Bài giảng Môi trường và con người - Chương 4: Cách tiếp cận bảo vệ môi trường và tài nguyên

CHƯƠNG 4

CÁCH TIẾP CẬN BẢO VỆ

MÔI TRƯỜNG VÀ TÀI

NGUYÊN

1

NỘI DUNG

2

3

4.1 CÁC CÔNG CỤ KIỂM SOÁT VÀ MỆNH LỆNH

Vai trò của pháp luật trong BVMT

Vai trò của Pháp luật đặc biệt quan trọng:

• Vì con người là nguyên nhân của các vấn đề môi

trường.

• Muốn BVMT, trước hết cần tác động đến suy nghĩ và

hành động của con người

Pháp luật với tư cách là hệ thống các quy phạm có thể

đánh giá, phán xét, xử lý, và điều chỉnh hành vi xử sự

của con người theo hướng tích cực cho MT và TNTN.

4

4.1 CÁC CÔNG CỤ KIỂM SOÁT VÀ MỆNH LỆNH

Ý nghĩa của pháp luật trong BVMT được thể hiện qua

các khía cạnh:

Pháp luật quy định các quy tắc mà con

người phải thực hiện khi khai thác và sử

dụng các yếu tố của môi trường.

5

4.1 CÁC CÔNG CỤ KIỂM SOÁT VÀ MỆNH LỆNH

Ý nghĩa của pháp luật trong BVMT được thể hiện qua

các khía cạnh:

Pháp luật quy định các chế tài hình sự,

kinh tế, hành chính đối với hoạt động khai

thác và sử dụng các yếu tố của môi trường.

6

4.1 CÁC CÔNG CỤ KIỂM SOÁT VÀ MỆNH LỆNH

Ý nghĩa của pháp luật trong BVMT được thể hiện qua

các khía cạnh:

Pháp luật quy định chức năng, nhiệm vụ,

quyền hạn của các tổ chức bảo vệ môi

trường

7

4.1 CÁC CÔNG CỤ KiỂM SOÁT VÀ MỆNH LỆNH

Ý nghĩa của pháp luật trong BVMT được thể hiện qua

các khía cạnh:

Vai trò to lớn của Pháp luật trong BVMT thể

hiện ở việc ban hành các Tiêu chuẩn môi trường.

Các TCMT sẽ là cơ sở pháp lý cho việc xác định

vi phạm, truy cứu trách nhiệm đối với hành vi

phạm luật môi trường.

8

4.1 CÁC CÔNG CỤ KIỂM SOÁT VÀ MỆNH LỆNH

Ý nghĩa của pháp luật trong BVMT được thể hiện qua

các khía cạnh:

Pháp luật có vai trò giải quyết các tranh

chấp môi trường.

9

4.1 CÁC CÔNG CỤ KiỂM SOÁT VÀ MỆNH LỆNH

4.1.1 Luật môi trường

Định nghĩa

Luật môi trường là một môn khoa học

Các nguyên tắc chủ yếu

Luật Môi trường Việt Nam

Các luật khác

10

4.1 CÁC CÔNG CỤ KIỂM SOÁT VÀ MỆNH LỆNH

4.1.1 Luật môi trường

Định nghĩa:

Luật môi trường là tổng hợp các quy phạm pháp

luật, các nguyên tắc pháp lý điều chỉnh các quan hệ

phát sinh giữa các chủ thể trong quá trình sử dụng

hoặc tác động đến các yếu tố môi trường nhằm bảo

vệ một cách có hiệu quả môi trường sống của con

người.

11

4.1 CÁC CÔNG CỤ KIỂM SOÁT VÀ MỆNH LỆNH

4.1.1 Luật môi trường

Luật môi trường là một môn khoa học

Đây là 1 môn khoa học pháp lý chuyên ngành

Có đối tượng nghiên cứu riêng: chú trọng đến khía

cạnh xã hội trong các vấn đề môi trường

Liên quan đến nhiều lĩnh vực khác nhau

12

4.1 CÁC CÔNG CỤ KIỂM SOÁT VÀ MỆNH LỆNH

4.1.1 Luật môi trường

Các nguyên tắc chủ yếu

Đảm bảo quyền con người được sống trong môi trường

trong lành

Tính thống nhất trong quản lý và bảo vệ môi trường

Đảm bảo sự phát triển bền vững

Coi trọng tính phòng ngừa

13

4.1 CÁC CÔNG CỤ KiỂM SOÁT VÀ MỆNH LỆNH

4.1.1 Luật môi trường

Luật môi trường Việt Nam

Là lĩnh vực mới nhất trong hệ thống pháp luật Việt

Nam (lịch sử phát triển qua 2 giai đoạn trước và sau

1986).

Quốc hội nước CHXHCN Việt Nam thông qua

Luật Bảo vệ Môi trường ngày 27 tháng 12 năm 1993

14

4.1 CÁC CÔNG CỤ KIỂM SOÁT VÀ MỆNH LỆNH

4.1.1 Luật môi trường

Luật môi trường Việt Nam (tt)

Gồm 7 chương, 55 điều, có nội dung:

Chính thức hóa một số khái niệm về môi trường

Xác định nội dung và các phương thức quản lý nhà

nước về BVMT

Xác định quyền và nghĩa vụ phòng chống, khắc phục

suy thoái MT, ô nhiễm MT, sự cố MT

Quy định những nguyên tắc và nội dung cơ bản trong

lĩnh vực hợp tác Quốc tế về BVMT

Xác định các biện pháp khen thưởng và xử lý vi phạm

15

4.1.1 Luật môi trường

Các luật khác:

Luật bảo vệ và phát triển rừng 1991

Luật dầu khí 1993

Luật đất đai 1993 (sửa, bổ sung 1998)

Luật khoáng sản 1996

Luật tài nguyên nước 1998

Luật bảo vệ sức khỏe nhân dân 1989

Bộ luật hình sự

16

4.1 CÁC CÔNG CỤ KiỂM SOÁT VÀ MỆNH LỆNH

4.1.2 Các quy định và văn bản pháp lý

Pháp lệnh của Ủy ban thường vụ Quốc hội

Pháp lệnh bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản

Pháp lệnh bảo vệ và kiểm dịch thực vật

Pháp lệnh an toàn và kiểm soát bức xạ

17

4.1.2 Các quy định và văn bản pháp lý

Nghị quyết, nghị định của Chính phủ:

Những NQ, NĐ có liên quan đến môi trường: vệ

sinh, phát triển rừng, danh mục thực vật quý

hiếm, quy định xử phạt vi phạm.

18

4.1 CÁC CÔNG CỤ KiỂM SOÁT VÀ MỆNH LỆNH

4.1.2 Các quy định và văn bản pháp lý

Văn bản môi trường:

Bên cạnh các văn bản của Chính phủ, các Bộ và

Cơ quan ngang Bộ, UBND tỉnh cũng ban hành

nhiều văn bản về môi trường

Vd: QĐ của Bộ trưởng Bộ KHCN&MT về việc tăng

cường trang thiết bị cho các trạm quan trắc môi

trường.

19

4.1.3 Các công ước Quốc tế

Các công ước quan trọng nhất mang tính toàn cầu

mà Việt Nam đã tham gia ký:

Công ước Ramsar 1971 (về các vùng đất ngập

nước)

Công ước về việc bảo vệ di sản văn hóa và tự nhiên

của Thế giới 1972

Công ước CITES 1973 (về buôn bán các loại động

thực vật hoang dã nguy cấp)

Công ước Marpol 1973 (về chống ô nhiễm do tàu

biển) và Nghị định thư 1978

20

4.1 CÁC CÔNG CỤ KiỂM SOÁT VÀ MỆNH LỆNH

4.1.3 Công ước Quốc tế

Công ước về luật biển 1982

Công ước Vienne 1985 về bảo vệ tầng ozone. Nghị

định thư Montréal 1987

Công ước Basel 1989 về kiểm soát vận chuyển qua

biên giới các phế thải nguy hiểm và việc xử lý chúng

Công ước về đa dạng sinh học 1992

Công ước khung về thay đổi khí hậu của LHQ 1992

21

Hội nghị Quốc tế quan trọng về BVMT

22

4.1 CÁC CÔNG CỤ KiỂM SOÁT VÀ MỆNH LỆNH

4.1.4 Kiểm soát môi trường bằng kinh tế

23

4.1 CÁC CÔNG CỤ KiỂM SOÁT VÀ MỆNH LỆNH

4.1.4 Kiểm soát môi trường bằng kinh tế

Tình hình ô nhiễm môi trường gia tăng

nghiêm trọng trong các nền kinh tế công

nghiệp đã dẫn đến hình thành nguyên tắc

“Người gây ô nhiễm trả tiền” (PPP -

Polluter Pays Principle)

24

4.1 CÁC CÔNG CỤ KiỂM SOÁT VÀ MỆNH LỆNH

4.1.4 Kiểm soát môi trường bằng kinh tế

Các công cụ kinh tế:

Lệ phí phát thải

Lệ phí sử dụng

Lệ phí sản phẩm

Giấy phép mua bán được

Hệ thống ký quỹ hoàn chi

25

4.1. CÁC CÔNG CỤ KiỂM SOÁT VÀ MỆNH LỆNH

4.1.4 Kiểm soát môi trường bằng kinh tế

Các công cụ kinh tế:

Lệ phí phát thải

Đánh vào việc thải chất ô nhiễm vào MT không

khí, nước, đất, và gây tiếng ồn.

Lệ phí này liên quan với số lượng và chất lượng

của chất ô nhiễm và những tác hại gây ra cho

môi trường

26

4.1 CÁC CÔNG CỤ KiỂM SOÁT VÀ MỆNH LỆNH

4.1.4 Kiểm soát môi trường bằng kinh tế

Các công cụ kinh tế:

Lệ phí sử dụng

Lệ phí này liên quan đến chi phí xử lý, chi phí

thu gom và thải bỏ, chi phí quản lý.

27

4.1 CÁC CÔNG CỤ KiỂM SOÁT VÀ MỆNH LỆNH

4.1.4 Kiểm soát môi trường bằng kinh tế

Các công cụ kinh tế:

Lệ phí sản phẩm

Lệ phí này đánh vào sản phẩm có hại cho môi

trường khi được sử dụng trong các quy trình

sản xuất, hoặc khi tiêu thụ hay loại thải nó.

28

4.1 CÁC CÔNG CỤ KiỂM SOÁT VÀ MỆNH LỆNH

4. 1.4 Kiểm soát môi trường bằng kinh tế

Các công cụ kinh tế:

Giấy phép có thể mua bán

Đầu tiên, một mức độ ô nhiễm có thể chấp nhận

được xác định, và giấy phép được ban hành cho

việc xả thải như mức độ đã xác định

Giấy phép được phân phối như một quyền thừa

kế gây ô nhiễm.

Nếu người sở hữu giấy phép có thể giảm mức xả

thải thì có quyền bán giấy phép này cho những ai

có nhu cầu xả thải nhiều hơn

29

4.1 CÁC CÔNG CỤ KiỂM SOÁT VÀ MỆNH LỆNH

4. 1.4 Kiểm soát môi trường bằng kinh tế

Các công cụ kinh tế:

Hệ thống ký quỹ - hoàn chi

Là việc ký quỹ một số tiền cho các sản phẩm

có tiềm năng gây ô nhiễm. Nếu các sản phẩm

được đưa trả về các điểm thu hồi hợp pháp

(được quy định) sau khi sử dụng, thì tiền ký

quỹ sẽ được hoàn trả.

30

NỘI DUNG

31

4.2 CÁC HỆ THỐNG QUẢN LÝ MÔI TRƯỜNG

4.2.1 ISO

ISO 14000 là bộ tiêu chuẩn quốc tế về QLMT

Ra đời từ tháng 1 năm 1993.

Mục tiêu của ISO là cải thiện hoạt động về môi

trường của các tổ chức và kết hợp hài hoà các tiêu

chuẩn QLMT quốc gia khác nhau nhằm tạo điều

kiện thuận lợi cho thương mại quốc tế.

32

4.2 CÁC HỆ THỐNG QUẢN LÝ MÔI TRƯỜNG

4.2.1 ISO

ISO 14000 được áp dụng ở Việt Nam gồm

33

4.2. CÁC HỆ THỐNG QUẢN LÝ MÔI TRƯỜNG

4.2.1 ISO

Lợi ích áp dụng ISO 14000

Thực thi ISO 14000 đem lại kết quả hoạt

động môi trường tốt hơn

Duy trì được khả năng đáp ứng các nghĩa vụ

về MT

Hạn chế tối đa các sự cố.

Uy tín của tổ chức tăng lên.

34

4.2. CÁC HỆ THỐNG QUẢN LÝ MÔI TRƯỜNG

4.2.1 ISO

Lợi ích áp dụng ISO 14000

Thực thi ISO 14000 sẽ giúp gỡ bỏ rào cản

thương mại, gia tăng hỗ trợ thương mại

Vì đây là các tiêu chuẩn Quốc tế được xây

dựng theo nguyên tắc thỏa thuận, thống nhất

quan điểm của các nước đối với nhãn sinh

thái, quản lý môi trường, đánh giá chu trình

sống sản phẩm…

Cách tiếp cận thống nhất này sẽ gỡ bỏ các

rào cản trong thương mại, hỗ trợ thương mại

trên thế giới

35

4.2. CÁC HỆ THỐNG QUẢN LÝ MÔI TRƯỜNG

4.2.1 ISO

Lợi ích áp dụng ISO 14000

Thực thi ISO 14000 sẽ thỏa mãn các yêu cầu

đối với tiêu chuẩn quốc tế

Là bộ tiêu chuẩn được sự thừa nhận của tất

cả các nước.

Thuận lợi cho nhu cầu thương mại quốc tế

36

4.2 CÁC HỆ THỐNG QUẢN LÝ MÔI TRƯỜNG

4.2.1 ISO

Lợi ích áp dụng ISO 14000

ISO 14000 cung cấp thuật ngữ chung

Cung cấp một hệ thống thuật ngữ chung

thống nhất về môi trường

Cho phép mọi người trên thế giới có ngôn

ngữ chung để nói về vấn đề QLMT, các tiêu

chuẩn chất lượng, chia sẻ kinh nghiệm và các

ý tưởng về bảo vệ MT

37

4.2. CÁC HỆ THỐNG QUẢN LÝ MÔI TRƯỜNG

4.2.1 ISO

Lợi ích áp dụng ISO 14000

Thực thi ISO 14000 sẽ tạo được sự nhất trí

về ý thức môi trường

Thúc đẩy việc triển khai thực hiện QLMT trên

phạm vi toàn cầu

Nâng cao ý thức trách nhiệm bảo vệ môi

trường sống

Phát triển khả năng trao đổi Quốc tế về quản

lý môi trường

38

4.2. CÁC HỆ THỐNG QUẢN LÝ MÔI TRƯỜNG

4.2.1 ISO

Lợi ích áp dụng ISO 14000

Thực thi ISO 14000 sẽ tăng cường nhận thức

về quy định pháp luật và QLMT

ISO 14001 yêu cầu tổ chức phải nhận thức

được tất cả các bộ luật và quy định pháp luật áp

dụng cho các khía cạnh môi trường của tổ chức

39

4.2. CÁC HỆ THỐNG QUẢN LÝ MÔI TRƯỜNG

4.2.1 ISO

Hệ thống QLMT theo tiêu chuẩn ISO 14001

ISO 14001 là bộ tiêu chuẩn Quốc tế cho việc thiết

lập một hệ thống quản lý môi trường (EMS) trong

doanh nghiệp.

Quy định cơ cấu của một hệ thống EMS mà tổ

chức cần phải xây dựng

Là một công cụ để thực hiện thành công QLMT

40

Bài giảng Môi trường và con người - Chương 4: Cách tiếp cận bảo vệ môi trường và tài nguyên - Đào Thị Việt Hương