Tình hình dịch bệnh “Hội chứng rối loạn sinh sản và hô hấp ở lợn (PRRS)”. Phân tích các yếu tố nguy cơ làm phát sinh và lây lan dịch tại xã Diễn Vạn, Diễn Châu, Nghệ An

TÌNH HÌNH DỊCH BỆNH “HỘI CHỨNG RỐI LOẠN SINH SẢN

VÀ HÔ HẤP Ở LỢN (PRRS)”. PHÂN TÍCH CÁC YẾU TỐ NGUY

CƠ LÀM PHÁT SINH VÀ LÂY LAN DỊCH TẠI XÃ DIỄN VẠN,

DIỄN CHÂU, NGHỆ AN.

TS. VÕ THỊ HẢI LÊ

TRƢỞNG PHÒNG KHOA HỌC & HTQT

I. ĐẶT VẤN ĐỀ

Trong những năm gần đây, ngành

chăn nuôi lợn ở

c ta

nhi u

n

,

l

phòng, chống dịch.

Do vậy, việc nghiên cứu các yếu tố

đặc biệt là tình hình

nguy cơ làm phát sinh, phát triển của "Hội

chứng rối loạn sinh sản và hô hấp ở lợn"

có ý nghĩa quan trọng trong công tác

phòng, chống dịch bệnh tại địa phương.

Xuất phát từ nhu cầu thực tiễn trên,

chúng tôi đặt vấn đề nghiên cứu: “Tình

hình dịch bệnh "Hội chứng rối loạn

sinh sản và hô hấp ở lợn". Phân tích các

yếu tố nguy cơ làm phát sinh và lây lan

dịch bệnh tại xã Diễn Vạn, Diễn Châu,

Nghệ An”, nhằm mục đích:

cho ngành chăn nuôi.

Nghệ An là một tỉnh thuộc Bắc Trung

Bộ có diện tích tự nhiên lớn nhất cả nước, khí

hậu biến động khá phức tạp, mạng lưới giao

thông thuận lợi cho việc vận chuyển buôn

bán. Cùng với việc chăn nuôi nhỏ lẻ manh

mún, mang tính tự cung tự cấp, không đảm

bảo an toàn sinh học trong công tác chăn nuôi

thú y, đã dẫn đến những yếu kém trong khâu

kiểm soát dịch bệnh. Đây cũng chính là các

yếu tố bất lợi làm dịch bệnh phát sinh và lây

lan mạnh, nhất là "Hội chứng rối loạn sinh

sản và hô hấp ở lợn". Từ năm 2008 đến nay,

dịch Tai

- Xác định tình hình dịch bệnh "Hội

chứng rối loạn sinh sản và hô hấp ở lợn"

trên địa

2008 - 2011.

-

.

-

,

chống dịch.

Bộ Code địa lý Việt Nam

VNMap2008_WGS84.

II. ĐỊA ĐIỂM, NỘI DUNG VÀ

PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

2.1. Địa điểm nghiên cứu

2.4. Phƣơng pháp nghiên cứu

Phương pháp điều tra hồi cứu,

phương pháp nghiên cứu bệnh - chứng.

2.4.1. Bố trí thí nghiệm

Các số liệu được thu thập từ cơ quan

Thú y vùng 3, Chi cục thú y Nghệ An và tại

các hộ có chăn nuôi vịt trên địa bàn xã Diễn

Vạn, huyện Diễn Châu, Nghệ An.

2.4.1.1. Chọn mẫu

Chọn mẫu theo phương pháp ngẫu

nhiên, phân tầng, trong đó chọn ngẫu nhiên

các hộ chăn nuôi lợn có dịch Tai xanh.

2.4.1.2. Cơ mẫu

2.2. Nội dung nghiên cứu

Điều tra tình hình Hội chứng rối

loạn sinh sản và hô

3 năm 2008, 2010, 2011

Xác định các yếu tố nguy cơ làm xuất

hiện và lây lan dịch bệnh (Nguồn thức ăn,

nguồn nước. Nguồn cung cấp giống lợn.

Đường giao thông chính, chợ buôn bán động

vật, sản phẩm động vật. Vệ sinh, tiêu độc khử

trùng trong chăn nuôi. Các yếu tố tự nhiên

(sông ngòi, ao hồ, động vật hoang dã…)

2.3. Nguyên liệu nghiên cứu

60 hộ, trong đó: 15 hộ có

dịch Tai xanh và 45 hộ không có dịch.

Tổng số mẫu điều tra là 180 hộ.

2.4.2

Số liệu được xử lý dựa theo phương

pháp thống kê sinh vật học bằng phần

mềm Microsoft Excel, Win Episcope theo

từng nhóm đối tượng, bằng nghiên cứu

bệnh - chứng theo bảng tương liên 2×2.

III. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN

3.1. Tình hình dịch Hội chứng rối loạn

sinh sản và hô hấp tại Nghệ An

Sử dụng bộ phiếu điều tra dịch PRRS

Các phần mềm tính toán công thức

lấy mẫu (Win Episcope), phần mềm vẽ

bản đồ QuantumGIS 1.6, thiết bị định vị

địa lý GPS.

Năm

2008

2010

2011

ng

ch

n

7

ch

con m

21802

8736

t

tiêu

y

124

69

21802

8736

8

77

6

12287

42813

12287

42813

270

21

t

đi u tra cho

y: trong năm

tán ở nhiều địa phương. Do chăn nuôi nhỏ

lẻ, phân tán, không áp dụng các biện pháp

an toàn sinh học, chưa quản lý tốt việc

vận chuyển, buôn bán lợn nên nguy cơ

dịch tái xuất hiện ở bất cứ địa phương

nào, bất cứ thời điểm nào là rất lớn, đặc

biệt khi thời tiết thay đổi tạo thuận lợi cho

virus PRRS và các mầm bệnh khác phát

triển và gây bệnh.

2008, dịch Tai xanh đã xảy ra thành hai

đợt chính tại 124 xã, ph

8736 con.

có những diễn biến phức tạp và có nguy cơ

bùng phát ở tất cả các địa phương.

-

3.2.

n

ng v

nh nh ch Tai

xanh

Tổng hợp các số liệu về thời gian

xảy ra các ổ dịch trên địa bàn tỉnh Nghệ

An, chúng tôi nhận thấy: dịch thường xuất

hiện cao điểm vào các tháng 4, 5, 6 và 8,

9, 10 trong năm. Đỉnh điểm là các tháng

4, 5, 6 năm 2008 và tháng 4 năm 2011,

đây là 2 đợt dịch nặng nề nhất của tỉnh

Nghệ An.

.

, virus PRRS lưu

hành rộng rãi trên đàn lợn mắc bệnh, tuy

đã khỏi về triệu chứng lâm sàng nhưng

3.3.

c

u

nguy cơ làm phát sinh

Nghiên cứu trên 2 nhóm đối tượng là

lợn được nuôi bằng thức ăn công nghiệp

và lợn được ăn thức ăn tận dụng.

và lây lan Hội chứng rối loạn sinh sản

và hô hấp ở lợn (PRRS)

u

ăn tận dụng có nguy cơ bị dịch Tai Xanh

cao gấp 6,95 lần so với các hộ chăn nuôi

cho ăn thức ăn công nghiệp

:

Bảng 3.1. Kết quả phân tích yếu tố nguy cơ từ thức ăn

Có dịch

13

2

Không có dịch

24

21

Tổng

37

23

Có

Không

Tổng

Thức ăn tận

dụng

15

45

60

Chitest P =

0,021774

OR = 5,69

Không chấp nhận H0: Hộ chăn nuôi lợn cho ăn thức ăn tận dụng có

nguy cơ bị dịch Tai xanh cao gấp 5,69 lần so với những hộ cho ăn

thức ăn công nghiệp.

3.3.2. Nguồn nước cho chăn nuôi

thấp, nên loại trừ yếu tố nguy cơ này

trong việc làm phát sinh dịch Tai xanh.

3.3.3. Đường giao thông chính, chợ buôn

bán động vật, sản phẩm động vật

lợn được lấy từ nguồn giếng khơi (giếng

đào) và giếng khoan, nguồn nước sạch.

Tất cả các hộ dân ở đây đều dùng nguồn

nước này để lấy nước sinh hoạt và dùng

cho chăn nuôi, do vậy chúng tôi cho rằng

nguy cơ dịch bệnh từ nguồn nước này

60 hộ thì có 30 hộ có trục

đường giao thông chính liên xã đi qua, còn

30 hộ không có đường giao thông chính đi

qua. Kết quả được thể hiện ở bảng sau:

Bảng 3.2. Kết quả phân tích nguy cơ đường giao thông chính

Có dịch

Không có dịch

Tổng

30

Có

11

4

15

19

26

45

Có đường giao thông

chính qua khu vực chăn Không

30

60

nuôi

Tổng

OR = 3,76

Không chấp nhận H0: Hộ chăn nuôi lợn gần đường

giao thông chính có nguy cơ bị dịch Tai xanh cao gấp

3,76 lần so với những hộ khác.

Chitest P = 0,036888

Hầu hết các hộ có dịch đều gần trục

đường giao thông chính liên thôn, thuận

lợi cho việc đi lại, mua bán, trao đổi động

vật và sản phẩm động vật của người dân,

nếu việc kiểm soát vấn đề này không tốt

sẽ là nguy cơ gieo rắc mầm bệnh. Như

vậy, các hộ chăn nuôi lợn gần đường giao

thông chính có nguy cơ bị dịch Tai xanh

cao gấp 3,76 lần so với những hộ khác.

3.4. Chợ buôn bán động vật, sản phẩm

động vật

Các hộ chăn nuôi lợn gần chợ buôn

bán động vật sống và sản phẩm động vật

có nguy cơ bị dịch Tai xanh cao gấp 8,14

lần so với những hộ khác. Kết quả được

trình bày ở bảng 3.3.

3.5. Các yếu tố tự nhiên (Sông ngòi, ao,

hồ, kênh, mương tưới tiêu)

Các hộ chăn nuôi lợn gần khu vực

sông Cửa Vạn, ao công cộng, mương

nước tưới tiêu cho lúa, thường có thói

quen rửa tay chân, dụng cụ chăn nuôi,

nước rửa thực phẩm tươi sống…nước thải

được chảy thẳng xuống ao, hoặc kênh

mương cấp nước…các nguồn nước này

chính là một trong các yếu tố nguy cơ làm

lây lan dịch bệnh. Kết quả được phân tích

ở bảng 3.4.

Điều tra 01 chợ chính (chợ Diễn

Vạn) và các điểm buôn bán nhỏ lẻ trên địa

bàn xã. Đây là chợ buôn bán động vật

sống và sản phẩm động vật nằm trên trục

đường giao thông chính liên xã, buôn bán

động vật, sản phẩm động vật, con giống.

Bảng 3.3. Kết quả phân tích nguy cơ chợ buôn bán động vật

Có dịch

Có

Không

Không có dịch

Tổng

16

44

Gần chợ buôn bán

động vật, sản phẩm

động vật

9

6

15

7

39

45

Tổng

60

Chitest P = 0,000749

OR = 8,14

Không chấp nhận H0: Hộ chăn nuôi lợn gần chợ buôn

bán động vật sống có nguy cơ bị dịch Tai xanh cao gấp

8,14 lần so với những hộ khác.

Bảng 3.4. Kết quả phân tích nguy cơ của các yếu tố tự nhiên

Có dịch

Có

Không

Không có dịch

Tổng

34

26

14

1

15

20

25

45

Gân sông ngòi, ao,

hồ, kênh mƣơng tƣới

tiêu…

Tổng

60

OR = 17,5

Không chấp nhận H0: Những hộ chăn nuôi lợn ở gần

Chitest P = 0,000936 sông ngòi, ao, hồ, kênh mương tưới tiêu…có nguy cơ bị

bệnh Tai xanh cao gấp 17,5 lần so với những hộ chăn nuôi

ở xa khu vực trên..

chưa được tiêm phòng các bệnh bắt buộc

có nguy cơ bị dịch Tai Xanh cao gấp 4

lần so với các hộ chăn nuôi mua lợn có

nguồn gốc, lý lịch rõ ràng. Đây là những

yếu tố nguy cơ hết sức quan trọng trong

việc làm lây lan dịch Tai xanh. Kết quả

phân tích yếu tố nguy cơ về con giống

được chỉ ra ở bảng 3.5

3.6. Nguồn cung cấp giống

Kết quả nghiên cứu trên hai đối

tượng: những hộ tự sản xuất con giống

hoặc mua lợn giống ở trại chăn nuôi có

uy tín và nhóm thứ hai là các hộ mua

giống lợn tại các chợ, cho thấy: các hộ

mua con giống không rõ nguồn gốc,

chưa qua kiểm dịch của cơ quan thú y,

Bảng 3.5. Kết quả phân tích nguy cơ nguồn cung cấp giống.

Có dịch Không có dịch

10 15

Tổng

25

Có

Mua lợn từ nơi khác,

không rõ nguồn gốc

Không

Tổng

OR =

5

15

4

30

45

35

60

Không chấp nhận H0: Lợn giống không có nguồn

gốc rõ ràng có nguy cơ bị dịch Tai xanh cao gấp 4 lần

lợn giống người dân sản xuất tại chỗ hoặc có nguồn

gốc.

Chitest P = 0,02334

hóa của người Việt Nam, tuy nhiên khi

có dịch bệnh xảy ra thì đây cũng là yếu tố

nguy cơ có thể làm lây lan dịch bệnh.

3.7. Con ngƣời - một yếu tố nguy cơ

truyền bệnh quan trọng

Thăm hỏi lẫn nhau là một nét văn

Bảng 3.7. Kết quả phân tích yếu tố nguy cơ từ con người.

Có dịch

Không có dịch

Tổng

29

Có

12

3

17

28

45

Có lái buôn, thú y, hàng

Không

Tổng

OR =

31

xóm đến thăm…

15

60

6,59

Không chấp nhận H0: Những hộ chăn nuôi lợn có lái

buôn lợn, thú y viên, hàng xóm tới thăm, có nguy cơ bị

dịch Tai xanh cao gấp 6,59 lần so với những hộ khác.

Chitest P = 0,004598

Trong nghiên cứu, 29 hộ chăn nuôi lợn

có người buôn bán động vật hoặc thú y viên

tới thăm trước dịch 2 tuần thì có tới 12 hộ có

dịch Tai xanh, đặc biệt trong số này có 02 hộ

có dịch chủ hộ là thú y viên thường đi điều

trị cho vật nuôi bị ốm trong xã. Kết quả

nghiên cứu cho thấy: những hộ chăn nuôi

lợn có lái buôn lợn, thú y viên, hàng xóm tới

thăm, có nguy cơ bị dịch Tai xanh cao gấp

6,59 lần so với những hộ khác.

3.8. Vệ sinh, tiêu độc, khử trùng môi

trƣờng chăn nuôi

Công tác vệ sinh, tiêu độc, khử trùng

môi trường chăn nuôi đóng vai trò hết sức

quan trọng trong việc phòng ngừa, hạn

chế dịch bênh xảy ra.

Bảng 3.8. Các yếu tố nguy cơ vệ sinh, tiêu độc khử trùng môi trường chăn nuôi

Có dịch Không có dịch

Tổng

12

Có

6

9

6

Không hoặc ít vệ sinh tiêu

độc khử trùng môi trƣờng

chăn nuôi, chuồng trại

Không

Tổng

OR =

39

45

48

15

4,33

60

Không chấp nhận H0: Những hộ chăn nuôi lợn

không hoặc ít vệ sinh, tiêu độc môi trường chăn

nuôi, có nguy cơ bị dịch Tai xanh cao gấp 4,33 lần

so với những hộ khác.

Chitest P = 0,025347

Kết quả điều tra cho thấy có 12 hộ chăn

nuôi không hoặc ít vệ sinh môi trường

chăn nuôi, thỉnh thoảng mới phun khử

trùng khi có dịch xảy ra và có 48 hộ có vệ

sinh, khử trùng môi trường chăn nuôi

thường xuyên (bảng 3.8). Những hộ chăn

nuôi lợn không hoặc ít vệ sinh, tiêu độc

môi trường chăn nuôi, có nguy cơ bị dịch

Tai xanh cao gấp 4,33 lần so với những

hộ khác.

phòng bệnh, vị trí chuống nuôi gần trục

đường giao thông, gần chợ hoặc khu buốn

bán động vật, sản phẩm động vật, yếu tố

con người, kết quả cho thấy đây là những

yếu tố có nguy cơ cao làm phát sinh và

lây lan “Hội chứng rối loạn sinh sản và hô

hấp ở lợn”. Các hộ chăn nuôi lợn cần chú

trọng phòng ngừa, hạn chế tác động có hại

của các yếu tố nói trên để phòng dịch

bệnh nói chung và dịch bệnh “Tai xanh”

nói riêng ở lợn, từ đó làm giảm thiệt hại

về kinh tế, góp phẩn bảo vệ sức khỏe cho

động vật và con người.

IV. KẾT LUẬN

Qua phân tích các yếu tố: thức ăn

tận dụng, nguồn gốc con giống, vệ sinh

Trần Thị Dân, Nguyễn Ngọc Tuân (2007),

Chẩn đoán virus gây hội chứng rối loạn sinh

sản và hô hấp trên heo bằng kỹ thuật RT-

PCR, Khoa học Kỹ thuật thú y, 14 (5), tr.5-

12.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Vũ Triệu An (1998), Miễn dịch học, NXB

Y học, Hà Nội.

2. Bộ Nông nghiệp và PTNT (2008), Quy

định về việc phòng chống hội chứng rối loạn

hô hấp và sinh sản ở lợn, tháng 4/2008.

3. Cục Thú y (2008), Báo cáo phòng chống

hội chứng rối loạn hô hấp và sinh sản ở lợn.

Hội thảo khoa học: phòng chống hội chứng

rối loạn hô hấp và sinh sản, 21/ 5/ 2008, Hà

Nội.

6. Nguyễn Bá Hiên, Huỳnh Thị Mỹ Lệ

(2007), Một số hiểu biết về virus gây hội

chứng rối loạn hô hấp và sinh sản của lợn,

Tài liệu hội thảo, Trường Đại học Nông

nghiệp I, tháng 10/2007, Hà Nội.

7. Jenny G. Cho, Scott A. Dee (2007), “Virus

gây hội chứng rối loạn sinh sản và hô hấp ở

lợn”, Khoa học Kỹ thuật thú y, 14 (5), tr.74-

80.

4. Cục thú y (2008), Hướng dẫn phòng chống

hội chứng rối loạn hô hấp và sinh sản ở trại

lợn giống, tháng 5/ 2008.

5. Nguyễn Ngọc Hải, Trần Thị Bích Liên,