phäi la dang thanh hay dang cuän thæång âæåc sæ dung trong
cäng nghã gia cäng bàng biãn dang deo nhæ dáp, càt, âät lä, cuän äng, cac hã
thäng san xuát que han, san xuát bulong hoàc âinh vêt, âinh tan rive, âinh âong gä
hoàc âinh âong tæång...Con trong qua trçnh gia cäng càt got, kiãu phãu nay thæång
âæåc sæ dung âã cáp phäi thanh (co tiãt diãn tron) cho cac may tiãn tæ âäng.
Âäi våi phäi cuän nhæ cac cuän tole mong, thäng thæång ngæåi ta ga no lãn
trãn cac truc âæåc âàt trãn cac con làn hay gäi âå va co thã tæ quay dæåi tac dung
cua læc keo cua hã thäng cäng tac nhæ hã thäng truc can hoàc cua cå cáu keo phäi
âæåc trang bë trãn cac may càt, may dáp ... âã thao dán tæng låp mät. Våi kiãu cáp
phäi loai nay, ngæåi ta thæång trang bë thãm mät hã thäng phanh âã tranh anh
hæång do læc quan tênh co thã gáy ra tçnh trang phäi bë gáp hoàc bë nhàn do täc âä
cáp phäi va täc âä cäng tac khäng âäng bä.
Hçnh 12-2: Ä chæa phäi kiãu cuän
(a) dang phäi tám mong; (b) dang phäi dáy tron
Âäi våi cac loai phäi dáy co âæång kênh tæ 0,2mm âãn 8mm thæång âæåc
cuän thanh tæng cuän co kêch thæåc va khäi læång theo yãu cáu, ngæåi ta sæ dung
cac tang co truc quay âàt nàm ngang hoàc thàng âæng va qua mät hã thäng keo
cæång bæc phäi âi qua mät hã thäng cac con làn âã nàn thàng phäi træåc khi âi vao
may cäng tac nhæ trong hã thäng san xuát que han, san xuát âinh, bulong....
Âäi våi cac loai phäi thanh co tiãt diãn ngang la hçnh tron va co kêch thæåc
tæ 10mm âãn 30mm våi chiãu dai mäi thanh la co thã 6m hoàc 9m âæåc can våi
âä chênh xac kha cao nhæ vã dung sai cua âæång kênh, âä chênh xac vã hçnh dang
hçnh hoc, vã âä thàng âæåc dung âã cáp phäi cho cac may tiãn tæ âäng hoàc ban tæ
âäng. Cac ä chæa phäi thæång âæåc bä trê å phêa sau âuäi cua truc chênh cua may
sao cho âæång tám cua phäi khi å trong ä chæa phäi trung våi âæång tám quay cua
truc chênh. Ngæåi ta co thã xãp cac phäi thanh vao mät dan nàm å phêa trãn cå cáu
155
âënh vë phäi va cung cáp lán læåt tæng thanh mät vao cå cáu nay khi co tên hiãu
thäng bao âa hãt phäi trãn cå cáu âënh vë. Trãn hã thäng âënh vë phäi co bä trê mät
cå cáu bàt giæ phäi âã âáy phäi di chuyãn theo chiãu doc truc cua no mät hanh
trçnh bàng âä dai cua phäi cán cáp mäi mät lán hay kãt håp våi cå cáu cæ chàn
phäi âæåc bä trê trãn âáu Råvonve mäi khi truc chênh dæng va cå cáu ga âàt phäi
âa må ra. Sau khi cáp phäi xong (goi la cå cáu phong phäi) thç bä phán ga âàt
phäi kep lai (thæång sæ dung cac loai mám càp khê nen, thuy læc hoàc cac kiãu äng
kep âan häi tac âäng bàng cå khê) thç cå cáu bàt giæ phäi âæåc må ra va dëch
chuyãn trå vã vë trê ban âáu va nàm chå å âo âã thæc hiãn mät chu trçnh tiãp theo.
Hçnh 12-3: Mät sä kiãu âáu kep dung khi cáp phäi
Cán chu y la khi may lam viãc thç truc chênh mang luän ca phäi quay nãn ä
chæa phäi phai co kãt cáu thêch håp âã thanh phäi co thã quay nhe nhang va khäng
âã xáy ra tçnh trang rung, làc va âàc biãt la khäng âæåc vung phäi gáy nguy hiãm.
Hçnh 12-4: Cå cáu cáp phäi thanh
156
Hçnh 12-3, 12-4, 12-5 mä ta mät sä kiãu kãt cáu cua hã thäng cáp phäi
thanh trong cac may tiãn tæ âäng âiãu khiãn bàng cå khê
Theo K
Theo ab
Theo K
Theo K
Hçnh 12-5: Mät sä kiãu cáp phäi thanh
12-2-2. Phãu chæa phäi råi
Dang phäi råi la phä biãn nhát âäng thåi âæåc sæ dung räng rai nhát trong
cac hã thäng san xuát tæ âäng. Theo quan âiãm cáp phäi tæ âäng thç âáy cung
chênh la ván âã nghiãn cæu chu yãu vç cac loai phäi råi trong gia cäng cå khê rát
khac nhau vã kiãu dang va kêch thæåc. Vç thã cán phai co sæ nghiãn cæu va phán
têch mät cach ty my âäi våi mäi mät loai phäi cu thã âã tæ âo læa chon kiãu phãu
cáp phäi cho phu håp va chè khi lam âæåc âiãu nay, phãu cáp phäi âæåc thiãt kã
måi âat âæåc muc tiãu theo yãu cáu.
Âã co cå så phán têch va læa chon phæång an, træåc hãt ngæåi ta cán phán
biãt mät sä khai niãm cå ban sau âáy:
157
Âäi våi mäi mät kiãu phäi theo quan âiãm phán têch va âanh gia cua ngæåi
thiãt kã hã thäng cáp phäi tæ âäng thç phäi âo phai âæåc xac âënh chênh xac vë trê
cua no trong mät hã toa âä va cán phai âæåc âënh hæång mät cach chênh xac, hay
noi mät cach khac cán phai xac âënh vë trê cán âënh hæång cua no trong khäng
gian. Trãn cå så hçnh dang cua phäi la mät táp håp cac bã màt cå ban hçnh thanh
nãn, ngæåi ta co thã phán loai chung nhæ sau:
Phäi co cac bã màt dang tron xoay trong va ngoai
Phäi co cac dang bã màt la màt phàng
Phäi co hçnh dang phæc tap, la táp håp cua cac bã màt tron xoay trong,
ngoai, màt phàng va cac bã màt âënh hçnh.
Theo K
Theo H
Theo K
Theo ab
Theo K
Hçnh 12-6: Mät sä kãt cáu phãu chæa phäi råi
158
Viãc phán chia cac loai nhæ trãn cung chè la tæång âäi vç chung ta biãt ràng,
cac chi tiãt cå khê thæång êt khi co kiãu dang âån gian ma chu yãu ván la kiãu
dang phæc tap tæ viãc tä håp mät sä bã màt theo mät quan hã nao âo. Do viãc
nghiãn cæu qua trçnh cáp phäi la quan tám âãn viãc âënh hæång chung nhæ thã nao
va bàng cach gç âã sau khi cac phäi di chuyãn âãn khu væc cua cå cáu nàm bàt
phäi thç vë trê cua no trong khäng gian la âa âæåc tæ âäng sàp xãp mät cach chênh
xac, khäng co sæ nhám lán hoàc sai sot nao xáy ra (nãu co mät sä phäi bë âënh
hæång sai thç se âæåc âæa ra khoi vë trê âo mät cach hoan toan tæ âäng). Do váy
ngæåi ta phán thanh cac dang phäi co bã màt cán âënh hæång khi di chuyãn la bã
màt tron xoay va dang bã màt phàng.
a. Dang phäi co bã màt âënh hæång khi di chuyãn la tron xoay:
Træåc hãt, ngæåi ta quan tám âãn cac thäng sä cå ban vã kha nàng tæ âënh
hæång tæ nhiãn cua vát thã nhæ vã ty lã cua cac kêch thæåc, sæ phán bä khäi læång,
sä cac màt phàng va cac truc âäi xæng cua chung. Theo quan âiãm âo, ngæåi ta co
thã phán chia thanh mät sä dang cå ban nhæ sau:
Loai O: Loai phäi co 1 tám âäi xæng nhæ bi cáu. Våi loai nay, vë trê cua no
âa âæåc âënh hæång tæ nhiãn, co nghéa la kha nàng âënh hæång cua no theo cac
màt phàng hoàc cac truc âäi xæng la hoan toan nhæ nhau. Vç thã trong hã thäng
cáp phäi noi chung va phãu cáp phäi noi riãng khäng cán phai âënh hæång cho
chung.
Loai I: Phäi co mät truc quay va mät màt phàng âäi xæng vuäng goc våi
truc quay âo. Våi loai nay, vë trê âënh hæång tæ nhiãn la hoan toan phu thuäc vao
ty lã giæa cac kêch thæåc cua chung.
a
b
c
Hçnh 12-7: Mät sä dang âënh hæång tæ nhiãn cua kiãu vát thã loai I
Trãn hçnh 12 - 7 giåi thiãu mät sä phäi loai I våi cac thäng sä ty lã cua
âæång kênh va chiãu dai khac nhau co vë trê âënh hæång tæ nhiãn khac nhau. Trong
hçnh a, khi ty sä l/d >1 thç vë trê âënh hæång tæ nhiãn la theo âæång sinh la thuán låi
hån va ty sä nay cang lån thç kha nàng âënh hæång tæ nhiãn cua no gán nhæ hoan
toan la theo âæång sinh. Khi ty sä l/d <1 thç kha nàng âënh hæång theo màt phàng
159
cua màt âáu thuán låi hån va cung tæång tæ khi ty sä nay cang nho thç kha nàng
âënh hæång tæ nhiãn chàc chàn la theo màt phàng âáu.
Bang 12-1
Loai Âàc træng cua phäi
Dang phäi
Ty sä l/d
Co hai truc âäi
Bi cáu
l/d =1
0
xæng
I
l/d >1
l/d <1
Co 1 truc quay âäi
xæng va 1 màt
phàng vuäng goc
våi truc quay âo
I
I
l/d =1
l/d >1
l/d <1
l/d =1
II
II
II
Co 1 truc quay
Co 2 màt phàng
âäi xæng: Mät màt
qua truc va mät
màt vuäng goc våi
no
III
IV
Co mät màt phàng
âäi xæng doc
Trong træång håp khi ty sä l/d ≈ 1 thç kha nàng âënh hæång tæ nhiãn la
khäng ro rang, co nghéa la co thã theo âæång sinh hoàc co thã theo màt phàng âáu.
160
Trong træång håp nay, cán thiãt phai co thãm mät cå cáu âënh hæång næa âã co thã
xac âënh vë trê âënh hæång cho no theo mong muän.
Loai II: Loai nay vát thã chè co 1 truc quay, do váy vë trê âënh hæång tæ
nhiãn cua no co rát nhiãu dang khac nhau. Våi loai nay cán phai âënh hæång theo
2 cáp. Âáu tiãn la âënh hæång cáp I la theo phæång truc quay, tiãp sau la âënh
hæång cáp II la theo phæång cua vec tå phap tuyãn våi màt phàng vuäng goc våi
truc quay âo. (âënh hæång theo phæång va hæång).
Loai III: Vát thã co 2 màt phàng âäi xæng ma trong âo mät màt phàng (goi
la màt phàng thæ 1) chæa âæång tám truc va mät màt phàng vuäng goc våi âæång
tám truc âo (màt phàng thæ 2). Våi loai nay cung yãu cáu âënh hæång theo 2 cáp,
træåc hãt la âënh hæång cáp I theo phæång cua truc, tiãp theo la âënh hæång cáp III
la âënh hæång vã goc xoay å trong màt phàng thæ 2.
Loai IV: Vát thã co mät màt phàng âäi xæng va chæa âæång tám truc. Våi
loai nay thç viãc âënh hæång phæc tap hån, træåc hãt la âënh hæång cáp I (theo
phæång truc), tiãp sau la âënh hæång cáp II tæc la theo vec tå phap tuyãn våi màt
phàng vuäng goc våi truc va cuäi cung la âënh hæång cáp III la vã goc xoay cua
phäi trong màt phàng vuäng goc våi truc.
Nhæ váy tuy thuäc tæng kiãu dang phäi ma viãc âënh hæång co thã âæåc
tiãn hanh hoàc âån gian hoàc phæc tap nhæ âa phán têch. Âáy chênh la näi dung cå
ban nhát trong qua trçnh tênh toan thiãt kã hã thäng cáp phäi tæ âäng ma viãc læa
chon cac cå cáu, cac chi tiãt âënh hæång cán phai âæåc phán têch mät cach ky
læång cung nhæ cán xac âënh cac thäng sä kêch thæåc quan trong nhæ vã goc
nghiãng, chiãu räng mang dán, hçnh thæc va tä chæc di chuyãn phäi, læa chon vát
liãu theo hã sä ma sat, vã kãt cáu va hçnh dang cua cac bä phán trong hã thäng âã
tranh tçnh trang mát âënh hæång va bë ket phäi trong qua trçnh di chuyãn.
Cac loai chi tiãt dang tron xoay âæåc giåi thiãu trong bang 12-1.
b. Dang phäi co bã màt âënh hæång khi di chuyãn la màt phàng
Cac phäi dang nay thæång âæåc cung cáp cho cac loai may cäng tac nhæ
may khoan, khoet, doa hoàc may phay.... Chung bao gäm rát nhiãu kiãu khac nhau
nhæ dang hçnh khäi häp, dang âënh hçnh nhæ chæ L, chæ V, chæ U, T, H...Våi loai
nay, ngæåi ta cung càn cæ vao kha nàng âënh hæång tæ nhiãn cua no trong khäng
gian, tæc la dæa vao kêch thæåc cua cac bã màt va sæ phán bä khäi læång trãn tæng
phán cua vát thã âã tçm ra phæång phap âënh hæång thuán låi nhát cho no nhàm
lam cho cå cáu hoàc chi tiãt âënh hæång âån gian hån va giam âæåc kêch thæåc
khuän khä cua chung.
161
c. Dang cac phäi co hçnh dang bã màt phæc tap
Dang phäi nay thæång âæåc cung cáp cho cac hã thäng san xuát va làp rap
cac loai san phám trong cac nganh cäng nghiãp san xuát giay dep, may màc ...
nhæcac loai khoa keo trong dáy chuyãn san xuát dáy khoa keo. Âáy la kiãu phäi
ma gáy kho khàn nhát cho viãc læa chon phæång phap âënh hæång trong cac hã
thäng cáp phäi tæ âäng. Háu hãt chung âãu trai qua viãc âënh hæång theo ca 3 cáp
la phæång, chiãu, goc xoay (la âënh hæång theo màt trãn hoàc màt dæåi). Âäi våi
cac loai nay thç ngæåi ta cung càn cæ vao kha nàng âënh hæång tæ nhiãn cua no
hoàc xet âãn bã màt ma co kha nàng giæ än âënh vát thã nhát khi di chuyãn nhæ
cac bã màt co kêch thæåc lån, sæ phán bä khäi tám cua chung nàm å vë trê tháp
v.v... Noi chung våi loai nay cán thiãt phai co sæ nghiãn cæu ty my va cu thã âäi
våi tæng kiãu phäi mät måi co thã thiãt kã âæåc cå cáu âënh hæång cho no mät
cach tin cáy.
Theo K
Theo H
Theo K
Theo ab
Theo ab
Theo ab
Theo K
Theo K
Theo K
Theo ab
Theo H
Hçnh 12-8: Mät sä kiãu chi tiãt co bã màt phæc tap
12-2-3. Mät sä kãt cáu phãu chæa phäi
162
Âã âam bao chæa âu læång phäi cán thiãt nhàm âam bao cho hã thäng san
xuát âat âæåc nàng suát theo yãu cáu, cán thiãt phai xac âënh âæåc hçnh dang va
kêch thæåc cua phãu
Cäng thæc xac âënh thã têch cua phãu chæa:
Vf .T Vf .T.Qtb
Vph =
=
mm3
t.q
q
Trong âo, Vph la thã têch cua phãu chæa [mm3]
Vf la thã têch cua phäi[mm3]
T la thåi gian lam viãc liãn tuc giæa 2 lán cung cáp phäi vao
phãu[ph]
t la thåi gian gia cäng tæng chiãc [ph]
q la hã sä kha nàng láp kên cua phãu, no phu thuäc vao hçnh dang va
kêch thæåc cua phäi. Våi phäi co hçnh dang âån gian thç q= 0,4 ÷ 0,6; Våi phäi co
hçnh dang phæc tap hån (thã têch âong thung lån hån rát nhiãu lán thã têch thæc) thç
q = 0,2 ÷ 0,3.
Qtb la nàng suát san xuát trung bçnh, Qtb = T/t.
a. Phãu chæa phäi co âéa
Âàc âiãm cua kiãu phãu nay la kãt cáu âån gian, lam viãc tin cáy va âat
nàng suát cao, do váy âæåc sæ dung kha räng rai trong cac hã thäng cáp phäi tæ
âäng noi chung.
Så âä nguyãn ly hoat âäng cua phãu âæåc mä ta nhæ trãn hçnh 12-9, trong
âo truc vêt 1 truyãn chuyãn âäng quay sang banh vêt 2, thäng qua truc lam âéa 3
quay. Âéa 3 âæåc âàt nghiãng mät goc α so våi màt phàng nàm ngang. Phäi 6
âæåc cáp vao phãu sä 4 va sàp xãp mät cach ngáu nhiãn. Trãn âéa 3 co khoet mät
sä ranh âã âënh hæång phäi theo
vë trê yãu cáu (trong hçnh la âënh
hæång theo màt phàng). Khi âéa
quay se mang phäi di chuyãn lãn
n
4
6
α
phêa cao hån va tao nãn sæ xao
trän phäi âã tao âiãu kiãn âënh
hæång phäi trãn âéa 3 dã dang
5
3
hån. Tai vë trê trãn cung, ngæåi ta
bä trê mät khe hå dæåi âay phãu
cä âënh va âæåc näi vao mät âáu
1
2
cua mang dán phäi 5. Khi âéa 3
gat phäi âi qua khe hå våi kêch
Hçnh 12-9: Så âä phãu cáp phäi co âéa
thæåc cua khe hå âæåc tênh toan
163
håp ly thç phäi se tæ råi xuäng mang dán 5 do tæ trong ban thán.
Trãn hçnh 12-10 biãu diãn mät sä kiãu kãt cáu cua âéa 3. Phu thuäc vao
hçnh dang va kêch thæåc cua phäi ma ngæåi ta co thã bä trê cac ranh âënh hæång
trãn âéa 3 theo chu vi (a), hæång kênh (b) hay vuäng gocvåi màt phàng cua âéa (c)
theo yãu cáu cán âënh hæång.
l
v
v
v
d
l
d
S
S
S
l
d
B
B
B
c
a
b
Hçnh 12-10: Cac kiãu tui chæa phäi va så âä tênh toan cac thäng sä cua âéa
Xac âënh cac thäng sä cua cå cáu:
* Læa chon ván täc âéa:
Ván täc cua âéa quay v co y nghéa rát quan trong vç no quyãt âënh âãn nàng
suát va cac thäng sä khac cua cå cáu âënh hæång.
Våi træång håp bä trê ranh theo chu vi nhæ å hçnh 12-10a, âã phäi co thã
thoat khoi ranh âënh hæång cua âéa va råi âæåc khoi màt phàng cua âay phãu âi
xuäng mang dán ma khäng mát âënh hæång thç no cán phai âi hãt mät quang
âæång:
h = d-S
Trong âo, S la khe hå giæa màt dæåi cua âéa våi màt trãn cua âay phãu; d la
âæång kênh cua phäi.
Âäng thåi cung trong thåi gian âo, âéa âa quay âæåc mät goc sao cho
quang âæång dëch chuyãn cua phäi å trong ranh âam bao khäng bë ket va mát âënh
hæång. Tæ âo ta tháy quang âæång dëch chuyãn cua âéa la :
H ≤ B-l
Trong âo, B la chiãu räng cua ranh trãn âay phãu; l la chiãu dai cua phäi.
Quang âæång dëch chuyãn khi råi tæ do cua phäi âæåc tênh:
164
g.t2
2
h =
Thåi gian dëch chuyãn cua âéa tæång æng våi quang âæång råi cua phäi
xuäng âãn mang
B − l
v
t =
Thã vao trãn ta co:
g(B − l)2
d − S =
2v2
Trong âo, g la gia täc trong træång.
Khi xet âãn goc nghiãng α giæa âéa va màt phàng ngang, khi âo gia täc
chuyãn âäng trãn mang cua phäi:
a = g(cosα - f.sinα)
Våi f la hã sä ma sat træåt giæa phäi va mang.
Tæ âo, quan hã giæa ván täc va cac thäng sä cua phãu âæåc xac âënh nhæ
sau:
g(cosα − f.sin α).(B − l)2
v =
2(d − S)
* Xac âënh nàng suát cua phãu:
Nàng suát cua phãu âæåc tênh theo cäng thæc:
Q = n.z.k [chiãc/ph]
Trong âo, n la sä vong quay cua âéa trong mät phut.
z la sä ranh trãn âéa.
k la hã sä láp âáy phäi vao ranh cua âéa khi âéa quay 1 vong.
Trong thæc tã, phu thuäc vao hçnh dang va kêch thæåc phäi cung nhæ yãu
cáu cán âënh hæång ma gia trë k se âæåc chon mät cach thêch håp bàng cach tiãn
hanh lam thæc nghiãm. Trong træång håp khäng co âiãu kiãn âã tiãn hanh lam
thæc nghiãm thç ngæåi ta thæång chon gia trë k = 0,4 ÷ 0,6 âã lam thäng sä tênh
toan va sau khi làp âàt va chay thæ, ngæåi ta co thã càn cæ vao gia trë thæc tã âã læa
chon lai sä ranh z mät cach håp ly.
Co thã xac âënh nàng suát cua phãu theo ván täc di chuyãn cua phäi:
Nãu goi D la âæång kênh ngoai cua âéa [mm] , m la bæåc cua ranh [mm] va
v la ván täc dëch chuyãn cua phäi [m/ph], ta co:
1000.v
Q =
.k[chiãc/ ph]
m
* Xac âënh cäng suát truyãn âäng cho âéa:
165
2.Mx.n
97.500.η
N =
[kW]
Trong âo, η la hiãu suát cac bä truyãn âäng cå khê.
Mx la mä men xoàn, no âæåc xac âënh theo cäng thæc:
Mx = G.R [kG.cm]
Trong âo, G la trong læång cua phäi chæa trong phãu (kG), R la ban kênh
cua âéa (cm); n la sä vong quay cua âéa [vong/ph].
Thäng thæång trong thæc tã, ngæåi ta thæång sæ dung cäng thæc kinh
nghiãm âã xac âënh cäng suát truyãn âäng lån nhát cán thiãt âäi våi cac loai phãu
co âéa:
Nmax= 0,005D (kW)
Trong âo D la âæång kênh cua âéa tênh bàng mm.
Hçnh 12- 11: Kãt cáu cua phãu cáp phäi co âéa quay
Vê du: Tênh sä vong quay n va sä ranh cán thiãt z, kêch thæåc D cua âéa khi
phãu chæa phäi co cac thäng sä sau âáy: Kêch thæåc phäi d = 16m; l = 50mm; khe
166
hå S = 2,2mm; chiãu räng ranh B = 55mm va goc nghiãng α = 450 ; hã sä ma sat f
=0,15. Biãt ràng yãu cáu vã nàng suát cáp phäi cua phãu la 100 chiãc /ph. Cho hã
sä láp kên k = 0,5.
b. Phãu cáp phäi co äng:
Kiãu phãu nay âæåc sæ dung âäi våi cac phäi co kêch thæåc nho, dang äng,
dang bac, con làn, hçnh vanh khàn...
Så âä nguyãn ly hoat âäng âæåc biãu diãn trãn hçnh 12-12. Cac äng âæåc
bä trê theo kiãu äng liãn hoàc 2 næa co cac chuyãn âäng tënh tiãn khæ häi (hçnh 12-
12a, b) hoàc quay (hçnh 12-12c) âæåc dán âäng tæ cac cå cáu banh vêt - truc vêt
hoàc qua cå cáu banh lãch tám...Trong qua trçnh chuyãn âäng, ngæåi ta co thã gàn
thãm mät canh gat trãn cac kiãu äng quay âã lam nhiãm vu âënh hæång cáp I cho
phäi.
α1
α2
c
b
a
Hçnh 12-12: Cac loai phãu cáp phäi kiãu äng
Âä nghiãng cua thanh phãu âæåc læa chon sao cho cac phäi hoan toan co
kha nàng træåt vã vë trê tháp nhát cua âay phãu. Âã tranh tçnh trang phäi bët miãng
äng, goc thanh phãu thæång âæåc chon la α1 = 450 ÷ 550; goc âay phãu α2 = 550
÷ 600.
Âäi våi kiãu phãu nhæ å hçnh 12-12a, thäng thæång âæåc sæ dung âã cáp
phäi va âënh hæång cac phäi co kêch thæåc nho hoàc cac phäi dang hçnh tru hoàc
cáu co d <20mm hoàc phäi dang äng co d < 25mm va chiãu dai l = (1,1÷1,4) d.
167
Kiãu phãu å hçnh 12-12b dung khi âënh hæång hoàc cáp cac loai phäi âuc,
dáp co cac bã màt thä rap, co rça mep va ba via.
Våi kiãu phãu å hçnh 12-12c âæåc dung cho cac phäi co dang con làn hoàc
bã màt cän co chiãu dai l = (1,3 ÷ 3,5)d, d <20mm va l<60mm hoàc cac phäi co
dang vanh khàn co d<100mm va l= (0,2 ÷ 0,4)d.
- Nàng suát cáp phäi cua phãu co äng chuyãn âäng tënh tiãn trãn hçnh 12-
12a âæåc xac âënh theo cäng thæc:
Q = nx.p.k [chiãc/ph]
Trong âo, nx la sä hanh trçnh kep cua äng trong 1 phut, thäng thæång nx =
50÷80htk/ph våi chiãu dai hanh trçnh H = (1,2 ÷1,7)l; p la hã sä kha nàng nhán
phäi, no phu thuäc vao ty sä giæa chiãu dai va âæång kênh phäi, trë sä nx va chiãu
cao cua låp phäi chæa trong phãu, thæång chon p = 0,7; k la hã sä nàng suát va
H
âæåc xac âënh theo cäng thæc: k =
. Å âáy, l la kêch thæåc lån nhát cua phäi, H
l
nhæ âa noi å trãn.
* Cäng suát dán âäng lån nhát thæång âæåc tênh theo cäng thæc kinh
nghiãm:
Nmax = 0,005l [kW]
- Âäi våi kiãu äng 2 næa trãn hçnh 12-12b:
Nàng suát cua phãu cáp phäi âæåc tênh:
Q = nx.p [chiãc/ph]
Trong âo, nx la sä hanh trçnh kep trong mät phut, gia trë lån nhát cua no
4000
H
thæång âæåc tênh theo cäng thæc: nx max
=
våi H la chiãu dai hanh trçnh va
thæång âæåc xac âënh theo kinh nghiãm: H= (0,8 ÷1)l, Thäng thæång nxmax
300htk/ph, nãu chon nx > 300 htk/ph thç nàng suát se bë giam.
Loai phãu nay thæång co nàng suát cáp phäi khoang 200ch/ph.
* Cäng suát dán âäng lån nhát âæåc xac âënh theo cäng thæc thæc nghiãm:
N = 0,006l [kW]
<
- Âäi våi kiãu äng quay nhæ hçnh 12-12c:
* Nàng suát cua phãu cáp phäi âæåc xac âënh:
Q = Qlt.k [chiãc/ph]
60
t
Trong âo, Qlt la nàng suát ly thuyãt lån nhát, Qlt = , våi t la thåi gian råi
2l
g
cua phäi vao äng va t =
; k la hã sä láp âáy, no phu thuäc vao sä vong quay n
cua äng, ty sä kêch thæåc giæa âæång kênh va chiãu dai phäi, hã sä ma sat...
168
60.k
2l
Thã vao trãn, ta co cäng thæc xac âënh nàng suát nhæ sau:Q =
.
g
Æu âiãm cua cå cáu cáp phäi kiãu nay la kãt cáu âån gian, lam viãc tin cáy
va dã âiãu chènh âäi våi cac phäi co kêch thæåc khac nhau, khäng cán co thãm cå
cáu loai træ phäi thæa va dã dang âënh hæång cáp I cho phäi.
Tuy nhiãn do âiãu kiãn lam viãc cua cå cáu la tënh tiãn khæ häi hay co cå
cáu gat phäi trong kiãu äng quay nãn chong mai mon äng, cäng suát dán âäng
phai lån va gáy ra tiãng än kha lån trong qua trçnh lam viãc.
c. Phãu co dao mang phäi:
Kiãu phãu nay âæåc mä ta trãn hçnh 12-13, cac dao âæåc bä trê âã âënh
hæång phäi co chuyãn âäng tënh tiãn khæ häi âã nhán phäi âa âæåc âënh hæång
cáp I räi sau âo chuyãn no sang mang chuyãn phäi. Cac dao âæåc bä trê å phêa sau
mang dán hay song song våi mang dán.
α
H
H
a
b
c
Hçnh 12-13: Phãu co dao mang phäi chuyãn âäng tënh tiãn
Dao mang phäi co thã thæc hiãn chuyãn âäng tënh tiãn khæ häi (hçnh 12-
13) hay chuyãn âäng làc (hçnh 12-14). Å tai vë trê dæåi cung trong phãu no âënh
hæång phäi va chuyãn âäng lãn phêa trãn âãn vë trê mang chuyãn phäi. Tai vë trê
nay, dao mang phäi se dæng lai trong mät khoang thåi gian âu âã phäi trãn dao
træåt hàn vao mang va sau âo no lai chuyãn âäng xuäng phêa dæåi. Mäi lán mang
169
phäi, no co thã chæa âæåc mät sä phäi tuy theo kêch thæåc chiãu dai phäi va vë trê
âënh hæång tæ nhiãn cua no trong phãu.
Âäi våi loai trãn hçnh 12-13a, nàng suát co thã âat âæåc tæ 90 ÷ 100
chiãc/phut, con våi loai b va c thç co thã âat âãn 450 ÷ 550 chiãc /phut.
Thäng thæång phãu cáp phäi kiãu nay thæång dung âã cáp cac phäi nhæ bu
long, vêt, âai äc... Bã màt lam viãc cua dao thæång âæåc bä trê nghiãng 1 goc α so
våi màt phàng nàm ngang sao cho phäi co thã træåt âæåc hoàc làn âæåc mät cach
dã dang xuäng mang chuyãn phäi.
Âä sáu cua kiãu phãu nay phu thuäc vao chiãu dai cua bã màt âënh hæång
cua dao va goc nghiãng α. Thæång âä sáu cua phãu âæåc chon la h = (0,25 ÷
0,3)L, våi L la chiãu dai bã màt lam viãc cua dao va âæåc xac âënh nhæ sau: L = (7
÷ 10)l, trong âo, l la chiãu dai lån nhát cua phäi.
Theo ab
Theo cd
Hçnh 12-14: Kiãu phãu co dao mang phäi chuyãn âäng làc
* Nàng suát cáp phäi cua kiãu phãu co dao âæåc xac âënh:
1
Q = nx .L.p.z. [chiãc/ ph]
l
v
L.p
Trong âo, nx la sä hanh trçnh kep trong 1 phut: nx =
, våi v la täc âä
chuyãn âäng tæång âäi cua phäi trãn dao sang mang dán phäi; p la hã sä chæa phäi
170
Tải về để xem bản đầy đủ
31 trang
05/05/2022
3040
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Giáo trình Đồ gá gia công cơ khí - Chương 11: Khái niệm và phân loại", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- giao_trinh_do_ga_gia_cong_co_khi_chuong_11_khai_niem_va_phan.pdf
