Tập huấn: Kỹ thuật viết tin, bài báo chí căn bản

Tập huấn:

KỸ THUẬT VIẾT

TIN, BÀI BÁO CHÍ CĂN BẢN

Trình bày:

ThS. Phạm Duy Phúc

Khoa BC&TT – ĐHKHXH&NV

15/5/2014

Thời gian:

Địa điểm:

ĐHKHXH&NV

Mục tiêu chuyên đề

Hoàn thành chuyên đề này, học viên:

 hiểu đặc điểm các dạng cấu trúc tin, bài thông

dụng, biết phân biệt cấu trúc tin với bài.

 nắm được kỹ thuật viết tin, bài theo cấu trúc hình

tháp ngược, hình đồng hồ cát, cấu trúc tâm điểm…

 nắm được một số cách dẫn nhập (mở đầu, khởi,

lead) và đặt tít (title) căn bản.

Nhận thức chung

 Báo chí là loại hình hoạt động thông tin chính trị -

xã hội, ra đời do nhu cầu thông tin - giao tiếp, giải

trí và nhận thức của con người.

 Trong các hình thức truyền thông căn bản, báo

chí là hoạt động sản xuất và cung cấp thông tin

thời sự về mọi hoạt động trong nước và quốc tế

cho công chúng.

Nhận thức chung

 Công chúng của báo chí thuộc mọi thành phần cư

dân trong xã hội. Do vị trí xã hội, nghề nghiệp,

trình độ văn hóa, sở thích, hiểu biết, mỗi người có

sự quan tâm và nhu cầu thông tin với các mức độ

khác nhau

 Người viết bài cho trang tin phải luôn hiểu rõ ai là

người sẽ “tiêu thụ” bài viết của mình, từ đó nắm

bắt nhu cầu và những vấn đề bạn đọc của mình

quan tâm để cung cấp thông tin, đáp ứng nhu cầu

thông tin của công chúng.

Nhận thức chung

 Với trang tin điện tử của ĐHKHXH&NV nói chung

và các đơn vị phòng/ban, khoa/bộ môn nói riêng,

thì đối tượng phục vụ đầu tiên là cán bộ, giảng

viên, sinh viên thuộc ĐHKHXH&NV, sau đó là

những bạn đọc cần thông tin về hoạt động giáo

dục đại học nói chung.

 Xác định như vậy, thì thông tin đưa lên trang tin

sẽ cụ thể và khoanh vùng được phạm vi thông tin,

như: hoạt động giảng dạy, NCKH, phong trào SV

của khoa/bộ môn, hoạt động hợp tác quốc tế,

điều hành, quản lý tại các phòng ban; chế độ,

chính sách, quy định quản lý trong lĩnh vực giáo

dục ĐH nói chung và ĐHKHXH&NV nói riêng; việc

thực hiện các chế độ, chính sách đó ra sao… 

TIN TỨC

Tin tức là gì?

 Tin là thể loại quan trọng hàng đầu của BC,

chiếm gần 50% diện tích và dung lượng bài vở

trên nhật báo, các chương trình PT-TH và

trang tin điện tử.

 Đối tượng được để mắt trước tiên của độc giả

khi cầm một tờ báo là các tin. Công chúng

thường lướt qua các tin rồi mới đọc các bài

khác

 Không có tin thì không phải là báo chí

Tin tức là gì?

Có nhiều định nghĩa, quan niệm khác nhau về tin

TIN trong tiếng Anh là NEWS có 2 nghĩa:

+ NEW+S: Tin là những cái mới

+ NEWS=North+East+West+South: Tin là cái gì đó xảy

ra khắp mọi nơi

Trong từ Hán Việt, TIN là “tân văn”, nghĩa là: điều mới

nghe, mới biết.

Tin tức là gì?

 Căn cứ thực tế tình hình báo chí hiện nay, có thể chọn

định nghĩa sau:

“Tin tức là những sự kiện mới đã, đang hoặc sẽ xảy ra,

liên quan đến nhiều người hoặc được nhiều người

quan tâm” (Trần Trọng Thức – Báo SGDN)

 Sự kiện: là một sự việc xảy ra, nó khác với vấn đề là

sự phát sinh do hội tụ nhiều yếu tố.

 Trong báo chí: Sự kiện là trung tâm của tin tức. Vấn

đề là trung tâm của bài viết.

Tin tức là gì?

 Mới: đó là hiện tượng chuyển hoá từ một cái cũ được ghi

nhận  Mục tiêu của người đưa tin là tường thuật một

sự kiện phát triển theo thời gian.

 Cái mới thường phát sinh từ một tình huống nhất định

theo logic, có tính kế thừa cái cũ. Cái lạ thường là chưa

bao giờ hoặc ít khi xảy ra.

 Liên quan: Bản thân sự kiện đó tác động vào một số

người (tính lợi ích).

 Quan tâm: Sự kiện được nhiều người chú ý theo dõi.

 Đã, đang, sẽ xảy ra được biểu hiện trên từng loại tin: tin

thông tấn thường thấy, tin tường thuật, tin dự kiến …

Cái gì là tin?

Cái mà bạn đang thấy đáp ứng tiêu chí nào sau đây:

 Thời sự/Kịp thời

 Liên quan/Ảnh hưởng/Tác động

 Cận kề/Gần gũi/Góc độ địa phương

 Người quan trọng/Có tên tuổi/Nổi tiếng

 Xung đột

 Quan trọng/Bổ ích

 Lạ/Khác thường/Giải trí

 Độc quyền

Cái gì là tin?

Cái mà bạn đang thấy đáp ứng tiêu chí nào sau đây:

Thời sự/Kịp thời: mọi kênh thông tin đều muốn tường

thuật những sự kiện mới nhất.

Lưu ý:

+ Đừng cực đoan đến mức nhấn mạnh không cần thiết một diễn tiến

nhỏ chỉ để làm cho câu chuyện có vẻ mới mẻ hơn các báo đối thủ.

+ Nếu không có gì quan trọng xảy ra thì nên tập trung tường thuật

nội dung chi tiết hơn, hoặc trau chuốt hơn về hình ảnh, ngôn ngữ.

Cái gì là tin?

Cái mà bạn đang thấy đáp ứng tiêu chí nào sau đây:

Liên quan/Ảnh hưởng/Tác động: câu chuyện này sẽ tác

động đến bao nhiêu người và sẽ tác động sâu sắc đến mức

nào.

Lưu ý:

+ Tác động không nhất thiết phải trực tiếp hay cấp thời.

+ Thách thức của PV giỏi không phải là những thông tin hấp dẫn sẽ

lấp đầy trang báo ngày mai mà chính là những câu chuyện lớn lao

hơn đang phát triển âm thầm, chậm chạp, không ai để ý cho đến khi

bùng nổ.

+ Làm sao chỉ ra cho công chúng biết tác động của những sự kiện

trông có vẻ nhàm chán (VD: tin tức về chính phủ)

Cái gì là tin?

Cái mà bạn đang thấy đáp ứng tiêu chí nào sau đây:

Cận kề/Gần gũi/Góc độ địa phương: công chúng quan tâm

những sự kiện quan trọng diễn ra khắp nơi nhưng họ cũng hết

sức chú ý đến những gì cận kề  “địa phương hóa tin tức”:

khi một thảm họa xảy ra, PV sẽ lùng sục địa phương mình để xem

có ai liên quan gì đến bi kịch đó hay không.

Người quan trọng/Có tên tuổi/Nổi tiếng: công chúng

thường tò mò về người nổi tiếng. “Diễn viên Midu bị sặc thức ăn

suýt chết” có giá trị tin tức hơn là chuyện anh trai bạn cũng bị sự cố

tương tự.

Cái gì là tin?

Cái mà bạn đang thấy đáp ứng tiêu chí nào sau đây:

Xung đột: ở đâu có xung đột, ở đó có tin tức.

Lưu ý:

+ Xung đột biểu hiện “khả năng có tin tức” chứ không phải “chắc

chắn có tin tức”.

+ Cần tránh lối săn tin bầy đàn, chạy theo 1 sự kiện vì cạnh tranh

(theo kiểu: mình phải có tin này vì báo nào cũng làm cả).

+ Phải biết xấu hổ khi tham gia vào bầy đàn PV đổ xô về phía 1

người không có khả năng tự bảo vệ (VD: nhân chứng của một vụ

bắn giết, người thân của nạn nhân…). Hãy xác định trước: câu

chuyện này có đáng để theo đuổi không?

Cái gì là tin?

Cái mà bạn đang thấy đáp ứng tiêu chí nào sau đây:

Quan trọng/Bổ ích: nhiều điều công chúng cần biết, nhiều

điều họ chỉ muốn biết. Một câu chuyện về cách tìm việc làm hoặc

một lời khuyên về cách tập thể dục và giữ sức khỏe cũng có thể

đăng báo.

Lạ/Khác thường/Giải trí: Bạn đọc thích mơ mộng và giải

trí qua trang báo. Những sự kiện “đầu tiên”, “cuối cùng”, những

câu chuyện lạ về động vật, những điều hài hước về con người, việc

sản xuất một phim mới,… cũng là một tiêu chí để chọn tin.

Độc quyền: Nếu cái mà bạn đang sở hữu là tài liệu độc đáo

không một PV hay tờ báo đối thủ nào khác có được thì đó chính là lý

do để nó xuất hiện trên trang báo hôm nay.

Yêu cầu của tin

 Ngắn: phù hợp với tập quán thông tin của thời đại

công nghiệp (chỉ cần một thời gian ngắn nhất, người đọc,

người nghe có thể biết được một số lượng thông tin cao

nhất), độ dài tùy thể loại, có thể 60-100 chữ (tin vắn),

150-250 chữ (tin ngắn), 200-300 chữ (tin bình), 300-800

chữ (tin tổng hợp)...

 Gọn: sự sắp xếp có tính khoa học các chi tiết của sự

kiện, không lề mề, vòng vo, câu chữ rõ ràng, khúc chiết,

mạch lạc, không ẩn dụ hay dùng từ đao to búa lớn…

 Đầy đủ: để người đọc không còn thắc mắc về sự kiện

được đưa ra (tất nhiên đây là những chi tiết chính và quan

trọng nhất trong tòan bộ sự kiện).

Bản chất của tin tức

 Chính xác: Tiêu chuẩn đầu tiên của một nền báo chí

chất lượng tất nhiên phải là sự chính xác. Các yếu tố

đòi hỏi phải tuyệt đối đúng, đưa tin sai là phải

đính chính ngay nếu không muốn phải trả giá cho

sự thiếu chính xác. Phóng viên tuyệt đối không được

giả định bất kỳ điều gì.

 Kịp thời: là điểm rơi của tin tức, đưa tin vào thời

gian sớm nhất có thể được, yếu tố này còn mang tính

cạnh tranh nghề nghiệp.

 Khách quan: trình bày sự kiện không thiên vị, xử

lý thông tin từ nhiều nguồn nhưng có tính mục

đích rõ ràng. Nhà báo luôn cố gắng càng khách quan

càng tốt, không đưa ra ý kiến cá nhân trong bản tin và

đừng quá cố gắng thuyết phục độc giả.

Bản chất của tin tức

 Lưu ý: cố gắng không bình luận trong tin. Chuyện này

hay xảy ra. Nhiều phóng viên thích bình luận, ngay cả

khi chưa đủ căn cứ.

 Ví dụ:

+ Uy tín của hãng thực phẩm lớn nhất thế giới Nestle của Thụy Sĩ

đang bị ảnh hưởng nặng. Hôm 22-11, Nestle cho biết phải thu

hồi hàng trăm ngàn lít sữa cho trẻ em tại Pháp, Bồ Đào Nha,

Tây Ban Nha và chủ yếu là Ý sau khi phát hiện thấy trong sữa

có lẫn mực in trên bao bì. (Người Lao Động)

+ Uy tín của Hãng dược Merck của Mỹ đã bị giáng một cú nặng

sau bài báo “nặng ký” đăng tải trên tạp chí y học New England

Journal of Medicine ngày 8-12. (Thanh Niên)

 Có nên vội vàng kết luận về uy tín của Nestlé và Merck

như thế không, nhất là khi mình không đi săn tin ở

những nơi diễn ra sự kiện?

Bản chất của tin tức

 Một bản tin hay cũng cần phải công bằng (không

định kiến, không thiên vị mặt này hay mặt khác) và cân

bằng (câu chuyện tìm kiếm và trình bày các quan điểm ở

các mặt khác nhau của một vấn đề).

 Mọi câu chuyện đều có hai mặt, đôi khi còn nhiều

hơn hai. Nhiệm vụ của nhà báo là phải đưa ra nhiều

quan điểm khác nhau.

 Tất nhiên, không thể có sự khách quan hay công

bằng thuần túy. Người viết luôn bị buộc phải chọn - sử

dụng thông tin này, không sử dụng thông tin kia - và giới

thiệu thông tin được chọn theo một cách thức nào đó

(vấn đề góc nhìn). Nhưng đó là lý tưởng cần đạt tới.

Yếu tố cơ bản của tin

 Các yếu tố trong một bản tin được sắp xếp lại

bằng một nhóm chữ rất dễ nhớ: 5W+H

+ WHAT: Cái gì?

+ WHO: Ai?

+ HOW: Thế nào?

+ WHERE: Ở đâu?

+ WHEN: Khi nào?

+ WHY: Tại sao?

Tập huấn: Kỹ thuật viết tin, bài báo chí căn bản - Phạm Duy Phúc