Bài giảng Xã hội học đại cương - Chương 4: Bất bình đẳng, phân tầng xã hội, di động xã hội, biến đổi xã hội

BẤT BÌNH ĐẲNG, PHÂN TẦNG Xꢀ HỘI, DI ĐỘNG

XÃ HỘI, BIẾN ĐỔI Xꢀ HỘI

CHƢƠNG 4

1. BẤT BÌNH ĐẲNG

2. PHÂN TẦNG Xꢀ HỘI

3. DI ĐỘNG Xꢀ HỘI

4. BIẾN ĐỔI Xꢀ HỘI

Chƣơng 4:

BẤT BÌNH ĐẲNG, PHÂN TẦNG Xꢀ HỘI, DI ĐỘNG

XÃ HỘI, BIẾN ĐỔI Xꢀ HỘI

CHƢƠNG 4

1.1. Đꢁnh nghĩa bất bình đꢂng

1.

BẤT

1.2. Những quan niệm khác nhau về bất

bình đꢂng.

BÌNH

ĐẲNG

1.3. Nguyên nhân của bất bình đꢂng.

1.4. Các loại bất bình đꢂng.

BẤT BÌNH ĐẲNG, PHÂN TẦNG Xꢀ HỘI, DI ĐỘNG

XÃ HỘI, BIẾN ĐỔI Xꢀ HỘI

CHƢƠNG 4

1. BẤT BÌNH ĐẲNG

1.1. Đꢁnh nghĩa bất bình đꢂng

Là sự không công bằng nhau về các cơ hꢀi hoặc lợi ích đꢁi

với những cá nhân khác nhau trong mꢀt nhóm hoặc nhiều

nhóm trong xã hꢀi.

Về mặt tự nhiên; Về mặt xã hꢀi

BBĐ liên quan đến giai cấp, giới tính, chủng tꢀc, tôn giáo, lãnh thổ,…

BBĐ phải chăng là hiện tƣợng không thꢂ tránh khỏi?

BẤT BÌNH ĐẲNG, PHÂN TẦNG Xꢀ HỘI, DI ĐỘNG

XÃ HỘI, BIẾN ĐỔI Xꢀ HỘI

CHƢƠNG 4

1. BẤT BÌNH ĐẲNG

1.2. Những quan niệm khác nhau về bất bình đꢂng

Nhấn mꢄnh chuyên ngành khác và bàn đến BBĐ cụ thꢂ.

Từ điꢂn XHH

XHH văn hóa

XHH chꢃnh trị

Các nhà XHH

Bàn về sự phân phꢁi không đều vꢁn văn hóa

Nghiên cứu về BBĐ quyền lực; hệ quả của BBĐ, cách thức BBĐ

đƣợc tái tꢄo và chuyꢂn từ thế hệ này sang thế hệ khác.

Quan tâm: sự phân phꢁi không đều thu nhập, sự giàu có.

Quan tâm đến BBĐ phꢄm vi toàn cầu: ông nhấn mꢄnh nƣớc thu

nhập cao có mức sꢁng tꢁt hơn nƣớc có thu nhập thấp.

Giddens

BẤT BÌNH ĐẲNG, PHÂN TẦNG Xꢀ HỘI, DI ĐỘNG

XÃ HỘI, BIẾN ĐỔI Xꢀ HỘI

CHƢƠNG 4

1. BẤT BÌNH ĐẲNG

1.3. Nguyên nhân của bất bình đꢂng

 Điều kiện tự nhiên

 Điều kiện kinh tế

 Đꢁa vꢁ xã hội

 Ảnh hƣởng của chính trꢁ

 Văn hóa

BẤT BÌNH ĐẲNG, PHÂN TẦNG Xꢀ HỘI, DI ĐỘNG

XÃ HỘI, BIẾN ĐỔI Xꢀ HỘI

CHƢƠNG 4

1. BẤT BÌNH ĐẲNG

1.4. Các loại bất bình đꢂng

Bất bꢅnh

đẳng về

cơ cấu

Bất bꢅnh

đẳng về

thu nhập

Bất bꢅnh

đẳng vê

đô tuổi

Bất bꢅnh

đẳng giới

̀

̣

BẤT BÌNH ĐẲNG, PHÂN TẦNG Xꢀ HỘI, DI ĐỘNG

XÃ HỘI, BIẾN ĐỔI Xꢀ HỘI

CHƢƠNG 4

2.1. Đꢁnh nghĩa phân tầng xã hội.

2.2. Các kiểu phân tầng xã hội

2.

PHÂN

TẦNG

XÃ

HỘI.

2.3. Những quan niệm khác nhau

về phân tầng xã hội

BẤT BÌNH ĐẲNG, PHÂN TẦNG Xꢀ HỘI, DI ĐỘNG

XÃ HỘI, BIẾN ĐỔI Xꢀ HỘI

CHƢƠNG 4

2. Phân tầng xã hội

Là tổng thꢂ các cá nhân trong cùng 1 hoàn cảnh xã hꢀi, họ

giꢁng nhau về: tài sản, thu nhập, trình đꢀ học vấn, văn hoá, địa

vị, vai trò, uy tín, khả năng thăng tiến…

Tầng

xã

hꢀi.

2.1.

Đꢁnh

nghĩa

phân

tầng xã

hội

Là tập hợp các cá nhân có cùng hoàn cảnh xã hꢀi, đƣợc sắp

xếp theo trật tự thang bậc nhất định trong hệ thꢁng xã hꢀi.

Kết luận: gồm 1 tập hợp ngƣời giꢁng nhau về địa vị (vị thế): kinh

tế (của cải), xã hꢀi (uy tín), chính trị (quyền lực) => họ có cơ hꢀi

thăng tiến, phong thƣởng, thứ bậc nhất định trong xã hꢀi.

(PTXH)

BẤT BÌNH ĐẲNG, PHÂN TẦNG Xꢀ HỘI, DI ĐỘNG

XÃ HỘI, BIẾN ĐỔI Xꢀ HỘI

CHƢƠNG 4

Tầng

xã

hꢀi.

Là thuật ngữ có nguồn gꢁc: từ chữ La-tinh, từ địa chất

học. Nói đến PTXH thƣờng đề cập đến BBĐ nhƣ yếu

tꢁ hình thành sự phát triꢂn xã hꢀi.

2.1.

Đꢁnh

nghĩa

phân

tầng

xã

Là nꢀi dung cơ bản đƣợc nhiều nhà XHH định nghĩa.

Phân

tầng

xã

Kết luận: PTXH Là sự phân chia các cá nhân trong xã

hꢀi thành các tầng/lớp nhất định, trong đꢆ mỗi tầng xã

hꢀi gồm những cá nhân có đặc điꢂm chung nhau, có sự

ngang bằng nhau về những phƣơng diện nào đꢆ.

hội

(PTXH)

hꢀi.

BẤT BÌNH ĐẲNG, PHÂN TẦNG Xꢀ HỘI, DI ĐỘNG

XÃ HỘI, BIẾN ĐỔI Xꢀ HỘI

CHƢƠNG 4

2. Phân tầng xã hội

Tháp hình nón

PTXH mô tả

dƣới dạng tháp

2.2.

Các

kiểu

phân

tầng

xã

Tháp hình nón cụt

Tháp hình thoi

Tháp hình trụ

hội

Tháp hình đĩa bay, thấp dẹt

BẤT BÌNH ĐẲNG, PHÂN TẦNG Xꢀ HỘI, DI ĐỘNG

XÃ HỘI, BIẾN ĐỔI Xꢀ HỘI

CHƢƠNG 4

2. Phân tầng xã hội

PTXH mô tả dƣới

2.2.

Các

kiểu

phân

tầng

xã

dꢄng thꢇp

PTXH hợp thức

PTXH hꢃp thức,

không hꢃp thức

Phân tầng không

hợp thức

hội

BẤT BÌNH ĐẲNG, PHÂN TẦNG Xꢀ HỘI, DI ĐỘNG

XÃ HỘI, BIẾN ĐỔI Xꢀ HỘI

CHƢƠNG 4

2. Phân tầng xã hội

PTXH mô tả dƣới

2.2.

Các

kiểu

phân

tầng

xã

dꢄng thꢇp

PTXH hợp thức,

không hợp thức

Phân tầng đꢆng (theo đẳng cấp): mặc nhiên

quy định từ khi con ngƣời sinh ra và gần nhƣ

trọn đời không có sự thay đổi.

Hệ thống

phân tầng

Phân tầng mở (theo giai cấp): Chủ yếu do địa

vị kinh tế quyết định. Nó có nhiều khoảng

trꢁng đꢂ những ngƣời mới có thꢂ gia nhập.

hội

BẤT BÌNH ĐẲNG, PHÂN TẦNG Xꢀ HỘI, DI ĐỘNG

XÃ HỘI, BIẾN ĐỔI Xꢀ HỘI

CHƢƠNG 4

Sự giàu có.

Quan niệm của Max Weber

(1925), ông đꢈ bàn đến 3 khía

Quyền lực.

2.3.

Những

quan

niệm

khác

nhau

về

cꢄnh của phân tầng xã hꢀi:

Uy tín.

Là 1 đặc điꢂm của xã hꢀi.

Chuyꢂn từ thế hệ này sang thế hệ

Quan niệm của John Macionis:

phân tầng đề cập đến hệ thꢁng

phân hꢄng con ngƣời theo thứ

bậc với 4 nguyên lý PTXH.

khác.

Phổ biến ở mọi nơi.

PTXH

Liên quan đến BBĐ xã hꢀi và

niềm tin.

BẤT BÌNH ĐẲNG, PHÂN TẦNG Xꢀ HỘI, DI ĐỘNG

XÃ HỘI, BIẾN ĐỔI Xꢀ HỘI

CHƢƠNG 4

3.1. Đꢁnh nghĩa di động xã hội.

3.2. Các hình thức di động xã hội.

3. DI

ĐỘNG

Xꢀ HỘI

(DĐXH)

3.3. Những quan niệm khác nhau

về di động xã hội.

3.4. Những yếu tố ảnh hƣởng đến

di động xã hội.

BẤT BÌNH ĐẲNG, PHÂN TẦNG Xꢀ HỘI, DI ĐỘNG

XÃ HỘI, BIẾN ĐỔI Xꢀ HỘI

CHƢƠNG 4

3. Di động xã hội

3.1. Định nghĩa di động xꢀ hội

Di động xã hội: là sự

chuyꢂn đổi vị trí của các

cá nhân, gia đꢅnh, nhóm

diễn ra trong 1 tầng lớp

xã hꢀi hay chuyꢂn sang 1

tầng lớp xã hꢀi khác

Di động: Là sự thay đổi

của 1 (nhiều) cá thꢂ giữa

các đơn vị đƣợc quy

định của 1 hệ thꢁng

BẤT BÌNH ĐẲNG, PHÂN TẦNG Xꢀ HỘI, DI ĐỘNG

XÃ HỘI, BIẾN ĐỔI Xꢀ HỘI

CHƢƠNG 4

3. Di động xã hội

3.2. Các hình thức di động xã hội

Di động

theo chiều

nội thế hệ

ngang

Di động

xã hội

Di động

liên thế hệ

theo chiều

dọc

BẤT BÌNH ĐẲNG, PHÂN TẦNG Xꢀ HỘI, DI ĐỘNG

XÃ HỘI, BIẾN ĐỔI Xꢀ HỘI

CHƢƠNG 4

Mac: nghiên cứu DĐXH từ giữa thế kỷ XIX.

3.3.

Những

quan

niệm

khác

nhau

về di

động

xã hội.

Pareto:có đꢆng góp quan trọng từ đầu thế kỷ XX.

Sorokin Quan tâm vai trò của giáo dục trong phân định cá nhân vào

vị trí nghề nghiệp khác nhau.

Anthony Giddens cho rằng DĐXH gồm có: DĐXH theo chiều học,

DĐXH theo chiều ngang, DĐXH liên thế hệ, DĐXH nꢀi thế hệ.

Trong xã hꢀi công nghiệp hóa, DĐXH đƣợc chú ý đến cấu trúc nghề

nghiệp: phân hꢄng dựa trên quan niệm lợi thế-bất lợi tƣơng đꢁi.

Theo Erikson, Goldthorpe: ở xã hꢀi công nghiệp, so với xã hꢀi tiền

công nghiệp di đꢀng theo chiều đi lên phổ biến hơn chiều đi xuꢁng.

BẤT BÌNH ĐẲNG, PHÂN TẦNG Xꢀ HỘI, DI ĐỘNG

XÃ HỘI, BIẾN ĐỔI Xꢀ HỘI

CHƢƠNG 4

3. Di động xã hội

3.4. Những yꢁu tꢂ ꢃnh hưởng di động xã hội

* Điều kiện kinh tế - xã hội

* Giới tính

* Trình độ học vấn

* Nơi cƣ trú

* Nguồn gốc gia đꢄnh

BẤT BÌNH ĐẲNG, PHÂN TẦNG Xꢀ HỘI, DI ĐỘNG

XÃ HỘI, BIẾN ĐỔI Xꢀ HỘI

CHƢƠNG 4

4.1. Định nghĩa biến đổi xã hꢀi.

4.2. Đặc điꢂm của biến đổi xã hꢀi.

4.3. Ảnh hƣởng của biến đổi xã hꢀi.

4.4. Nguyên nhân dẫn đến biến đổi xã hꢀi.

4.

BIẾN

ĐỔI

XÃ

HỘI

(BĐXH).

4.5. Mꢀt sꢁ vấn đề biến đổi xã hꢀi trên thế

giới và Việt Nam hiện nay.

BẤT BÌNH ĐẲNG, PHÂN TẦNG Xꢀ HỘI, DI ĐỘNG

XÃ HỘI, BIẾN ĐỔI Xꢀ HỘI

CHƢƠNG 4

Định

Nguyễn Khắc Viện: thay đổi xꢈ hꢀi chỉ trꢄng thꢇi vận đꢀng xꢈ hꢀi

nghĩa:

khác nhau.

4.1

Đꢁnh

nghĩa

biến

đổi

Quan điꢂm khác: BĐXH lꢉ những sự thay đổi diễn ra trong khuôn

mẫu tổ chức xꢈ hꢀi, cấu trꢊc, thiết chế vꢉ đời sꢁng văn hꢆa xꢈ hꢀi.

Từ điꢂn XHH Oxford: xem BĐXH trên khía cꢄnh cấu trúc chính

trị, cơ cấu xã hꢀi vĩ mô, thꢂ hiện trong: chuẩn mực, giá trị.

Nguyễn Xuân Nghĩa: BĐXH lꢉ sự thay đổi cꢆ tꢃnh cơ cấu trong

những tổ chức trong những lꢁi suy nghĩ qua thời gian.

xã

hội.

Phꢄm Tất Dong, Lê Ngọc Hùng: BĐXH lꢉ 1 quá trình, qua đꢆ

những khuôn mẫu của các hành vi xã hꢀi, các quan hệ xã hꢀi, các

thiết chế xã hꢀi và các hệ thꢁng PTXH đƣợc thay đổi theo thời gian.