Bài giảng Xã hội học đại cương - Chương 1: Sơ lược lịch sử xã hội học

Xꢀ HꢁI HỌC ĐꢂI CƢƠNG

Biên soạn: Bộ môn Triết học

Email: triethoc@tmu.edu.vn

Cấu trúc học phần

02 TC (24,6)

CHƢƠNG

NỘI DUNG

SỐ TIẾT

1

2

3

Sơ lƣꢀc lꢁch sử xã hội học

Hành động xã hội, Tƣơng tác xã hội, Quan hệ xã hội

Xã hội học vê cơ cấu xã hội

4

2

̀

Bất bꢂnh đꢃng, Phân tầng xã hội, Di động xã hội, Biến đổi xã

hội

4

5

6

7

Lệch chuẩn, tuân thủ và kiểm soát xã hội

4

2

3

1

6

Xã hội hꢄa

Một số lĩnh vực nghiên cứu của xã hội học chuyên biệt

Kiểm tra

Thảo luận

TÀI LIỆU HỌC TẬP

- Giꢀo trꢁnh Xã hꢂi hꢃc đꢄi cương,

Trƣờng Đꢃi học Khoa học xã hꢄi và

nhân văn, NXB Đꢃi học Quꢅc gia,

2016.

- Giáo trình xã hꢂi hꢃc đꢄi cương,

Trƣờng ĐH Thƣơng mꢃi, Nxb Thꢅng

kê, 2015.

- Xã hꢂi hꢃc (ấn bản mới nhất), Phꢃm

Tất Dong – Lê Ngọc Hùng đồng chủ

biên, NXB thế giới, 2008

Chƣơng 1:SƠ LƢỢC LỊCH SỬ Xꢅ HỘI HꢆC

Khꢆi quꢆt về lịch sử hꢇnh thꢈnh và phꢆt triꢉn của xã hꢄi học

I

Đối tƣꢀng nghiên cứu và phƣơng pháp nghiên cứu của xã hội học

Chức năng cơ bản của xã hội học

II

III

I. KHÁI QUÁT VỀ LỊCH SỬ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN

CỦA Xꢅ HỘI HꢆC

1. Thuật ngữ “Xã hội học”

A. Comte

H.Spencer

XHH là khoa học về các quy luật của tổ chức xã hꢄi

XHH là khoa học về các quy luật và nguyên lý của tổ chức xã hꢄi

Max

Weber

XHH … là khoa học cꢅ gắng giải nghĩa hành đꢄng xã hꢄi và … tiến tới

cách giải thích nhân quả về đƣờng lꢅi và hệ quả của hành đꢄng xã hꢄi

XHH là ngành khoa học nghiên cứu cuꢄc sꢅng con ngƣời, các nhóm xã

hꢄi và tất cả các xã hꢄi

Giddens,

Anthony

I. KHÁI QUÁT VỀ LỊCH SỬ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN

CỦA Xꢅ HỘI HꢆC

1. Thuật ngữ “Xã hội học”

“Xã hội học là khoa học nghiên cứu về các quy luật và

xu hƣớng của sự phát sinh, phát triển và biến đổi của các

hành động xã hội, các quan hệ xã hội, tƣơng tác giữa các chủ

thể xã hội cùng các hình thái biểu hiện của chúng”.

I. KHÁI QUÁT VỀ LỊCH SỬ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN

CỦA Xꢅ HỘI HꢆC

1. Thuật ngữ “Xã hội học”

2. Điꢀu kiꢁn ra đꢂi và phꢃt triꢄn xã hội học

Tiền đề về kinh tế

Tiền đề về chính trꢁ - tƣ tƣởng

Tiền đề về văn hꢄa – xã hội

Các công trình nghiên cứu cơ bản:

 Hệ thống chính trị hꢃc thực chứng;

 Chuyên luận XHH về quá trình thiết chế hóa tôn giáo

của nhân loꢄi (04 tâp);

 Diễn ngôn về tinh thần thực chứng (1844);

 Môn hꢃc Triết hꢃc thực chứng (Tuner và cꢂng sự)

* Phƣơng pháp luận xã hội học

Auguste Comte (1798 – 1857)

Nghiên cứu XHH bằng PP thực chứng, tức là quá trình kiến tꢃo thuật ngữ khoa học và lý

luận đꢉ hiꢉu thực tế XH trên cơ sở thu thập và xử lý thông tin, xây dựng và kiꢉm định giả

thuyết, so sánh và tổng hợp cứ liệu.

Các PP thu thập dữ liệu thực tiễn do Comte gợi ý: quan sát; thực nghiệm; so sánh; phân

tích lịch sử

* Về cơ cấu xã hội

Comte cho rằng: XHH hay vật lý học XH đƣợc hợp thành từ

hai bꢄ phận chính là tĩnh hꢃc xã hꢂi và đꢂng hꢃc xã hꢂi.

Tĩnh học xã hội (social statics)

Nghiên cứu các quy luật phổ biến về trật tự XH, về

các điều kiện tồn tꢃi, cân bằng và hài hòa XH.

Auguste Comte

(1798 – 1857)

Động học xã hội (social Dynamics)

Nghiên cứu sự tiến triꢉn và tiến bꢄ xã hꢄi.

3. Đꢅng gꢅp cꢆa cꢃc nhꢇ xꢈ hội học tiêu biꢄu

3.2. Quan điꢉm của K. Marx (1818-1883)

 Lý luận và PPL XHH của Marx

 Quan niệm về bản chất xã hꢄi và con ngƣời

 Quy luật phát triꢉn lịch sử xã hꢄi

 Lý thuyết tha hóa

K. Marx (1818-1883)

 Học thuyết hình thái kinh tế - xã hꢄi

3. Đꢅng gꢅp cꢆa cꢃc nhꢇ xꢈ hội học tiêu biꢄu

3.3. Quan điꢉm của Herbert Spenxer (1820-1905)

H. Spencer là nhà triết học, xã hꢄi học ngƣời Anh. Ông có

nền tảng rất vững chắc về khoa học tự nhiên và mꢄt sꢅ mꢅi

quan tâm đặc biệt với khoa học xã hꢄi

Các tác phẩm tiêu biꢉu:

o Nghiên cứu xã hꢂi hꢃc (1876 1898);

o Các nguyên lý của xã hꢂi (1876 – 1898);

o Xã hꢂi hꢃc mô tả (1873 – 1881).

H. Spencer

(1820-1905)

 Các nguyên lý cơ bản trong XHH của Spencer

 Về phƣơng pháp nghiên cứu

 Các dꢃng xã hꢄi

3. Đꢅng gꢅp cꢆa cꢃc nhꢇ xꢈ hội học tiêu biꢄu

3.4. Quan điꢉm của Emile Durkheim (1858-1917)

 Quan điꢉm của Durkheim về xã hꢄi học

 Ông nêu ra 3 đặc trƣng của sự kiện xã hꢄi:

Thứ nhất, SKXH phải là những gì bên ngoài cá nhân

Thứ hai, các SKXH bao giờ cũng là chung đꢅi với

nhiều cá nhân tức là đƣợc cꢄng đồng xã hꢄi cùng

chia sẻ, chấp nhận.

Emile Durkheim

(1858-1917)

Thứ ba, SKXH có sức mꢃnh kiꢉm soát và cƣỡng chế

hành đꢄng và hành vi của cá nhân

3. Đꢅng gꢅp cꢆa cꢃc nhꢇ xꢈ hội học tiêu biꢄu

3.4. Quan điꢉm của Emile Durkheim (1858-1917)

 Quan điꢉm về xã hꢄi

Xã hꢄi là mꢄt trật tự, mꢄt sự thꢅng nhất về đꢃo đức giữa mọi ngƣời

hay mꢄt ý thức tập thꢉ

Xã hꢄi học của ông chủ yếu xoay quanh vấn đề mꢅi quan hệ giữa

con ngƣời và xã hꢄi.

Ông trả lời câu hỏi cơ bản của XH về mqh giữa con ngƣời và XH

theo 2 hình thức:

Là mꢅi liên kết XH qua sự giꢅng nhau gần nhƣ

tuyệt đꢅi.

+ Đoꢈn kết cơ giới:

Emile Durkheim

(1858-1917)

+ Đoꢈn kết hữu cơ:

Là kiꢉu liên kết XH mà lao đꢄng của ngƣời này phụ

thuꢄc vào lao đꢄng của ngƣời khác.

3. Đꢅng gꢅp cꢆa cꢃc nhꢇ xꢈ hội học tiêu biꢄu

3.5. Quan điꢉm của Max Weber (1864-1920)

Quan niệm của Weber về XHH

Bàn về bất bình đẳng

Về phân tầng xã hꢄi

Max Weber

(1864-1920)

Về phƣơng pháp luận nghiên cứu

ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP

NGHIÊN CỨU Xꢅ HỘI HꢆC

II

II. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU CỦA Xꢅ HỘI HꢆC

1. Đối tƣꢀng nghiên cứu của xã hội học

 – Khuynh hƣớng tiếp cận vi mô (Thiên về con ngƣời): Các nhà xã hꢄi học theo

khuynh hƣớng này cho rằng hành vi hay hành đꢄng xã hꢄi của con ngƣời là đꢅi

tƣợng nghiên cứu của xã hꢄi học. (XHH nghiên cứu hꢈnh đꢄng xã hꢄi)

 – Khuynh hƣớng tiếp cận vĩ mô (Thiên về xã hꢄi): Hệ thꢅng xã hꢄi, cấu trúc xã

hꢄi là đꢅi tƣợng nghiên cứu của xã hꢄi học. (XHH nghiên cứu sƣ̣ kiện xã hꢄi)

 – Khuynh hƣớng tiếp cận tổng hợp (Cả con ngƣời và xã hꢄi): Hành vi con

ngƣời và hệ thꢅng xã hꢄi là đꢅi tƣợng nghiên cứu của xã hꢄi học.

2. Phƣơng pháp nghiên cứu của xã hội học

 Phương pháp phân tích tài liệu

 Phương pháp quan sát

 Phương pháp phỏng vấn

 Phương pháp khảo sát xã hꢂi

 Phương pháp thực nghiệm

III. CHỨC NĂNG CƠ BẢN CỦA XÃ HỘI HꢆC

1. Chức năng nhận thức

2. Chức năng thực tiễn

3. Chức năng dự báo

IV. MỐI QUAN HỆ GIỮA XÃ HỘI HꢆC VỚI MỘT SỐ NGÀNH

KHOA HꢆC KHÁC

TÂM LÝ

TRIẾT

HỌC

Xꢀ HꢁI HỌC

NHÂN

HỌC

KINH TẾ

HỌC

KHOA HỌC

CHÍNH TRỊ