Bài giảng Thuốc Giảm đau - Hạ sốt

Biên soạn: ThS Võ Hồng Nho

Biên tập: Trần Quốc Quang

Tài liệu lưu hành nội bộ - 2015

1

Nội dung

1. Sinh lý bệnh - cơ chế tác dụng của thuốc –

nguyên tắc sử dụng thuốc

2. Sản phẩm DOMESCO

3. Tóm tắt theo nhóm điều trị

4. Thông tin sản phẩm

5. Câu hỏi

2

Thuốc Giảm đau – Hạ sốt

– Kháng viêm

 Bao gồm:

1. Thuốc giảm đau không Opioid

 Paracetamol

 Aspirin

 NSAIDs (Non Steroidal Anti- Inflamatory Drugs): Thuốc kháng

viêm không steroid

2. Thuốc giảm đau nhóm Opioid

 Codein Phosphat, Morphin, Pethidin hydrocloride

3. Thuốc dùng trong bệnh Gút

4. Thuốc chống viêm khác

 Corticoid (Hormon tuyến thượng thận)

 Enzyme

5. Thuốc hỗ trợ giảm đau

3

Thuốc Giảm đau – Hạ sốt

– Kháng viêm

Hạ sốt

Giảm đau Kháng viêm

+

1 Paracetamol

+

Aspirin

2

(*)

±

NSAIDs

+

3 Corticoids

4 Nhóm hỗ trợ

 (*): Tác dụng hạ sốt của NSAIDs thường rất yếu

 Nhóm hỗ trợ: gồm các nhóm thuốc khác như nhóm thuốc chống

trầm cảm 3 vòng (IMAOs), thuốc chống co giật, chống co thắt cơ

trơn

4

Sinh lý bệnh gây sốt

Tác nhân nhiễm trùng, nội độc tố, chất trung gian gây viêm

(chất sinh nhiệt ngoại sinh)

Kích thích

Bạch cầu hạt, bạch cầu mono, đại thực bào

Phóng thích

Chất sinh nhiệt nội sinh

Kích thích

Prostaglandin ( E1, E2)

Dẫn đến

Bộ phận điều nhiệt/ vùng dưới đồi

5

SỐT

Cơ chế của thuốc hạ sốt

Tác nhân nhiễm trùng, nội độc tố, chất trung gian gây viêm

(chất sinh nhiệt ngoại sinh)

Kích thích

Bạch cầu hạt, bạch cầu mono, đại thực bào

Phóng thích

Chất sinh nhiệt nội sinh

Thuốc hạ

sốt

Ức chế

Kích thích

Prostaglandin ( E1, E2)

Dẫn đến

Bộ phận điều nhiệt/ vùng dưới đồi

6

SỐT

Thuốc hạ sốt

Nhóm thuốc Cơ chế tác động

Lưu ý

Paracetamol • Ức chế tổng hợp

• Hiện cơ chế cũng

Prostaglandin (chủ yếu ở não) chưa được khẳng định

• Tác động lên trung tâm điều rõ

nhiệt/ vùng hạ đồi/ não

Aspirin

NSAIDs

• Ức chế tổng hợp

Prostaglandin E2

• Giảm mạch da và tăng tiết

mồ hôi

Ức chế tổng hợp

Tác dụng kháng viêm

Prostaglandin E2

mạnh hơn hạ sốt

7

Cơ chế phản ứng đau

Chấn

Tế bào bị

Thụ cảm thể

thương

tổn thương

(Da, cơ, khớp, răng, nội tạng, tủy sống)

Truyền tín hiệu

Sản xuất

Não

Prostaglandins (H2)

Đau

8

Cơ chế của thuốc giảm đau

Chấn

Tế bào bị

Thụ cảm thể

thương

tổn thương

(Da, cơ, khớp, răng, nội tạng, tủy sống)

Truyền tín hiệu

NSAIDs

Sản xuất

Paracetamol

Opioids

Trung tâm đau/

Não

Prostaglandins (H2)

Đau

9

Phân loại đau

 Theo cơ chế

 Đau do cảm thụ thần kinh

 Đau do nguyên nhân thần kinh

 Đau do căn nguyên tâm lý

 Theo thời gian và tính chất của đau

 Cấp tính

 Mạn tính

 Đau ung thư và HIV

 Theo khu trú

 Cục bộ, xuất chiếu, lan xiên, phản chiếu

10

Phân loại thuốc giảm đau

Giảm đau ngoại vi

Giảm đau trung ương

Gồm

Paracetamol, NSAIDs

Codein, Morphin, Pethidin HCl

Cơ chế Ức chế tạo thành

• Ức chế trung tâm đau ở não

Prostagladin → ức chế tạo • Ức chế đường truyền từ tủy

ra các chất hoá học ở ngọn sống → não

sợi cảm giác (ngoại vi)

11

Bậc thang giảm đau/ WHO

Mức độ đau

Bậc 1 Đau nhẹ

Thuốc giảm đau

Paracetamol hoặc NSAIDs

+/- thuốc hỗ trợ (Gabapentin hoặc thuốc

chống trầm cảm 3 vòng)

Bậc 2 Đau trung bình

Thuốc Opioid nhẹ (Codein)

hoặc đau dai dẳng/ +/- Paracetamol hoặc NSAIDs

tăng lên +/- thuốc hỗ trợ

Bậc 3 Đau nặng hoặc đau Thuốc Opioid mạnh (Morphin, Pethidin)

dai dẳng/ tăng lên

+/- Paracetamol hoặc NSAIDs

+/- thuốc hỗ trợ

 Ngoài phối hợp thuốc giảm đau theo WHO, Paracetamol được phối

hợp với một số nhóm thuốc khác (hướng tâm thần, kháng dị ứng) để

trị đau do cảm, cảm cúm

12

Thuốc hỗ trợ xử lý đau

Nhóm thuốc

Loại đau

Đau thần kinh, đau nhói, Gabapentin,

đau rát Carbamazepin

Chống trầm cảm ba vòng Đau thần kinh, đau nhói, Amitryptilin

Ví dụ

Chống động kinh

(IMAOs)

đau rát

Corticoids

Đau do chèn ép thần

Prednisolon,

kinh, phù nề các mô, tăng Dexamethason

áp lực sọ não

Chống co thắt cơ trơn

Giãn cơ xương

Đau do co thắt cơ trơn

Alverin citrat

Đau do cơ cứng cơ

Baclofem,

Diazepam

Thuốc an thần

Đau thần kinh, đau do cơ Diazepam

cứng cơ

13

Nguyên tắc sử dụng thuốc giảm đau

 Chọn thuốc phù hợp với người bệnh

 Tránh vượt quá liều giới hạn

 Sử dụng thuốc đơn độc hay phối hợp tùy mức độ đau

 Hạn chế tác dụng phụ

 Hướng dẫn bệnh nhân sử dụng thuốc cho đúng

 Phối hợp thêm các thuốc bảo vệ dạ dày khi dùng chung với

NSAIDs

 Phối hợp thuốc đúng nguyên tắc, đặc biệt với NSAIDs

 Giảm đau chỉ điều trị triệu chứng, phải dùng thêm thuốc để

điều trị nguyên nhân

14

Cơ chế gây viêm

Các tác nhân

gây viêm

Phospholipid màng tế bào

Phospholipase A2

Acid Arachidonic

Cyclo-oxygenase

(COX1, COX2)

Prostaglandin

Viêm

15

Cơ chế của thuốc kháng viêm

Các tác nhân

Phospholipid màng tế bào

Corticoids

gây viêm

Phospholipase A2

NSAIDs

Acid Arachidonic

Cyclo-oxygenase

(COX1, COX2)

Prostaglandin

Viêm

16

Cơ chế gây tác dụng phụ/ NSAIDs

Phospholipid màng tế bào

1. Thromboxan A2/ Tiểu cầu

→ rối loạn đông máu

Acid Arachidonic

PG

2. Prostaglandin I₂/ Thận

→ Suy thận

COX2 COX1

3. Prostagladin E₂/ dạ dày

→ loét dạ dày

Prostaglandin

Cyclo- oxygenase

Tác dụng

không mong muốn do

ức chế COX1

(COX)

Viêm

NSAIDs

Thuốc ức chế chọn lọc COX2

Phospholipid màng tế bào

Acid Arachidonic

 Thuốc ức chế chọn lọc COX 2

COX2

• Thế hệ 1: MELOXICAM

Prostaglandin

•Thế hệ 2: CELECOXIB

Cyclo- oxygenase (COX)

Viêm

NSAIDs

Lưu ý sử dụng NSAIDs

1. Bắt đầu bằng loại thuốc ít có tác dụng phụ nhất

2. Dùng liều tối thiểu có hiệu quả, không vượt liều tối đa

3. Chú ý các dụng tương hỗ của NSAIDs với thuốc khác



Thuốc hạ đường huyết: tăng tác dụng hạ đường huyết

Thuốc hạ huyết áp: giảm tác dụng hạ huyết áp

Thuốc kháng acid: dùng cách xa khoảng 2h

4. Không kết hợp các thuốc NSAIDs với nhau vì không làm tăng

hiệu quả mà chỉ tăng tác dụng không mong muốn

5. Thận trọng với các bệnh nhân có tiền sử dạ dày, dị ứng, suy gan,

suy thận, người già, phụ nữ có thai

 Tác dụng không mong muốn của NSAIDs: loét dạ dày, rối loạn

đông máu, suy thận, ù tai, chóng mặt, nổi ban, ngứa,…

19

Nguyên tắc sử dụng Corticoids

1. Dùng thuốc khi có chẩn đoán chính xác

2. Dùng trong thời gian cần thiết

3. Giảm liều ngay khi có thể

4. Theo dõi thường xuyên

5. Phòng ngừa biến chứng

Tác dụng không mong muốn của Corticoids: loét chảy máu

dạ dày – tá tràng, tăng nhãn áp, Hội chứng Cushing (béo

mặt, thân), chậm phát triển ở trẻ, loãng xương, tăng huyết

áp, tăng đường huyết, nhiễm trùng và giảm miễn dịch,….

20

Bài giảng Thuốc Giảm đau - Hạ sốt - Kháng viêm