Hoàn thiện thủ tục kiểm toán và nâng cao chất lượng kiểm toán chương trình cho vay hộ nghèo tại Ngân hàng Chính sách Xã hội Việt Nam
TÖØ LYÙ LUAÄN ÑEÁN THÖÏC TIEÃN
HOAØN THIEäN THuû TuÏc KIEÅM TOAùN VAØ NAâNG cAO
cHAÁT löÔÏNG KIEÅM TOAùN cHöÔNG TRÌNH
cHO VAY HOä NGHEØO TAÏI NGAâN HAØNG
cHÍNH sAùcH XAõ HOäI VIEäT NAM
Đỗ THị THU HIềN*
gân hàng Chính sách xã hội là một tổ chức tín dụng Nhà nước, hoạt động không vì mục
tiêu lợi nhuận nhằm giúp hộ nghèo có điều kiện tiếp cận với nguồn vốn tín dụng ưu đãi
để phát triển sản xuất, tạo việc làm, nâng cao thu nhập, cải thiện điều kiện sống, vươn
N
lên thoát nghèo, góp phần thực hiện chính sách phát triển kinh tế gắn liền với xóa đói
giảm nghèo, bảo đảm an sinh xã hội. Một trong những chương trình tín dụng được Ngân hàng Chính sách
xã hội thực hiện hiệu quả, mang tính nhân văn và giúp hộ nghèo vươn lên thoát nghèo là chương trình
tín dụng ưu đãi đối với hộ nghèo. Để chương trình có hiệu quả, đáp ứng được mục tiêu của Đảng và Nhà
nước không thể thiếu việc chỉ đạo, quản lý và giám sát của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền, trong đó
Kiểm toán nhà nước với chức năng và nhiệm vụ của mình thực hiện việc kiểm tra, đánh giá chương trình
tín dụng ưu đãi đối với hộ nghèo của Ngân hàng Chính sách xã hội.
Từ khóa: Chương trình cho vay hộ nghèo, Ngân hàng Chính sách xã hội.
Completing audit procedures and improving audit quality in auditing the poor households lending
program at Vietnam Bank for Social Policies
Vietnam Bank for Social Policies is a State credit institution, operating for non-profit purposes in order
to help poor households have access to preferential credit capital for production development, job creation
and raising income, living conditions improvement, contributing to the implementation of economic
development policies associated with poverty reduction, social security. One of the credit programs
implemented effectively by the Vietnam Bank for Social Policies, which is humanistic and helps poor
households get out of poverty, is a preferential credit program for poor households. For the program to be
effective, meeting the goals of the Party and the State, it is indispensable the direction, management and
supervision of competent state agencies, including the State Audit Office of Vietnam with its functions and
responsibilities to examine and evaluate preferential credit programs for poor households of Vietnam Bank
for Social Policies.
Keywords: Poor households lending program, Vietnam Bank for Social Policies.
Trong những năm qua, công tác kiểm toán
chương trình cho vay hộ nghèo của Kiểm toán nhà
nước đã được xác định là một trong những trọng
tâm chủ yếu khi thực hiện kiểm toán báo cáo tài
chính hàng năm của Ngân hàng Chính sách xã hội.
Bên cạnh việc đánh giá nhận xét về công tác quản
lý tài chính kế toán, Kiểm toán nhà nước đã chỉ ra
được nhiều tồn tại hạn chế đối với chương trình
cho vay hộ nghèo, giúp cho Ngân hàng Chính sách
xã hội ngày càng hoàn thiện, chấn chỉnh các sai
phạm và quản lý chặt chẽ hơn, góp phần thực hiện
tốt chính sách tín dụng của nhà nước.
*Kiểm toán nhà nước Chuyên ngành VII
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN Số 146 - tháng 12/2019 37
TÖØ LYÙ LUAÄN ÑEÁN THÖÏC TIEÃN
1. Đánh giá chung về chương trình tín dụng
ưu đãi đối với hộ nghèo của Ngân hàng chính
sách xã hội
viên có hoàn cảnh khó khăn được vay vốn học tập;
xây dựng trên 8,9 triệu công trình nước sạch và vệ
sinh môi trường ở nông thôn; gần 105 nghìn căn
nhà cho hộ gia đình vượt lũ vùng Đồng bằng Sông
Cửu Long, gần 500 nghìn căn nhà cho hộ nghèo và
các hộ gia đình chính sách, trên 11 nghìn căn nhà
phòng, tránh bão, lụt khu vực miền Trung ...
Trải qua 14 năm triển khai, đồng hành cùng
người nghèo, hoạt động tín dụng chính sách của
Ngân hàng Chính sách xã hội đã thu được nhiều
kết quả nổi bật, huy động được các nguồn lực tài
chính để tạo lập nguồn vốn, tổ chức thực hiện hiệu
quả các chương trình tín dụng chính sách. ành
tựu này được đánh giá là “điểm sáng” và là một
trong những “trụ cột” trong hệ thống các chính
sách giảm nghèo ở Việt Nam. Cụ thể:
- Việc tổ chức thực hiện có hiệu quả các chương
trình tín dụng chính sách đã góp phần thúc đẩy
phát triển kinh tế - xã hội theo định hướng của
Đảng và Nhà nước, bảo đảm an sinh xã hội, ổn
định chính trị, trật tự xã hội, an ninh quốc phòng;
Góp phần giảm tỷ lệ hộ nghèo giai đoạn 2001-2005
từ 17% xuống 7%; giai đoạn 2005-2010 từ 22%
xuống 9,45%; giai đoạn 2011-2015 từ 14,2% xuống
4,25% cuối năm 2015.
- Vốn tín dụng chính sách đã được đầu tư đến
100% xã, phường, thị trấn trên cả nước; trong đó,
tập trung ưu tiên cho vay các xã vùng đồng bào
dân tộc thiểu số, vùng đặc biệt khó khăn, vùng sâu,
vùng xa, biên giới... Đến nay đã có trên 30 triệu
lượt hộ nghèo được vay vốn từ Ngân hàng Chính
sách xã hội; góp phần giúp trên 4,5 triệu hộ vượt
qua ngưỡng nghèo; thu hút, tạo việc làm cho gần
3,2 triệu lao động, hơn 3,5 triệu lượt học sinh, sinh
eo báo cáo kiểm toán báo cáo tài chính năm
2017 của Ngân hàng Chính sách xã hội Việt Nam
thì tổng dư nợ cho vay các chương trình thuộc
chính sách tín dụng ưu đãi của Ngân hàng Chính
sách xã hội đến 31/12/2017 là 171.789 tỷ đồng, tăng
38 Số 146 - tháng 12/2019 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN
9,2% so với năm 2016 đạt tỷ lệ 96,15% trên tổng
nguồn vốn. Trong đó nợ quá hạn là 671 tỷ đồng,
chiếm 0,39% tổng dư nợ; nợ khoanh là 703 tỷ đồng,
chiếm 0,41% tổng dư nợ. Trong đó, Chương trình
tín dụng ưu đãi đối với hộ nghèo đến 31/12/2017
doanh số cho vay đạt 11.160 tỷ đồng; doanh số thu
nợ đạt gần 10.665 tỷ đồng; dư nợ đạt trên 39.060 tỷ
đồng, chiếm 22,73% tổng dư nợ của toàn hệ thống,
tăng 407 tỷ đồng so với năm 2016. Với việc thực
hiện các chính sách của Nhà nước giao, thông qua
Chương trình tín dụng ưu đãi đối với hộ nghèo,
Ngân hàng Chính sách xã hội đã tạo ra những hiệu
quả cả về mặt kinh tế và mặt xã hội.
vay vốn, phát sinh; cho vay trước khi có bình xét
của Tổ tiết kiệm và vay vốn;
- Một số Chi nhánh còn tồn tại việc cho vay
chồng chéo, 01 hộ vay nhưng tham gia vay ở 02
chương trình tín dụng khác nhau, cụ thể như 01
hộ vừa vay theo chương trình hộ nghèo và hộ cận
nghèo hoặc vừa vay chương trình hộ nghèo vừa vay
hộ sản xuất kinh doanh vùng khó khăn;
- ực hiện cho vay lưu vụ nhưng hồ sơ không
thể hiện được khách hàng đủ điều kiện cho vay lưu
vụ hoặc chưa có bằng chứng chứng minh phương
án sản xuất kinh doanh có hiệu quả; cho vay lưu vụ
đối với một số khách hàng kinh doanh không hiệu
quả, không trả được lãi vay;
2. Một số phát hiện qua công tác kiểm toán
Ngân hàng Chính sách xã hội thời gian vừa qua
- Một số hộ vay ngắn hạn nhưng giải quyết
cho vay dài hạn hay cho vay vượt hạn mức; còn có
trường hợp chữ ký của hộ vay không giống với chữ
ký trên hồ sơ vay vốn;
Tuy nhiên, thông qua kiểm toán, Kiểm toán nhà
nước cũng đã chỉ ra một số hạn chế, bất cập của
chương trình cho vay hộ nghèo, như:
- Một số chi nhánh không cung cấp được danh
sách hộ nghèo được phê duyệt của Ủy ban nhân
dân cấp quận, huyện, dẫn đến không có cơ sở để
xác định đúng đối tượng cho vay; chưa đối chiếu
với danh sách hộ nghèo ở xã (phường, thị trấn) sở
tại do Ủy ban nhân dân xã, phường, thị trấn lập có
xác nhận của Ủy ban nhân dân thành phố, quận,
huyện mà mới chỉ căn cứ vào danh sách đề nghị
vay vốn. Còn có trường hợp cho vay hộ nghèo được
Ủy ban nhân dân xã xác nhận nhưng không nằm
trong danh sách Hộ nghèo được cơ quan có thẩm
quyền phê duyệt;
- Một số khoản cho vay thực hiện gia hạn không
đúng quy định về mặt thời gian, số lần gia hạn; việc
gia hạn chưa được kiểm tra, xác minh các nguyên
nhân gia hạn để đảm bảo công tác gia hạn cho đúng
đối tượng khó khăn vì nguyên nhân khách quan;
- Công tác kiểm tra sử dụng vốn vay còn hạn
chế, mang tính hình thức; biên bản kiểm tra sơ
sài, thiếu các thông tin thể hiện vốn được sử dụng
đúng mục đích; biên bản kiểm tra cho vay của cán
bộ tín dụng chưa nêu và làm rõ cơ sở mức thu
nhập bình quân, tình hình sản xuất kinh doanh
của hộ vay vốn; kiểm tra chậm hơn so với quy
định; thiếu hoặc không có biên bản kiểm tra sử
dụng vốn vay;
- Một số Chi nhánh cho vay không đúng đối
tượng, không thuộc danh sách theo chuẩn nghèo
được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt;
- Công tác cập nhật, quản lý và chuyển nợ quá
hạn trên hệ thống tại một số Chi nhánh chưa kịp
thời; còn có trường hợp sai lệch về tên của khách
hàng trên sao kê vay vốn và trên sổ vay vốn;
- Công tác thẩm định, đề xuất và phê duyệt cho
vay còn chung chung; biên bản họp bình xét cho
vay của các Tổ tiết kiệm và vay vốn còn mang tính
hình thức, nội dung không đánh giá được thực
trạng cụ thể tình hình tài chính, năng lực sản xuất
kinh doanh cũng như khả năng trả nợ của hộ vay
- Công tác đôn đốc trả nợ chưa được thực hiện
tốt: Một số hộ vay chưa trả nợ đúng hạn khi đến kỳ
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN Số 146 - tháng 12/2019 39
TÖØ LYÙ LUAÄN ÑEÁN THÖÏC TIEÃN
hạn trả nợ nhưng chưa được đôn đốc, giám sát trả
nợ đúng kỳ; phân kỳ trả nợ chưa sát với chu kỳ của
phương án vay vốn;
theo phân kỳ và được tự động theo dõi ở kỳ tiếp
theo để đảm bảo việc thực hiện việc phân loại nợ
theo quy định tại Quyết định số 976/QĐ-TTg ngày
01/7/2015 của ủ tướng Chính phủ về việc ban
hành Quy chế phân loại nợ tại Ngân hàng Chính
sách xã hội.
Qua các phát hiện kiểm toán trên, Kiểm toán
nhà nước cũng đã đưa ra những kiến nghị đề xuất
nhằm hoàn thiện cả về cơ chế cũng như chấn chỉnh
những sai sót trong quá trình cho vay và sử dụng
vốn của hộ nghèo. Cụ thể:
- Chỉ đạo toàn hệ thống thực hiện việc đôn
đốc các tổ chức chính trị xã hội nhận ủy thác làm
tốt công tác giám sát trước, trong khi cho vay và
kiểm tra sau khi cho vay đối với chương trình tín
dụng Ngân hàng Chính sách xã hội thực hiện theo
phương thức cho vay ủy thác;
- Chấn chỉnh công tác cho vay hộ nghèo
đảm bảo đúng quy định tại Nghị định số
78/2002NĐ-CP ngày 10/4/2002 của Chính phủ về
chính sách tín dụng đối với người nghèo và các
đối tượng chính sách khác và ông tư 24/2014/
TT-BLĐTBXH ngày 06/9/2014 của Bộ Lao động
ương binh và Xã hội hướng dẫn quy trình điều
tra, rà soát hộ nghèo.
- Phối hợp chặt chẽ với các Ủy ban nhân dân
tỉnh để ban hành các hợp đồng thỏa thuận về sử
dụng nguồn vốn ủy thác địa phương không vi phạm
các quy định, hướng dẫn cho vay của Ngân hàng
Chính sách xã hội đã ban hành nhằm tránh cho vay
chồng chéo, trùng lắp giữa các chương trình, cho
vay bị vượt mức tối đa cho vay của chương trình.
- Chỉ đạo và kiểm tra kết quả thực hiện đối với
các Chi nhánh trong toàn hệ thống nghiêm túc
thực hiện việc thẩm định, kiểm tra trước, trong và
sau khi cho vay đối với chương trình cho vay hộ
nghèo theo đúng quy định.
3. Những tồn tại, hạn chế trong việc tổ chức
kiểm toán chương trình cho vay hộ nghèo tại
Ngân hàng Chính sách xã hội
- Chỉ đạo và kiểm tra kết quả thực hiện đối với
các Chi nhánh trong việc đôn đốc thu hồi nợ, giám
sát trả nợ đúng kỳ, nghiêm túc thực hiện các quy
định về gia hạn nợ, cho vay lưu vụ, chuyển nợ quá
hạn; phối hợp với chính quyền địa phương để thu
hồi nợ quá hạn;
Bên cạnh những kết quả đạt được thì việc tổ
chức kiểm toán chương trình cho vay hộ nghèo tại
Ngân hàng Chính sách xã hội trong giai đoạn qua
vẫn còn những hạn chế, tồn tại như:
- Việc tổ chức kiểm toán chương trình cho vay
hộ nghèo tại Ngân hàng Chính sách xã hội trong
giai đoạn qua của Kiểm toán nhà nước chỉ là kiểm
toán lồng ghép; kiểm toán đồng thời với kiểm
toán báo cáo tài chính và các chương trình loại
hình khác như chương trình cho vay học sinh,
sinh viên có hoàn cảnh khó khăn, chương trình
cho vay giải quyết việc làm, chương trình cho vay
hộ cận nghèo... nên kết quả kiểm toán đưa ra vẫn
còn hạn chế, kết quả kiểm toán của một số năm
còn sơ sài;
- Rà soát, chấn chỉnh, rút kinh nghiệm và chấm
dứt tình trạng cho vay chồng chéo, cho vay sai đối
tượng; có biện pháp thu hồi ngay các khoản cho
vay sai đối tượng, khách hàng sử dụng vốn không
đúng mục đích, các khoản nợ quá hạn, các khoản
nợ vay được gia hạn không đúng quy định đối với
chương trình cho vay hộ nghèo.
- Ngân hàng Chính sách xã hội cần nghiên cứu
ban hành văn bản hướng dẫn cụ thể đối với những
trường hợp nào, chương trình tín dụng nào phải
chuyển nợ quá hạn theo phân kỳ, đối tượng, chương
trình tín dụng nào không phải chuyển nợ quá hạn
- Các Báo cáo kiểm toán Ngân hàng Chính sách
xã hội của Kiểm toán nhà nước mới chỉ dừng lại ở
40 Số 146 - tháng 12/2019 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN
kiểm toán đánh giá tính tuân thủ quy trình cho vay,
chưa đánh giá được tác động của chính sách cho
vay hộ nghèo trong thực tế; chưa có những đánh
giá phân tích cũng như nêu đánh giá được tính
hiệu quả của chương trình cho vay hộ nghèo. Việc
đánh giá tính kinh tế hiệu lực, hiệu quả còn rất sơ
sài, các Đoàn kiểm toán mới chỉ đánh giá được một
số chỉ tiêu như dư nợ cho vay hộ nghèo/tổng dư
nợ tín dụng tại Ngân hàng Chính sách xã hội, số
hộ nghèo được vay vốn trong năm, tỷ lệ tăng giảm
của dư nợ cho vay hộ nghèo so với năm trước liền
kề. Ngân hàng Chính sách xã hội luôn hoạt động
không vì mục tiêu lợi nhuận mà vì mục tiêu xóa
đói giảm nghèo, góp phần đảm bảo an sinh xã hội
nên công tác kiểm toán Chương trình cho vay hộ
nghèo hiện tại là hết sức quan trọng. Tuy nhiên,
hiện tại công tác kiểm toán Ngân hàng Chính sách
xã hội hàng năm chưa đánh giá hết được mục tiêu,
hiệu quả hoạt động của Ngân hàng Chính sách xã
hội, tác động, hiệu quả của chính sách tín dụng đối
với hộ nghèo về mặt kinh tế và mặt xã hội; cũng
như chưa đảm bảo được việc nâng cao chất lượng
kiểm toán.
Nguyên nhân của tồn tại, hạn chế
Qua đánh giá phân tích thì thực trạng của
những tồn tại hạn chế trên chủ yếu là do những
nguyên nhân sau:
- Một là, trình độ năng lực của một số Kiểm
toán viên tham gia kiểm toán Ngân hàng Chính
sách xã hội còn hạn chế, một số Kiểm toán viên
mới còn chưa hiểu sâu về Chương trình cho vay hộ
nghèo dẫn đến khó khăn hạn chế trong công tác
thực hiện kiểm toán;
- Hai là, hạn chế trong công tác lập Kế hoạch
kiểm toán như việc xác định trọng tâm kiểm
toán, mục tiêu kiểm toán trong đánh giá chương
trình cho vay hộ nghèo tại Ngân hàng Chính
sách xã hội; chưa đặt ra mục tiêu, nội dung đánh
giá tác động của chính sách, hiệu quả, hiệu lực
của chính sách.
- Ba là, khi thực hiện kiểm toán, công tác kiểm
tra đối chiếu thực tế hộ nghèo còn khó khăn, hạn
chế; công tác đối chiếu kiểm tra thực tế tại hộ
nghèo chưa được quan tâm, chú trọng thực hiện
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN Số 146 - tháng 12/2019 41
TÖØ LYÙ LUAÄN ÑEÁN THÖÏC TIEÃN
nên ảnh hưởng đến việc đánh giá về cơ chế chính
biết tại thời điểm báo cáo có tổng số bao nhiêu lượt
hộ nghèo được vay vốn và được tính lũy kế từ hộ
vay đầu tiên đến hết kỳ cần báo cáo kết quả. Số
lượt hộ nghèo được vay vốn càng cao chứng tỏ hoạt
động cho vay hộ nghèo càng được mở rộng, phát
triển về số lượng.
sách tín dụng.
- Bốn là, hiện nay Quyết định số 11/2017/
QĐ-KTNN ngày 21/11/2017 của Tổng Kiểm toán
nhà nước về việc ban hành quy trình kiểm toán các
tổ chức tài chính ngân hàng mới chỉ hướng dẫn một
số thủ tục kiểm toán cơ bản về hoạt động tín dụng
đặc thù đối với Ngân hàng Chính sách xã hội tuy
nhiên chưa có hướng dẫn cụ thể chi tiết mang tính
chất “cầm tay chỉ việc” cho các kiểm toán viên thực
hiện kiểm toán, đặc biệt là chưa xây dựng được các
tiêu chí để đánh giá tính hiệu quả của chương trình
cho vay hộ nghèo cũng như chưa hướng dẫn kiểm
toán viên phương pháp, cách thức thực hiện kiểm
toán để đánh giá tính hiệu quả của chương trình
cho vay hộ nghèo.
(2) Chỉ tiêu về tỷ lệ hộ nghèo được vay vốn
Tổng số hộ nghèo được
Tỷ lệ hộ
vay vốn
nghèo
=
x
100
được
Tổng số hộ nghèo đói
trong danh sách
vay vốn
Tỷ lệ hộ nghèo được vay vốn càng cao chứng tỏ
ngân hàng đã làm tốt công tác mở rộng, phát triển
cho vay hộ nghèo; thực hiện tốt công tác huy động
vốn cho vay, tranh thủ được các nguồn vốn trong
và ngoài ngân sách để thực hiện tốt công tác cho
vay. Chỉ tiêu này cao còn cho thấy đội ngũ cán bộ
tín dụng có trình độ, năng lực cao, nhiệt tình và
tận tâm với công việc; công tác quản lý cho vay hộ
nghèo được lãnh đạo ngân hàng thực hiện tốt, góp
phần làm tăng hiệu quả cho vay của ngân hàng. So
sánh tỉ lệ hộ nghèo được vay vốn giữa các kỳ phản
ánh được việc mở rộng hay thu hẹp số hộ nghèo
được vay vốn, từ đó đưa ra đánh giá về chất lượng,
hiệu quả cho vay hộ nghèo tăng hay giảm.
4. Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng
kiểm toán chương trình cho vay hộ nghèo
Từ thực tế trên, người viết đề xuất trong giai
đoạn tới cần thiết thực hiện một số giải pháp chính
để nâng cao chất lượng kiểm toán chương trình
cho vay hộ nghèo như sau:
Một là, xây dựng quy trình thủ tục hướng dẫn
kiểm toán chi tiết chương trình cho vay hộ nghèo
theo hướng “cầm tay chỉ việc” cho các kiểm toán
viên thực hiện kiểm toán.
(3) Chỉ tiêu về số tiền vay bình quân mỗi hộ
Hai là, xây dựng bộ tiêu chí để đánh giá tính
hiệu quả của chương trình cho vay hộ nghèo tại
Ngân hàng Chính sách xã hội.
Dư nợ cho vay đến thời điểm
Số tiền
báo cáo
cho vay
=
bình quân
Cụ thể để đánh giá về hiệu quả do chương trình
cho vay hộ nghèo đem lại, Kiểm toán nhà nước có
thể xây dựng các tiêu chí đánh giá như:
Tổng số hộ còn dư nợ đến thời
1 hộ
điểm báo cáo
Việc so sánh chỉ tiêu này qua các kỳ báo cáo
giúp kiểm toán viên đánh giá được mức đầu tư cho
một hộ nghèo ngày càng tăng lên hay giảm xuống,
từ đó đưa ra kết luận việc cho vay có đáp ứng được
nhu cầu thực tế của hộ nghèo hay không.
(1) Chỉ tiêu về số lượt hộ nghèo được vay vốn
ngân hàng
Tổng số lượt hộ nghèo được vay vốn = (Lũy kế
số lượt hộ được vay đến cuối kỳ trước) + (Lũy kế số
lượt hộ được vay trong kỳ báo cáo).
(4) Chỉ tiêu về số hộ đã thoát khỏi ngưỡng
nghèo đói
Đây là chỉ tiêu đánh giá về mặt số lượng, cho
42 Số 146 - tháng 12/2019 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN
Số hộ nghèo
trong danh sách
đầu kỳ di cư đi
nơi khác
Tổng số hộ nghèo
đã thoát khỏi
ngưỡng nghèo
Số hộ nghèo
trong danh sách
đầu kỳ
Số hộ nghèo
trong danh
sách cuối kỳ
Số hộ nghèo
mới vào trong
kỳ báo cáo
=
-
-
+
Đây là chỉ tiêu quan trọng nhất để kiểm toán
viên đánh giá hiệu quả của công tác tín dụng đối
với hộ nghèo. Số hộ thoát nghèo lớn chứng tỏ chất
lượng và hiệu quả cho vay cao, kết quả của việc
ngân hàng làm tốt công tác cho vay và quản lý vốn
vay; hộ nghèo đã tiến lên trình độ hiểu biết cao hơn
để thực hiện các dự án sản xuất kinh doanh có lãi,
thu lợi nhuận để vươn lên thoát nghèo.
trực tiếp chất lượng, hiệu quả cho vay hộ nghèo.
Chỉ tiêu này ở mức cao cũng đồng nghĩa với việc
quản lý chất lượng cho vay kém, hiệu quả cho vay
không cao, ảnh hưởng xấu đến việc thu hồi nợ và
có thể còn làm ngân hàng bị cụt vốn nếu nợ quá
hạn phải chuyển sang nợ khó đòi, khoanh nợ và
ngược lại.
(7) Tỷ lệ thu lãi, lãi tồn đọng
(5) Chỉ tiêu về quy mô tín dụng của chương trình
cho vay hộ nghèo
Số lãi thực thu
Tỷ lệ thu lãi
=
x 100%
Số lãi phải thu
Dư nợ tín dụng
Tỷ trọng dư
hộ nghèo
Trong đó, số lãi phải thu = số lãi phát sinh (trong
tháng) + số lãi tồn được giao. Tỷ lệ thu lãi cao cho
thấy chất lượng tín dụng tốt và ngược lại. Đây là
một chỉ số quan trọng để đo lường chất lượng tín
dụng của Ngân hàng Chính sách xã hội. Chỉ số này
thấp sẽ cho thấy chất lượng tín dụng tốt và ngược
lại. Lãi tồn đọng là do người vay không thực hiện
nghĩa vụ trả lãi theo đúng hạn (hàng tháng) cho
Ngân hàng Chính sách xã hội.
nợ tín dụng
=
x 100%
x 100%
đối với hộ
nghèo
Tổng dư nợ tín
dụng
Dư nợ tín dụng hộ
nghèo năm sau
Tăng trưởng
dư nợ tín
dụng hộ
=
Dư nợ tín dụng hộ
nghèo năm trước
nghèo
Số tuyệt đối lớn và tỷ trọng dư nợ cao, thể hiện
hoạt động tín dụng Ngân hàng Chính sách xã hội
đã đáp ứng tốt nhu cầu vốn của hộ nghèo.
(8) Chỉ tiêu về hệ số sử dụng vốn
Tổng dư nợ bình quân
Hệ
cho vay hộ nghèo
(6) Chỉ tiêu về tỷ lệ nợ quá hạn của chương trình
cho vay hộ nghèo
số sử
=
x 100%
dụng
vốn
Tổng nguồn vốn bình
quân cho vay hộ nghèo
Tổng nợ quá hạn cho vay hộ
nghèo đến thời điểm báo cáo
Đây là chỉ tiêu hiệu quả phản ánh chất lượng tín
dụng, cho phép đánh giá tính hiệu quả trong hoạt
động tín dụng của Ngân hàng Chính sách xã hội.
Chỉ tiêu này càng lớn thì càng chứng tỏ ngân hàng
đã sử dụng hiệu quả nguồn vốn. Để tính chính xác
hệ số sử dụng vốn thì phải sử dụng phương pháp
tính bình quân gia quyền. Song để đơn giản trong
Tỷ lệ nợ
=
quá hạn
Tổng dư nợ cho vay hộ nghèo đến
thời điểm báo cáo
Nợ quá hạn là tổng số nợ đến hạn nhưng không
được cho vay lưu vụ, điều chỉnh kỳ hạn trả nợ hay
gia hạn nợ. Tỷ lệ nợ quá hạn là chỉ tiêu phản ánh
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN Số 146 - tháng 12/2019 43
TÖØ LYÙ LUAÄN ÑEÁN THÖÏC TIEÃN
tính toán thì sử dụng phương pháp tính bình quân
số học.
của Ngân hàng Chính sách xã hội, tỷ lệ này càng
cao càng tốt vì nó giúp Ngân hàng Chính sách xã
hội hạn chế được tổn thất và bảo toàn được nguồn
vốn để hoạt động bền vững hơn. Ngoài ra việc tăng
cường thu hồi nợ khoanh còn giúp cho các đối
tượng vay vốn nâng cao được ý thức trong việc sử
dụng và hoàn trả vốn vay cho Ngân hàng Chính
sách xã hội.
(9) Chỉ tiêu về tỷ lệ sử dụng vốn sai mục đích
Số tiền sử dụng sai
Tỷ lệ sử
dụng vốn sai =
mục đích
mục đích
x 100%
Tổng dư nợ cho
vay hộ nghèo
(12) Chỉ tiêu tỷ lệ nợ cho vay hộ nghèo được gia
hạn nợ
Chỉ tiêu này sẽ phản ánh một phần hiệu quả
kinh tế xã hội, những khoản vay bị sử dụng sai mục
đích phần lớn đều không đem lại hiệu quả kinh tế
xã hội như mong muốn của ngân hàng.
Dư nợ được gia hạn
Tỷ lệ nợ
được gia
hạn nợ
nợ trong kỳ
=
x
100%
(10) Chỉ tiêu về tỷ lệ thanh toán nợ do bán tài sản
của người vay
Tổng dư nợ trong kỳ
Chỉ tiêu này cho biết có bao nhiêu phần trăm dư
nợ trong tổng dư nợ trong kỳ của Ngân hàng Chính
sách xã hội mà người vay vốn không có điều kiện
để trả nợ đúng hạn và phải xin gia hạn nợ. Tỷ lệ
này càng thấp càng tốt vì Ngân hàng Chính sách xã
hội sẽ hạn chế được rủi ro trong cho vay, tiết kiệm
được chi phí xử lý nợ có rủi ro và đặc biệt là tăng
được vòng quay vốn tín dụng để tiết kiệm chi phí
huy động vốn và chí phí cấp bù lãi suất cho ngân
sách nhà nước.
Số tiền nợ thu được
Tỷ lệ
do bán tài sản
thanh toán
=
x
100%
nợ do bán
tài sản
Tổng doanh số thu
nợ
Nguồn trả nợ cho ngân hàng về nguyên tắc là
được trích ra từ phần thu nhập của người vay. Tuy
nhiên, do sử dụng vốn kém hiệu quả bị mất vốn
nên người vay phải bán tài sản để trả nợ, trong
trường hợp này cần đánh giá chất lượng tín dụng là
thấp. Ngoài các chỉ tiêu trên, nếu Ngân hàng Chính
sách xã hội hạn chế được các tổn thất trong hoạt
động cho vay như: Tổn thất do mất vốn gốc, tổn
thất do không thu được tiền lãi... trong khi vẫn đảm
bảo thực hiện được các mục tiêu xã hội cũng được
là hoạt động có hiệu quả kinh tế.
(13) Chỉ tiêu tỷ lệ nợ cho vay hộ nghèo được
xóa nợ
Dư nợ được xóa nợ
Tỷ lệ nợ
trong kỳ
được xóa
nợ
=
x
100%
Tổng dư nợ trong kỳ
(11) Chỉ tiêu về tỷ lệ nợ khoanh thu hồi được
Chỉ tiêu này cho biết có bao nhiêu phần trăm dư
nợ trong tổng dư nợ trong kỳ của Ngân hàng Chính
sách xã hội được xử lý xóa nợ. Tỷ lệ này càng thấp
thì càng tốt vì Ngân hàng Chính sách xã hội sẽ bảo
toàn được nguồn vốn trong hoạt động cho vay.
Doanh số nợ cho vay
Tỷ lệ nợ
hộ nghèo khoanh thu
cho vay
hồi được trong kỳ
hộ nghèo
=
x 100%
khoanh
thu hồi
được
Tổng doanh số nợ cho
vay hộ nghèo khoanh
phát sinh trong kỳ
Khi đánh giá hiệu quả hoạt động cho vay của
Ngân hàng Chính sách xã hội, kiểm toán viên cần
phải đánh giá trên 2 góc độ là hiệu quả xã hội và
Chỉ tiêu này phản ánh khả năng xử lý nợ rủi ro
44 Số 146 - tháng 12/2019 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN
hiệu quả kinh tế, trong đó hiệu quả kinh tế được
xem xét trên góc độ bảo toàn vốn, hạn chế rủi ro,
tiết kiệm chi phí giúp Ngân hàng Chính sách xã hội
có thể tồn tại, phát triển bền vững để hướng đến
thực hiện mục tiêu về hiệu quả xã hội. Để đánh giá
chất lượng hoạt động tín dụng cho vay hộ nghèo của
Ngân hàng Chính sách xã hội không chỉ dựa trên
một chỉ tiêu nào đó mà phải dựa vào tất cả các chỉ
tiêu thì mới có được đánh giá toàn diện, chính xác;
đồng thời phải so sánh giữa các thời kì với nhau, kết
hợp với việc phân tích số liệu định lượng với đánh
giá định tính mới có thể đưa ra các nhận xét chính
xác về chất lượng hoạt động cho vay hộ nghèo.
- ực hiện đối chiếu sổ vay vốn hộ nghèo (khế
ước) của ngân hàng và hộ vay; kiểm tra Giấy chứng
nhận hộ nghèo do Ủy ban nhân dân quận, huyện
cấp (bản chính); kiểm tra mục đích sử dụng vốn
vay có đúng với nhu cầu xin vay và hiện đang hoạt
động chăn nuôi, sản xuất hay không...
- Phỏng vấn hộ vay vốn về nhận thức, hiểu biết
về chương trình cho vay hộ nghèo của Chính phủ;
những thuận lợi, khó khăn cũng như những vướng
mắc, trở ngại khi thực hiện quy trình thủ tục xin
vay vốn của Ngân hàng Chính sách xã hội trong
công tác tiếp cận vốn vay của các hộ vay vốn;
- Phỏng vấn về những lợi ích mang lại khi sử
dụng vốn vay để đánh giá sự phù hợp, hợp lý của
chính sách tín dụng ưu đãi của Nhà nước; phỏng
vấn về mục đích sử dụng vốn vay của các hộ nghèo
và những định hướng thoát nghèo của các hộ vay
được đối chiếu;
Ba là, tăng cường công tác thực hiện kiểm tra
đối chiếu thực tế tại hộ nghèo vay vốn nhằm đánh
giá tác động của chính sách cho vay hộ nghèo trong
thực tế.
Việc kiểm tra, đối chiếu, phỏng vấn thực tế tại
các hộ nghèo cần tập trung vào một số nội dung cụ
thể như:
- Phỏng vấn về kỳ vọng của các hộ nghèo về
các chương trình, chính sách vay vốn của Chính
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN Số 146 - tháng 12/2019 45
TÖØ LYÙ LUAÄN ÑEÁN THÖÏC TIEÃN
phủ và Nhà nước; phỏng vấn về mức vốn được
vay, lãi suất vay, thời hạn vay đa phù hợp với các
hộ nghèo hay chưa?
Kết luận
Xóa đói, giảm nghèo luôn là chủ trương lớn, là
sự nghiệp mà Đảng và Nhà nước ta dành sự quan
tâm hàng đầu. Do đó để chương trình tín dụng ưu
đãi đối với người nghèo của Ngân hàng Chính sách
xã hội có hiệu quả, kết quả kiểm toán ngày càng
được nâng cao, có giá trị trong thực tiễn xã hội thì
theo ý kiến tác giả Kiểm toán nhà nước cần phải
hoàn thiện hơn nữa quy trình thủ tục kiểm toán.
Việc nghiên cứu, hướng dẫn các thủ tục kiểm toán
chương trình cho vay hộ nghèo của Ngân hàng
Chính sách xã hội là việc làm có ý nghĩa thiết thực
cả về lý luận và thực tiễn nhằm mục tiêu xây dựng
cẩm nang chi tiết kiểm toán, giúp kiểm toán viên
nắm rõ được phương pháp và thủ tục kiểm toán
như cách thức thu thập các tài liệu cần thiết phục
vụ công tác kiểm toán từ bước thực hiện kiểm toán
tổng hợp đến chọn mẫu hồ sơ cho vay để kiểm tra
chi tiết và cuối cùng đưa ra các chỉ tiêu để đánh
giá tính kinh tế, tính hiệu quả của chương trình
cho vay hộ nghèo cũng như các tác động của chính
sách về mặt kinh tế, xã hội.
Trên cơ sở những câu trả lời phỏng vấn thu thập
được, Đoàn kiểm toán thực hiện tổng hợp lại các
câu trả lời phỏng vấn để đưa ra các đánh giá nhận
xét về tác động của chính sách đối với những hộ
nghèo vay vốn.
Bốn là, để đánh giá toàn diện, cũng như đi sâu
phân tích đánh giá về chương trình cho vay hộ
nghèo tại Ngân hàng Chính sách xã hội thì công tác
tổ chức kiểm toán cần phải được chuẩn bị kỹ lưỡng;
ngay từ khâu lập Kế hoạch kiểm toán cần xác định
rõ trọng tâm kiểm toán, mục tiêu kiểm toán trong
đánh giá chương trình cho vay hộ nghèo tại Ngân
hàng Chính sách xã hội. Chương trình cho vay hộ
nghèo là một chính sách lớn của Nhà nước và luôn
được Quốc hội, Chính phủ quan tâm. Phạm vi thực
hiện cho vay trải dài trên khắp các miền đất nước,
đặc biệt là các vùng sâu, vùng xa, miền núi khó
khăn do đó việc thực hiện kiểm toán chương trình
cho vay hộ nghèo đòi hỏi tính chuyên môn cao,
thời gian dài để đánh giá được các tác động của
chính sách nhà nước do đó cũng cần các điều kiện
nhất định để thực hiện việc kiểm toán có kết quả
cao, cụ thể như: Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa
Ngân hàng Chính sách xã hội và Kiểm toán nhà
nước; đào tạo nâng cao trình độ, kỹ năng của kiểm
toán viên; Kiểm toán nhà nước cần tổ chức biên
soạn hệ thống mẫu biểu, báo cáo riêng phù hợp với
việc thực hiện việc kiểm toán chuyên đề hoặc kiểm
toán lồng ghép chương trình cho vay hộ nghèo tại
Ngân hàng Chính sách xã hội, lập kế hoạch kiểm
toán trung và dài hạn, kiểm toán hàng năm và xây
dựng chương trình kiểm toán lồng ghép cho việc
kiểm toán chương trình cho vay hộ nghèo.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Luật Kiểm toán nhà nước năm 2015;
2. Nghị quyết số 927/2010/UBTVQH12 ngày
19/4/2010 của Ủy ban ường vụ Quốc hội
ban hành Chiến lược phát triển Kiểm toán
nhà nước đến năm 2020;
3. Quyết định số 11/2017/QĐ-KTNN ngày
21/11/2017 của Tổng Kiểm toán nhà nước
ban hành Quy trình kiểm toán các tổ chức
tài chính, ngân hàng;
4. Báo cáo kiểm toán Báo cáo tài chính và các
hoạt động liên quan đến quản lý, sử dụng
vốn, tài sản nhà nước năm 2014, 2015,
2017 của Ngân hàng Chính sách xã hội.
46 Số 146 - tháng 12/2019 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN
10 trang
09/01/2024
220
Bạn đang xem tài liệu "Hoàn thiện thủ tục kiểm toán và nâng cao chất lượng kiểm toán chương trình cho vay hộ nghèo tại Ngân hàng Chính sách Xã hội Việt Nam", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- hoan_thien_thu_tuc_kiem_toan_va_nang_cao_chat_luong_kiem_toa.pdf
