Hoạt động phản biện xã hội của báo chí trong các vụ việc liên quan đến bổ nhiệm “đúng quy trình” (Nghiên cứu trường hợp báo tuổi trẻ và dân trí)
Giải thưởng Sinh viên nghiên cứu khoa học Euréka lần 20 năm 2018
Kỷ yếu khoa học
HOẠT ĐỘNG PHẢN BIỆN XÃ HỘI CỦA BÁO CHÍ TRONG CÁC VỤ
VIỆC LIÊN QUAN ĐẾN BỔ NHIỆM “ĐÚNG QUY TRÌNH”
(NGHIÊN CỨU TRƯỜNG HỢP BÁO TUỔI TRẺ VÀ DÂN TRÍ)
Nguyễn Văn Bảo Nhân*, Nguyễn Đăng Thiện, Lê Ngọc Hà
Trường Đại học An ninh Nhân dân
TÓM TẮT
Phản biện xã hội của báo chí trong mọi mặt của đời sống xã hội, nhất là trong
các vụ việc tiêu cực, sai phạm liên quan đến bổ nhiệm “đúng quy trình” là một
vấn đề vô cùng cần thiết trong giai đoạn hiện nay. Trong nghiên cứu này, nhóm
tác giả đã đánh giá hiện trạng hoạt động phản biện xã hội của báo chí trong
các vụ việc liên quan đến bổ nhiệm “đúng quy trình bằng việc kết hợp các
phương pháp nghiên cứu khác nhau. Kết quả nghiên cứu cho thấy hoạt động
nói trên chưa thực sự hiệu quả, đồng bộ. Bên cạnh đó, nghiên cứu cũng chỉ ra
được những nhân tố tác động đến hoạt động phản biện xã hội của báo chí trong
những vụ việc kể trên. Từ những kết quả nghiên cứu trên, nhóm tác giả đã đưa
ra dự báo và đề xuất một số khuyến nghị mang tính gợi ý góp phần nâng cao
hiệu quả phản biện xã hội của báo chí trong những vụ viên liên quan đến bổ
nhiệm “đúng quy trình” trong giai đoạn hiện nay cũng như trong thời gian sắp
tới.
Từ khóa: Phản biện xã hội, báo chí, bổ nhiệm, đúng quy trình.
SOCIAL CRITICISM OF JOURNALISM IN CASES RELATED TO
APPOINT WITH THE “CORRECT PROCEDURE”
(CASE STUDY OF TUOI TRE AND DAN TRI NEWSPAPER)
Nguyen Van Bao Nhan*, Nguyen Dang Thien, Le Ngoc Ha
University of People’s Security
ABSTRACT
Social criticism of journalism in every aspect of social life, especially in violating
cases related to appoint with the “correct procedure” is a necessary issue in the
current period. In this study, the Authors assessed the status of social criticism of
journalism in cases related to appoint with the “correct procedure” by
combining many different research methods. The result indicates that these
activities are not effective and synchronous. In addition, the research reveals the
factors affecting the social criticism of journalism in these cases. Based on the
findings, the Authors propose predictions and some policy recommendations to
improve the quality of social criticism of journalism in cases related to appoint
with the “correct procedure” in the current period and in the near future.
Keywords: Social criticism, journalism, appoint, correct procedure.
của báo chí trong việc nêu ra ý kiến,
TỔNG QUAN
Phản biện xã hội là một chức năng của đánh giá, bình luận hay tranh luận của
báo chí, thể hiện sứ mệnh và bổn phận xã hội, của cơ quan báo chí hoặc nhà
hay nghĩa vụ và trách nhiệm vốn có báo, thể hiện sự đồng tình, không
707
Giải thưởng Sinh viên nghiên cứu khoa học Euréka lần 20 năm 2018
Kỷ yếu khoa học
đồng tình hoặc bác bỏ một vẩn đề còn quả nhất định. Tuy nhiên, hoạt động
chưa rõ ràng, chưa đúng đắn, chưa tạo phản biện xã hội của báo chí trong các
được sự đồng thuận xã hội trong chủ vụ việc kể trên thực tế vẫn còn nhiều
trương, đường lối của Đảng, chính hạn chế, vướng mắc, chưa đảm bảo
sách, pháp luật của Nhà nước nhằm được sự toàn diện, đồng bộ, chưa thể
góp phần xây dựng và hoàn thiện chủ hiện hết tâm tư, nguyện vọng của
trương, đường lối, chính sách, pháp người dân. Đề tài là một câu trả lời hữu
luật đáp ứng yêu cầu của xã hội. Vì ích đối với hoạt động phản biện xã hội
vậy, cần tập trung nghiên cứu để cung của báo chí trong những vụ việc liên
cấp thêm bằng chứng thực nghiệm về quan đến bổ nhiệm “đúng quy trình”.
thực trạng sự tác động, mức độ hiệu
quả từ hoạt động phản biện xã hội của
VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP
báo chí đến các vụ việc liên quan đến Nghiên cứu này kết hợp sử dụng nhiều
bổ nhiệm “đúng quy trình”. Đồng phương pháp như phương pháp
thời, nghiên cứu này xây dựng những nghiên cứu tài liệu; phương pháp phân
gợi ꢀ để nhận thức rõ hơn về thực tích văn bản; phương pháp nghiên cứu
trạng và các nhân tố tác động đến hoạt trường hợp; phương pháp tổng hợp
động kể trên, những hướng giải quyết nhằm đánh giá hiện trạng hoạt động
phù hợp góp phần cải thiện và nâng phản biện xã hội của báo chí trong các
cao hiệu quả phản biện xã hội của báo vụ việc liên quan đến bổ nhiệm “đúng
chí trong các vụ việc liên quan đến bổ quy trình”, cụ thể là nghiên cứu
nhiệm “đúng quy trình”.
trường hợp báo Tuổi trẻ (bao gồm báo
Xây dựng và nâng cao chất lượng đội in và báo điện tử) và báo Dân trí (báo
ngũ cán bộ luôn là ưu tiên hàng đầu điện tử).
trong chiến lược phát triển nguồn nhân
Phương pháp nghiên cứu tài liệu
lực; là yêu cầu cấp bách và là đòi hỏi Nhóm tác giả nghiên cứu các văn bản
của thực tiễn hiện nay. Có thể thấy, chính sách, pháp luật của Việt Nam về
mặc dù công tác cán bộ từng bước báo chí, phản biện xã hội; các công
được đổi mới về nội dung và phương trình khoa học lý luận về báo chí, phản
pháp tuy nhiên vẫn còn rất nhiều những biện xã hội, phản biện xã hội của báo
hạn chế, bất cập, đặc biệt là trong khâu chí của các tác giả trong và ngoài nước
bổ nhiệm. Dư luận xã hội có lẽ đã đã công bố nhằm khái quát, bổ sung
không ít lần hoài nghi thậm chí là dị hệ thống lý thuyết về phản biện xã hội,
ứng, “chán ngán” với cụm từ “đúng phản biện xã hội của báo chí. Đây là
quy trình” mà các cơ quan chức năng những lý thuyết cơ sở cho đánh giá kết
và người có trách nhiệm vẫn thường quả khảo sát thực tế và tìm những giải
giải trình trước công luận. Thực tế đã pháp khoa học cho vấn đề nghiên cứu.
nổi lên các vụ bổ nhiệm sai phạm của
Phương pháp phân tích văn bản
một số cá nhân cụ thể đã gây ra không Trên cơ sở thống kê, lựa chọn các bài
ít xôn xao trong dư luận như vụ bổ viết tiêu biểu được đăng tải trên báo
nhiệm ông Trịnh Xuân Thanh; ông Vũ chí, nhóm tác giả tiến hành phân tích
Minh Hoàng; ông Lê Phước Hoài Bảo; nội dung, hình thức thể hiện, những
bà Trần Vũ Quỳnh Anh... Trước tình ưu điểm, hạn chế của mỗi bài viết
hình đó, báo chí, với vai trò là cơ quan phản biện xã hội và vấn đề cần đặt ra.
ngôn luận, đã tiến hành những hoạt
động nhằm phản biện đối với các vụ
Phương pháp nghiên cứu trường
hợp
việc nêu trên và đạt được những kết Đề tài nghiên cứu phản biện xã hội
708
Giải thưởng Sinh viên nghiên cứu khoa học Euréka lần 20 năm 2018
Kỷ yếu khoa học
trên hai tờ báo là báo Tuổi trẻ và báo hội trên các báo này mang lại. Hơn
Dân trí qua khảo sát các tác phẩm báo nữa, tần suất xuất hiện các bài chưa
chí có nội dung về 4 vụ việc liên quan cao, chưa thể hiện được sự toàn diện,
đến bổ nhiệm “đúng quy trình” thu hút chặt chẽ trong phản biện.
được sự quan tâm của dư luận thời
gian qua, bao gồm các vụ bổ nhiệm:
KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ
Trịnh Xuân Thanh; Vũ Minh Hoàng; Từ những phân tích và kết quả nghiên
Lê Phước Hoài Bảo; Trần Vũ Quỳnh cứu, nhóm tác giả rút ra một số kết luận
Anh.
cơ bản như sau: (1) Phản biện xã hội là
sự phản hồi của xã hội đối với hệ thống
Phương pháp tổng hợp
Trên cơ sở những dữ liệu thu thập lãnh đạo, quản lý thể hiện qua những
được, nhóm tác giả tiến hành phân tích nhận xét, đánh giá, phân tích có căn cứ
làm rõ những nội, hình thức phản biện và có sức thuyết phục. Phản biện xã hội
xã hội của hai tờ báo đó, từ đó đề xuất là một chức năng của báo chí, thể hiện
khuyến nghị cần thiết.
sứ mệnh và bổn phận hay nghĩa vụ và
trách nhiệm vốn có của báo chí trong
việc nêu ra ý kiến, đánh giá, bình luận
KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN
Qua quá trình nghiên cứu, nhóm tác hay tranh luận của xã hội, của cơ quan
giả không chỉ làm rõ cơ sở lý luận về báo chí hoặc nhà báo, thể hiện sự đồng
phản biện xã hội của báo chí, những tình, không đồng tình hoặc bác bỏ một
quan điểm cơ bản của Đảng, Nhà nước vẩn đề còn chưa rõ ràng, chưa đúng
ta trong phản biện xã hội của báo chí đắn, chưa tạo được sự đồng thuận xã
mà nhóm tác giả còn nhận thấy một hội trong chủ trương, đường lối của
thực trạng đang đặt ra hiện nay là hoạt Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà
động phản biện xã hội của báo chí nước. Qua đó nhằm góp phần xây dựng
trong các vụ việc liên quan đến bổ và hoàn thiện chủ trương, đường lối,
nhiệm “đúng quy trình” chưa thực sự chính sách, pháp luật đáp ứng yêu cầu
hiệu quả. Bởi phần lớn các bài viết của xã hội; (2) Thực tế trong thời gian
trên các báo nhằm cung cấp thông tin qua đã nổi lên một số vụ việc tiêu cực,
chung cho độc giả, các bài viết mang sai phạm liên quan đến bổ nhiệm
tính phản biện mạnh mẽ chiếm chưa “đúng quy trình” thì báo chí, với vai
đến một nửa tổng số bài.
trò là cơ quan ngôn luận đã tiến hành
Đơn cử như vụ việc liên quan đến bổ các hoạt động nhằm phản biện xã hội
nhiệm ông Vũ Minh Hoàng, trong đối với các vụ việc nêu trên. Tuy
tổng số 12 bài viết trên báo Dân trí thì nhiên, từ kết quả nghiên cứu và tình
có đến 8 bài viết đưa đến thông tin hình thực tiễn thì có thể thấy rằng hoạt
xung quanh vụ việc nhưng lại chỉ có 4 động này vẫn còn tồn tại nhiều hạn
bài viết chỉ rõ ra những bất thường chế, chưa đem lại được hiệu quả cao.
trong công tác bổ nhiệm đối với ông Những nhân tố ảnh hưởng đến hiện
Vũ Minh Hoàng cũng như nêu quan trạng này bao gồm nhận thức về vị trí,
điểm phản đối về vụ việc trên. Tương vai trò của phản biện xã hội trong cơ
tự trên báo Tuổi trẻ thì cũng chỉ có 4 quan lãnh đạo báo chí; nguồn thông
bài viết mang tính phản biện trên tổng tin từ phía cơ quan chức năng; nhu cầu
số 9 bài viết về vụ việc nêu trên. Qua của dư luận trước những vụ việc trên
đó có thể thấy các báo còn tồn tại tư cũng như nhân thân, chức vụ của
tưởng ngại phản biện. Điều này ảnh những người trong vụ việc.
hưởng lớn đến hiệu quả phản biện xã Trên cơ sở những luận chứng khoa học
709
Giải thưởng Sinh viên nghiên cứu khoa học Euréka lần 20 năm 2018
Kỷ yếu khoa học
và tình hình thực tiễn vững chắc nhóm trong công tác tổ chức cán bộ; (4) Xây
tác giả đã mạnh dạn đưa ra một số dựng đội ngũ nhà báo có tâm, đủ tầm,
khuyến nghị nhằm nâng cao hiệu quả có năng lực, trình độ, có đạo đức và
hoạt động phản biện xã hội của báo chí bản lĩnh nghề nghiệp; (5) Tăng cường
trong các vụ việc liên quan đến bổ cộng tác viên dư luận xã hội để phát
nhiệm “đúng quy trình”, cụ thể như hiện các vụ việc liên quan đến bổ
sau: (1) Nâng cao nhận thức về vị trí, nhiệm “đúng quy trình”. Tập trung
vai trò của phản biện xã hội trong cơ làm tốt những vấn đề trên sẽ góp phần
quan lãnh đạo, quản lý báo chí; (2) nâng cao hiệu quả phản biện xã hội
Hoàn thiện môi trường pháp lý tạo của báo chí trong các vụ việc nêu trên
điều kiện thực hiện tốt cơ chế phản trong giai đoạn hiện nay cũng như thời
biện xã hội của báo chí trong các vụ gian sắp tới, xây dựng được một quy
việc liên quan đến bổ nhiệm “đúng trình, cách thức bổ nhiệm cán bộ một
quy trình”; (3) Mở rộng tính công cách công khai, minh bạch, vì sự tiến
khai, dân chủ hóa đời sống xã hội đặc bộ và phát triển của đất nước.
biệt là dân chủ trong kinh tế, tài chính,
TÀI LIỆU THAM KHẢO
NGUYỄN VĂN DỮNG. 2010. Vai trò phản biện xã hội của báo chí và dư luận
xã hội, Tạp chí Khoa học Xã hội Việt Nam số 15.
ĐINH, THU HẰNG. 2008. Phát huy vai trò phản biện xã hội của báo chí. Tạp
chí Lý luận và truyền thông số 8.
TRẦN HÂU. 2009. Các hình thức và giải pháp thực hiện giám sát xã hội và phản
biện xã hội đối với các tổ chức và hoạt động của hệ thống chính trị. Chương
trình khoa học và công nghệ KX10.06-10.
LƯU VĂN KIỀN. 2001. Báo chí - công cụ sắc bén của công tác tư tưởng. Tạp
chí Cộng sản số 16.
NGUYỄN VĂN MINH. 2014. Chức năng phản biện xã hội của báo chí ở Việt
Nam hiện nay. Luận án tiến sĩ Khoa học chính trị, Học viện chính trị Quốc
gia Hồ Chí Minh.
HỒ BÁ THÂM. 2009. Phản biện xã hội và phát huy dân chủ pháp quyền. NXB
Chính trị Quốc gia. Hà Nội.
TRẦN ĐĂNG TUẤN. 2006. Phương thức thực hiện phản biện xã hội, Tạp chí
Cộng sản số 23.
710
4 trang
16/05/2022
4180
Bạn đang xem tài liệu "Hoạt động phản biện xã hội của báo chí trong các vụ việc liên quan đến bổ nhiệm “đúng quy trình” (Nghiên cứu trường hợp báo tuổi trẻ và dân trí)", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- hoat_dong_phan_bien_xa_hoi_cua_bao_chi_trong_cac_vu_viec_lie.pdf
