Phương pháp nghiên cứu khoa học: Phương pháp định tính, định lượng và hỗn hợp

PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU KHOA HỌC:

PHƯƠNG PHÁP ĐỊNH TÍNH, ĐỊNH LƯỢNG VÀ HỖN HỢP

ThS.Vũ Đức Nghĩa Hưng

Khoa Quản trị, Trường Đại học Luật TP.HCM

TÓM TẮT

Nghiên cứu khoa học (NCKH) là hoạt động quan trọng hàng đầu trong những ngành

khoa học bởi kết quả của công trình NCKH là sự phát hiện mới về kiến thức, thay đổi cách

nhìn nhận về bản chất sự vật hay là sự sáng tạo trong phương pháp và phương tiện có tính

ứng dụng cao. Vì vậy để mang lại sự thành công và đạt được kết quả như mong đời từ công

trình NCKH đòi hỏi các nhà nghiên cứu phải hiểu và sử dụng linh hoạt các phương pháp

nghiên cứu phổ biến hiện nay. Bài tham luận tập trung vào việc so sánh và đánh giá quy trình

thiết kế nghiên cứu của các phương pháp NCKH cụ thể là phương pháp định tính, phương

pháp định lượng và phương pháp hỗn hợp. Từ đó tác giả cơ bản phân loại những nhóm đề tài

phù hợp với từng phương pháp và đưa ra một số nhận xét về việc chọn lựa các phương pháp

NCKH.

1. Giới thiệu

Nghiên cứu là quá trình cần thiết trong quy trình phát triển của nhân loại, bởi nó hướng

đến sự cải thiện, sự đột phát mới. Một công trình nghiên cứu khoa học được hiểu một cánh

đúng nghĩa, thực hiện thông qua những phương pháp và công cụ phù hợp sẽ càng mang lại kết

quả có giá trị cao. Theo John W.Best, bí mật của sự phát triển nhân loại chính là quá trình

nghiên cứu, nó làm sáng tỏ những phạm trù, lĩnh vực mà con người chưa hiểu hết hay chưa

nhận thức đủ bằng cách đưa ra những học thuyết và cách tiếp cận mới để từ đó tạo ra hướng

phát triển tốt hơn, phù hợp hơn.

Nghiên cứu khoa học hướng đến sự tiến bộ, sự thay đổi của nhiều lĩnh vực trong cuộc

sống. Các sản phẩm mới, nhận thức mới, quy trình hoạt động mới ngày càng được sáng tạo và

khám phá nhằm thúc đẩy sự phát triển vượt bậc về cả tri thức và khoa học kỹ thuật của nhân

loại. Chính vì vậy việc tìm hiểu về các phương pháp và công cụ được áp dụng trong nghiên

cứu khoa học là điều kiện tiên quyết mà bất cứ nhà nghiên cứu nào cũng cần trang bị tốt để

nâng cao tính hiệu quả trong công việc.

2. Cơ sở lý thuyết

Cụm từ “nghiên cứu khoa học” thường có nhiều định nghĩa khác nhau nhưng lại được

hiểu và chấp nhận theo những cách tiếp cận tương tự nhau. Điều này dẫn đến sự nhận thức

thiếu chính xác về quan niệm nghiên cứu là gì. Một trong những sai lầm phổ biến thường bắt

gặp nhất là khi sinh viên được giao nhiệm vụ nghiên cứu một đề tài khoa học. Các sinh viên

thường bắt đầu bằng việc tìm kiếm các nguồn tài liệu liên quan từ thư viện sách và trực tuyến,

132

sau đó sao chép các số liệu, thông tin, kết quả từ các nguồn tài liệu được chọn lọc để viết thành

báo cáo đề tài nghiên cứu khoa học. Những công việc sinh viên đã làm thường chỉ dừng ở bước

thu thập và tổ chức các nguồn thông tin. Mặc dù những hoạt động này đều trong quy trình

nghiên cứu nhưng sự truyền tải thông tin chưa phải là kết quả cuối cùng của một công trình

nghiên cứu khoa học đúng nghĩa. Một trong những quan niệm sai lầm khác về hoạt động

nghiên cứu là sự đòi hỏi tính thực nghiệm và các hoạt động nghiên cứu cần được thử nghiệm

trong phòng thí nghiệm, tuy nhiên điều này chỉ phù hợp với các nghiên cứu liên quan đến sinh

– hóa học hay trong lĩnh vực đặc thù. Nghiên cứu khoa học nhìn chung không giới hạn lĩnh

vực, phương pháp nghiên cứu và kết quả của một công trình nghiên cứu khoa học sẽ có giá trị

tại thời điểm công bố khi nó mang lại sự khác biệt và chờ đợi sự thay đổi mới trong tương lai.

2.1. Nghiên cứu khoa học

Nghiên cứu khoa học là việc tìm ra các kiến thức mới và phát triển sự nhận thức từ các

nền tảng hệ thống kiến thức, nguyên lý khoa học và quy trình áp dụng sẵn có (Babbie,2011).

Công việc nghiên cứu khoa học sẽ giúp chúng ta có được sự nhìn nhận khác về bản chất của sự

vật, sự việc xảy ra xung quanh, cách thức mà xã hội và thế giới tự nhiên đang vận hành đề từ

đó kiến tạo ra những xu hướng mới trong xã hội, giải thích được bản chất và tính chất thay đổi

liên tục, sáng tạo ra cách thức mà con người có thể thích ứng được với sự đổi mới đó

(Armstrong và Sperry, 1994).

“Nghiên cứu khoa học là sự tìm kiếm những điều mà khoa học chưa biết; hoặc phát hiện

bản chất của sự vật, phát triển nhận thức khoa học về thế giới; hoặc là sáng tạo phương pháp

mới và phương tiện kỹ thuật mới để làm biến đổi sự vật phục vụ cho mục tiêu hoạt động của

con người (Vũ Cao Đàm,2005). Nhà nghiên cứu muốn làm công việc nghiên cứu khoa học cần

trang bị đủ các kiến thức về lĩnh vực nghiên cứu cũng như các công cụ và kỹ năng phục vụ cho

công việc.

2.2. Phương pháp nghiên cứu khoa học

Phương pháp nghiên cứu là việc cung cấp định hướng và phương pháp cụ thể để thực

hiện quy trình nghiên cứu một vấn đề nào đó, từ đó nhà nghiên cứu có thể nhận biết làm thế

nào để bắt đầu, thực hiện và hoàn thành nhiệm vụ nghiên cứu của mình. Có thể hiểu phương

pháp nghiên cứu tập trung vào việc thu thập thông tin bằng nhiều cách và nhiều nguồn khác

nhau như là: tạp chí chuyên ngành, hội thảo khoa học, khảo sát, phỏng vấn…

Theo Creswell,2003 các nhà nghiên cứu nên tập trung vào 3 phương pháp khi thực hiện

các công trình nghiên cứu kinh tế đó là: phương pháp định tính, phương pháp định lượng và

phương pháp hỗn hợp. Phương pháp định lượng là phương pháp được thực hiện với những con

số, những dữ liệu được thu thập và phân tích hệ thống để giải thích một hiện tượng đang diễn

ra hoặc kiểm định một lý thuyết nào đó (Ehrenberg,1994; Daniel Muijs,2004). Một cách tiếp

cận khác trong phương pháp nghiên cứu cho phép nhà nghiên cứu sử dụng các nguồn tài liệu,

sự nhận thức và cac kỹ thuật chuyên môn để tìm hiểu về hành vi của con người và các yếu tố

tác động (Marshall và Rossman, 2006). Kết quả của nghiên cứu định tính mang tính bao quát

133

nhằm mô tả hiện tượng, hướng đến một lý thuyết, khái niệm. Cuối cùng là phương pháp hỗn

hợp, như tên gọi của nó, đây là phương pháp bao gồm việc kết hợp phân tích, đánh giá các số

liệu được thu thập của phương pháp định lượng và áp dụng các nghiên cứu lý thuyết nền,

nghiên cứu tình huống, so sánh, chuyên gia của phương pháp định tính. Với sự phát triển

không ngừng của kinh tế, chính trị xã hội các vấn đề và hiện tượng cần được nghiên cứu cũng

càng trở nên phức tạp. Vì vậy để có thể giải quyết và nhìn nhận vấn đề một cách tổng quát và

cụ thể đòi hỏi các nhà nghiên cứu cần kết hợp và sử dụng cân bằng cả 2 phương pháp định tính

và định lượng trong các nghiên cứu hiện nay.

3. Quy trình thiết kế nghiên cứu phương pháp nghiên cứu khoa học

3.1. Phương pháp định lượng

3.1.1. Mẫu nghiên cứu

Việc chọn mẫu nghiên cứu có thể giúp cho nhà nghiên cứu thực hiện việc thu thập thông

tin khảo sát trong những quy mô khác nhau nhưng vẫn có thể mang lại kết quả có tính khái

quát và giá trị nhất định. Theo Schumacher và McMilan (1993), giá trị của các kích thước mẫu

được chọn sẽ phụ thuộc vào các yêu tố như: loại hình nghiên cứu, số lượng biết cần khảo sát,

yêu cầu về tính chính xác của đề tài và năng lực tài chính của nhà nghiên cứu…Một số cách

thức chọn mẫu phổ biến đang được sử dụng là:

 Chọn ngẫu nhiên: theo cách thức bốc thăm hoặc sử dụng phần mềm để chọn ngẫu nhiên

số lượng mẫu được quy định.

 Chọn ngẫu nhiên có hệ thống: chọn ngẫu nhiên mẫu đầu tiên và từ mẫu thứ hai sẽ chọn

theo khoảng cách được xác định, điều này đòi hỏi các đối tượng cần được liệt kê theo

thứ tự trước khi chọn.

 Chọn ngẫu nhiên phân tầng: phân thành nhiều tập hợp con theo những đặc điểm chung

và chọn ngẫu nhiên với số lượng được quy định cho các nhóm.

 Chọn ngẫu nhiên tập hợp con: tương tự ngẫu nhiên phân tầng về việc chọn mẫu nhưng

khác nhau là chỉ một số tập hợp con được chọn trước khi chọn mẫu.

3.1.2. Mô hình nghiên cứu

 Mô hình 1 nhóm hậu kiểm: đối tượng tham gia nghiên cứu sẽ trải qua kỳ kiểm tra (hậu

kiểm) sau khi tiếp nhận tác động nào đó.

 Mô hình 1 nhóm tiền kiểm – hậu kiểm: tương tự mô hình 1 nhóm hậu kiểm nhưng đối

tượng sẽ thực hiện kiểm tra trước khi tiếp nhận tác động (tiền kiểm).

 Mô hình 2 nhóm hậu kiểm: để thực hiện mô hình này cần thiết chọn 2 đối tượng ở cùng

một tập hợp và cả 2 sẽ cùng trải qua kỳ kiểm tra sau khoảng thời gian nghiên cứu (hậu

kiểm). Chỉ một trong hai đối tượng sẽ tiếp nhận sự tác động.

 Mô hình 2 nhóm tiền kiểm – hậu kiểm: tương tự như mô hình một nhóm tiền kiểm –

hậu kiểm và sẽ có thêm một nhóm tham gia vào nghiên cứu tiền kiểm – hậu kiểm giống

như nhóm trước nhưng không chịu sự tác động nào.

134

 Mô hình đa nhóm tiền kiểm – hậu kiểm: được phát triển từ mô hình 2 nhóm tiền kiểm –

hậu kiểm, giờ đây sẽ có nhiều hơn 2 nhóm tham gia vào việc nghiên cứu với bài kiểm

tra tiền kiểm, hậu kiểm như nhau nhưng mỗi nhóm sẽ chịu sự tác động khác nhau và

nhóm cuối cùng được dùng để đối chứng nên không chịu sự tác động nào.

3.1.3. Thu thập số liệu

 Phương pháp khảo sát: là phương pháp sử dụng bảng câu hỏi (phiếu khảo sát) để thu

thập dữ liệu và được sử dụng phổ biến trong nghiên cứu quản lý.

a. Xác định thông tin cần thu thập: dựa vào tên đề tài, nhu cầu thông tin và khung

lý thuyết áp dụng trong nghiên cứu.

b. Xác định phương pháp tiếp cận: có nhiều phương pháp tiếp cận khác nhau như

là: phỏng vấn trực tiếp, thông qua điện thoại, email, thư… vì vậy đòi hỏi nhà

nghiên cứu phải xây dụng bảng câu hỏi phù hợp cho từng dạng .

c. Xác định nội dung câu hỏi: nội dung câu hỏi phải rõ ràng, hướng về vấn đề

nghiên cứu và phù hợp với nhận thức, thái độ của đối tượng được hỏi.

d. Xác định hình thức câu hỏi: dựa trên nhu cầu và định hướng nghiên cứu mà

chọn lựa giữa dạng câu hỏi đóng với việc chọn lựa các đáp án hoặc những dạng

câu hỏi mở mang tính chất thăm dò.

e. Xác định các dùng từ ngữ: nhà nghiên cứu cần xem xét việc sử dụng từ ngữ

trong khi thực hiện việc khảo sát dựa trên các tiêu chí như là: chuẩn từ ngữ và

văn phong tiếng Việt, chọn lọc từ ngữ địa phương khi khảo sát theo từng vùng

miền, từ ngữ đơn giản và câu hỏi ngắn gọn sẽ giúp cho việc tiếp cận các đối

tượng dễ dàng hơn.

f. Xác định trình tự và hình thức bảng câu hỏi: bảng hỏi cần được đầu tư về mặt

nội dung mà còn cần cả về hình thức như là: màu sắc, đánh số thứ tự, mã hóa,

phông chữ, cách thức ngắt trang…để việc tiếp nhận câu hỏi và thu thập dữ liệu

thuận tiện hơn.

g. Hoàn thiện bảng câu hỏi: bảng câu hỏi được xem là hoàn thiện khi đã được xem

xét, đánh giá và thử nghiệm nhiều lần trước khi thực hiện khảo sát diện rộng.

 Phương pháp thử nghiệm: là phương pháp kiểm định mối quan hệ nhân quả, với

phương pháp này nhà nghiên cứu sẽ chủ động thay đổi một biến số (biến độc lập) và

quan sát sự ảnh hưởng của việc thay đổi đó lên các biến số khác (biến phụ thuộc).

a. Phân nhóm ngẫu nhiên: phải đảm bảo việc chọn lựa, phân nhóm các đối tượng

là ngẫu nhiên và tương đồng cho cả nhóm thử nghiệm và nhóm đối chứng.

b. Chọn biến độc lập: biến độc lập cần được chọn lựa đủ mạnh để các đối tượng

cảm nhận được sự khác biệt giữa việc đón nhận tác động và không nhận tác

động khi nhà nghiên cứu chủ động thay đổi giá trị.

c. Mô hình thử nghiệm: sử dụng mô hình hậu kiểm hoặc mô hình tiền kiểm – hậu

kiểm.

135

3.2. Phương pháp định tính

3.2.1. Chọn mẫu nghiên cứu: việc chọn mẫu ở phương pháp định tính mang tính chất đại diện

và không cần theo quy tắc ngẫu nhiên mà nhà nghiên cứu sẽ quan tâm đến các đối tượng

có thể cung cấp nhiều thông tin cho việc nghiên cứu.

 Chọn mẫu theo địa bàn: việc chọn đối tượng phụ thuộc vào địa điểm phù hợp với mục

tiêu nghiên cứu.

 Chọn mẫu đại trà: chọn các đối tượng có tính đặc trưng từ nhiều nhóm khác nhau

 Chọn mẫu dây chuyền: đối tượng sau được tiến cử hoặc liên quan đến đối tượng khảo

sát trước đó.

3.2.2. Mô hình nghiên cứu

 Phân tích nhân chủng: phương pháp áp dụng cách thức phỏng vấn sâu, quan sát và thảo

luận nhóm để phân tích các yếu tố về quan niệm, hành vi, thái độ…của đối tượng được

khảo sát.

 Phân tích theo tài liệu và minh chứng: phương pháp sử dụng các tài liệu có sẵn hoặc tìm

kiếm từ nhiều nguồn khác nhau như: thư từ, văn bản, vật dụng…để đưa ra các phân

tích, nhận định về đối tượng được khảo sát.

3.2.3. Thu thập số liệu

 Phỏng vấn sâu: được thiết kế tương tự phương pháp định lượng nhưng định hướng của

phương pháp phỏng vấn sâu có tính chất linh hoạt và năng động nhằm khai thác về

quan điểm, kinh nghiệm của từng cá nhân. Phỏng vấn sâu thường có 3 hình thức là:

phỏng vấn không câu trúc (chủ đề, câu hỏi không cần xác định trước) ; phỏng vấn bán

câu trúc (chủ đề được xác định trước) và phỏng vấn cấu trúc (chủ đề, câu hỏi được xác

định và áp dụng đồng loạt các đối tượng).

 Quan sát: là cách thức ghi nhận lại sự vật, sự việc, hiện tượng, hành vi…thông qua

hành động quan sát mà không cần giao tiếp. Nhà nghiên cứu có thể áp dụng nhiều cách

thức quan sát khác nhau tùy vào điều kiện hoàn cảnh và nhu cầu thông tin như là: quan

sát công khai/bí mật, 1 lần/lặp lại, 1 hành vi/tổng thể…Tuy nhiên thông tin từ việc áp

dụng phương pháp quan sát chỉ nên được sử dụng để bổ trợ cho các phương pháp khảo

sát khác vì lượng thông tin thu thập được ít, thông tin thu thập không có tính định

hướng cao và phụ thuộc vào năng lực quan sát của người thực hiện.

 Thảo luận nhóm: đối tượng được khảo sát sẽ được chia thành từng nhóm có sự tương

đồng về nghề nghiệp, quan điểm, tri thức…cùng với các chủ đề, tình huống được chuẩn

bị kỹ để dẫn dắt và khuyến khích các đối tượng tham gia chia sẽ quan điểm riêng của

mình. Với phương pháp này vấn đề có thể được làm sáng tỏ hơn, tìm hiểu được xu

hướng các quan điểm ở những tầng lớp khác nhau.

3.3. Phương pháp hỗn hợp

136

3.3.1. Mô hình nghiên cứu

 Mô hình định hướng nghiên cứu bổ sung

o Nghiên cứu định tính ở quy mô nhỏ để định hướng cho việc thu thập số liệu và

xây dựng nội dung bảng câu hỏi.

o Nghiên cứu định lượng ở quy mô nhỏ để hỗ trợ việc chọn mẫu đúng mục đích

và đưa ra kết quả số liệu sơ bộ phục vụ cho các nghiên cứu định tính chuyên

sâu.

 Mô hình định hướng nghiên cứu tiếp theo

o Nghiên cứu định tính ở quy mô nhỏ nhằm lý giải các dữ liệu chưa hiểu rõ được

thu thập trong nghiên cứu định lượng.

o Nghiên cứu định lượng ở quy mô nhỏ nhằm để kiểm định các yếu tố mới phát

sinh và đánh giá các dữ kiện thu thập trong nghiên cứu định tính.

3.4. Đánh giá các phương pháp nghiên cứu

3.4.1. So sánh nghiên cứu định tính và định lượng

STT

Nội dung

Chọn mẫu, cỡ mẫu - Phi xác suất, có mục đích

- Cỡ mẫu nhỏ (tùy khả năng khai - Cỡ mẫu lớn (đáp ứng yêu

Định tính

Định lượng

1

- Xác suất

thác và khả năng cung cấp)

cầu thống kê)

2

Đối tượng nghiên

cứu

- Tính đa dạng của cá thể

- Sự liên hệ và tương quan

giữa các biến số

3

4

Thông tin công bố - Dưới dạng chữ

- Dưới dạng số

Giả định nghiên

cứu

- Sự kiện, hiện tượng bắt nguồn

từ cá nhân và các quan niệm

- Sự kiện, hiện tượng không

phụ thuộc quan điểm, cảm

xúc hay niềm tin cá nhân

chung

5

6

Mục đích nghiên

cứu

- Hiểu sâu sắt và xây dựng khung - Mô tả, dự báo hoặc kiểm

lý thuyết

định lý thuyết

Thiết kế nghiên

cứu

- Có thể điều chỉnh trong quá

trình nghiên cứu và thường kết

hợp nhiều phương pháp

- Được xác định rõ ngay từ

đầu

7

8

Phân tích dữ liệu

- Phân tích bằng con người

- Phân tích bằng máy móc,

thuật toán và thống kê

Vai trò của người

- Tiếp nhận và quan tâm đến các - Độc lập và không được tác

nghiên cứu và môi tác động

trường

động đến kết quả

3.4.2. So sánh quy trình các phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu định tính Nghiên cứu định lượng

Nghiên cứu hỗn hợp

137

- Các câu hỏi mở

- Câu hỏi dựa vào một công

cụ xác định trước.

- Câu hỏi mở và đóng

- Dữ liệu thu thập từ phỏng

vấn, quan sát, văn bản, nghe

nhìn.

- Nhiều hình thức thu thập dữ

nhiều từ mọi khả năng

- Dữ liệu về kết quả hoạt

động, thái độ, quan sát, tổng

hợp và phân tích thống kê

3.4.3. Nhận xét

Phương pháp nghiên cứu định lượng có thể chuyển đổi các thông tin thu thập được (chủ

yếu là số liệu) thành hệ thống có tính định hướng để từ đó đánh giá, kiểm định, định lượng thái

độ hay hành vi nào đó thông qua việc lý giải các thuật toán, các số liệu từ mô hình. Lợi ích của

phương pháp này là nhà nghiên cứu có thể mở rộng việc nghiên cứu với những kết quả chính

xác và công việc so sánh kết quả cũng dễ dàng hơn…Tuy nhiên số liệu tuyệt đối không thể

phơi bày hết tất cả các khía cạnh của vấn đề và kết quả nghiên cứu cũng có thể không được

đồng tình ở một số lĩnh vực đặc thù. Bên cạnh đó, việc thu thập dữ liệu của phương pháp định

lượng đòi hỏi việc tiếp cận với số lượng mẫu lớn sẽ làm phát sinh nhiều chi phí và thời gian xử

lý thông tin.

Phương pháp nghiên cứu định tính tập trung vào việc tìm hiểu lý do, động cơ, quan niệm

bằng việc cung cấp thông tin chuyên sâu về một vấn đề nào đó hoặc phát triển các ý tưởng và

khung lý thuyết cho các nghiên cứu định lượng. Bởi vì không sử dụng số liệu trong phân tích

mà chất lượng của phương pháp này phụ thuộc vào kiến thức và kỹ năng của nhà nghiên cứu

cũng như việc đánh giá kết quả thu được có thể khó khăn hơn. Mặt khác, kết quả từ phương

pháp này đôi lúc không được chấp nhận rộng rãi trong cộng đồng khoa học ngay cả khi nó

cung cấp những thông tin chi tiết, cụ thể cho những chủ đề chuyên sâu và các dữ liệu được tạo

ra từ những kinh nghiệm của các chuyên gia.

Mỗi nghiên cứu được thực hiện để trả lời những câu hỏi nhất định, do đó việc hiểu rõ

mục tiêu nghiên cứu và câu hỏi nghiên cứu là điều quan trọng để lựa chọn được phương pháp

nghiên cứu phù hợp. Điều này rất cần thiết bởi mỗi phương pháp đều có những ưu điểm và hạn

chế riêng, do đó người nghiên cứu cần xem xét đâu là phương pháp phù hợp nhất

Ví dụ, phương pháp định lượng có ưu điểm là giải thích được mối quan hệ giữa các đại

lượng, yếu tố bằng toán học, do đó kết quả nghiên cứu sẽ dễ thuyết phục hơn. Tuy nhiên cũng

có hạn chế là kết quả nghiên cứu có thể không đúng với thực tế nếu số liệu đầu vào có vấn đề

hay nghiên cứu sử dụng phương pháp khảo sát có ưu điểm là số liệu sơ cấp và cập nhật thực tế

nên kết quả nghiên cứu có thể chính xác hơn, nhưng lại gặp khó khăn trong hoạt động tổ chức

thu thập số liệu (tốn thời gian, mất nhiều chi phí, …)

Do đó, người nghiên cứu cần thực sự hiểu về mục tiêu và câu hỏi nghiên cứu của mình

để đánh giá được tính khả thi trong từng phương pháp, nhằm tìm ra phương pháp nghiên cứu

thích hợp nhất. Ví dụ, một nghiên cứu được thực hiện với mục tiêu tìm ra các yếu tố ảnh hưởng

tới quyết định sử dụng dịch vụ Mobile Banking của người dùng Việt Nam thì nghiên cứu định

lượng có thể thích hợp hơn bởi khi sử dụng phương pháp này có thể giải thích mối quan hệ

138

giữa các yếu tố bằng toán học. Trong khi đó, ví dụ với nghiên cứu “Giải pháp giảm thiểu tình

trạng cử nhân Việt Nam thất nghiệp trong giai đoạn 2015 – 2025” thì phương pháp nghiên cứu

định tính có thể thích hợp hơn bởi nghiên cứu này cần làm rõ về thực trạng, nguyên nhân, đưa

ra bình luận, … do đó việc sử dụng các phương pháp cụ thể như khảo sát, mô tả thống kê hay

phỏng vấn sâu lại phù hợp hơn

Phương pháp nghiên cứu hỗn hợp cung cấp cách tiếp cận toàn diện hơn khi kết hợp lợi

thế của 2 phương pháp trên nhưng việc thiết kế các nghiên cứu này sẽ rất phức tạp bởi sẽ

không dễ dàng để lập kế hoạch và thực hiện một phương pháp bằng cách lấy kết quả được ghi

nhận từ một công trình nghiên cứu khác. Vì vậy, không phải vấn đề nghiên cứu nào cũng có

thể áp dụng phương pháp hỗn hợp và sẽ không thể cho ra kết quả có giá trị khi không xác định

được đủ nguồn lực đầu tư cho dự án nghiên cứu. Phương pháp này chỉ được đề xuất khi nhà

nghiên cứu có nhận thức sâu sắc về vấn đề cần nghiên cứu và năng lực của nhà nghiên cứu đủ

để xử lý các tình huống phát sinh, phân biệt các nguồn gốc dữ liệu khác nhau khi áp dụng đồng

thời 2 phương pháp định lượng và định tính.

4. Kết luận

Bài tham luận đưa ra một vài nhận xét về cách thức thiết kế nghiên cứu của phương pháp

nghiên cứu định tính, định lượng và hỗn hợp. Khi cả 2 phương pháp nghiên cứu định tính và

định lượng đều có những ưu/khuyết điểm của riêng mình thì phương pháp nghiên cứu hỗn hợp

sẽ đóng một vai trò quan trọng trong công việc nghiên cứu. Mặt khác với sự phát triển mạnh

mẽ của việc liên kết ngành và yêu cầu ngày càng tăng của chất lượng thông tin từ kết quả

nghiên cứu đã buộc các nhà nghiên cứu phải linh hoạt phối hợp nhiều phương pháp để có thể

trả lời cho các loại câu hỏi mang tính chất khác nhau. Tuy nhiên cũng cần lưu ý rằng một công

trình nghiên cứu không nhất thiết chỉ dựa vào một phương pháp mà nó sẽ thay đổi tùy theo vấn

đề nghiên cứu và nhà nghiên cứu. Khi nhà nghiên cứu có đủ ngân sách thực hiện việc thu thập

thông tin thì nên chọn phương pháp hỗn hợp vì nó cung cấp thông tin với nhiều góc độ khác

nhau. Nhận thức về các phương pháp nghiên cứu càng đa dạng và càng sâu sẽ là cơ sở giúp các

nhà nghiên cứu lựa chọn phương pháp phù hợp với từng điều kiện khác nhau.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

 Tiếng Việt

1. Vũ Cao Đàm (2005). “Phương pháp luận nghiên cứu khoa học”. NXB Khoa học & Kỹ

thuật

2. Nguyễn Thị Tuyết Mai, Nguyễn Vũ Hùng, (2015). “Phương pháp điều tra khảo sát:

nguyên lý và thực tiễn”, NXB ĐHKTQD

 Tiếng Anh

1. Best, John, W. & Kahn, James. (1986). “Research in Education, 5^thed.”, Prentice-Hall of

India Pvt Ltd:New Delhi

2. Babbie, E.R., (2011). “The Practice of Social Research”. Belmont CA: Wadsworth

139

3. Armstrong, JS and Sperry, T (1994). “Business school prestige: Research versus

teaching”, Interfaces 24: 13–43

4. Daniel Muijs, (2004). “Doing Quantitative Research in Education with SPSS”. Sage

Publications

5. Ehrenberg, A.S.C., (1994). “Theory or Well-Based Results: Which Comes First. In

Research Traditions in Marketing” (Laurent, G and Lilien, G.L.) Boston: Kluwer

Academic.

6. Creswell, J. W. (2003,2011). “Research design: Qualitative, quantitative, and mixed

methods approaches (2nd ed.)”. Thousand Oaks, CA: Sage

7. Marshall, C., & Rossman, G. B. (2006). “Designing Qualitative Research (4 th ed.)”.

Thousand Oaks, CA: Sage

8. Schumacher, S., McMillan, J.H. (1993). “Research in education: A conceptual introduction

(3rd ed.)”. Harper Collins College Publishers

140