Vấn đề dịch thơ Maiakovski ở Việt Nam

TAÏP CHÍ ÑAÏI HOÏC SAØI GOØN

Soá 9 - Thaùng 4/2012

VẤN ĐỀ DỊCH THƠ MAIAKOVSKI Ở VIỆT NAM

HOÀNG KIM THANH^(*)

TÓM TẮT

Thông qua việc so sánh các bản dịch thơ Maiakovski của một số dịch giả Việt Nam,

bài viết góp phần khẳng định một mệnh đề của lí thuyết Tiếp nhận văn học: Người dịch là

một kiểu độc giả đặc biệt, bản dịch là một cách đọc, có vai trò định hướng và định giá

nguyên tác.

Từ khoá: bản dịch, dịch giả, cách đọc, nguyên tác, Maiakovski, thơ

ABSTRACT

Through the comparison of the translations of Maiakovski’s poems by some

Vietnamese translators, the article affirms the statement of the theory of literary reception:

a translator is a special type of readers whose translated text shows how he has read the

original text, and role is to orient and evaluate it.

Key words: translation(s), translator, how to read, original text, Maiakovski, poem

Dịch là một cách đọc – nhận định này Chúng tôi xin nêu trường hợp các bản dịch

không mới, thậm chí đã thành cách ngôn. thơ V. Maiakovski (1893-1930) của Trần

Đối với Lí thuyết Tiếp nhận văn học, nó là Dần (1926-1997), Hoàng Ngọc Hiến

một mệnh đề quen thuộc khi đề cập đến (1930-2011) và Thế Phong (1932) để thấy

người biên dịch trong vai trò người đọc lí những cách hình dung không hoàn toàn

tưởng.

Sau khi được công bố, tác phẩm văn

giống nhau về nhà thơ Nga vĩ đại.

Ở Việt Nam, tên tuổi Maiakovski được

học bắt đầu bước vào hành trình đi tìm số biết đến như một trong những lá cờ đầu của

phận của mình trong công chúng độc giả. văn học xã hội chủ nghĩa, được trân trọng

Tuy nhiên, đối với tác phẩm nước ngoài, đưa vào giáo trình đại học. Tuy nhiên,

còn cần thêm một khâu trung gian nữa – đó những người dịch thơ ông khá thưa thớt, so

là dịch thuật. Và dịch giả, trong trường hợp với đội ngũ đông đảo dịch thơ A. Pushkin,

này, là người đọc đầu tiên, có vai trò quan S. Esenin, A. Blok,… Có thể lí giải điều

trọng trong việc định hướng, định giá này như sau: Thơ Maiakovski không quen

nguyên tác.

thuộc lắm với “gu” thẩm thơ của công

Trong bài viết nhỏ này, chúng tôi chúng Việt Nam; cú pháp thơ ông khá trúc

muốn bàn về chính cái tính cách định trắc, thường xuyên xuất hiện từ vựng mới

hướng và định giá này của người đọc - dịch (do nhà thơ sáng tạo), cách ngắt nhịp điệu

giả. Khi tiếp cận tác phẩm văn chương không theo thông lệ... Nghĩa là, xông vào

thông qua bản dịch, thường xuyên xảy ra địa hạt dịch thuật thơ ông phải là những

trường hợp cùng là một nguyên tác nhưng người có bản lĩnh nghệ thuật và tất nhiên

có những cách dịch, cách đọc khác nhau.

phải hiểu, yêu thơ ông.

Dịch giả của Maiakovski ở Việt Nam

^(*)ThS, Học viện Kĩ thuật Quân sự

29

không nhiều, nhưng khá thú vị khi bàn về

Người thứ ba chúng tôi muốn nói đến

cách dịch của họ như những cách đọc khác trong tư cách dịch giả của Maiakovski là

nhau, trong đó không hiếm khi bị chi phối nhà văn Thế Phong. Sự nghiệp văn chương

bởi ý thức hệ.

Dịch giả Việt Nam nổi tiếng nhất của Thơ, truyện, phê bình văn học, khảo luận

Maiakovski là Hoàng Ngọc Hiến. Ông

được mệnh danh là “nhà Maiakovski học”. Phong không phải là dịch thơ Maiakovski,

Danh hiệu này của ông, cho đến nay vẫn là

duy nhất ở nước ta. Ông viết: “Tôi đã viết hồi kí văn chương Poète Russe của Elsa

của ông được tính bằng nhiều thể loại:

và dịch thuật. Thực ra, mục đích của Thế

ông chỉ thực hiện việc này khi dịch cuốn

nhiều tiểu luận, đã dịch hàng ngàn trang

thơ và kịch Maiakovski. Đối với tôi,

Maiakovski là một sự ám ảnh, một ám ảnh

lớn”¹. Về tiêu chí tín và đạt, có thể trông

đợi ở những trang dịch của Hoàng Ngọc

Hiến. Luận án tiến sĩ của ông là viết về

Triolet (mà ông đặt là Maiakovski và mối

tình câm), trong đó có nhiều đoạn dài các

thi phẩm của nhà thơ Nga. Trong tổng số

113 trang dịch của cuốn Poète Russe, ước

tính có khoảng 50 trang là thơ.

Về nguồn dịch, ta thấy chỉ có Hoàng

Maiakovski. Những người hướng dẫn ông Ngọc Hiến dịch từ nguyên tác tiếng Nga,

tiếp cận nghệ thuật nhà thơ Nga vĩ đại là

những chuyên viên có hạng, trong đó có cả

hai người còn lại dịch thông qua bản tiếng

Pháp (nghĩa là văn bản bị dịch hai lần), có

Lili Brick – người phụ nữ nổi tiếng của lúc họ cùng dùng chung bản của Elsa

Maiakovski.

Nếu Hoàng Ngọc Hiến là người am cơ hội tiếp xúc với các bản dịch của hai

tường tiếng Nga, có khả năng dịch

Maiakovski từ nguyên tác một cách thoải Trần Dần chuyển ngữ từ bản của họ, đối

mái và khá nhuần nhuyễn, thì Trần Dần

không có được lợi thế này. Bù lại, ông là tôi thấy nguyên tắc tín và đạt hoàn toàn

một nhà thơ, say mê một nhà thơ, một thời

coi Maiakovski là thần tượng thi ca của Triolet là nhà thơ Pháp gốc Nga, có quan

mình, thậm chí chịu ảnh hưởng rõ rệt xu

hướng nghệ thuật đó. Hoàng Ngọc Hiến năng bà không hiểu ngôn từ thi ca

ghi nhận: “Đến nay, tôi đã dịch xong hầu

hết những tác phẩm chính của Maiakovski. chuyển tải nổi ý tưởng hàm ẩn của ông

Triolet và Luis Aragon. Chúng tôi chưa có

nhà thơ Pháp này, nhưng thông qua cách

chiếu lại với nguyên tác tiếng Nga, chúng

được đảm bảo. Cũng cần nói thêm, Elsa

hệ mật thiết với Maiakovski, khó có khả

Maiakovski, và khó có khả năng bà không

Còn lại một tác phẩm quan trọng chưa dịch

được, đó là bản trường ca Cây sáo - cột

sống. Đây không phải là một tác phẩm khó

sang tiếng Pháp.

Để xem cách các dịch giả đọc, tiếp

nhận Maiakovski, chúng ta thử đối chiếu

dịch. Nhưng trước mắt tôi có bản dịch của họ dịch như thế nào cùng một văn bản.

Trần Dần là một bản dịch tuyệt vời. Tôi đã

dịch đi dịch lại nhiều lần bản trường ca này ca tiêu biểu của thi sĩ Nga là Đám mây mặc

Chúng tôi chọn vài đoạn trong bốn trường

nhưng cho đến nay chưa có bản nào sánh

quần, Cây sáo - cột sống, Vladimir Ilitch

Lénine và Lớn tiếng.

được với bản dịch của Trần Dần”².

30

Đoạn đối chiếu 1: Облако в штанах

Nguyên tác tiếng Nga Bản dịch của Hoàng Ngọc Hiến

Bản dịch của Thế Phong

Я,

воспевающий Tôi ca ngợi nước Anh và máy móc Tôi tụng ca nhà máy ở Anh

rất có thể, tôi chẳng là gì hết, chỉ quốc

машину и Англию,

может

просто,

быть, là vị thánh đồ thứ mười ba trong có lẽ chỉ có mình tôi

cuốn Phúc Âm thông thường nhất trong số những kẻ thờ ơ với

Chúa

в

самом Và trong lúc

tôi bô bô bậy bạ –

обыкновенном

Евангелии

тринадцатый

апостол.

И когда мой голос

похабно ухает -

от часа к часу,

целые сутки,

может быть, Иисус

Христос

là con chiên thứ mười ba Và

trong tiếng nói của tôi vang

lên như tiếng chim kêu đêm

ô uế giờ này đến giờ khác

này là đêm đã về

có lẽ Jésus Christ

hít hương thơm mysotis từ

tâm hồn ta.

biết đâu, ngày đêm

hết giờ này giờ nọ

Chúa Kitô cứ ngửi mãi không thôi

những đoá lưu li của tâm hồn tôi

(Đám mây mặc quần, 1915)

(Mây quần hội, 1915)

нюхает

моей души незабудки.

Đoạn đối chiếu 2: Флейта-позвоночник

Nguyên tác tiếng Nga Bản dịch của Trần Dần

Bản dịch của Thế Phong

Будешь за море отдана, Dù em đã thề nguyền bên kia Mà

спрячешься у ночи в норе - mây nước

я в тебя вцелую сквозь dù em ẩn mình trong ổ kín

anh hứa hẹn

ở bên kia bờ,

tôi sẽ hôn anh

туманы

Лондона ban đêm

anh sẽ hôn em qua sương

đục Luân Đôn

В зное пустыни вытянешь cặp môi lửa đèn lồng héo hắt

караваны,

огненные губы фонарей.

ở bên kia

bờ sương mù

Luân Đôn

Đôi môi lửa

dưới

ánh đèn đêm.

Dù trong bãi bình sa cát

начеку,-

где

львы

тебе

под

chảy

пылью,

ветром em đi, dằng dặc đoàn người trong sa mạc

dù ở nơi đây sư tử đứng nóng cháy

da thịt

người

như

căng nứt

và sư tử

рваной,

положу Сахарой горящую canh

щеку.

anh vẫn áp lên em

nóng bỏng

má Sahara anh

gió quật bụi lầm

31

(Ống sáo đốt xương sống,

1916)

thay

người gìn giữ –

và tôi

thử

giả dụ

là anh

đã nằm

dưới bụi, xương

tan tành

vì gió

má tôi

cháy bỏng

Sahara.

(Tiếng sáo của người, 1916)

Đoạn đối chiếu 3: Владимир Ильич Ленин

Nguyên tác tiếng Nga Bản dịch của Hoàng Ngọc Hiến

Время. Thời gian

Tôi bắt đầu

kể chuyện Lênin

Bản dịch của Thế Phong

Vào thời kỳ này

tôi bắt đầu

Начинаю

про Ленина

viết

рассказ.

Nhưng phải đâu

lịch

Но не потому,

что горя

đã nguôi

sử đời Lénine

nhưng không phải vậy

mà người ta

niềm đau xót,

нету более - Vì chưng

время

nỗi nhớ thương

потому,

da diết

không thấm cảm

что резкая đã sáng lòng tôi,

ý thức rọi tâm tình

стала ясною

тоска

nỗi đớn đau

bây giờ

осознанною

là lúc niềm đớn đau

chia lìa,

trở thành

болью.

[…]

[...]

Tôi

tắm mình

dưới ánh sáng Lênin

sự xấu xa lương tâm

trong

Я

себя

để rẽ sóng

sáng

под Лениным

bơi xa

trên

[…]

чищу,

дальше,

dòng

Tôi, tôi tự lau chùi

sự sáng chói

Lénine

чтобы плыть

cách mạng

в

революцию (Vlađimir Ilits Lênin, 1925)

để đào sâu hơn nữa

32

cuộc

cách

mạng

(Vladimir Ilitch Lénine,

1925)

Đoạn đối chiếu 4: Во весь голос

Nguyên tác tiếng Nga

И все

Bản dịch của Hoàng Ngọc Hiến Bản dịch của Thế Phong

Và mọi quân đoàn

vũ trang đầy đủ nhất,

hai mươi năm nay trong chiến giới tới cằm

thắng

mà hai mươi năm

trong thành công rải

Và tất cả

поверх зубов

вооруженные войска,

что двадцать лет в

победах

đoàn quân trang bị khí

пролетали,

до самого

tung hoành

xin hiến dâng người, vô sản của rác

hành tinh,

hiến dâng toàn bộ,

последнего листка

я отдаю тебе,

планеты пролетарий.

Рабочего

tôi sẽ tặng cho họ

đến trang cuối

cho mi,

vô sản địa cầu

Tất cả vô địch

của giới thợ thuyền

luôn luôn là

thù địch tôi thề hận

Chúng nó bảo ta

đi phục vụ

dưới màu cờ đỏ

năm khốn khó

những ngày không có

ăn

tận trang cùng, dòng cuối

kẻ thù của công nhân,

giai cấp đông ức triệu

là thù của tôi

vốn rõ mặt tỏng tong.

громады

класса враг -

он враг и мой,

отъявленный и Những năm lam lũ

давний.

Велели нам

và những ngày ăn đói

thôi thúc chúng tôi đi

dưới ngọn cờ hồng

идти

под

красный флаг

года труда

и дни недоеданий.

[…]

Đến trước

[…]

Trước

Trung ương

Đảng

những năm sáng sủa,

Явившись

đám C.C.C.

những năm trong

в

Це Ка Ка

идущих đạp lên đầu

lũ nhà thơ

sáng

ở trên

bịp bợm, giỏi là bọn can đảm

và bọn ăn

светлых

над

лет,

бандой

xoay

tôi giơ cao lên

cắp thi ca,

поэтических

tấm thẻ Đảng tôi tôi đứng dậy

рвачей

и

выжиг я đây,

như con bài của

подыму, trăm tập

Đảng

как

sách thơ tôi,

toàn tập

33

большевистский

партбилет,

sách Đảng.

(Lớn tiếng, 1930) Bolchéviks…

(Giọng nói lớn, 1930)

tác phẩm của tôi:

все

сто

моих

томов

партийных книжек

Nói đến dịch thuật, người ta thường buộc phải bảo đảm tiêu chí này: Nguyên

tác có nhã thì bản dịch mới cần nhã. Còn

như chuyển một nguyên tác không nhã

thành một bản dịch nhã tức là không tuân

thủ nguyên tắc tín. Điều này cần đặc biệt

lưu ý ba nguyên tắc là tín, đạt, nhã. Một

bản dịch cần vừa đảm bảo độ tin cậy, vừa

diễn đạt đủ ý, vừa phải tao nhã. Thực ra,

việc diễn đạt đủ/đạt ý cũng nằm trong tiêu

chí tín. Chữ tín/đạt này được hiểu không lưu ý khi dịch thơ của các nhà Vị lai⁴. Các

phải là lối chuyển dịch từ sang từ (word by tác phẩm của V. Maiakovski là trường hợp

word), mà là chuyển lại nội dung ngữ như vậy. Thơ ông là một hình thức mới

nghĩa, văn phong, thậm chí cả nhịp điệu trong việc cắt đứt mọi vần điệu, hoà trộn

của nguyên tác sang một ngôn ngữ khác. văn ngôn với khẩu ngữ, nhịp điệu biến hoá

Giữa dịch ngôn ngữ (language translation) khôn lường.

và dịch ý nghĩa (interpretative translation)

Ba dịch giả trên đây cố gắng chuyển tải

giới dịch thuật đánh giá cách dịch sau hơn nội dung và hình thức câu thơ của nhà thơ -

cách dịch trước. Đọc một số đoạn trích chiến sĩ cộng sản Nga, nhưng không phải

dịch của Thế Phong trên đây, ta dễ có ấn ai cũng thành công. Qua bản dịch của từng

tượng là dịch ở cấp độ từ và câu, trong khi người, ta nhìn thấy người nghệ sĩ trong cá

ấy dịch ý nghĩa phải là dịch ở cấp độ văn nhân họ, đồng thời nhìn thấy họ nhìn nhà

bản. Dịch thuật cũng là một công việc sáng nghệ sĩ Vị lai Maiakovski như thế nào. Ở

tạo, đòi hỏi mỗi dịch giả là một nhà nghệ bản dịch của Trần Dần, ta thấy nổi bật

sĩ; dịch phẩm hay/dở phụ thuộc rất nhiều trước hết là phẩm tính của một thi sĩ. Ngoài

vào điều này. Tuy nhiên, dù có sáng tạo ví dụ mà chúng tôi đưa ra đối chiếu trong

như thế nào, người dịch vẫn phải trung bài viết này, Trần Dần còn dịch nhiều thi

thành với nguyên tác về nội dung, văn phẩm khác của Maiakovski với một sự tinh

phong. Anh ta không có quyền áp đặt nội tế, tài hoa đặc biệt. Tuy nhiên, chất trữ tình

dung, tư tưởng hay giọng điệu khác cho lai láng trong bản dịch của ông dường như

nhà văn. Dịch giả buộc phải dạo cùng một hơi nhiều so với nguyên tác, cho nên chưa

cung đàn mà tác giả biểu diễn. Albert thật sự làm nổi bật tính nguyên sơ và sự

Karenski khuyến cáo: “Tôi xin nhắc lại thô nhám rất đặc trưng của “quặng lời”

một điều tâm niệm: Trong lao động dịch Maiakovski. Đặc điểm này được khắc phục

thuật, phải giới hạn một cách có ý thức cá trong các bản dịch của Hoàng Ngọc Hiến.

tính sáng tạo của mình theo hướng có lợi

Bên cạnh đó, Hoàng Ngọc Hiến còn khá

thành công trong việc chuyển tải hình thức

cho tác giả mình dịch”³. Còn chữ nhã, theo

kinh nghiệm của nhiều dịch giả, không nên thơ bậc thang, với cách ngắt nhịp để tạo ý

coi là nguyên tắc chung của dịch thuật, bởi và thay cho vần điệu. Ông ý thức được việc

không phải bất cứ dịch phẩm nào cũng

cần phải tạo nên những từ ngữ tương

34

đương trong tiếng Việt khi chuyển tải các độc giả lĩnh hội được một tinh thần phản

hình ảnh phóng đại có khả năng đập vào thị kháng nào đó của Maiakovski đối với

giác người đọc, các từ ngữ có hiệu lực âm chính quyền – điều mà thực ra không thấy

thanh tối đa dội vào tai người nghe – đặc ở nguyên tác của ông nói chung và trong

trưng của thơ Vị lai. Bản dịch của Thế bài thơ được Thế Phong dịch nói riêng.

Phong thiếu vắng khá nhiều điều căn bản Càng về cuối đời, Maiakovski càng thất

trên, bên cạnh đó có thể quan sát nhiều chỗ vọng vì “vấp đời phàm tục” trong lí tưởng

dịch còn sai, thậm chí trái nghĩa, cho nên phục vụ xã hội cũng như trong nhiều mối

khó chuyển tải đến người đọc chân dung quan hệ cá nhân, tinh thần phê phán của

chân thực về con người cũng như phong ông đối với những bất cập của đời sống

cách nhà thơ hàng đầu của nền thi ca xã hội càng trở nên sâu sắc, chua chát hơn, nhưng

chủ nghĩa. Maiakovski trong nguyên tác bảo đó là sự phản kháng chế độ Xô-viết thì

cao lớn, chói sáng, hào sảng hơn rất nhiều, không phải. Khác với S. Esenin “Sẵn sàng

thật sự là một tháp đài sững sững, biểu dâng hết lòng mình cho tháng Mười tháng

tượng cho sức mạnh và vẻ đẹp một thời Năm/ Nhưng riêng thơ mình tôi xin giữ

lãng mạn cách mạng.

lại”, Maiakovski từ ngày đầu đến với cách

Hai dịch giả miền Bắc, dù thông qua mạng xã hội chủ nghĩa cho đến phút cuối

nguyên tác Nga ngữ hay thông qua bản nghiệt ngã của cuộc đời, vẫn thề nguyện

dịch trung gian Pháp ngữ, đều nhìn thấy dành toàn vẹn con người và thơ ca cho Xô-

trong Maiakovski một nhà thơ trung thành viết”⁶.

với lí tưởng cộng sản đến từng con chữ,

Dịch thuật được coi là sự mở đầu đọc

từng dấu phẩy, đến hơi thở cuối cùng, văn bản của người dịch và là sự nối tiếp

nguyện hiến dâng trọn vẹn mình cho “vô đọc của độc giả sau đó, góp phần quan

sản của hành tinh”. Ở bản dịch của Thế trọng định hướng tiếp nhận cũng như xác

Phong, ta thấy không phải hoàn toàn như định giá trị tác phẩm nghệ thuật. Việc

vậy. Ông dịch Poète Russe lần đầu vào chuyển tải trung thành và có tính nghệ

năm 1963, trong hoàn cảnh Sài Gòn tiếp thuật một nguyên tác sang ngôn ngữ khác

nhận văn học Nga nhiều điều cơ bản khác đòi hỏi lòng say mê, kiên trì, lao động

với miền Bắc xã hội chủ nghĩa. Phạm Thị nghiêm túc. Maiakovski là một hiện tượng

Phương nhận xét: “Thế Phong có một cách đặc biệt của văn hoá đọc. Để tiếp cận được

“đọc” khác so với cách “đọc” của Hoàng với ông, cần phải có những bản dịch thật

Ngọc Hiến. Cách đọc đó hình như phù hợp sự biết “đọc” ông, “nghe” được ông. Làm

với một tinh thần muốn nhìn thấy sự phản được điều ấy, thì dù cho ý thức hệ, cảm

kháng của người nghệ sĩ đang sống “sau

bức màn sắt”⁵. Đọc từng đoạn cũng như

toàn bộ văn bản thơ dịch trong Maiakovski

– thi sĩ Nga hay mối tình câm của nàng,

quan thẩm mĩ của người đọc thế hệ sau có

chuyển hướng cơ bản so với thời đại ông,

nghệ thuật của ông vẫn mãi trường tồn.

Chú thích:

¹Hoàng Ngọc Hiến (2005), Từ Maiakovski đến Evtusenko, Nxb Đà Nẵng, tr. 5.

²Hoàng Ngọc Hiến (2005), Sđd, tr. 7.

35

3

Karenski, A. (1996), “Cá tính sáng tạo của dịch giả và “thính giác tu từ”, Văn học nước

ngoài, số 3, Hội Nhà văn Việt Nam, Hà Nội, tr. 221.

4

Chủ nghĩa Vị lai (Futurism, Футуризм): tên gọi chung của một trong những trào lưu

tiên phong chủ nghĩa trong nghệ thuật thập niên 1910 - 1920, thịnh hành chủ yếu ở Ý và

Nga. Các nhà Vị lai tuyên truyền phá hủy các hình thức và quy ước của nghệ thuật cũ, vì

lợi ích của việc sáp nhập nghệ thuật với quá trình tăng tốc cuộc sống thế kỉ XX. Đặc trưng

của xu hướng này là nghiêng về hành động, chuyển động, sức mạnh, tốc độ, sự phong đại;

đề cao dấu hiệu thị giác; từ ngữ được giải phóng khỏi khuôn khổ cứng nhắc của thứ tự cú

pháp, của kết nối logic; từ bỏ lối viết tuyến tính; xây dựng văn bản trên sự tương đồng giữa

nhiều hình thức.

⁵Phạm Thị Phương (2010), Văn học Nga tại đô thị miền Nam 1954-1975, Nxb Đại học Sư

phạm Thành phố Hồ Chí Minh, tr. 86.

⁶Phạm Thị Phương (2010), Sđd, tr. 86.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Hoàng Ngọc Hiến (2005), Từ Maiakovski đến Evtusenko, Nxb Đà Nẵng.

2. Karenski, A. (1996), “Cá tính sáng tạo của dịch giả và “thính giác tu từ”, Văn học

nước ngoài, số 3, Hội Nhà văn Việt Nam, Hà Nội.

3. Маяковский Владимир Владимирович (1978), Полное собрание сочинений.

Москва, Издательство “Правда”.

4. Maiakovski, V. (1987), Trường ca, Hoàng Ngọc Hiến dịch và giới thiệu, Hà Nội, Nxb

Văn học.

5. Maiakovski, V, Trường ca Ống sáo đốt xương sống, Trần Dần dịch, Nguồn:

http://www.thivien.net/viewpoem.php?ID=19919, c ập nhật ngày 30.12.2011.

6. Phạm Thị Phương (2010), Văn học Nga tại đô thị miền Nam 1954-1975, Nxb Đại học

Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh.

7. Triolet, Elsa (1963), (1968), (2004), Maiakovski và mối tình câm, Thế Phong dịch,

Nxb Tổng hợp Đồng Nai.

* Nhận bài ngày 13/3/2011. Sửa chữa xong 31/3/2012. Duyệt đăng 5/4/2012.

36