Giáo trình Kỹ thuật trồng xen canh luân canh lạc và đậu tương với mía

KỸ THUẬT TRỒNG

XEN CANH LUÂN CANH

LẠC VÀ ĐẬU TƯƠNG VỚI MÍA

(Lưu hành nội bộ)

Tác giả: PGS. TS Nguyễn Huy Hoàng, TS Lê Quốc Thanh,

ThS Hoàng Tuyển Phương, ThS Đỗ Thị Thu Trang,

ThS Nguyễn Hoàng Long, CN Lê Thị Liên

Sách được in với nguồn tài trợ của Dự án:

“Thiết lập mạng lưới chia sẻ thông tin về khoa học kỹ thuật trong nông

nghiệp giữa các nước chấu Á (ATIN)”

Kỹ thuật trồng xen canh luân canh lạc và đậu tương với mía

LỜI NÓI ĐẦU

Trong những năm qua tình trạng sâu bệnh hại và suy thoái đất

đang diễn ra ngày càng nghiêm trọng đối với các vùng trồng mía

nguyên liệu trong cả nước. Điều này gây ảnh hưởng lớn đến năng suất,

chất lượng mía đưꢀng và gây tác động xấu đến môi trưꢀng sinh thái.

Trong 5 năm trở lại đây sản xuất mía của hầu khắp các vùng trồng mía

nguyên liệu trong cả nước có biểu hiện tăng chậm, giảm cả về diện tích

và năng suất. Một trong những nguyên nhân gây nên hiện tượng trên

có liên quan đến việc trồng độc canh mía lâu năm.

Từ những kết quả nghiên cứu ở trong nước và ngoài nước cho

thấy biện pháp trồng xen canh, luân canh các cây trồng với mía là

giải pháp quan trọng trong thâm canh mía và là yêu cầu bắt buộc để

canh tác mía bền vững và hiệu quả. Hiện nay ở Việt Nam chưa có

quy trình xen, luân canh bắt buộc vì vậy phải xây dựng quy trình và

đẩy mạnh tuyên truyền, ứng dụng trong sản xuất.

Về cơ sở lý luận:

- Trồng thuần mía nhiều năm nhất là trên đất dốc làm dinh

dưỡng đất cạn kiệt, rửa trôi, xói mòn, sâu bệnh phát triển, giảm năng

suất, chất lượng mía.

- Có thể trồng xen canh và luân canh nhiều loại cây trồng với

mía để tăng thu nhập/ha diện tích đất, cải tạo đất, chống xói mòn,

rửa trôi, giảm sâu bệnh hại...vv

- Để có thể ổn định nâng cao năng suất, tăng thu nhập /ha diện

tích đất canh tác, biện pháp xen canh, luân canh cây trồng khác với

mía là yêu cầu bắt buộc.

Về cơ sở thực tiễn:

- Trên thế giới và trong nước có nhiều mô hình xen canh, luân

canh cây trồng với mía đạt hiệu quả cao.

2

3

Kỹ thuật trồng xen canh luân canh lạc và đậu tương với mía

- Mô hình xen canh hiện nay có hiệu quả cao là xen canh với

các cây họ đậu. Mô hình trồng luân canh hiệu quả là luân canh gối

vụ lạc - mía; đậu tương - mía, đậu xanh - mía...vv.

I. CỞ SỞ KHOA HỌC XÁC ĐỊNH CÁC LOẠI CÂY

TRỒNG LUÂN, XEN CANH VỚI MÍA

1.1. Khái niệm và vai trò của trồng xen các cây trồng

- Ở hầu khắp các vùng mía nguyên liệu trong cả nước đã triển

khai rải rác một số công trình nghiên cứu và xây dựng các mô hình

xen canh, luân canh với mía. Tuy nhiên các công trình trên còn chưa

nghiên cứu đồng bộ và phổ biến rộng rãi cho ngưꢀi trồng mía như

một yêu cầu bắt buộc trong canh tác mía nguyên liệu.

Thuật ngữ trồng xen “Intrercropping” đã được Willey R.W đề

xuất năm 1979. Trồng xen canh có nghĩa là: Khi hai hay nhiều hơn

những cây trồng được trồng cùng nhau trên một mảnh đất, những cây

trồng này có thể cùng gieo hoặc thu hoạch cùng hoặc khác thꢀi gian.

Còn theo Bourssard (1982) đưa ra quan niệm: Trồng xen là sự phối

hợp hay xen kẽ các loại cây trồng khác nhau trên cùng một diện tích

để tạo nên một hệ thống tổng thể cây trồng có nhiều tầng, có sự liên

kết phù hợp với nhau sao cho cây trồng này nhận được năng lượng

mặt trꢀi nhiều nhất ở các độ cao khác nhau và hệ thống rễ có thể phân

bố, khai thác được dinh dưỡng ở các tầng đất khác nhau. Thuật ngữ

trồng xen muốn phân biệt giữa những hệ thống dựa vào sự sắp xếp

không gian trong đó có sự cạnh tranh giữa các loại cây trồng. So với

trồng thuần chỉ có sự cạnh tranh giữa cùng một loại cây trồng. Trồng

xen canh có thể cho năng suất cao hơn trồng thuần đáng kể trên một

đơn vị diện tích và trong một mùa vụ nhất định; đây là nguyên nhân

cơ bản mà trồng xen được phát triển ở nhiều nơi. Trồng xen canh cây

trồng mang lại các lợi ích sau đây:

Từ những phân tích trên cho thấy, việc nghiên cứu quy trình

xen canh, luân canh bắt buộc cho mía là đòi hỏi khách quan và cần

thiết. Trong tài liệu này dựa trên kết quả nghiên cứu của đề tài:

“Nghiên cꢀu xây dựng quy trình xen canh, luân canh bắt buộc

một số loại cây trồng với mía tại Thanh Hꢁa” chúng tôi xin giới

thiệu một số vấn đề liên quan đến việc trồng xen canh và luân canh

một số cây trồng với mía, trong đó tập trung chủ yếu vào 2 cây thuộc

họ đậu đỗ là cây lạc và cây đậu tương. Xin được trân trọng giới thiệu

cùng bạn đọc.

Nhân dịp này nhóm tác giả xin được bày tỏ lòng cảm ơn sâu

sắc đến Viện KHNN Việt Nam đã động viên, khích lệ về tinh thần và

ủng hộ kinh phí để ấn phẩm được ra đꢀi như một tài liệu tham khảo

trong sản xuất vùng mía nguyên liệu bền vững và hiệu quả.

1. Sử dụng nguồn tài nguyên tốt hơn (nước, ánh sáng, đất)

2. Ít xảy ra dịch bệnh và cỏ dại

Nhꢁm tác giả.

3. Đạm được sử dụng một cách hợp lý khi cꢁ mặt cây họ đậu

Việc trồng xen rõ ràng giúp sử dụng nguồn tài nguyên tốt hơn,

tuy nhiên vấn đề về dịch hại thì cần có nhiều minh chứng hơn nữa

để luận giải. Thực tế cho thấy có những nơi trồng xen giúp giảm

sâu bệnh hại, song cũng có nơi có lúc trồng xen lại làm tăng thêm

sâu bệnh hại. Vì vậy vấn đề lựa chọn cây trồng xen phù hợp với

cây trồng chính nhằm tăng thu nhập trên một đơn vị diện tích đất

4

5

Kỹ thuật trồng xen canh luân canh lạc và đậu tương với mía

1.2. Khái niệm luân canh và lợi ích của luân canh cây trồng

canh tác là một vấn đề quan trọng.

Hầu hết mối quan hệ trong trồng xen là quan hệ cạnh tranh.

Điều này được rút ra từ những thí nghiệm trồng kép trong một chuỗi

thay thế. Luôn luôn có một số công thức có chứa những cây trồng

thuần của hai loại và một số công thức trồng lẫn đã hình thành bằng

cách thay thế những tỷ lệ đã định của một loại với tỷ lệ tương đương

các loại khác.

Luân canh là sự luân chuyển các loài cây trồng khác nhau

theo không gian và thꢀi gian trong một hệ sinh thái nông nghiệp, tạo

nên sự phong phú và đa dạng loài trên đồng ruộng. Luân canh cây

trồng gồm: Luân canh theo thꢀi gian, ví dụ: Công thức 1: Ngô (ĐX)

– đậu tương (HT)– khoai tây (TĐ); hoặc công thức 2: Lạc (X) – ngô

(HT) – lúa và luân canh theo không gian, ví dụ: Năm thứ nhất luân

canh theo công thức (1), năm thứ hai luân canh theo công thức (2).

Hai cây trồng cùng phát triển trên một đơn vị diện tích có thể

quan hệ với nhau theo những cách sau:

Khi xây dựng công thức luân canh cây trồng cần dựa vào các

nguyên tắc sau đây:

1. Quan hệ cạnh tranh

- Nguyên tắc chung: Lựa chọn những loài cây có những nhu

cầu sinh thái khác nhau.

Khi năng suất của cây trồng này tăng cùng với việc giảm năng

suất của cây trồng khác. Huxley và Maingu (1978) và Willey R.W.

(1979) gọi cây có năng suất tăng là “cây trội” và cây có năng suất

giảm là “cây bị lấn át”.

- Nguyên tắc sinh học: Theo Millington và CS. (1990) thì khi

luân canh cây trồng cần chú ý:

+ Phải đảm bảo duy trì cân đối các chất dinh dưỡng trong đất;

+ Phải coi trọng đặc biệt vai trò của cây họ đậu;

2. Quan hệ bổ sung

Khi năng suất của một cây trồng này tăng sẽ giúp cho việc

tăng năng suất của cây trồng khác cùng trồng. Đây được coi như là

một sự hợp tác lẫn nhau; khả năng này không diễn ra thưꢀng xuyên.

+ Phải bao gồm các loài cây trồng có hệ thống rễ khác nhau;

+ Phải tách các loài cây trồng có những loài sâu bệnh tương

tự nhau trong công thức luân canh;

3. Quan hệ phụ thêm

+ Chú ý đến cây phân xanh, cây thức ăn gia súc với một tỉ lệ

gieo trồng nhất định để cải tạo đất và phát triển chăn nuôi.

Trong trưꢀng hợp này, năng suất của cây trồng này tăng

không có ảnh hưởng nào đến năng suất của cây trồng khác. Đó là

trưꢀng hợp khi thꢀi gian chín của cây trồng xen và cây trồng chính

hoặc thꢀi gian sinh trưởng của chúng khác nhau xa.

- Nguyên tắc kinh tế:

+ Nâng cao năng suất, tăng thu nhập;

+ Phát triển ngành nghề, tận dụng lao động, hạn chế đầu tư.

- Nguyên tắc về môi trưꢀng:

4. Quan hệ ngăn cản lẫn nhau

Trong mối quan hệ này thưꢀng thì năng suất thực thu của cây trồng

xen và cây trồng chính thu được ít hơn so với trồng thuần. Tuy nhiên

điều này ít gặp hơn trong thực tế sản xuất.

+ Cần chú ý bảo vệ đất trồng trọt;

6

7

Kỹ thuật trồng xen canh luân canh lạc và đậu tương với mía

+ Khai thác 1 cách tốt nhất các nguồn lợi đất đai, khí hậu.

Lợi ích của việc luân canh cây trồng gồm:

-

Nâng cao năng suất cây trồng;

-

Duy trì độ phì đất, tính chất vật lý của đất, hạn chế xói mòn,

nâng cao hoạt động của vi sinh vật đất;

-

Kiểm soát sâu bệnh, cỏ dại tốt hơn;

Khai thác triệt để và có hiệu quả điều kiện khí hậu, thꢀi tiết

trong vùng.

1.3. Đặc điểm thực vật học và yêu cầu sinh thái của cây mía

1.3.1. Đặc điểm thực vật học của cây mía

Cây mía có tên khoa học là Saccharum ssp, thuộc họ

Graminaea (họ Hoà thảo).

- Thân mía: Ở cây mía, thân là đối tượng thu hoạch, là nơi dự trữ

đưꢀng, được dùng làm nguyên liệu chính để chế biến đưꢀng ăn.

Thân cây mía cao trung bình 2-3 m, một số giống có thể cao

tới 4-5m. Thân mía được hình thành bởi nhiều dóng (đốt) hợp lại.

Chiều dài mỗi dóng từ 15-20 cm, trên mỗi dóng gồm có mắt mía

(mắt mầm), đai sinh trưởng, đai rễ, sẹo lá…

Thân mía có màu vàng, đỏ hồng hoặc đỏ tím. Tuỳ theo từng

giống mà dóng mía có nhiều hình dạng khác nhau như: Hình trụ,

hình trống, hình ống chỉ… Thân đơn độc, không có cành nhánh, trừ

một số trưꢀng hợp bị sâu bệnh.

- Rễ mía: Cây mía có 2 loại rễ là rễ sơ sinh và rễ thứ sinh.

+ Rễ sơ sinh mọc ra từ đai rễ của hom trồng, có nhiệm vụ hút

nước trong đất để giúp mầm mía mọc và sinh trưởng trong giai đoạn

đầu (rễ tạm thꢀi). Khi mầm mía phát triển thành cây con, thì các rễ

8

9

Kỹ thuật trồng xen canh luân canh lạc và đậu tương với mía

thứ sinh mọc ra từ đai rễ của gốc cây con, giúp cây hút nước và chất

dinh dưỡng. Lúc này các rễ sơ sinh teo dần và chết, cây mía sống

nhꢀ vào rễ thứ sinh và không nhꢀ vào chất dinh dưỡng dự trữ trong

hom mía nữa.

1.3.2. Yêu cầu sinh thái của cây mía

1. Khí hậu:

- Nhiệt độ: Thích hợp trong phạm vi 20-25^OC. Nhiệt độ cao

quá hoặc thấp quá ảnh hưởng đến sinh trưởng bình thưꢀng và giảm

tốc độ quang hợp. Thꢀi kỳ đầu, từ khi đặt hom đến mọc mầm thành

cây con, nhiệt độ thích hợp từ 20-25^OC. Thꢀi kỳ đẻ nhánh (cây có

6-9 lá), nhiệt độ thích hợp 20-30^OC. Ở thꢀi kỳ mía làm dóng vươn

cao, yêu cầu nhiệt độ cao hơn để tăng cưꢀng quang hợp, tốt nhất là

30-32^OC.

+ Rễ thứ sinh là rễ chính của cây mía, bám vào đất để giữ cho

cây mía không bị đổ ngã, đồng thꢀi hút nước và chất dinh dưỡng

nuôi cây trong suốt chu kỳ sinh trưởng (rễ vĩnh cữu). Rễ mía thuộc

loại rễ chùm, ăn nông, tập trung ở tầng đất mặt 30-40cm, rộng 40-60

cm.

- Lá mía: Cây mía có bộ lá phát triển mạnh, chỉ số diện tích lá

lớn và hiệu suất quang hợp cao, giúp cây tổng hợp một lượng đưꢀng

rất lớn. Lá mía thuộc loại lá đơn gồm phiến lá và bẹ lá. Phiến lá dài

trung bình từ 1,0-1,5m có một gân chính tương đối lớn. Phiến lá có

màu xanh thẫm, mặt trên có nhiều lông nhỏ và cứng, hai bên mép

có gai nhỏ. Bẹ lá rộng, ôm kín thân mía,có nhiều lông. Nối giữa bẹ

và phiến lá là đai dày cổ lá. Ngoài ra còn có lá thìa, tai lá… Các đặc

điểm của lá cũng khác nhau tuỳ vào giống mía.

- Ánh sáng: Rất cần cho sự quang hợp để tạo đưꢀng cho cây

mía. Khi cưꢀng độ ánh sáng tăng thì hoạt động quang hợp của bộ

lá cũng tăng. Thiếu ánh sáng cây mía phát triển yếu, vóng cây, hàm

lượng đưꢀng thấp và cây mía dễ bị sâu bệnh. Trong suốt chu kỳ sinh

trưởng, cây mía cần khoảng 2.000 – 3.000 giꢀ chiếu sáng, tối thiểu

cũng 1.200 giꢀ trở lên.

- Lượng nước và ẩm độ đất: Đây là yếu tố ảnh hưởng rất lớn

đến sinh trưởng và phát triển của cây mía. Trong thân cây mía chứa

nhiều nước (70% khối lượng). Lượng mưa thích hợp 1.500 – 2.000

mm/năm, phân bố trong khoảng thꢀi gian từ 8-10 tháng, từ khi cây

mía mọc mầm đến thu hoạch. Cây mía là loài cây trồng cạn, có bộ rễ

ăn nông nên rất cần nước nhưng không chịu ngập úng. Ở vùng đồi

gò đất cao cần tưới nước trong mùa khô. Nơi đất thấp cần thoát nước

tốt trong mùa mưa. Thꢀi kỳ cây mía làm dóng vươn cao rất cần nhiều

nước, ẩm độ thích hợp khoảng 70-80%, ở các thꢀi kỳ khác cần ẩm

độ 65-70%.

- Hoa và hạt mía:

+ Hoa mía (còn gọi là bông cꢀ): Mọc thành chùm dài từ điểm

sinh trưởng trên cùng của thân khi cây mía chuyển sang giai đoạn

sinh thực. Mỗi hoa có hình chiếc quạt mở, gồm cả nhị đực và nhụy

cái, khả năng tự thụ rất cao. Cây mía có giống ra hoa nhiều, có giống

ra hoa ít hoặc không ra hoa. Khi ra hoa cây mía bị rỗng ruột làm

giảm năng suất và hàm lượng đưꢀng. Trong sản suất ngưꢀi ta thưꢀng

không thích trồng các giống mía ra hoa và tìm cách hạn chế ra hoa.

+ Hạt mía: Hình thành từ bầu nhụy cái được thụ tinh trông

như một chiếc váy nhỏ, hình thoi và nhẵn, dài khoảng 1-1,2mm.

Trong hạt có phôi và có thể nảy mầm thành cây mía con, dùng trong

công tác lai tạo tuyển chọn giống, không dùng trong sản xuất. Cây

mía từ khi nảy mầm đến thu hoạch kéo dài trong khoảng 8-10 tháng

tuỳ điều kiện thꢀi tiết và giống mía.

2. Đất đai

Cây mía thích hợp ở loại đất tơi xốp, tầng đất mặt sâu, giữ

ẩm tốt và dễ thoát nước. Độ pH thích hợp 5,5-7,5. Các loại đất như

sét nặng, chua, mặn, bị ngập úng hoặc thoát nước kém… đều không

thích hợp cho cây mía sinh trưởng và phát triển. Thực tế cho thấy,

10

11

Kỹ thuật trồng xen canh luân canh lạc và đậu tương với mía

ở nước ta, cây mía được trồng trên nhiều loại đất khác nhau như đất

chua phèn ở đồng bằng Sông Cửu Long, đất đồi gò ở trung du Bắc

Bộ, Nam Trung Bộ, Đông Nam bộ. Tuy nhiên, ở những vùng này

ruộng trồng mía cần đạt những yêu cầu cơ bản, nhất là độ sâu tầng

đất mặt và thoát nước. Nếu đất nghèo dinh dưỡng hoặc chua phèn thì

cần bón phân đầy đủ và có biện pháp cải tạo đất.

quá trình tổng hợp tạo ra đưꢀng. Đủ kali, cây mía cứng cáp, không

đổ ngã, ít bị sâu bệnh, chín sớm và tăng tỉ lệ đưꢀng.

- Canxi (Ca): Canxi làm giảm độ chua trong đất, cải thiện tính

chất vật lý đất, giúp sự phân giải chất hữu cơ và hoạt động của các

vi sinh vật đất được tốt hơn, tạo điều kiện cho cây mía hấp thu chất

dinh dưỡng hiệu quả hơn. Các vùng đất trồng mía của nước ta thưꢀng

chua nên cần phải bón thêm vôi.

1.3.3. Yêu cầu dinh dưỡng của cây mía

- Các chất vi lượng: Bao gồm các nguyên tố như magiê

(Mg), sắt (Fe), mangan (Mn), kẽm (Zn), đồng (Cu)… tuy cần ở số

lượngítnhưngrấtquantrọngđốivớiquátrìnhsinhtrưởngvàpháttriển

cũng như đảm bảo chất lượng của cây mía. Đất trồng mía ở nước ta do

canh tác lâu đꢀi lại không chú ý bón bổ sung chất vi lượng nên

thưꢀng bị thiếu các chất vi lượng. Nhiều thí nghiệm ở một số vùng

cho thấy, nếu bón bổ sung các chất vi lượng đều có tác dụng tăng

năng suất và chất lượng mía rõ rệt.

Mía là cây trồng có khả năng tạo ra lượng sinh khối rất lớn,

chỉ trong vòng chưa đầy 1 năm, 1 hecta mía có thể cho từ 70 đến trên

100 tấn mía cây, chưa kể lá và rễ. Vì vậy nhu cầu dinh dưỡng của cây

mía rất lớn. Ngoài các chất đa lượng NPK, cây mía rất cần canxi (Ca)

và các chất vi lượng.

- Đạm (N): Là yếu tố rất quan trọng giúp cây mọc khoẻ, đâm

nhiều nhánh, tốc độ làm dóng và vươn cao nhanh, năng suất cao.

Trung bình 1 tấn mía tơ cần 1 kg N và một tấn mía để gốc cần 1,25 kg

N. Ở giai đoạn đầu cây mía rất cần N, lượng N dự trữ trong cây mía

ở giai đoạn đầu có ảnh hưởng đến suốt quá trình sinh trưởng và phát

triển về sau. Tuy nhiên, nếu bón nhiều đạm và không cân đối với lân,

kali và bón muộn cây mía sẽ bị vóng, nhiều nước, lượng đưꢀng thấp

và dễ bị nhiễm sâu bệnh hại.

1.4. Cơ sở khoa học để xác định các cây trồng xen canh, luân canh

với mía

1.4.1. Cơ sở khoa học để xác định các cây trồng xen canh

với mía

- Lân (P): Lân giúp bộ rễ phát triển để hấp thu nước và

chất dinh dưỡng, tăng khả năng chịu hạn, giữ sự cân đối giữa đạm và

kali nên giúp cây phát triển khoẻ mạnh, tăng năng suất và chất lượng

mía. Đối với công nghiệp chế biến đưꢀng, bón đủ lân sẽ giúp quá trình

lắng trong nước mía và kết tinh đưꢀng được thuận lợi. Thiếu lân, bộ

rễ phát triển kém, đẻ nhánh ít, thân lá nhỏ, cây cằn cỗi. Phần lớn đất

trồng mía ở nước ta đều thiếu lân, nhất là vùng Đông Nam bộ và vùng

Trung du phía Bắc, do đó cần chú ý bón lân đầy đủ. Để có một tấn

mía cây cần bón thêm 1,3 kg P₂O₅.

Mía là cây hàng năm, nhưng thꢀi gian chiếm đất rất dài (10-14

tháng). Mía lại là cây trồng thành hàng (luống) với khoảng cách giữa

các hàng khá rộng (1,0-1,5m). Sau khi trồng từ 2-5 tháng, mía mới

bắt đầu giao tán (tùy thuộc thꢀi vụ trồng). Tranh thủ thꢀi gian lúc mía

chưa giao tán để trồng một vụ cây ngắn ngày giữa hai hàng mía là

biện pháp tận dụng đất đai, ánh sáng một cách hợp lý, có cơ sở

khoa học.

Trồng xen là trồng 2 hay nhiều cây trồng cùng một lúc trên

cùng một mảnh đất, với cách phân bố cần thiết. Trồng xen các cây

trồng khác với mía, vừa có những ưu điểm rất lớn, lại vừa có những

nhược điểm nhất định.

- Kali (K): Là nguyên tố dinh dưỡng cây cần nhiều nhất. Để

tạo ra một tấn mía cây cần 2,75 K₂O. Kali có vai trò quan trọng trong

12

13

Kỹ thuật trồng xen canh luân canh lạc và đậu tương với mía

Ưu điểm

- Nên chọn các cây họ đậu để trồng xen với cây mía cho phù hợp;

- Trồng xen hợp lý sẽ hạn chế được cỏ dại giữa hai hàng mía

trong suốt thꢀi kì mía chưa giao tán, tạo điều kiện cho mía sinh

trưởng tốt.

- Không trồng xen ngô và cao lương với mía;

- Phải trồng các cây xen cách hàng mía từ 30 cm trở lên để có

thể xới xáo, bón thúc và vun đất xuống chân cho mía trong lúc cây

xen gối chưa thu hoạch;

- Các loại phân bón tồn dư do chăm sóc cây trồng xen sẽ là

nguồn phân bón bổ sung cho mía.

- Phải thu hoạch xong cây trồng xen khi mía kết thúc đẻ; trước

mùa mưa ít nhất là 10 ngày, để có thꢀi gian cày ải giữa các hàng mía

và kịp vun đất tơi xốp vào gốc mía, để khi mưa to mía không bị úng

và tránh được tình trạng vun đất ướt cho mía.

- Vi khuẩn cố định đạm ở bộ rễ các cây họ đậu trồng xen là

nguồn cung cấp đạm bổ sung rất rẻ tiền đối với mía.

- Thân, lá của các cây trồng xen sau khi thu hoạch là nguồn

phân hữu cơ đáng kể cho cây mía.

Như đã biết cây mía sau một thꢀi gian canh tác độ màu mỡ

trong đất giảm đi rất nhiều, nhất là chất mùn và các chất nguyên

tố đa lượng. Mặc dù hàng năm ngưꢀi ta vẫn cung cấp một lượng

dinh dưỡng nhất định cho cây trồng dưới dạng phân bón nhưng cũng

không thể bù đắp được độ màu mỡ của đất đã bị mất đi do cây trồng

hấp thu và quá trình rửa trôi, xói mòn năm này qua năm khác. Những

biểu hiện rõ nhất của sự thoái hoá này là đất ngày càng trở nên chai

cứng hơn, độ tơi xốp giảm, độ chua tăng, khả năng thoát nước giữ ẩm

kém và đặc biệt là năng suất cây trồng có xu hướng giảm dần, bên

cạnh đó các loại sâu bệnh hại ngày một gia tăng, gây tác động xấu

đến môi trưꢀng sinh thái. Chính vì vậy cần phải tiến hành trồng luân

canh mía với một số cây trồng khác. 1.4.2. Tác dụng của việc luân

canh mía với các cây trồng khác

- Trong khi cây mía còn nhỏ, các cây trồng xen sẽ tạo thành

môi trưꢀng có lợi cho các loại thiên địch phát triển để tiêu diệt các

loại sâu bọ gây hại cho mía.

Nhược điểm

- Nếu chọn cây trồng xen không đúng và trồng với thꢀi vụ, mật

độ không hợp lý thì các cây trồng xen sẽ tranh chấp không gian với

mía, chúng che khuất ánh sáng gây hại cho sự đẻ nhánh và tỉ lệ nhánh

thành cây của mía.

- Nếu không bón phân đầy đủ cho các cây trồng xen, chúng sẽ

tranh chấp thức ăn với mía, làm giảm năng suất mía.

- Nếu trồng xen các cây cùng họ với mía như ngô, cao lương,

chúng vừa tranh chấp dinh dưỡng vừa là môi trưꢀng lan truyền sâu

bệnh có hại cho cây mía.

Luân canh là biện pháp kĩ thuật dễ làm và mang lại hiệu quả

cao. Qua số liệu điều tra ở nhiều vùng trồng mía trong nước cho thấy

chỉ riêng biện pháp luân canh hợp lý có thể làm tăng năng suất mía

từ 15 - 30% so với liên canh.

- Nếu trồng xen quá dày và thu hoạch chúng quá muộn (sau khi

mía kết thúc đẻ nhánh hoặc đã bước vào thꢀi kì hình thành lóng), sẽ

gây ảnh hưởng xấu làm cho mía gốc bé, ngọn to, dễ đổ ngã và tỉ lệ

cây hữu hiệu giảm, năng suất thấp.

Luân canh hợp lý sẽ giảm được sâu bệnh và cỏ dại, điều hòa

được các chất dinh dưỡng, cải tạo đất. Đặc biệt ở các vùng trồng mía

phía Bắc, các loại sâu bọ ở dưới đất phá hoại gốc mía rất nghiêm

trọng như bọ hung, ấu trùng bọ hung (nhậy), mối, bọ xít đất làm cho

Muốn khắc phục các nhược điểm kể trên, cần phải lưu ý các

vấn đề sau:

14

15

Kỹ thuật trồng xen canh luân canh lạc và đậu tương với mía

năng suất mía gốc bị giảm sút và thꢀi gian lưu gốc bị rút ngắn Luân

canh là biện pháp diệt trừ sâu hại gốc triệt để và rẻ tiền nhất

thoái hóa, gây ảnh hưởng không tốt tới năng suất và chất lượng mía.

Để giúp cải thiện và tăng hiệu suất sử dụng đất, ngưꢀi nông dân đã

trồng xen canh một số loại cây trồng khác cùng với mía nhằm tận

dụng đất đai. Theo một số nghiên cứu, cây được trồng xen với mía

thưꢀng là các cây rau ăn lá (hành lá, bắp cải, súp lơ…) hoặc một số

cây trồng có thꢀi gian sinh trưởng ngắn (90 - 100 ngày) như khoai

tây, các cây đậu đỗ, lạc…vv. Những cây trồng này có bộ rễ ăn nông

và các cây thưꢀng được trồng ở giai đoạn đầu khi trồng mía. Trồng

xen hoa màu, lương thực (cây trồng xen chăm bón riêng) trong 3 -

4 tháng đầu hoàn toàn không có hại gì cho cây mía vì không có sự

tranh chấp về ánh sáng, nước và dinh dưỡng; ngược lại cây trồng xen

phủ đất hạn chế cỏ, đúng trong thꢀi kì mía chưa có tán che đất.

Ngoài tác dụng cải tạo đất, điều hòa dinh dưỡng, diệt trừ sâu

bệnh và cỏ dại, luân canh còn có tác dụng điều hòa lao động, nước

và phân hữu cơ; làm phong phú sản phẩm trong một vùng sản xuất

nông nghiệp.

Trên thế giới, hai quốc gia sử dụng các phương pháp xen

canh hiệu quả trong trồng mía là Ấn Độ và Mauritius. Tại Mauritius,

cây khoai tây thưꢀng được trồng xen với mía và khoai tây được thu

hoạch trước khi mía phát triển tán rộng. Các nghiên cứu đã chỉ ra

rằng trong tình trạng trồng xen như vậy, cây khoai tây không làm

giảm năng suất của mía và ngược lại cây mía không làm giảm năng

suất của cây khoai tây. Việc áp dụng các biện pháp kĩ thuật trong

canh tác cũng không gặp nhiều khó khăn. Với hệ thống này, năng

suất mía tăng 22% so với canh tác độc canh mía và thu nhập của

ngưꢀi nông dân tăng lên tới 63%. Ngoài ra ở một vài nơi ngưꢀi ta

còn trồng ngô xen canh với mía. Các nghiên cứu đã cho thấy việc

trồng xen canh đó không ảnh hưởng gì tới sản xuất mía và chất lượng

mía đưꢀng và việc trồng xen canh ngô với mía ở mật độ 19.000 cây/

ha, phân bón 76kgN, 38kg P₂O₅và 62kg K₂O/ha là phù hợp với điều

kiện tại Mauritius.

1.4.3. Một số kết nghiên cꢀu ở ngoài nước về trồng xen canh,

luân canh các cây trồng khác với mía

Nghiên cứu về đặc điểm sinh vật học của cây mía cho thấy: Mía là

cây trồng dễ tính, dễ thích nghi, thích ứng rộng. Là cây C4 cây mía có

khả năng quang hợp xuất sắc, nên có sức sinh trưởng và tái sinh mạnh

ở nhiều vùng sinh thái khác nhau, cũng như chống chịu tốt với các

điều kiện khắc nghiệt của môi trưꢀng. Với ưu thế đó, cây mía đã được

phát triển thành vùng rộng lớn tại những nơi có điều kiện khí hậu và

đất đai khác nhau: Trên đất sỏi sạn như ở Môzămbic, Đài Loan; ở

vùng hạn nặng và có gió lớn như Nam Caribê, Assoum - Ai cập hoặc

có sương giá nặng như ở Bang Florida, Luziana Bắc Mỹ.....

Tại Ấn Độ, quốc gia sản xuất đưꢀng lớn thứ hai trên thế giới,

lúa mì được trồng xen canh với mía. Bằng cách làm đất theo luống,

lúa mì có thể trồng xen canh với mía ngay trước khi bước vào vụ lúa

mì từ tháng 11 hàng năm. Phương pháp này có thể cho năng suất mía

tăng thêm tới 20 tấn/ha.

Cây mía có thꢀi gian sinh trưởng dài và thưꢀng được trồng

thâm canh trên một diện tích đất, do đó đất canh tác mía thưꢀng bị

16

17

Kỹ thuật trồng xen canh luân canh lạc và đậu tương với mía

Trong các cây trồng xen với mía tại Ấn Độ, khoai tây là cây

trồng có giá trị thực phẩm và giá trị canh tác đặc biệt. Khoai tây là

cây lương thực có năng suất cao, trồng khoai tây làm xốp đất, thꢀi

vụ khoai tây trùng với thꢀi vụ trồng mía; 1-2 tháng đầu khoai tây

mọc đứng, về sau tán xòe phủ đất; lúc dỡ khoai, đất luống khoai còn

nhiều mùn vun cho hàng mía đúng vào lúc mía đẻ xong cần được lên

luống. Chế độ trồng xen khoai tây làm tăng năng suất mía. Cây phân

xanh bộ đậu cũng được trồng xen với mía. Muồng Crotalaria juncea

gieo xen vào giữa hai hàng mía trồng vào mùa xuân, khi cây cao 1m

cắt và xếp vào cạnh hàng mía, vùi lấp lên luống cho mía làm cho sản

lượng và phẩm chất mía tăng.

tiềm lực sản xuất của đất trồng), hiệu quả kinh tế cao, phân phối điều

hòa nhân lực và vật tư kĩ thuật, tận dụng trang thiết bị… Trồng cây

họ đậu luân canh với mía, trồng xen cây ngắn ngày trước khi vun

luống cho mía; trồng cao lương đưꢀng để bổ sung kéo dài thꢀi vụ

thu hoạch và chế biến, kéo dài thꢀi gian sử dụng trang thiết bị và sử

dụng nhân lực của một cơ sở… là những tổ hợp có giá trị nông học

và kinh tế cao.

Tác dụng cải thiện kết cấu đất trồng của bộ rễ mía là một yếu

tố cần chú ý trong việc thiết lập những hệ canh tác nền mía. Trong

một thí nghiệm nghiên cứu ảnh hưởng của mía, lúa, đay trồng trên

đất đồi (phù sa cổ, feralit đỏ, glay hóa, có hạt oxit sắt, nghèo N, P₂O₅

và CaO, nghèo mùn) tiến hành ở trại Dacca Pakistan (1958-1960),

kết quả phân tích đã chứng minh rằng đất trồng mía được cải thiện

rõ rệt. Kết cấu đoàn lạp đất trồng mía, thể hiện bằng chỉ số ổn định,

được cải thiện hơn đất trồng lúa và trồng đay.

Tại Bangladesh cây mía khi trồng xen canh với khoai tây cho

hiệu quả kinh tế cao nhất, sau đó là hệ thống xen canh mía - ngô,

mía - đậu lăng.

Tại Australia R. Young và M. Poggio qua quá trình nghiên cứu

đã chỉ ra việc luân canh mía với cây họ đậu có thể mang lại một số

lợi ích sau đây:

Các tác giả M. Kamruzzaman và M. Hasnzzaman khi nghiên

cứu về các cây trồng xen mía tại Bangladesh cũng chỉ ra rằng: Các

cây trồng được chọn xen canh phải có các đặc điểm sau:

- Giảm thiểu việc canh tác trước khi trồng cây;

+ Cây có TGST dưới 4 tháng, không cạnh tranh dinh dưỡng với

mía

- Giảm cặn bẩn và tránh việc rửa trôi và mất mát các chất hóa

học và dinh dưỡng trong ruộng trồng mía;

+ Cây trồng xen canh phải có đặc tính mọc thẳng đứng và có

hệ rễ khác với cây mía

- Không phải thay đổi máy móc và các dụng cụ cần thiết khi

canh tác mía;

+ Cây trồng xen canh không phải là cây vật chủ của một số loại

sâu, bệnh hại mía.

- Lượng chất hóa học và phân bón sử dụng ít hơn (khi được

luân canh với cây họ đậu);

Tác giả củng đã chỉ ra một số mô hình xen canh phù hợp là:

Mía - khoai tây sớm/hành; Mía – khoai tây sớm/lúa mì; Mía – khoai

tây sớm/ đậu rau.

- Cải thiện các thành phần hóa học, vật lý và sinh học của đất;

- Các cây họ đậu có khả năng làm tăng năng suất mía;

- Tăng năng suất nông trại, đa dạng doanh thu cho ngưꢀi dân;

Ở các vùng trồng mía đã hình thành những hệ thống cây trồng

lấy mía làm cây trồng chính, nhằm sử dụng có hiệu quả tài nguyên

thiên nhiên của một số vùng thổ nhưỡng và khí hậu nông nghiệp (đất,

ánh sáng, nước) và đáp ứng yêu cầu ổn định sinh học (bảo vệ độ phì,

- Giảm thꢀi gian cần thiết cho mía tích lũy dinh dưỡng (khi so

sánh với độc canh mía hoặc không áp dụng biện pháp luân canh).

William T. Crow nghiên cứu tại bang Florida đã cho thấy: Tại

18

19

Kỹ thuật trồng xen canh luân canh lạc và đậu tương với mía

đậu đũa trong điều kiện bình thưꢀng thì nó chỉ cố định được 31kg N/

ha và 2 tấn chất khô, trong khi có tác động quản lý kĩ thuật luân canh

thì nó cố định được 140kg N/ha và sinh ra 4,7 tấn/ha chất khô.

một số vùng thưꢀng xuyên ngập nước, cây mía thưꢀng bị xâm hại

bởi các loại tuyến trùng kí sinh. Trong điều kiện đó, khi luân canh

với lúa nước sẽ làm giảm mật độ tuyến trùng kí sinh trên cây mía.

Rất nhiều tuyến trùng kí sinh trên cây mía có thể xâm hại trên lúa

cạn, tuy nhiên trong điều kiện lúa nước, các loài tuyến trùng này

thưꢀng không tồn tại được. Nếu như sau khi canh tác mía, ngưꢀi

nông dân trồng rau, các loại tuyến trùng này có thể gây tổn thương

đến các cây rau đó.

Tại Quảng Tây Trung Quốc đất trồng mía sau 3 chu kỳ liên tục

(3 năm) bắt buộc phải luân canh chuyển sang trồng cây trồng khác

(thưꢀng là trồng chuối hoặc trồng cây họ đậu) để cải tạo đất và hạn

chế các loại sâu bệnh hại.

Tại Brazilcây mía được coi là cây trồng quan trọng trong ngành

sản xuất mía đưꢀng. Ngưꢀi nông dân thưꢀng trồng luân canh mía với

các cây họ đậu nhằm bảo vệ đất, làm giảm khả năng rửa trôi các chất

dinh dưỡng và tăng hàm lượng đạm trong đất.

B. Glaz và M.F. Ulloa cho rằng ngô ngọt (sweet corn) có thể

được trồng luân canh với mía (tại Florida) mà không làm giảm hàm

lượng đưꢀng trong cả hai loại cây trồng trên khi so sánh với hệ thống

độc canh cây mía.

Tại Nam Lousiana (Mỹ) mía là cây trồng lâu năm (thưꢀng 4

năm) và lúa mì là cây trồng hàng năm, cho hiệu quả kinh tế cao. Do

đó, ngưꢀi nông dân đang có xu hướng trồng luân canh lúa mì với

mía.

1.4.4. Một số kết quả nghiên cꢀu trong nước về xen canh,

luân canh một số cây trồng với mía

Tại Zimbabwe, do giá thành cao và sự khan hiếm phân bón,

việc cung cấp đạm cho ruộng mía đã trở thành vấn đề lớn. Để khắc

phục tình trạng đó, ngưꢀi nông dân trồng mía đã chọn giải pháp trồng

mía luân canh với cây họ đậu. Việc sử dụng cây đậu rau (vegetable

soybeans) trồng luân canh với mía được coi là cho kết quả khả quan

nhất. Các chỉ tiêu: Chỉ số diện tích lá (LAI), đạm trên lá và năng

suất mía đạt cao hơn so với luân canh với cây đậu thông thưꢀng.

Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng khi luân canh đậu rau với mía và bón

thúc 80kg N/ha cho năng suất tương đương khi luân canh đậu thưꢀng

(soybeans) với mía và bón thúc 120kg N/ha.

Tại Việt Nam, cây mía đang dần được quan tâm và trở thành một

trong những cây trồng chính, mang lại hiệu quả kinh tế cao cho một

số vùng, đặc biệt cho vùng miền Trung - nơi tập trung nhiều nhà máy

đưꢀng. Nhằm góp phần phát triển cây mía bền vững, xây dựng được

vùng nguyên liệu mía ổn định trong những điều kiện thiên nhiên

khắc nghiệt của miền Trung; hạ giá thành, đa dạng hóa sản phẩm mía

đưꢀng, đủ sức cạnh tranh trong thꢀi kỳ Việt Nam đã gia nhập WTO.

Các nhà khoa học đã nghiên cứu xây dựng và áp dụng các biện pháp

kỹ thuật dựa trên đặc điểm khí hậu và điều kiện thổ nhưỡng của vùng

để sử dụng hiệu quả cao nguồn tài nguyên thiên nhiên (đất, nước,

lượng mưa, ánh sáng), tài nguyên kinh tế (vốn đầu tư, nhân lực vật

Luân canh mía với cây họ đậu giúp làm tăng năng suất từ 14

đến 84% so với không luân canh, và bổ sung đạm cố định cho đất.

Nghiên cứu tại Úc (Hogarth y Allsopp, 2000) cho thấy, khi trồng cây

20

21

Kỹ thuật trồng xen canh luân canh lạc và đậu tương với mía

tư kỹ thuật, trang bị); tạo ra các bước đột phá về năng suất, cũng như

tạo thế ổn định sinh học (chống xói mòn, bảo vệ đất, ổn định sản

lượng…). Các vùng nguyên liệu mía từ thế “độc canh” đã chuyển

sang “hệ canh tác nền mía” khi mà cây mía được trồng xen canh hoặc

luân canh với một số cây trồng họ đậu như lạc, đậu tương... Các mô

hình canh tác trên đang giúp làm đa dạng sản phẩm trên đất trồng

mía và đa dạng nguồn thu, đảm bảo an ninh lương thực và làm tăng

giá trị sản xuất cho ngưꢀi nông dân tại địa phương.

những nơi thiếu độ ẩm đất và có tỉ lệ cát cao; không trồng được đậu

tương và đậu xanh. Đậu đen có nhược điểm là cây cao, thꢀi gian sinh

trưởng dài, ít nhiều có ảnh hưởng xấu đến sinh trưởng, phát triển của

cây mía. Nếu trồng đậu đen phải gieo cách gốc mía trên 40cm để đậu

đen khỏi leo vào mía, không tranh chấp ánh sáng với mía; đặc biệt

lưu ý phải thu hoạch xong đậu đen trước khi mía kết thúc đẻ nhánh

(chớm có lóng). Nếu còn một vài lứa quả cuối cùng chưa chín cũng

kiên quyết vùi cây làm phân xanh cho mía.

Cho đến nay ở nước ta đã có khá nhiều kết quả nghiên cứu và

ứng dụng biện pháp trồng xen canh, luân canh với mía.

- Trồng xen lạc với mía: Công thức này có ưu điểm là hiệu

quả kinh tế cao. Thân lá lạc lúc thu hoạch là nguồn phân xanh đáng

kể đối với mía. Muốn thành công phải gieo lạc sớm, gieo xa gốc mía

trên 30cm và nhất thiết phải thu hoạch trước khi vun mía (nên chọn

giống lạc có thꢀi gian sinh trưởng ngắn). Thông thưꢀng, phải thu

hoạch lạc hơi non một ít, mới kịp chăm sóc bón phân cho mía đúng

thꢀi vụ.

Theo Trần Văn Sỏi (1988), mía thưꢀng được trồng xen với

các cây trồng sau:

- Trồng xen đậu tương với mía: Đây là công thức rất tốt vì

đậu tương thấp cây, có thꢀi gian sinh trưởng ngắn và có thể thu hoạch

gọn trước khi vun mía, đồng thꢀi đậu tương làm tăng lượng đạm và

phân xanh cung cấp cho mía;

- Trồng xen khoai tây với mía: Trưꢀng hợp này chỉ áp dụng

đối với trà mía trồng sớm vào cuối tháng 10, đầu tháng 11.

- Trồng xen các loại rau (su hào, đậu cô ve) với mía: Công

thức này có ảnh hưởng tốt đối với mía; nhưng chỉ áp dụng ở những

nơi có tập quán thâm canh và có thị trưꢀng tiêu thụ rau.

- Trồng xen đậu xanh với mía: Tương tự như trồng đậu tương;

- Trồng xen đậu đen với mía: Công thức này chỉ áp dụng ở

22

23

Kỹ thuật trồng xen canh luân canh lạc và đậu tương với mía

Kết quả nghiên cứu của trưꢀng Đại học Huế cho thấy khi

trồng lạc thuần thì năng suất lạc là 20,1 tạ/ha, nhưng xen lạc vào ngô

thì năng suất lạc là 18,0 tạ/ha và năng suất ngô là 25,0 tạ/ha. Việc

trồng xen lạc vào ngô được rất nhiều nơi áp dụng rộng rãi như Thanh

Hoá, Nghệ An, Hà Tĩnh... Trồng lạc xen với mía cũng cho hiệu quả

kinh tế cao hơn hẳn trồng thuần ở năm đầu khi cây mía còn nhỏ.

cây mía, nên đã tạo cho mía có các chỉ tiêu về chiều cao cây, số lóng,

đưꢀng kính thân cao hơn so với mía không trồng xen. Năng suất mía

đạt 115 - 118 tấn/ha (tăng 27,8 - 31,3% so với mía trồng thuần, mía

thuần đạt 90 tấn/ha) chữ đưꢀng đạt 12ccs. Năng suất lạc, đậu tương

đạt từ 12,3 - 12,7 tạ/ha, nâng tổng thu nhập lên 50 - 51 triệu đồng/

ha so với 31 triệu đồng/ha nếu chỉ trồng mía thuần. Biện pháp trồng

xen lạc với mía đã có ý nghĩa rõ rệt, tạo bước đột phá về năng suất

cho cả mía và cây trồng xen, đưa năng suất mía đạt trên 100 tấn, đem

lại lợi nhuận cao và cung cấp đủ nguyên liệu cho nhà máy, tăng hiệu

quả trên đất trồng mía làm đa dạng hoá sản phẩm vùng độc canh mía.

Ngoài ra đất còn được cải tạo và tăng thêm nguồn phân hữu cơ do

trồng xen với cây lạc và sản phẩm thân lá xanh bón trở lại cho mía.

Lê Đình Sơn (2009) đã nghiên cứu kỹ thuật trồng xen lạc trên

ruộng mía ở vùng trung du miền núi tỉnh Thanh Hoá (huyện Thạch

Thành và huyện Thọ Xuân). Kết quả nghiên cứu đã chỉ ra rằng:

- Hạn chế chính đối với sản xuất lạc ở đây là chưa xác định

được các giống lạc trồng xen và kỹ thuật thâm canh lạc trồng xen với

mía. Từ đó tác giả đã đi sâu nghiên cứu và tuyển chọn được giống

lạc L23 thích hợp cho trồng xen cùng các biện pháp kỹ thuật đi kèm:

Thꢀi vụ thích hợp từ 5/2 - 15/2 đối với không phủ nilon và từ 25/1 -

5/2 trong điều kiện phủ nilon; gieo 1 hàng lạc giữa 2 hàng mía, hốc

cách hốc 15 cm, gieo 2 hạt/hốc, mật độ 12 cây/m²; lượng phân bón

thích hợp là 300 kg phân hữu cơ vi sinh +150 kg vôi bột + 300 kg NPK

3:9:6 (9,0 kg N + 27,0 kg P₂O₅+ 18,0 kg K₂O);

Nghiên cứu củaTrầnTiến Dũng (2002 - 2003)Viện KHKTNN

Việt Nam trồng xen đậu đỗ với mía ở Mai Sơn, Sơn La cho thấy các

chỉ tiêu hoá tính của đất, độ pH_KClcủa đất trồng mía được cải thiện.

Kết quả nghiên cứu của Đoàn Thị Thanh Nhàn trồng xen đậu

tương giống ĐT12 và giống lạc L14 có phủ nilon tự hủy với mía

(giống QĐ 86 - 368) ở vùng nguyên liệu mía Nông Cống, tỉnh Thanh

Hoá cho thấy thꢀi gian đầu do hàng lạc cách xa hàng mía 40 - 45 cm

nên không ảnh hưởng đến sinh trưởng và khả năng đẻ nhánh của mía.

Ngoài ra do sự có mặt của cây trồng xen kết hợp với có che phủ nilon

tự huỷ nên đất mía được ẩm và ít cỏ dại gây hại; vì vậy cây mía sinh

trưởng tốt hơn. Sau khi thu hoạch cây trồng xen, thân lá lạc được cày

vùi vào gốc mía, có tác dụng giữ ẩm và tăng nguồn dinh dưỡng cho

- Việc trồng xen lạc với mía tơ hoàn toàn không ảnh hưởng đến

khả năng sinh trưởng, phát triển của cây mía cũng như không xảy ra

tranh chấp về ánh sáng, dinh dưỡng giữa cây lạc với cây mía. Giải pháp

sử dụng phân hữu cơ vi sinh thay thế phân chuồng kết hợp với phân

tổng hợp NPK với liều lượng như trên đã cho lãi thuần từ 36,6 - 37,5

triệu đồng/ha.

- Để tăng năng suất lạc trồng xen cần thiết phải xử lý thuốc

trừ nấm cho hạt giống trước khi trồng; Sử dụng phân vi lượng là một

24

25

Kỹ thuật trồng xen canh luân canh lạc và đậu tương với mía

phương pháp hữu hiệu để tăng năng suất lạc trồng xen. Cả hai phương

pháp trên đều cho năng suất lạc tăng trên 10% so với đối chứng.

nguồn phân hữu cơ trong vòng 4 tháng, ngoài ra cây lạc có khả năng

chống chịu sâu bệnh tốt hơn nhiều so với cây rau đậu khác trên đất

đồi. Trồng luân canh lạc trong tháng 1, tháng 2; thu hoạch vào tháng

6 (thꢀi gian sinh trưởng khoảng 120 ngày); nếu trồng mía muộn vào

tháng 4, tháng 5 thì thực chất công thức luân canh mới này là “luân

canh gối vụ”, như vậy thꢀi gian gối vụ chỉ khoảng 1 - 1,5 tháng.

Trong quá trình sinh trưởng của cây mía thì giai đoạn cây con (từ

mọc đến đẻ nhánh) khoảng 1 - 1,5 tháng, giai đoạn này cây mía chỉ

cần ánh sáng vừa phải, cho nên gối vụ có tác dụng tốt cho cây mía

sinh trưởng. Chi phí cho một ha lạc trồng luân canh gối vụ với mía là

1,85 triệu đồng, năng suất lạc đạt 10 tạ/ha, tổng thu từ lạc đạt 7 triệu

đồng, trừ chi phí ngưꢀi nông dân lãi 6,15 triệu đồng .

Nghiên cứu của Trần Thanh Bình (2009 - 2011) về trồng xen

canh, luân canh đậu tương với mía và ngô tại Cao Bằng đã xác định

được 03 giống đậu tương thích hợp trồng xen mía là ĐT12, ĐT22 và

Đ8 (năng suất đạt từ 12,7 - 13,6 tạ/ha). Giống ĐT26 và Đ2101 thích

hợp cho trồng thuần (luân canh).

Kết quả nghiên cứu Nguyễn Huy Hoàng và CS Trung tâm

Chuyển giao công nghệ và Khuyến nông (2012 – 2015) về xây dựng

quy trình luân xen canh bắt buộc một số cây trồng với mía tại Thanh

Hóa cho thấy chúng ta hoàn toàn có cơ sở khoa học trong việc xác

định các loại cây trồng xen canh và luân canh với mía. Kết quả nghiên

cứu trồng xen lạc, đậu tương với mía tại 2 huyện Thạch Thành và

Thọ Xuân tỉnh Thanh Hóa đã khẳng định việc trồng xen lạc, đậu

tương góp phần làm tăng năng suất và chất lượng mía đưꢀng. Năng

suất đậu tương đạt từ 9,5 -12,8 tạ/ha; năng suất lạc đạt từ 15,6 -20,1

tạ/ha; năng suất mía đạt từ 76,7-98,1 tấn/ha (tăng từ 3,7 – 5,2 tấn/

ha) cho hiệu quả kinh tế tăng từ 39,8 – 40,4 triệu đồng/ha so với mía

trồng thuần.

Tại Quảng Ngãi ngưꢀi nông dân đã kết hợp trồng xen canh

và luân canh các cây trồng khác với mía trong hệ canh tác sau đây:

- Năm thứ nhất (mía tơ + đậu xanh): Tháng 2-3 trồng mía đồng

thꢀi gieo đậu xanh giữa hàng; 80 ngày sau thu hoạch đỗ, vun luống

cho mía.

- Năm thứ hai (mía gốc + đậu xanh): Tháng 2-3 thu hoạch mía,

xả gốc, làm đất giữa hàng gieo đậu xanh; 80 ngày sau thu hoạch đậu

xanh, vun luống cho mía gốc.

Kết quả nghiên cứu của Trung tâm giống mía thuộc Công ty

cổ phần mía đưꢀng Lam Sơn (2007) cho thấy, đất được trồng mía

nhiều năm liên tục độ phì của đất sẽ giảm. Mặt khác trồng mía liên

tục cũng sẽ tích tụ nhiều loại sâu bệnh nguy hiểm dễ thành dịch như:

Bọ hung, rệp, sâu đục thân, bệnh than... Vì vậy cần phải luân canh

cải tạo đất. Việc luân canh cải tạo đất kiểu mới là tranh thủ thꢀi vụ

mùa khô hạn để trồng cây họ đậu vào giữa 2 hàng mía, kết hợp phơi

ải đất trồng mía. Qua nhiều năm nghiên cứu đã xác định được lạc

là cây trồng luân canh gối vụ tốt nhất. Cây lạc có thể sinh trưởng,

phát triển trong mùa khô hạn ở vùng đồi, vào mùa Xuân (tháng 2,

3) độ ẩm tăng do có mưa phùn. Đến thꢀi kỳ hình thành quả gặp điều

kiện mưa đầu mùa (tháng 4, 5) cây lạc sinh trưởng và phát triển cả

về thân lá và củ, có thể che phủ gần hết cả hàng với khoảng cách

giữa hai hàng mía khoảng 1,0 m. Với khối lượng lớn thân lá tạo ra

- Năm thứ ba (chàm + khoai lang): Tháng 1-2 thu hoạch mía,

phá gốc, làm đất gieo cây chàm. Chàm cắt 2 lần lấy nguyên liệu làm

bột chàm; tháng 8-9 cày vùi chàm trồng khoai lang. Cuối năm dỡ

khoai, làm đất chuẩn bị trồng mía.

- Năm thứ tư: Trở lại trồng mía

Hệ canh tác này đã có tác dụng cải thiện kết cấu đoàn lạp chế

độ chất hữu cơ và vi sinh vật ở đất trồng mía. Trong chu kì canh tác

3 năm này: Cây họ đậu được trồng 3 vụ; đỗ xanh ngắn ngày trồng

xen đầu vụ mía tơ và mía gốc, cây chàm dài ngày tái sinh trồng làm

nguyên liệu cho công nghệ nhuộm xanh và đen và làm phân xanh cày

vùi bón khoai lang. Ở nền đất nhiều chất hữu cơ và vi sinh vật, các

26

27

Kỹ thuật trồng xen canh luân canh lạc và đậu tương với mía

cây đậu đỗ phát triển tốt, năng suất cao. Khoai lang được bón chàm

cày vùi, trồng trên đất kết cấu đoàn lạp tốt, nên nhiều củ, năng suất

rất cao. Kết thúc chu kì, khoai lang giữ đất sạch cỏ cho mía trở lại. Ba

vụ đậu tạo một thế cân bằng N tối thích cho cây mía. Hệ thống canh

tác này có giá trị nông học cao ở vùng duyên hải Quảng Ngãi, cát thô

chiếm một tỉ lệ quan trọng trong thành phần cơ giới đất.

Tổ hợp cây trồng nền mía này trước đây đã tạo nên một hệ thống

sản xuất ổn định, làm nền móng cho công nghiệp mía đưꢀng truyền

thống nổi tiếng vùng Quảng Ngãi, sản xuất nguyên liệu cho công

nghiệp nhuộm địa phương, sản xuất lương thực trong vùng mà đưꢀng,

khoai lang, đậu xanh là một nguồn cung cấp năng lượng và protein rất

quan trọng.

1.4.5. Lưu ý khi trồng xen canh và một số công thꢀc trồng

luân canh cây trồng với mía

Ở các tỉnh Cần Thơ, Sóc Trăng bà con nông dân thưꢀng trồng

xen mía với đậu xanh, đậu đen. Kết quả là mía không giảm năng suất

mà lại tăng thêm thu nhập từ 15-30 triệu đồng/ha.

Việc lựa chọn cây trồng xen không đúng và gieo trồng với

thꢀi vụ, mật độ không hợp lý thì các cây trồng xen sẽ tranh chấp

không gian với mía, ánh sáng tác động trực tiếp đến sự đẻ nhánh và tỉ

lệ nhánh thành cây của mía sẽ làm giảm năng suất mía. Để khắc phục

các nhược điểm kể trên, cần phải lưu ý các vấn đề sau:

Theo Đỗ Ngọc Diệp trong điều kiện chuyên canh hay độc

canh một loại cây trồng, mật độ các loại nấm, tuyến trùng có thể tăng

cao từ 3-5 lần trong trưꢀng hợp các giống mía có sức chống chịu

kém, dễ mẫn cảm. Việc xử lý hóa chất cho phép ngăn chặn và tăng

năng suất nhưng lại gây thiệt hại lớn vì vẫn quay lại trồng cây mía

vô tình ta vẫn để cho nấm và tuyến trùng hoạt động trở lại, chưa kể

đến hiện tượng quen thuốc, thì tác hại khó lưꢀng hơn. Vì vậy, việc

luân canh cải tạo đất là việc làm rất cần thiết nó sẽ làm tăng năng suất

từ 14 đến 84% so với diện tích mía tơ không luân canh cây họ đậu,

nhưng điều đáng nói hơn nó sẽ cải thiện “sức khỏe đất”, gắn liền với

các điều kiện lý học, các hoạt động vi sinh vật, chưa kể đến lượng

Nitơ bổ sung do cố định bởi các hoạt động của vi sinh vật. Ở Úc khi

trồng cây đậu đũa; trong điều kiện trồng bình thưꢀng theo truyền

thống thì nó chỉ cố định được 31 kg N/ha và 2 tấn chất khô; trong khi

ta tác động quản lý kỹ thuật luân canh thì nó cố định đạm được 140

kg N/ha và sản sinh lượng chất khô là 4,7 tấn/ha.

- Nên chọn các cây họ đậu để trồng xen với mía, không nên

trồng xen ngô, cao lương với mía;

- Khoảng cách cây trồng xen với mía từ 30 cm trở lên để có thể

xới xáo, bón thúc và vun đất xuống chân cho mía trong lúc cây xen

gối chưa thu hoạch;

- Phải thu hoạch xong cây trồng xen khi mía kết thúc đẻ nhánh;

trước mùa mưa ít nhất là 10 ngày, để có thꢀi gian cày ải giữa các

hàng mía và kịp vun đất tơi xốp vào gốc mía, để khi mưa to mía

không bị úng và tránh được tình trạng vun đất ướt cho mía.

Về vấn đề luân canh một số cây trồng với mía ngay từ năm

1978 Tổng cục cây trồng, Bộ Nông nghiệp đã khuyến cáo: Mỗi cơ

sở sản xuất phải xác định tỉ lệ thích hợp giữa mía tơ, mía gốc, mía

trồng vụ Đông Xuân, vụ Thu và giữa các giống chín sớm, chín trung

28

29

Kỹ thuật trồng xen canh luân canh lạc và đậu tương với mía

bình và chín muộn để rải vụ thu hoạch, chế biến, tạo điều kiện thuận

lợi cho trồng, chăm sóc trên toàn bộ diện tích. Mỗi vùng phải dành

15-20% diện tích đất để luân canh cây mía với cây trồng khác. Cây

trồng luân canh thích hợp là: Các cây họ đậu, rau màu, lúa và cây

phân xanh. Không luân canh với ngô, cao lương…

cho cây mía quá dài ngày, mỗi vụ chiếm đất trên dưới 12 tháng, hệ

số quay vòng thấp;

- Áp dụng phương thức xen gối với mía để tăng vòng quay;

- Những nơi chủ động nước, nên tranh thủ làm 1 vụ lúa nước

để tiêu diệt triệt để các loại sâu bọ trong đất gây hại gốc mía.

Tùy theo điều kiện từng nơi mà có thể áp dụng các công thức

luân canh sau:

Tùy điều kiện cụ thể từng nơi mà có thể áp dụng các công thức

luân canh sau:

- Luân canh 9 năm;

- Luân canh 7 năm;

- Luân canh 5 năm;

- Luân canh 4 năm;

- Luân canh 3 năm.

- Đậu tương Xuân - đậu tương Hè - khoai tây - gối mía;

Công thức này thưꢀng dùng ở những nơi đất tốt, nhẹ, thoát nước, lao

động dồi dào, trình độ thâm canh khá. Công thức này thỏa mãn được

yêu cầu cải tạo đất, khôi phục nguồn đạm, góp phần giải quyết lương

thực và có thể trồng mía sớm (gối với khoai tây) có lợi cho năng suất

mía vụ sau.

Trong năm luân canh có thể áp dụng các công thức gieo trồng

sau đây (tùy theo tập quán mỗi vùng):

- Lạc - lúa Mùa - cây vụ Đông – mía;

Công thức này được áp dụng rộng rãi ở các nơi chủ động nước tưới,

vừa có tác dụng tăng nguồn đạm, cải tạo đất, vừa tăng thêm lương

thực, tiêu diệt triệt để các loại sâu bọ hại gốc mía.

- Lạc, đậu tương - cây vụ Đông;

- Khoai lang - đậu tương - cây vụ Đông;

- Các loại đậu đỗ - các loại rau xanh.

- Đậu cô ve - đậu xanh - rau vụ Thu - rau vụ Đông – mía;

Cây trồng vụ Đông có thể là rau xanh, khoai tây, đậu đỗ, hoặc

cây phân xanh. Những vùng mía sản xuất chủ yếu là thủ công có

thể xen canh cây phân xanh bón trực tiếp cho mía; nhưng tuyệt đối

không để ảnh hưởng đến đẻ nhánh và chăm bón cho mía.

Công thức này có hiệu quả kinh tế cao, cải tạo đất tốt, rất có lợi cho

vụ mía sau; song chỉ có thể thực hiện đối với nơi gần thành thị, có thị

trưꢀng tiêu thụ rau, nơi có dồi dào sức lao động và có trình độ thâm

canh cao.

Khi trồng luân canh một số cây trồng với mía cần lưu ý:

- Khoai tây - lúa Xuân - lúa Mùa - cây vụ Đông – mía;

- Không dùng những cây cùng họ với mía như ngô, cao lương…

để tránh lây lan sâu bệnh cho chu kì mía tiếp theo;

Công thức này có ưu điểm là tăng được lượng lương thực đáng kể,

phù hợp với những nơi thiếu lương thực. Có tác dụng tiêu diệt sâu bọ

hại gốc mía một cách triệt để, song chỉ có thể áp dụng được ở những

nơi chủ động nước tưới và có điều kiện thu hoạch mía sớm vào đầu

tháng 11.

- Dùng các cây họ đậu để tăng hàm lượng đạm trong đất cho

vụ sau;

- Dùng các cây ngắn ngày có thể quay vòng 3-4 vụ giữa hai

chu kì mía để tận dụng sức lao động, tăng thêm sản phẩm để bù lại

- Đậu tương - lúa gieo cạn - khoai lang - gối mía;

30

31

Kỹ thuật trồng xen canh luân canh lạc và đậu tương với mía

Một số công trình nghiên cứu ở trong nước cũng khuyến cáo:

Tùy điều kiện đất đai, sinh thái và chế độ canh tác mía tại mỗi vùng

mà nên áp dụng chu kỳ luân canh 7 năm: 1 năm mía tơ + 2 năm mía

gốc - 1 năm mía tơ + 2 năm mía gốc - 1 năm cây trồng khác (cây

lương thực, đậu đỗ) hoặc 4 năm: 1 năm mía tơ - 2 năm mía gốc - 1

năm cây trồng khác.

Công thức này thưꢀng áp dụng ở các vùng bãi cao, chỉ dựa vào nước

trꢀi, không chủ động được khâu nước tưới. Công thức này có ưu

điểm là vừa cải tạo đất, vừa tăng sản lượng lương thực.

- Lạc Xuân - lạc Thu - cây phân xanh – mía;

Công thức này tuy thu nhập không cao, nhưng tác dụng cải tạo đất

mạnh, cung cấp cho đất một lượng phân xanh (kể cả cây lạc) và đạm

đáng kể; tạo điều kiện rất tốt cho chu kì mía tiếp theo. Công thức này

nên áp dụng ở các vùng đồi trung du, đất có độ phì thấp và bình quân

ruộng đất cho đầu ngưꢀi cao.

Tóm lại: Dựa trên đặc tính thực vật học và yêu cầu sinh thái

của cây mía, từ cơ sở lý luận và thực tiễn, từ các kết quả nghiên cứu

ở trong và ngoài nước về xen canh, luân canh các cây trồng với mía.

Đặc biệt là các kết quả nghiên cứu có hệ thống trên địa bàn tỉnh

Thanh Hóa, chúng ta hoàn toàn có cơ sở khoa học trong việc xác

định các loại cây trồng xen và luân canh với mía. Việc luân canh,

trồng xen cây họ đậu với mía thực sự đã mang lại nhiều lợi ích:

- Đậu xanh - vừng - khoai tây (hoặc rau vụ Đông) – mía;

Công thức này thưꢀng áp dụng đối với các nơi đất có tỷ lệ cát cao, độ

phì nhiêu thấp, thưꢀng bị hạn trong mùa Hè (khu 4 cũ).

- Tạo điều kiện hợp lý hơn trong việc bố trí cây trồng và

thâm canh;

- Sắn - cây phân xanh – mía;

Công thức này nên áp dụng ở các nơi đất rộng, độ phì nhiêu thấp, lao

động ít như một số vùng thuộc miền Đông Nam Bộ và khu 5.

- Cải tạo điều kiện lý, hóa tinh và nguồn vi sinh vật trong đất;

- Giảm và dễ kiểm soát nguồn cỏ dại phát sinh;

- Bảo vệ đất chống sói mòn, rửa trôi;

- Đậu đỗ gối sắn dây - cây phân xanh – mía;

Công thức này nên áp dụng ở các nơi đất rộng, độ phì nhiêu thấp, lao

động ít như một số vùng thuộc miền Đông Nam Bộ và khu 5.

- Cho phép đa dạng nguồn thu lương thực mà không ảnh hưởng

đến cây trồng chính;

- Khoai chiêm - lúa Mùa - cây vụ Đông – mía;

- Phá vỡ cây chuyên canh, giảm mật độ ký sinh gây bệnh hại

tích lũy trong đất;

Công thức này được áp dụng ở những nơi dựa vào nước trꢀi, trình độ

thâm canh trung bình.

- Làm chuyển đổi chất dinh dưỡng di động sâu trong lớp đất

bởi lẽ cây họ đậu là cây trồng có bộ rễăn sâu và rộng;

- Đậu xanh - đậu tương Hè - cây vụ Đông – mía;

Công thức này nên áp dụng ở các vùng Trung du, đất đai bằng phẳng,

độ phì trung bình, trình độ thâm canh chưa cao.

- Làm hòa tan và giải phóng các hợp chất lân ra bề mặt của đất

cho cây trồng sử dụng.

- Các cây họ đậu - lúa Mùa - mía Thu;

Đây là cơ sở để xây dựng quy trình luân canh, xen canh bắt

buộc một số cây trồng với mía trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa, có thể

áp dụng cho những vùng trồng mía nguyên liệu trong các vùng có

điều kiện tương tự.

Công thức này có thể áp dụng rộng rãi ở nhiều nơi, vừa cải tạo đất,

vừa giải quyết tốt vấn đề lương thực, trừ sâu bệnh triệt để và có thể

trồng mía sớm.

32

33

Kỹ thuật trồng xen canh luân canh lạc và đậu tương với mía

II. QUY TRÌNH XEN CANH, LUÂN CANH LẠC

VÀ ĐẬU TƯƠNG VỚI MÍA

Cây mía trồng độc canh liên tục nhiều năm sẽ dẫn tới giảm

năng suất và chất lượng mía; tăng trình trạng sâu bệnh hại; làm đất

đai suy kiệt và mất cân đối dinh dưỡng.

Thực tiễn đã chứng minh có thể khắc phục tình trạng trên

bằng cách tiến hành biện pháp luân canh, xen canh các cây trồng

với mía.

Để đảm bảo phát triển bền vững các vùng mía nguyên liệu rất

cần phổ biến, ban hành và áp dụng các quy trình luân canh, xen canh

các cây trồng với mía đến ngưꢀi nông dân. Quy trình này như một

hình thức ”bắt buộc” trong sản xuất mía và được các cơ quan quản

lý, chính quyền địa phương và ngưꢀi dân cùng thống nhất để thực

hiện.

Quy trình xen canh, luân canh bắt buộc lạc, đậu tương với mía

được xây dựng trên cơ sở kết quả nghiên cứu của đề tài:“Nghiên cứu

xây dựng quy trình xen canh, luân canh bắt buộc một số loại cây

trồng với mía tại Thanh Hóa” giai đoạn 2012-2015 do Sở Khoa học

công nghệ tỉnh Thanh Hóa và Trung tâm Chuyển giao công nghệ và

Khuyến nông phối hợp thực hiện. Đối với các vùng trồng mía khác

có thể căn cứ vào điều kiện cụ thể của vùng để áp dụng có chỉnh sửa

cho phù hợp.

2.1. Đối với hình thꢀc xen canh

- Mía tơ trồng mới năm thứ nhất.

- Đất có độ dốc ≤ 10⁰

2.2. Đối với hình thꢀc luân canh

- Mía nguyên liệu đã khai thác hết chu kỳ 3 năm (1 năm mía

tơ, 2 năm mía gốc)

- Đất có độ dốc ≤ 10⁰

34

35

Kỹ thuật trồng xen canh luân canh lạc và đậu tương với mía

- Tiến hành trong một năm theo công thức: Lạc xuân - Đậu

tương hè - Lạc đông

lạc L26 đã được khảo nghiệm, tuyển chọn và xây dựng mô hình có

kết quả tốt trong quá trình triển khai đề tài.

2.3. Quy trình kỹ thuật canh tác

2.3.1. Quy trình kỹ thuật trồng xen canh lạc và đậu tương với mía

2.3.1.1. Chọn giống

c) Giống đậu tương

Sử dụng giống đậu tương có năng suất cao (từ 10,0-13,0 tạ/

ha khi trồng xen), có thꢀi gian sinh trưởng trung ngày (95-98 ngày),

thích ứng rộng cho cả chân chất ruộng và đất đồi. Chọn giống đậu

tương ĐT26 đã được khảo nghiệm, tuyển chọn và xây dựng mô hình

có kết quả tốt trong quá trình triển khai đề tài.

a) Giống mía:

- Sử dụng các giống mía có tiềm năng năng suất cao, chất

lượng tốt, phù hợp với từng loại đất.

2.3.1.2. Thời vụ gieo trồng

+ Đất đồi: Chọn các giống có khả năng chịu hạn, chín sớm,

thích ứng rộng như ROC16, ROC22, QĐ15, QĐ94-116.

Thꢀi vụ gieo trồng lạc, đậu tương xen mía phụ thuộc vào thꢀi

vụ trồng mía của mỗi địa phương do tính chất rải vụ và đặc tính của

giống (có thꢀi gian sinh trưởng khác nhau). Thꢀi vụ mía nguyên liệu

tại Thanh Hóa có thể chia làm 2 vụ chính sau:

+ Đất ruộng (đất bãi): Sử dụng các giống chịu thâm canh, thꢀi

gian sinh trưởng (TGST) trung đến dài ngày như ROC10, ROC23,

ROC26, Viên Lâm 3, VĐ81-3254, VĐ63-237.

- Vụ Đông: Trồng từ tháng 12 đến tháng 1 năm sau. Đây là

thꢀi vụ áp dụng cho các giống mía có TGST dài. Ở thꢀi vụ này chỉ

áp dụng phương thức trồng lạc xen với mía.

- Yêu cầu chất lượng giống:

+ Giống có nguồn gốc và lý lịch rõ ràng, do các cơ sở sản

xuất giống tin cậy cung cấp (các công ty, nhà máy đưꢀng trên địa

bàn tỉnh).

- Vụ Xuân: Trồng từ tháng 1 đến tháng 3. Đây là thꢀi vụ trồng

phổ biến nhất tại các vùng mía nguyên liệu. Ở thꢀi vụ này có thể áp

dụng trồng cả lạc và đậu tương xen với mía.

+ giống thuần sạch bệnh, mầm mập khỏe. Nếu lấy từ ruộng

nhân giống phải có từ 8 đến 10 tháng tuổi (hom bánh tẻ). Nếu lấy

hom ngọn thì lấy từ ruộng mía tơ

+ Thꢀi vụ trồng xen để năng suất lạc đạt cao nhất: 20/1-5/2.

+ Thꢀi vụ trồng xen để năng suất đậu tương đạt cao nhất:

20/2-10/3.

+ Hom phải to khỏe, không dập nát,

+Homtươi, chặtđếnđâutrồngngayđếnđó. Nếubảoquảnphải

để chỗ dâm mát và tưới nước giữ ẩm, thꢀi gian bảo quản không quá

3-5 ngày.

Lưu ý:

- Gieo lạc, đậu tương cùng thꢀi gian trồng mía, không trồng

xen khi mía đã mọc mầm.

b) Giống lạc:

- Chỉ tiến hành gieo trồng khi đất đủ ẩm (đạt 75-80%).

2.3.1.3. Kỹ thuật làm đất

Sử dụng giống lạc có năng suất cao (đạt 17,0-20,0 ta/ha khi

trồng xen), tán gọn, thꢀi gian sinh trưởng ngắn (128-130 ngày trong

vụ xuân), thích hợp cho cả chân chất ruộng và đất đồi. Chọn giống

- Chọn đất: Đất trồng mía đều có thể trồng xen lạc, đậu tương.

36

37

Kỹ thuật trồng xen canh luân canh lạc và đậu tương với mía

- Làm đất: Cày đất sâu từ 35 - 40 cm, bừa kỹ và nhặt sạch cỏ

dại. Đất phải được để ải trước khi trồng mía tối thiểu 30 ngày.

thuốc BVTV bón theo rạch trước khi trồng, sau đó lấp đất 2 – 3 cm

rồi mới đặt hom trồng.

- Rạch hàng trồng mía: Tùy thuộc vào đặc điểm giống, loại

đất để rạch hàng có độ rộng phù hợp.

+ Bón thúc: Số phân hóa học còn lại khi cây mía có 3- 4 lóng

và sau khi thu hoạch cây trồng xen.

+ Đất có độ phì trung bình, đất đồi, khoảng cách hàng 1,0-

1,1m, rạch sâu 30-35cm

Lưu ý:

- Thꢀi điểm bón thúc cho mía được tiến hành ngay sau khi

thu hoạch lạc, đậu tương để tranh thủ thꢀi gian giúp cây sinh trưởng,

phát triển tốt và đạt năng suất cao.

+ Đất tốt, đất ruộng, đất bãi, đất có tưới khoảng cách hàng

1,1-1,2m, rạch sâu 30-35cm.

- Rạch hàng trồng lạc, đậu tương: Rạch một hàng giữa hai

hàng mía. Độ sâu rạch hàng trồng lạc từ 8 -10 cm, độ sâu rạch hàng

trồng đậu tương từ 6- 8 cm.

b) Phân bꢁn cho lạc

- Tùy thuộc vào từng chân đất cụ thể, lượng phân bón cho 1ha

lạc trồng xen mía như sau:

2.3.1.4. Phân bꢁn và cách bꢁn phân

a) Phân bꢁn cho mía

+ Đất đồi: 15kg N + 45 kg P₂O₅+ 30 kg K₂O (tương đương

450 kg NPK tỷ lệ 3:9:6) + 300 kg phân hữu cơ vi sinh + 150 kg vôi.

- Lượng phân cho từng giống mía theo quy trình hướng dẫn

của các công ty và nhà máy đưꢀng sở tại hoặc cơ quan quản lý ngành

trong tỉnh khuyến cáo. Lượng phân bón có thể thay đổi tùy thuộc

vào điều kiện đất đai và mùa vụ gieo trồng. Theo khuyến cáo của Bộ

Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, để đạt năng suất mía 100 tấn/

ha tại các vùng mía nguyên liệu tại tỉnh Thanh Hóa cần bón phân

như sau:

+ Đất ruộng: 10 kg N + 30 kg P₂O₅+ 20 kg K₂O (tương đương

350 kg NPK tỷ lệ 3:9:6) + 300 kg phân hữu cơ vi sinh + 150 kg vôi.

- Cách bón phân:

+ Bón lót toàn bộ phân hữu cơ vi sinh + toàn bộ lân + 1/2lượng

đạm urê + 1/2lượng kali +1/2 lượng vôi bột.

+ Bón thúc 1/2lượng đạm urê + 1/2lượng kali còn lại (khi cây

có 5-6 lá kết hợp xới xáo).

+ Đạm Urê:

500-700 kg

+ Phân Supe lân:

800-1000 kg

c) Phân bꢁn cho đậu tương

+ Phân Kalyclorua: 400-600 kg

- Lượng phân bón cho 1ha đậu tương trồng xen mía như sau:

+ Phân chuồng:

+ Vôi bột:

15-20 tấn/ha.

+ Đất đồi: 20 kg N + 30 kg P₂O₅+ 30 kg K₂O + 300 kg phân

hữu cơ vi sinh + 150 kg vôi.

1-2 tấn/ha tuỳ thuộc độ chua của đất.

+ Đất ruộng: 15 kg N + 30 kg P₂O₅+ 30 kg K₂O + 300 kg

- Cách bón:

phân hữu cơ vi sinh + 150 kg vôi.

+ Bón lót: Vôi được rải trên mặt ruộng trước khi cày bừa lần

cuối; toàn bộ phân chuồng, phân lân, 1/3 phân đạm, 1/2 phân kali và

- Cách bón phân:

38

39

Giáo trình Kỹ thuật trồng xen canh luân canh lạc và đậu tương với mía - Nguyễn Huy Hoàng