Đề xuất xây dựng bộ tiêu chí phát triển mô hình sản xuất công nông nghiệp theo hướng sinh thái khép kín cho ngành sản xuất thạch dừa thô ở Đồng bằng sông Cửu Long

Download

Tạp chí Phát triển Khoa học và Công nghệ – Khoa học Trái đất và Môi trường, 3(2):66- 74

Bài Nghiên cứu

Open Access Full Text Article

Đề xuất xây dựng bộ tiêu chí phát triển mô hình sản xuất công

nông nghiệp theo hướng sinh thái khép kín cho ngành sản xuất

thạch dừa thô ở Đồng bằng sông Cửu Long

Trần Thị Hiệu^1,*, Lê Thanh Hải¹, Trà Văn Tung¹, Lê Quốc Vĩ¹, Nguyễn Thị Phương Thảo¹, Nguyễn Việt Thắng¹,

Nguyễn Thị Kiều Diễm²

TÓM TẮT

Các mô hình sản xuất công nông nghiệp theo hướng sinh thái khép kín ở khu vực Đồng bằng sông

Cửu Long đang là xu hướng phát triển hiện nay. Bài báo này trình bày phương pháp xây dựng bộ

Use your smartphone to scan this

QR code and download this article

tiêu chí cho mô hình sản xuất công nông nghiệp theo hướng sinh thái kép kín cho cơ sở chế biến

thạch dừa. Bộ tiêu chí xác định các tác động về công nghệ sản xuất, hiệu quả sử dụng tài nguyên

thiên nhiên và năng lượng, sinh kế, và khả năng nhân rộng của mô hình sẽ ảnh hưởng đến tính

bền vững của mô hình. Các phương pháp xây dựng bộ tiệu chí dựa trên kết quả điều tra, khảo

sát và đánh giá mô hình hiện tại, xác định cơ sở khoa học cho việc xây dựng bộ tiêu chí. Trên cơ

sở đó đề xuất bộ tiêu chí và kiểm chứng bộ tiêu chí bằng mô hình sản xuất thực nghiệm cho hộ

Nguyễn Thành Trung ở xã Nhơn Thạnh, TP. Bến Tre, tỉnh Bến Tre và đề xuất các giải pháp hoàn thiện

mô hình trên cơ sở áp dụng các giải pháp kỹ thuật mang tính sinh thái, hình thành một mô hình

khép kín các dòng vật chất và năng lượng trong quá trình sản xuất. Các kết quả thực nghiệm của

mô hình đạt được tất cả các yêu cầu của bộ tiêu chí đã đề ra. Nước cấp đạt tiêu chuẩn chất lượng

dùng cho nấu thạch dừa. Nước thải đầu ra sau khi qua hệ thống xử lý thủy sinh đạt chuẩn xả thải

ra nguồn tiếp nhận. Tiết kiệm được lượng nước sử dụng và giảm khí thải nhà kính từ việc đốt lò

nấu thạch dừa. Tiết kiệm chi phí sản xuất, tăng nguồn thu nhập. Mô hình sau khi triển khai xây

dựng được xem là hoàn thiện nhất, có thể áp dụng và nhân rộng cho các đối tượng có quy mô

hoạt động tương tự trên địa bàn tỉnh và các khu vực lân cận.

Từ khoá: tiêu chí, mô hình sản xuất công nông nghiệp, sinh thái khép kín, thạch dừa thô

¹Viện Môi trường và Tài nguyên,

Bên cạnh đó, mô hình cộng sinh công nông nghiệp

cũng là một mô hình được nghiên cứu nhiều trong

thời gian gần đây. Tại Brazil mô hình cộng sinh công

nông nghiệp trong giúp đảm bảo tốt thu nhập kinh tế,

đảm bảo chất lượng môi trường và đảm bảo sự phát

triển xã hội cho các khu vực kém phát triển⁶. Santos

và cộng sự⁷đã thiết kế mô hình nhà máy qui mô nhỏ

với chi phí đầu tư thấp, tập trung vào các quá trình

thiết kế có liên quan đến 4 vấn đề: (1) – sản xuất khí

sinh học từ trang trại hộ gia đình qui mô nhỏ; (2) – mô

hình lò đốt phân huỷ nhiệt phân qui mô nhỏ lấy nhiên

liệu là rác thải sinh hoạt nông trại và hộ gia đình kết

hợp; (3) – sản xuất thiết bị phản ứng quang sinh học

cho việc nuôi trồng vi tảo; (4) – thiết kế một qui trình

khép kín trên cơ sở sinh thái công nghiệp và nguyên

lý phát thải bằng không. Prasertsan P. và cộng sự⁸đã

tổng kết lại tất cả các phương thức tái chế và tái sử

dụng các chất thải công nông nghiệp từ các trang trại

có kết hợp với sản xuất công nghiệp qu y mô nhỏ tại

chỗ thông qua các ví dụ điển hình đã được thực hiện

tại 3 quốc gia vùng Đông Nam Á là ái Lan, Malaysia

ĐHQG-HCM

ĐẶT VẤN ĐỀ

²Trường Đại học Công nghiệp TP.HCM

Mô hình sinh thái bền vững công – nông nghiệp là chủ

đề nghiên cứu sâu rộng trong nhiều năm qua trên thế

giới¹. Cộng sinh công nghiệp (IS) được định nghĩa

như là một quá trình trao đổi các dòng vật liệu, năng

lượng, nước và các sản phẩm nhằm phát huy hiệu quả

nguồn lực giữa các ngành công nghiệp truyền thống

riêng biệt giúp phát huy lợi thế cạnh tranh tập thể. IS

cũng có thể là tối ưu hóa nguồn lực tập thể dựa trên sự

trao đổi sản phẩm phụ và chia sẻ tiện ích giữa các thiết

bị giúp làm giảm tiêu thụ nguyên liệu và năng lượng

đầu vào và phát sinh chất thải và khí thải². IS chủ yếu

tập trung vào việc trao đổi năng lượng và nguyên vật

liệu trong các quá trình nhằm nỗ lực gia tăng giá trị

kinh tế và giảm tác động môi trường³. IS đã được áp

dụng tại nhiều nơi như tại thành phố Rubber ở Kedah,

Malaysia đã cho thấy đây là cơ sở để phát triển theo

hướng bền vững cho ngành sản xuất các sản phẩm từ

cao su⁴và cũng đã áp dụng cho một hệ thống nông

nghiệp nhỏ ở Liberia giúp tăng năng suất và giảm chất

thải⁵.

Liên hệ

Trần Thị Hiệu, Viện Môi trường và Tài

nguyên, ĐHQG-HCM

Email: hieutran.envi@gmail.com

Lịch sử

• Ngày nhận: 01-7-2019

• Ngày chấp nhận: 11-9-2019

• Ngày đăng: 29-12-2019

DOI : 10.32508/stdjsee.v3i2.512

Bản quyền

mở được phát hành theo các điều khoản của

the Creative Commons Attribution 4.0

International license.

Trích dẫn bài báo này: Thị Hiệu T, Thanh Hải L, Văn Tung T, Quốc Vĩ L, Thị Phương Thảo N, Thắng N V,

Diễm N T K. Đề xuất xây dựng bộ tiêu chí phát triển mô hình sản xuất công nông nghiệp theo hướng

sinh thái khép kín cho ngành sản xuất thạch dừa thô ở Đồng bằng sông Cửu Long. Sci. Tech. Dev. J. -

Sci. Earth Environ.; 3(2):66-74.

Tạp chí Phát triển Khoa học và Công nghệ – Khoa học Trái đất và Môi trường, 3(2):66- 74

và Indonesia.

thu hồi, tái chế để thiết lập mô hình phát triển tối ưu

Trong công trình nghiên cứu của Uyen, N.N, cho hộ.

Schnitzer H.⁹nêu rõ: từ việc thực hiện các cân bằng Bến Tre là tỉnh có diện tích đất trồng dừa lớn nhất

vật chất và năng lượng chi tiết, các tác giả đã phát triển nước với gần 60 ngàn ha, cũng là địa phương sản xuất

một mô hình công nông nghiệp kết hợp để hướng tới và xuất khẩu các sản phẩm từ dừa chủ yếu của cả nước.

không phát thải (AIZES) tại trường hợp cụ thể của Tính đến thời điểm 2016, số cơ sở sản xuất thạch dừa

nhà máy chế biến trái cây (dứa) xuất khẩu, trong đó là 320 cơ sở, chiếm một số lượng lớn trong danh sách

tập trung vào việc tái sử dụng hầu hết các chất thải các ngành nghề sản xuất từ dừa (Sở Công ương tỉnh

rắn từ quá trình sản xuất để đưa vào quá trình phân Bến Tre, 2016) . Chính vì số lượng cơ sở sản xuất quá

huỷ kỵ khí nhằm thu hồi năng lượng, cũng như khai lớn nên lượng phát thải của nghề thạch dừa là điểm

thác mọi khả năng để quay vòng tất cả các vòng vật đáng quan tâm, bên cạnh đó, những cơ sở sản xuất

chất và năng lượng trong nhà máy. Kết quả cho thấy này mang tính tự phát và nhỏ lẻ trong dân, phân tán

tính ưu việt của mô hình đã phát triển trong việc thay đan xen với khu sinh hoạt nên khó quy hoạch và kiểm

thế các nguồn năng lượng hoá thạch, giảm thiểu sử soát.

dụng phân bón hoá học và giảm thiểu phát thải khí Trong một nghiên cứu về mô hình ngăn ngừa và kiểm

nhà kính từ quá trình sản xuất. Một mô hình AIZES soát ô nhiễm tích hợp đối với nước thải cho làng nghề

tương tự cũng được các tác giả này phát triển cho một sản xuất thạch dừa tại ĐBSCL sản xuất thạch dừa thô

nhà máy chế biến nước ép trái xoài, trong đó làm nổi trên địa bàn tỉnh Bến Tre. Nghiên cứu này tích hợp

bật hơn vai trò của việc tái chế và tái sử dụng các dòng các phương pháp luận về sản xuất sạch hơn, sử dụng

vật chất và năng lượng đã giúp giảm thiểu đáng kể tải hiệu quả tài nguyên và hệ sinh thái tự nhiên để đề

lượng đầu vào cho trạm xử lý nước thải, cũng như tạo xuất mô hình giảm thiểu và ngăn ngừa ô nhiễm tích

ra cho nhà máy một hiệu quả kinh tế và môi trường hợp cho nghề sản xuất thạch dừa thô. Mô hình đề

rất rõ rệt. Trong công trình khác cũng của Uyen, N.N, xuất được áp dụng vào hộ điển hình trong một làng

Schnitzer H.¹⁰đã tổng kết lại một số đặc thù trong nghề sản xuất thạch dừa ở Bến Tre. Kết quả đánh giá

sản xuất công nông nghiệp kết hợp tại một số quốc cho thấy giảm thiểu tải lượng N, P, SO₄²⁻trong nước

gia vùng Đông Nam Á, từ đó đưa ra định hướng lý thải đến 90%, góp phần giảm chi phí nguyên liệu sản

thuyết cho một số mô hình sinh thái khép kín trong xuất, chi phí đầu tư và vận hành hệ thống xử lý nước

sản xuất công nông nghiệp kết hợp. Bài báo cũng thải (XLNT). Mô hình này có thể xem là giải pháp sẵn

làm rõ tính hiệu quả của mô hình đề xuất thông qua có tốt nhất của nghề sản xuất thạch dừa để góp phần

một trường hợp cụ thể của nhà máy nước ép trái cây giảm thiểu tác động tới môi trường nước mặt, và mô

(bưởi), và phân tích những thuận lợi và khó khăn khi hình cũng hướng tới việc đáp ứng với quy chuẩn kỹ

áp dụng mô hình đề xuất này cho các quốc gia tại khu thuật quốc gia về nước thải công nghiệp trong các làng

vực Đông Nam Á.

nghề¹⁴

Các khái niệm về không phát thải để xây dựng mô Tuy nhiên các mô hình này chủ yếu được xây dựng

hình sản xuất cùng kỹ thuật sinh thái cũng được nhóm dựa trên kinh nghiệm và thực tiễn của từng nhóm

nghiên cứu của Viện MT&TN (IER) áp dụng trong nghiên cứu, vẫn chưa có các tiêu chí hay hay chỉ số

thiết kế để đề xuất mô hình sản xuất theo hướng khép cụ thể làm cơ sở để xây dựng các mô hình này.

kín. Đối với khu vực có điều kiện tự nhiên sẵn có và Trên thế giới và Việt Nam cũng đã có nhiều công

đa đạng như Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) thì trình nghiên cứu về các tiêu chí phát triển mô hình

khả năng áp dụng các mô hình sản xuất theo hướng liên quan đến phát triển bền vững như tiêu chí xây

sinh thái khép kín cao¹¹. Nhóm tác giả thuộc IER¹²dựng khu công nghiệp sinh thái¹⁵, tiêu chí và chỉ số

đã đánh giá tiềm năng xây dựng các mô hình sản xuất đánh giá khả năng phát triển theo hướng khu công

tích hợp theo hướng sinh thái khép kín cho các làng nghiệp sinh thái¹⁶, bộ chỉ tiêu phát triển bền vững về

nghề ĐBSCL theo đó đặc thù sản xuất và điều kiện các lĩnh vực kinh tế, xã hội và môi trường các tỉnh

tự nhiên của các làng nghề ở ĐBSCL rất phù hợp với Tây Nguyên¹⁷, chỉ tiêu đánh giá phát triển bền vững

các mô hình sinh thái trong đó có nhóm nghề chế tại các khu công nghiệp Đồng Nai¹⁸, bộ tiêu chí tăng

biến thực phẩm. Một số mô hình sản xuất công nông trưởng xanh áp dụng đánh giá, phân hạng cho các

nghiệp theo hướng sinh thái khép kín đã được đề xuất quận nội thành TP. Hồ Chí Minh¹⁹, tiêu chí đánh

và triển khai cho một số ngành ở quy mô hộ gia đình giá tính bền vững trong khai thác, sử dụng tài nguyên

như sản xuất tinh bột gạo¹³. Mô hình được xây dựng sinh vật biển²⁰, quan điểm về phát triển bền vững, xây

dựa vào nguyên tắc tận dụng tối đa điều kiện tự nhiên, dựng bền vững trên thế giới và ở Việt Nam²¹

…

hệ sinh tháisẵn có của từnghộ gia đình kết hợp với các Từ tổng quan các nghiên cứu trên cho thấy việc xây

hệ thống xử lý cuối đường ống và hệ thống kỹ thuật dựng bộ tiêu chí phát triển mô hình sản xuất công

Tạp chí Phát triển Khoa học và Công nghệ – Khoa học Trái đất và Môi trường, 3(2):66- 74

nông nghiệp theo hướng sinh thái khép kín cho ngành sẽ gây khó khăn cho quá trình xử lý, khi đó phải đầu

sản xuất thạch dừa thô ở ĐBSCL là cần thiết, phù hợp tư các hệ thống bổ sung hoặc cần 01 diện tích đất ngập

với xu hướng hiện nay.

nước lớn để xử lý theo sinh thái. Điều là là không phù

hợp do hộ có diện tích giới hạn.

Các phân tích ở trên cho thấy mô hình VACBNXT

chưa thật sự phù hợp với nghề sản xuất thạch dừa thô,

do vậy cần phải có tiêu chí phù hợp để áp dụng cho

phù hợp.

Ngoài ra việc áp dụng mô hình VACBNXT cho các hộ

sản xuất thạch dừa thô còn gặp một số hạn chế chung

như sau:

PHƯƠNG PHÁP

- Phương pháp sử dụng có chọn lọc các kết quả nghiên

cứu và các nguồn tài liệu liên quan.

- Phương pháp tổng hợp, thống kê, phân tích hệ

thống: Đánh giá tình hình phát triển mô hình sản

xuất công nông nghiệp theo hướng sinh thái khép kín,

những thành công, hạn chế, nguyên nhân.

- Phương pháp điều tra xã hội học: Phỏng vấn hộ sản

xuất, điều tra hiệu quả kinh tế, vấn đề bảo vệ môi

trường và các mặt xã hội của mô hình hiện hữu.

- Phương pháp chuyên gia: phỏng vấn, lấy ý kiến của

các chuyên gia, nhà quản lý địa phương.

- Các hộ sản xuất hiện nay còn lệ thuộc nhiều vào nhu

cầu của thị trường, nên khi triển khai mô hình, việc

vận hành có thể gián đoạn do việc tạm ngưng canh tác

hoặc sản xuất dẫn đến mô hình có thể bị hao mòn, hư

hỏng, khó khăn trong việc tái vận hành lại;

- Nhận thức của người dân khi áp dụng mô hình chưa

được nâng cao, người dân đã quen với các mô hình

canh tác, sản xuất truyền thống, chưa tích cực trong

việc tham gia chuyển đổi mô hình;

- Trình độ dân trí của người dân còn thấp, chưa đáp

ứng được việc tự thiết kế, thi công và vận hành mô

hình với đầy đủ các giải pháp mang tính kỹ thuật;

- Do mô hình gồm nhiều thành phần, mỗi thành phần

có thể gồm nhiều giải pháp nên người dân gặp khó

khăn trong việc lựa chọn các giải pháp;

- Quy trình vận hành mô hình với nhiều thành phần

sẽ là khó khăn cho người dân khi vận hành mô hình;

- Điều kiện tự nhiên cũng là yếu tố tác động đến hiệu

quả của mô hình. ĐBSCL với những vùng có đặc

thù sinh thái riêng biệt như những vùng nhiễm phèn,

những vùng nhiễm mặn,... là những vùng có điều

kiện không được thuận lợi nên cần có mô hình tổng

hợp phu hợp với mọi đối tượng dựa trên đặc thù sinh

thái;

- Yếu tố kinh tế - xã hội cũng tác động không nhỏ

đến mô hình. Mô hình phải đáp ứng được các tiêu

chí về hiện trạng kinh tế của các hộ dân, các mô hình

giải quyết được các vấn đề về chi phí đầu tư, vận hành

và điều kiện xã hội của khu vực như nhân công, tính

thẩm mỹ,...;

Các bước xây dựng bộ tiêu chí như trong Hình 1.

KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN

Đánh giá các hạn chế của các mô hình hiện

hữu

Mô hình sinh thái khép kín hiện nay đã được nghiên

cứu bởi Lê anhHải và cộngsự đó là mô hình VACB-

NXT (Vườn – Ao – Chuồng – Biogas – Nhà – Xưởng

– Trạm). Mô hình này chú trọng sự trao đổi chất giữa

các thành phần bên trong mô hình nhằm hướng đến

khép kín các dòng vật chất và năng lượng và thu hồi tối

đa các chất có ích nhằm gia tăng thu nhập cho hộ sản

xuất và thông qua đó có thể duy trì vận hành được các

công trình xử lý chất thải. Điều này giúp khắc phục

được rào cản về chi phí vận hành, một rào cản quan

trọng nhất trong xử lý chất thải ở khu vực nông thôn

Việt nam nói chung và ĐBSCL nói riêng.

So sánh với khung mô hình VACBNXT đã đề xuất thì

các hộ sản xuất thạch dừa điển hình có V, A, N, X và

thiếu 03 thành phần đó là B, C và T. Do vậy để hoàn

thiện mô hình này thì hộ phải đầu tư B, C và T. Tuy

nhiên áp dụng cho với hộ sản xuất thạch dừa thô gặp

các khó khăn sau:

- Quá trình sản xuất có phụ phẩm là ba vớ thạch dừa

thô và dịch cái từ quá trình lên men cellulose từ vi

sinh vật (BC - Bacterial cellulose): loại này có sử dụng

được cho chăn nuôi hay không chưa được nghiên cứu

vì vậy khả năng giảm được chi phí thức ăn chưa được

đánh giá.

- Đầu tư chuồng trại chăn nuôi (C) và bể biogas (B)

để cung cấp khí sinh học cho hoạt động nấu thạch và

nấu nước hộ gia đình sẽ cần một lượng vật nuôi lớn.

Do vậy chi phí đầu tư C và T sẽ cao hơn nhiều và vượt

quá khả năng kinh tế của các hộ.

- Quy trình vận hành mô hình phải đáp ứng được hiện

trạng thực tế của người dân nông thôn vốn quen với

những công việc đơn giản mang tính lao động chân

tay. Mô hình cần giảm đến mức tối thiểu sử dụng máy

móc thiết bị phức tạp, không sử dụng hóa chất độc hại;

- Nhiều khu vực đang phải đối mặt với những tác động

xấu từ các hiện tượng thời tiết cực đoan, biến đổi khí

hậu nên các mô hình cũng là đối tượng bị tác động

trực tiếp;

- Nước thải từ quá trình sản xuất thạch dừa có N, P - Mô hình cần đảm bảo được tính dễ nhân rộng cho

cao kết hợp với nước thải chăn nuôi có N, P cũng cao mọi đối tượng. Mô hình phải được xã hội nói chung

Tạp chí Phát triển Khoa học và Công nghệ – Khoa học Trái đất và Môi trường, 3(2):66- 74

Hình 1: Các bước xây dựng bộ tiêu chí phát triển mô hình sản xuất công nông nghiệp theo hướng sinh thái

khép kín cho ngành sản xuất thạch dừa thô ở ĐBSCL.

và người dân nông thôn nói riêng chấp nhận. Yếu tố

này quyết định đến hiệu quả thương mại của mô hình;

Cơ sở pháp lý

Các tiêu chí để phát triển mô hình công nông nghiệp

theo hướng sinh thái khép kín được đề xuất dựa trên

cơ sở các văn bản pháp lý hiện hành gồm Luật bảo vệ

môi trường, Các Quyết định liên quan đến Công ước

khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu, về mục

tiêu quốc gia ứng phó với biến đổi khí hậu, về Chiến

lược quốc gia về bảo vệ môi trường, về chiến lược và

kế hoạch hành động quốc qua về tăng trưởng xanh,…

- Các cơ chế, chính sách hỗ trợ triển khai các mô hình

sinh thái khép kín hiện nay chưa được cụ thể trong các

văn bản pháp luật, chỉ mang tính chung chung nên

người dân khó tiếp cận với việc được hỗ trợ triển khai

các mô hình.

Tổng hợp các vấn đề liên quan đến tiêu chí

để phát triển mô hình công nông nghiệp

theo hướng sinh thái khép kín

Cơ sở thực tiễn

Dựa trên thực trạng tình hình các chỉ tiêu về kinh tế,

môi trường và sinh thái của nghề sản xuất thạch dừa

thô hiện nay và những chỉ tiêu đạt được về các mặt

kinh tế, bảo vệ môi trường và sinh thái của các mô

hình đã được nghiên cứu và thực hiện trong thời gian

qua.

Cơ sở lý luận

Mô hình công nông nghiệp theo hướng sinh thái khép

kín là mô hình áp dụng các giải pháp kỹ thuật mang

tính sinh thái nhằm xoay vòng, khép kín các dòng vật

chất và năng lượng hướng tới phát triển bền vững. Mô

hình cần đảm bảo các yếu tố sau: (1) Bền vững về công

nghệ, (2) Bền vững về môi trường, (3) Bền vững về

kinh tế, (40) Bền vững về xã hội.

Nội dung bộ tiêu chí

Trên cơ sở các phân tích trên, nghiên cứu đề xuất bộ

tiêu chí đề phát triển mô hình công nông nghiệp theo

Tạp chí Phát triển Khoa học và Công nghệ – Khoa học Trái đất và Môi trường, 3(2):66- 74

hướng sinh thái khép kín hướng đến phát triển bền

vững cho nghề sản xuất thạch dừa thô ở ĐBSCL như

• Thuyết minh mô hình

Nước mặt từ hệ thống sông rạch tự nhiên 1 được bơm

qua bể lọc 7 với vật liệu lọc là than sinh học (biochar),

giúp loại bỏ các hạt cặn lơ lửng trong nước và bằng

cơ chế hấp phụ biochar xử lý màu, hấp phụ chất sinh

dưỡng, kim loại,… Biochar là sản phẩm của lò đốt

biochar 6 từ rác vườn được thu từ vườn trồng cây 4.

Nước sau khi lọc được dùng để cung cấp cho xưởng

sản xuất thạch dừa thô 3 ở công đoạn ngâm thạch và

nấu thạch. Các khay thạch dừa thô sau khi đã lấy

thạch ra, khay còn dính cặn bẩn được cho qua công

đoạn rửa: rửa bằng nước trước sau đó khử trùng. Các

khay được khử trùng trong bể nước có sục khí ozon

được tạo ra bởi thiết bị tạo khí ozone 13. Ở trong

nước, Ozone phân hủy rất nhanh thành ôxi phân tử

và nguyên tử. Ozone có tính hoạt hóa mạnh hơn Clo,

nên diệt trùng mạnh hơn.

• Bền vững về công nghệ: Lựa chọn công nghệ phù

hợp với năng lực, điều kiện của người dân và

được cộng đồng chấp nhận. Các giải pháp, kỹ

thuật áp dụng gồm 07 tiêu chí: (1) Ngăn ngừa và

giảm thiểu tại nguồn, (2) Kỹ thuật sinh thái, (3)

Tái sử dụng, (4) Tái sinh, phục hồi; (5) Sử dụng

năng lượng sạch, năng lượng tái tạo; (6) Xử lý

cuối đường ống.

• Bền vững về môi trường: đảm bảo đáp ứng các

yêu cầu về BVMT của Pháp luật hiện hành gồm

(1) Các dòng thải được thu gom và xử lý đạt quy

chuẩn, quy định hiện hành; (2) Sử dụng hợp lý

tài nguyên thiên nhiên; (3) Sử dụng năng lượng

hiệu quả; (4) Bảo vệ môi trường sinh thái của

địa phương; (5) Tận dụng điều kiện tự nhiên, đặc

trưng sinh thái của khu vực để phát huy hiệu quả

của mô hình.

Sử dụng lò hơi 5 trong công đoạn nấu thạch thay cho

lò đốt củi truyền thống.

Rác vườn thu được từ vườn trồng cây 4 được tận dụng

làm nhiên liệu vận hành lò hơi 5 (thay thế lò đốt củi

truyền thống).

Khí sinh học thu hồi từ bể lọc kỵ khí 9 được dùng vận

hành lò đốt biochar 6.

• Bền vững về kinh tế: Đảm bảo đáp ứng mọi chi

phí, đặc biệt là chi phí đầu tư, vận hành và quản

lý mô hình gồm 04 tiêu chí (1) Mô hình có chi

phí đầu tư và chi phí vận hành hợp lý (phù hợp

với điều kiện kinh tế của người dân); (2) Mô hình

tối thiểu sử dụng hóa chất, thiết bị; (3) u nhập

người dân được đảm bảo và kinh tế hộ ổn định,

bền vững; (4) Mô hình phải đảm bảo duy trì sinh

kế của người dân.

Nước thải từ khâu rửa khay bằng nước được dẫn về hệ

thống xử lý. Đầu tiên nước thải được thu gom về bể

điều hòa 8 cùng với nước thải sinh hoạt để ổn định lưu

lượng và các thành phần ô nhiễm (BOD, COD…) của

nước thải. Từ bể điều hòa 8 nước thải sẽ được bơm

qua bể lọc kỵ khí 9 có vật liệu đệm là chỉ sơ dừa. Tại bể

lọc kỵ khí 9, các vi sinh vật kỵ khí sẽ phân hủy các chất

hữu cơ có trong nước thải thành các chất hữu cơ dạng

đơn giản và khí CO₂, CH₄, H₂S, NH₃…. Nước thải

từ bể lọc kỵ khí 9 tiếp tục được dẫn qua bể lọc nước

thải 10 với vật liệu lọc là than sinh học (biochar) để

• Bền vững về xã hội: Mô hình có sự tham gia của

cộng đồng và được cộng đồng chấp nhận gồm 03

tiêu chí (1) Mô hình có khả năng nhân rộng, tạo

được việc làm mới và được cộng đồng chấp nhận;

(2) Có sự tham gia của cộng đồng, mọi người

tham gia vào đóng góp kinh phí, xây dựng mô

hình cho gia đình mình, xây dựng công trình cho

cộng đồng, tham gia vào việc lập kế hoạch, thiết

kế, xây dựng, và quản lý vận hành công trình;

(3) Đảm bảo môi trường ở khu vực dân cư được

xanh- sạch.

3−

xử lý màu, mùi, chất rắn lơ lửng, NH₄và PO₄

…

Sau khi qua bể lọc nước thải 10, nước thải được dẫn

ra ao thực vật 11 có trồng các loại thực vật nước như

lục bình, mái dầm, mái chèo,… là những loài có sẵn ở

địa phương để tiếp tục xử lý các thành phần ô nhiễm

còn lại trong nước thải. Nước thải sau khi được xử lý

đạt quy chuẩn hiện hành được lưu chứa trong ao chứa

nước sạch 12 để tái sử dụng cho tưới vườn trồng cây

4 hoặc xả ra nguồn nước mặt 1.

Đánh giá mô hình dựa vào các tiêu chí đã đề xuất được

tổng hợp trong Bảng 1.

Áp dụng bộ tiêu chí đánh giá mô hình điển

hình

KẾT LUẬN

Sơ đồ mô hình công nông nghiệp theo hướng sinh

thái khép kín cho hộ Nguyễn ành Trung, địa chỉ

179A, ấp An Nhơn, xã Nhơn ạnh, TP. Bến Tre, tỉnh

Bến Tre được thể hiện trong Hình 2.

Nghiên cứu đã đánh giá được các hạn chế của mô hình

hiện hữu đang áp dụng cho các hộ sản xuất thạch dừa

thô ở tỉnh Bến Tre. Trên cơ sở lý luận, cơ sở pháp

lý và cơ sở thực tiễn, nhóm tác giả đã đề xuất được

Tạp chí Phát triển Khoa học và Công nghệ – Khoa học Trái đất và Môi trường, 3(2):66- 74

Hình 2: Sơ đồ mô hình công nông nghiệp theo hướng sinh thái khép kín cho hộ điển hình sản xuất thạch

dừa thô.

bộ tiêu chí để phát triển mô hình này cho ngành chế Tập thể tác giả xin cảm ơn đến Viện Môi trường và

biến thạch dừa thô ở tỉnh Bến Tre gồm 04 nhóm tiêu

chí chính và 18 tiêu chí cụ thể. Trên cơ sở bộ tiêu

chí này, tác giả đã đề xuất mô hình công nông nghiệp

theo hướng sinh thái khép kín cho hộ Nguyễn ành

Trung ở xã Nhơn ạnh, TP. Bến Tre, tỉnh Bến Tre

giúp hoàn thiện mô hình trên cơ sở các giải pháp kỹ

thuật mang tính sinh thái giúp hình thành một mô

hình khép kín các dòng vật chất và năng lượng. Mô

hình giúp cơ sở sản xuất thạch dừa thô duy trì phát

triển bền vững, đảm bảo các yêu cầu về bảo vệ môi

trường, giảm chi phí, gia tăng thu nhập trong quá

trình sản xuất.

Tài nguyên đã hỗ trợ, tạo mọi điều kiện thuận lợi để

chúng tôi có thể hoàn thành nghiên cứu, xin cảm ơn

các Sở Ban Ngành đặc biệt là Sở Tài nguyên và Môi

trường các tỉnh ĐBSCL đã hỗ trợ cung cấp số liệu,

tạo điều kiện khảo sát thực tế tại địa phương.

XUNG ĐỘT LỢI ÍCH

Nhóm tác giả cam đoan rằng không có xung đột lợi

ích trong công bố bài báo “Đề xuất xây dựng bộ tiêu

chí phát triển mô hình sản xuất công nông nghiệp theo

hướng sinh thái khép kín cho ngành sản xuất thạch dừ

a thô ở Đồng bằng sông Cửu Long”.

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

AIZES: Hướng tới không phát thải

BC: Bacterial cellulose

BVMT: Bảo vệ môi trường

BOD: Nhu cầu oxy sinh hoá

COD: Nhu cầu oxy hóa học

ĐBSCL: Đồng bằng sông Cửu Long

N: Tổng Nito

ĐÓNG GÓP CỦA TÁC GIẢ

Nhóm tác giả Trần ị Hiệu, Lê anh Hải, Trà Văn

Tung, Lê Quốc Vĩ, Nguyễn ị Phương ảo, Nguyễn

Việt ắng, Nguyễn ị Kiều Diễm cùng thực hiện

quá trình khảo sát thực tế tại hộ gia đình làm thạch

dừa thô Nguyễn ành Trung ở xã Nhơn ạnh, TP.

Bến Tre, tỉnh Bến Tre. Nhóm tác giả cùng thực hiện

và thảo luận với nhau để hoàn thành bài báo.

P: Tổng photpho

TÀI LIỆU THAM KHẢO

IER: Viện Môi trường và tài nguyên

IS: Cộng sinh công nghiệp

XLNT: Xử lý nước thải

VACBNXT: Vườn – Ao – Chuồng – Biogas – Nhà –

Xưởng – Trạm

1. Boix M, Montastruc L, Azzaro-Pantel C, Domenech S. Op-

timization methods applied to the design of eco-industrial

parks: a literature review. Journal of Cleaner Production.

2015;87:303–317.

2. Liu Z, Adams M, Cote RP, Geng Y, Chen Q, Liu W, et al. Compre-

hensive development of industrial symbiosis for the response

of greenhouse gases emission mitigation: Challenges and op-

portunities in China. Energy Policy. 2017;102:88–95.

3. Alfaro S, Miller J. Applying Industrial Symbiosis to Smallholder

Farms. Journal of industrial ecology. 2014;18:145–154.

4. Sharib S, Halog A. Enhancing value chains by applying indus-

trial symbiosis concept to the Rubber City in Kedah, Malaysia.

Journal of Cleaner Production. 2016;.

V, A, N, X : Vườn – Ao –Nhà – Xưởng

LỜI CẢM ƠN

Nghiên cứu được tài trợ bởi Đại học Quốc gia ành

phố Hồ Chí Minh (ĐHQG-TP.HCM) trong khuôn

khổ Đề tài mã số B2018-24-01.

Tạp chí Phát triển Khoa học và Công nghệ – Khoa học Trái đất và Môi trường, 3(2):66- 74

Bảng 1: Đánh giá mô hình so với bộ tiêu chí

Nhóm tiêu chí

Tiêu chí

Đánh giá

Đạt

Bền vững về công nghệ

Ngăn ngừa và giảm thiểu tại nguồn.

Kỹ thuật sinh thái.

Đạt

Tái chế, tái sử dụng.

Đạt

Tái sinh, phục hồi.

Đạt

Sử dụng năng lượng sạch, năng lượng tái tạo.

Xử lý cuối đường ống.

Đạt

Bền vững về môi trường

Các dòng thải được thu gom và xử lý đạt quy chuẩn,

quy định hiện hành.

Đạt

Sử dụng hợp lý tài nguyên thiên nhiên.

Sử dụng năng lượng hiệu quả.

Đạt

Bảo vệ môi trường sinh thái của địa phương.

Tận dụng điều kiện tự nhiên, đặc trưng sinh thái của

khu vực để phát huy hiệu quả của mô hình.

Bền vững về kinh tế

Mô hình có chi phí đầu tư và chi phí vận hành hợp lý Đạt

(phù hợp với điều kiện kinh tế của người dân).

Mô hình tối thiểu sử dụng hóa chất, thiết bị.

Đạt

u nhập người dân được đảm bảo và kinh tế hộ ổn Đạt

định, bền vững.

Mô hình phải đảm bảo duy trì sinh kế của người dân.

Đạt

Bền vững về xã hội

Mô hình có khả năng nhân rộng và được cộng đồng Đạt

chấp nhận.

Có sự tham gia của cộng đồng, mọi người tham gia

vào đóng góp kinh phí, xây dựng mô hình cho gia đình

mình, xây dựng công trình cho cộng đồng, tham gia

vào việc lập kế hoạch, thiết kế, xây dựng, và quản lý

vận hành công trình.

Đạt

Đảm bảo môi trường ở khu vực dân cư được xanh -

sạch.

Đạt

5. Alfaro S, Miller J. Applying Industrial Symbiosis to Smallholder

Farms. Journal of industrial ecology. 2014;18:145–154.

6. Ometto AR, Ramos PAR, Lombardi G. The beneﬁts of a

Brazilian agro-industrial symbiosis system and the strate-

gies to make it happen. Journal of Cleaner Production.

2007;15:1253–1258.

7. Santos JM. Renewable and Sustainable Clean Energy Technol-

ogy Managment of Biomass Waste for Fuel and Food. Interna-

tional workshop on advances in Cleaner Production “Cleaner

Production towards sustainable transition”, Sao Paolo, Brazil,

May. 2015;p. 20–22.

8. Prasertsan P. Recycling of Agro-industrial wastes through

Cleaner Technology. Proceeding of International conference

on Biotechnology at Prince of Songkla University, Thailand.

2015;.

9. Uyen NN, Schnitzer H. Zero emission system in food process-

ing industry. Transactions on Environment and Development.

2008;4(4):313–333.

ment. 2009;(29):1982–1995.

11. Hải LT, Thanh TV, Vĩ LQ, Thảo NTP. Đánh giá vai trò của hệ sinh

thái tự nhiên sẵn có trong ngăn ngừa và xử lý ô nhiễm tại các

làng nghề ở nông thôn đồng bằng sông Cửu Long. Tạp chí

Phát triển Khoa học và Công nghệ. 2015;18(2):24–34.

12. Hải LT, Thanh TV, Vĩ LQ, Thảo NTP. Đánh giá tiềm năng xây

dựngcácmôhìnhsảnxuấttíchhợptheohướngsinhtháikhép

kín cho các làng nghề đồng bằng sông Cửu Long. Tạp chí Phát

triển Khoa học và Công nghệ. 2015;18(1):12–23.

13. Hai LT, Schnitzer H, Thanh TV, Thao NTP, Braunegg G. An in-

tegrated eco-model of agriculture and small-scale industry in

craft villages toward cleaner production and sustainable de-

velopment in rural areas - A case study from Mekong delta of

Viet Nam. Journal of Cleaner Production. 2016;137:274–282.

14. Thanh TV, Thảo NTP, Vĩ LQ. Đề xuất mô hình ngăn ngừa và

kiểm soát ô nhiễm tích hợp đối với nước thải cho làng nghề

sản xuất thạch dừa tại đồng bằng sông Cửu Long. Tạp chí Phát

triển Khoa học và Công nghệ. 2015;18(1):33–41.

10. Uyen NN, Schnitzer H. Sustainable solutions for solid waste

management in Southeast Asian countries. Waste manage-

15. Diệu TTM, ên Trung Việt N. Mô hình khu công nghiệp sinh

thái: Tiêuchíxâydựngvàkhảnăngứngdụngđốivớikhucông

Tạp chí Phát triển Khoa học và Công nghệ – Khoa học Trái đất và Môi trường, 3(2):66- 74

nghiệp Biên Hòa 1 và Biên Hòa 2. Nội san Khoa học và Đào tạo

Trường Đại học Văn Lang. 2004;(2). (5/2004).

16. Diệu TTM, Nga PT, Hùng HQ. Hệ thống tiêu chí và chỉ số đánh

giá khả năng phát triển theo hướng khu công nghiệp sinh

thái đối với khu công nghiệp hiện hữu. Tạp chí Môi trường.

2013;06/2013.

học Sư phạm TPHCM. 2011;(6):108–113.

19. Dũng HM, Hoàn VT, Lý CĐ. Nghiên cứu xây dựng bộ tiêu chí

tăng trưởng xanh áp dụng đánh giá, phân hạng và đề xuất

giải pháp thúc đẩy tăng trưởng xanh cho các quận nội thành

TP. Hồ Chí Minh. Tạp chí Phát triển Khoa học và Công nghệ.

2016;18(M1):70–84.

17. Ý TV, Trí NĐ, Cán LT, Chi TT, ên Thế Chinh N, ên Xuân Hậu N,

et al. Xây dựng bộ chỉ tiêu phát triển bền vững về các lĩnh vực

kinh tế, xã hội và môi trường các tỉnh Tây Nguyên. Tp ch cc

khoa hc v Tri t. 2014;36(3):241–251.

20. Tung NTD. Nghiên cứu đề xuất tiêu chí đánh giá tính bền vững

trong khai thác, sử dụng tài nguyên sinh vật biển. In: Hội thảo

Quốc gia Quản lý nhà nước về biển và hải đảo: Vấn đề và cách

tiếp cận; 02/12/2016.

18. Bình NT. Xây dựng một số chỉ tiêu đánh giá phát triển bền

vững tại các khu công nghiệp Đồng Nai. Tạp chí Khoa học Đại

21. Quân NT. Quan điểm về phát triển bền vững, xây dựng bền

vững trên thế giới và ở Việt Nam. Tạp chí Xây dựng. 2014;(12).

Science & Technology Development Journal – Science of The Earth & Environment, 3(2):66- 74

Research Article

Open Access Full Text Article

Development of agro-industrial eco-model (aicem) for production

of raw coconut jelly sector in Mekong Delta

Tran Thi Hieu^1,*, Le Thanh Hai¹, Tra Van Tung¹, Le Quoc Vi¹, Nguyen Thi Phuong Thao¹, Nguyen Viet Thang¹,

Nguyen Thi Kieu Diem²

ABSTRACT

The argo-industrial model producing of closed ecosystem in Mekong Delta is a development in

the world. In this paper, the construction method outlined criteria identifys for the agro-industrial

Use your smartphone to scan this

QR code and download this article

production model toward dual-closed ecological direction for coconut jelly processing facility. Set

up criteria determines the impacts of production technology, the eﬃciency of using energy and

natural resources, sustainable livelihoods, and the replicability of the model that will aﬀect on the

sustainability of the model. The research methodology was based on the results of surveys, inves-

tigation, and assessment of current model, and identifying a scientiﬁc basis for the set up criteria.

Based on that, set up criteria was propose and application for a coconut jelly processing facility for

Nguyen Thanh Trung household in Nhon Thanh commnune, Ben Tre city, Ben Tre province and

recommend the solution for completed model based on eco-technique and closed matter & en-

ergy line. The results of the model meet all the requirements of the set up criteria. The quality

of water supply meets the standards for coconut jelly processing. Treated wastewater by aquatic

plants system meets the standard for wastewater discharges into the water resource. Water com-

sumption was saved and reduced the greenhouse gas emissions from burning wood for coconut

jelly processing. The production costs were saved, resulting increasing income for household. This

is pilot the perfected model to expand to other facilities.

Key words: Standard, the argo-industrial model producing, closed ecosystem, unreﬁned coconut

jelly

¹Institute for Environment and

Resources, VNU-HCM

²University of Industry Ho Chi Minh City

Correspondence

Tran Thi Hieu, Institute for Environment

and Resources, VNU-HCM

Email: hieutran.envi@gmail.com

History

• Received: 01-7-2019

• Accepted: 11-9-2019

• Published: 29-12-2019

DOI : 10.32508/stdjsee.v3i2.512

access article distributed under the

terms of the Creative Commons

Attribution 4.0 International license.

Cite this article : Thi Hieu T, Thanh Hai L, Van Tung T, Quoc Vi L, Thi Phuong Thao N, Viet Thang N, Thi

Kieu Diem N. Development of agro-industrial eco-model (aicem) for production of raw coconut jelly

sector in Mekong Delta. Sci. Tech. Dev. J. - Sci. Earth Environ.; 3(2):66-74.

9 trang Hứa Trọng Đạt 09/01/2024 400

Download

Bạn đang xem tài liệu "Đề xuất xây dựng bộ tiêu chí phát triển mô hình sản xuất công nông nghiệp theo hướng sinh thái khép kín cho ngành sản xuất thạch dừa thô ở Đồng bằng sông Cửu Long", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên

File đính kèm:

de_xuat_xay_dung_bo_tieu_chi_phat_trien_mo_hinh_san_xuat_con.pdf