Tổng quan nghiên cứu giai đoạn sớm của cá ở Việt Nam
TAP CHI SINH HOC 2019, 41(2): 1–12
DOI: 10.15625/0866-7160/v41n2.13752
AN OVERVIEW OF STUDIES ON EARLY LIFE HISTORY
OF FISH IN VIETNAM
Tran Duc Hau1,*, Tran Trung Thanh2, Ta Thi Thuy3, Kinoshita Izumi4
1Hanoi National University of Education, Ha Noi, Vietnam
2 VNU University of Science, Vietnam
3Hanoi Metropolitan University, Ha Noi, Vietnam
4Kochi University, Japan
Received 12 April 2019, accepted 28 May 2019
ABSTRACT
Early stages from fertilized eggs to juveniles are important in the existence and development
cycles of fish. At these stages, fish are still not fully developed, and are thus easily affected by
environmental factors. Vietnam has a rich fish diversity, with ca 3000 species, and fishery
resources play significantly roles not only in the daily lives of local residents but also in
national economic development. Ichthyological studies in Vietnam have focused mainly on
matured fish while early life history has so far been less researched. This paper presents an
overview of studies in Vietnam related to early stages of fish and provides an orientation for
this field in future.
Keywords: Larvae and juveniles, estuary, fishery resource, Vietnam.
Citation: Tran Duc Hau, Tran Trung Thanh, Ta Thi Thuy, Kinoshita Izumi, 2019. An overview of studies on early
life history of fish in Vietnam. Tap chi Sinh hoc, 41(2): 1–12. https://doi.org/10.15625/0866-7160/v41n2.13752.
*Corresponding author email: hautd@hnue.edu.vn
©2019 Vietnam Academy of Science and Technology (VAST)
1
TAP CHI SINH HOC 2019, 41(2): 1–12
DOI: 10.15625/0866-7160/v41n2.13752
TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU GIAI ĐOẠN SỚM CỦA CÁ Ở VIỆT NAM
Trần Đức Hậu1,*, Trần Trung Thành2, Tạ Thị Thủy3, Kinoshita Izumi4
1Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, Hà Nội, Việt Nam
2Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội, Việt Nam
3Trường Đại học Thủ đô Hà Nội, Hà Nội, Việt Nam
4Trường Đại học Kochi, Nhật Bản
Ngày nhận bài 12-4-2019, ngày chấp nhận 28-5-2019
TÓM TẮT
Trong chu kỳ sống của cá, giai đoạn từ trứng đến cá con có vai trò quan trọng, quyết định đến sự
tồn tại và phát triển cá thể. Ở giai đoạn này, cơ thể của chúng chưa phát triển toàn diện vì vậy, dễ
bị tác động bởi các yếu tố môi trường. Việt Nam có độ đa dạng cá khá cao, với gần 3000 loài và
nguồn lợi cá đóng vai trò quan trọng trong đời sống của người dân cũng như sự phát triển kinh tế.
Nghiên cứu về cá ở Việt Nam đã được tiến hành từ khá lâu, tuy nhiên, mới chỉ tập trung vào giai
đoạn cá trưởng thành còn giai đoạn sớm rất ít nhận được sự quan tâm của các nhà khoa học. Bài
viết này tổng hợp kết quả bước đầu về nghiên cứu giai đoạn sớm của cá góp phần làm rõ tầm
quan trọng của nghiên cứu về lĩnh vực này ở Việt Nam.
Từ khóa: Ấu trùng và cá con, cửa sông, nguồn lợi cá, Việt Nam.
*Địa chỉ liên hệ email: hautd@hnue.edu.vn
thời kỳ gần nhau ở giai đoạn sớm. Thí dụ: cá
bơn, khi nở mắt ở hai bên cơ thể, nhưng khi
lớn lên, mắt dịch chuyển về một bên (Leis &
Carson-Ewart, 2000; Yagi et al., 2009); cá
chình, ấu trùng dạng lá liễu so với thân dạng
lươn của con trưởng thành. Như vậy, để hiểu
rõ về một loài cá, những nghiên cứu chi tiết về
hình thái và sinh thái ở từng giai đoạn thực sự
cần thiết.
MỞ ĐẦU
Giai đoạn sớm trong sự phát triển của cá
bao gồm trứng sau thụ tinh, ấu trùng và cá con
(Moser et al., 1984). Quá trình từ khi nở đến
giai đoạn trưởng thành, cá có nhiều thay đổi
về môi trường sống. Thí dụ: cá hồi
(Oncorhynchus spp.) trưởng thành sống ở biển
và di cư ngược lên suối để đẻ, cá chình
(Anguilla spp.) sống ở sông hồ nước ngọt
trong nội địa di cư ra biển để đẻ và con non
quay về nơi mà con trưởng thành sinh sống
(McDonald, 1988) hay ở các loài cá bơn
(Pleuronectiformes), trứng trôi nổi trên biển,
nở thành ấu trùng và sống ở các tầng nước
trên, cùng với quá trình sinh trưởng và phát
triển của cơ thể, cá sẽ dần chuyển xuống định
cư ở đáy (Leis & Carson-Ewart, 2000; Yagi et
al., 2009).
Ngoài ý nghĩa lý thuyết và thực tiễn của
nghiên cứu giai đoạn sớm ở cá như đã nêu,
một số lý do cần thúc đẩy hướng nghiên cứu
này, bao gồm nghiên cứu về giai đoạn sớm
cũng là một phần trong nghiên cứu chung về
từng giai đoạn, cũng như cả vòng đời của cá.
Hơn thế, giai đoạn sớm của cá thường có
nhiều sự biến đổi hơn giai đoạn trưởng thành.
Tuy nhiên, các nghiên cứu từ trước tới nay đa
phần tập trung vào cá trưởng thành. Bởi vậy
nghiên cứu về giai đoạn sớm cần được quan
tâm hơn. Nghiên cứu về giai đoạn sớm đưa ra
các đánh giá và dự đoán chính xác về mùa
Hình thái của cá cũng khác nhau giữa các
giai đoạn. Sự thay đổi này dễ nhận thấy giữa
con non và con trưởng thành và ngay ở các
2
Tổng quan nghiên cứu giai đoạn sớm сủa cá
sinh sản, hay thời gian mà một loài nào đó đạt
năng suất sinh sản cao nhất và mối tương
quan với các yếu tố của môi trường. Các kết
quả này sẽ giúp con người hiểu được ảnh
hưởng các yếu tố môi trường đến sự phát triển
và tồn tại của loài. Nghiên cứu về giai đoạn
sớm cung cấp thông tin chung về nguồn lợi
cá. Các nghiên cứu về nguồn lợi cá ở giai
đoạn trưởng thành thường tốn kém về thực
địa, chi phí mua, phân tích và bảo quản mẫu.
Những kết quả trên đối tượng giai đoạn sớm
có thể phản ánh đánh giá tương tự nhưng với
chi phí thấp hơn. Như vậy nghiên cứu về giai
đoạn sớm ở cá trước tiên cung cấp các kiến
thức cơ bản phục vụ cho các nghiên cứu khác
và là cơ sở để đưa ra các biện pháp bảo tồn,
khôi phục và phát triển bền vững phù hợp đối
với đối tượng cụ thể và cả hệ sinh thái.
mặn), đặc điểm phân bố và hình thái ấu trùng,
cá con và đồng thời bàn luận về tiềm lực cũng
như định hướng nghiên cứu về lĩnh vực này
trong thời gian tới.
KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN
Thành phần loài, phân bố giai đoạn sớm cá
ở vùng nước xa bờ
Nghiên cứu về trứng cá, ấu trùng và cá
con ở Việt Nam được tiến hành những năm
1930, đặc biệt từ năm 1959 với sự tài trợ các
chương trình hợp tác, hướng nghiên cứu này
mới thực sự được chú ý (theo Nguyễn Hữu
Phụng, 1991). Sau năm 1970, hướng nghiên
cứu này ở vùng biển Việt Nam được quan tâm
nhiều hơn với các công bố của Nguyễn Hữu
Phụng và nnk. (1971, 1973, 1991, 2002) hay
các báo cáo đề tài của Đỗ Văn Nguyên và
nnk. (1977, 1981, 1999, 2004, 2006, 2007),
Phạm Quốc Huy và nnk. (2014b).
Trên thế giới, hướng nghiên cứu này phát
triển mạnh mẽ từ sau những năm 1980 (Leis,
2015) ở các nước như Hoa Kỳ, Australia,
Nhật Bản, Nam Phi với những kết quả chính
được tổng hợp trong một số công trình tiêu
biểu như: Uchida et al. (1958), Mito (1966),
Delsman (1972), Leis et al. (1983, 1989,
2000, 2004), Moser et al. (1984), Okiyama
(1988, 2014), Moser (1996), Jeyaseelan
(1998), Neira et al. (1998), Richards (2006),
Fahay (2007) và Kendall (2011). Tuy nhiên, ở
nhiều khu vực các nghiên cứu về giai đoạn
sớm của cá còn ít hoặc chưa được tiến hành,
trong đó có Việt Nam. Ở Việt Nam, những
nghiên cứu về nguồn giống đã được tiến hành
từ khá sớm (ví dụ Nguyễn Hữu Phụng, 1991;
Đỗ Văn Nguyên, 1977, 1981, 1999, 2004; Đỗ
Văn Nguyên và nnk., 2006; Đỗ Văn Nguyên
& Phạm Quốc Huy, 2007; Phạm Quốc Huy và
Năm 1991, Nguyễn Hữu Phụng tổng hợp
kết quả từ các đề tài, dự án hợp tác với các
nhà khoa học trong và ngoài nước từ năm
1959 đến 1983. Công trình này cho thấy trứng
cá, ấu trùng và cá con ở vùng biển Việt Nam
phong phú, xuất hiện quanh năm, nhiều loài
có thời gian xuất hiện rất dài. Mật độ trứng cá,
ấu trùng và cá con được tổng hợp và so sánh
giữa các tháng và các vùng khác nhau. Mật độ
đạt cao nhất vào tháng 5 và ở vùng biển vịnh
Bắc Bộ và phía Tây Nam Bộ. Tác giả đã chỉ
ra rằng sự phân bố của trứng cá, ấu trùng và
cá con đã phản ánh vùng tập trung của bãi đẻ,
nhất là các loài cá nổi ven bờ. Ở vịnh Bắc Bộ,
thời kỳ gió mùa tây nam là mùa vụ tập trung
của trứng cá. Đây là những tổng kết có giá trị
và có ý nghĩa định hướng cho các điều tra sau
nnk., 2014a, b, 2015, 2016, 2017). Tuy nhiên, này cả cho cá xa bờ và gần bờ. Mặc dầu vậy,
các kết quả này chưa đánh giá được toàn bộ những nghiên cứu giai đoạn này chủ yếu tập
trung vào định loại đến bậc họ và phân tích,
đánh giá biến động mật độ, số lượng mà ít các
mô tả chi tiết các giai đoạn phát triển cá thể.
Do đó chưa đưa ra những nhận định chính xác
về mùa vụ sinh sản, sự phân bố của từng loài.
các hệ sinh thái khác nhau ở Việt Nam. Gần
đây, nhiều công trình tập trung nghiên cứu ấu
trùng, cá con ở các hệ sinh thái cửa sông hay
rừng ngập mặn. Các kết quả bước đầu này tạo
đà thúc đẩy mạnh mẽ cho hướng nghiên cứu
đầy tiềm năng và ý nghĩa này ở Việt Nam. Bài
viết này tổng quan nghiên cứu giai đoạn sớm
cá ở Việt Nam nhằm đánh giá những kết quả
bước đầu về đa dạng thành phần loài (vùng
nước xa bờ, vùng cửa sông và rừng ngập
Giai đoạn sớm của cá ở các vịnh, rạn san
hô, đất ngập nước ven biển hay đầm cũng
được quan tâm (Nguyen et al., 2002), nổi bật
là tác giả Võ Văn Quang. Tác giả và các cộng
sự công bố thành phần loài, phân bố trứng cá,
3
Tran Duc Hau et al.
ấu trùng và cá con ở các khu vực nghiên cứu
(Võ Văn Quang và nnk., 2004a, b, 2010,
2012, 2015; Võ Văn Quang, 2013a). Đây là
các nghiên cứu thể hiện tính kế thừa rõ nét từ
những công trình thực hiện ở vùng xa bờ của
vịnh Bắc Bộ. Từ năm 2002 đến 2015, các
nghiên cứu tập trung vào vùng biển gần bờ
tỉnh Khánh Hòa, vùng ven biển bắc Bình
Thuận, trong vùng san hô (Cù Lao Chàm -
Côn Đảo), đầm Thị Nại (tỉnh Bình Định), đất
ngập nước ven biển tỉnh Quảng Nam hay rạn
san hô vịnh Nha Trang và vùng lân cận. Có
thể thấy nhóm tác giả tập trung chủ yếu vào
khu vực Nam Trung Bộ. Mặc dù thời gian
thực hiện trong nhiều năm, tần suất thu mẫu
không theo chu kỳ nên rất ít nghiên cứu chỉ ra
được mùa vụ xuất hiện giai đoạn sớm của cá ở
khu vực nghiên cứu. Trong các họ cá,
Gobiidae vẫn là họ chiếm ưu thế về số lượng
loài và số lượng mẫu thu được; tiếp theo là họ
Clupeidae. Như vậy, các họ chiếm ưu thế ở
vịnh Bắc Bộ vẫn thể hiện rõ trong các điều tra
này. So với các điều tra ở vùng nước xa bờ,
nhiều loài được định danh hơn.
Bộ cũng có sự biến đổi theo mùa rõ rệt, tập
trung vào mùa Xuân. Mặc dù các tác giả đã
đưa ra danh sách các loài cá thu được, tuy
nhiên vẫn còn nhiều loài chưa được định danh
hay mô tả để có thể là tiền đề cho các nghiên
cứu sau này.
Trên đây là những kết quả có ý nghĩa vì
thực hiện trên một phạm vi rộng lớn về thời
gian và không gian, đồng thời đã có những
nhận xét về đặc điểm phân bố trứng cá, ấu
trùng và cá con ở vùng biển xa bờ hay gần bờ.
Tuy vậy, các nghiên cứu chi tiết về mô tả hình
thái giai đoạn sớm của cá ít được thực hiện,
chỉ với một số công trình như Nguyễn Hữu
Phụng (1976, 1978, 1980) và Võ Văn Quang
(2013b).
Thành phần loài ấu trùng và cá con ở cửa
sông và rừng ngập mặn
Như đã trình bày ở trên, dẫn liệu ấu trùng
và cá con ở hệ sinh thái cửa sông và rừng
ngập mặn ít được biết đến ở Việt Nam
(Nguyễn Hữu Phụng và nnk., 1982). Mặc dù,
các hệ sinh thái này đang có những biến đổi
theo hướng tiêu cực do các hoạt động của con
người cũng như biến đổi khí hậu toàn cầu. Sau
đây là một số kết quả bước đầu ở khu vực cửa
sông Bắc Việt Nam.
Gần như trùng với thời gian cho các
nghiên cứu ở vùng ven biển Nam Trung Bộ
như đã trình bày, từ 2003 đến 2016, một số
tác giả đã khái quát bức tranh toàn cảnh về
thành phần loài, phân bố của trứng cá, ấu
trùng và cá con ở vùng biển vịnh Bắc Bộ, từ
đó đưa ra những vùng có mật độ cao hay mùa
vụ sinh sản của cá (Phạm Quốc Huy và nnk.,
2014a, b, 2015, 2016, 2017). Có thể nói đây là
tập hợp các công trình toàn vẹn nhất về giai
đoạn sớm của cá ở vịnh Bắc Bộ, với danh
sách hơn 215 loài của 92 họ cá thu được. Các
họ ưu thế về số lượng loài gồm Carangidae,
Ở cửa sông Ka Long (nằm trên biên giới
Việt Nam và Trung Quốc), Ta et al. (2011) đã
báo cáo danh sách hơn 48 loài cá ở giai đoạn
ấu trùng, cá con ở cửa sông Ka Long và cửa
sông Tiên Yên (tỉnh Quảng Ninh) sau thực địa
mỗi tháng một lần từ tháng 10/2010 đến tháng
2/2011. Sau đó, ở cửa sông Ka Long (tỉnh
Quảng Ninh), được sự tài trợ của Quỹ IFS,
Tran (2017) đã tiến hành thực địa, thu mẫu
mỗi tháng một lần tại vùng nước giữa dòng và
ven bờ từ tháng 9/2014 đến tháng 8/2015. Kết
quả thu được khoảng 100 loài của 33 họ trong
12 bộ cá ở giai đoạn sớm.
Scombridae,
Engraulidae,
Clupeidae,
Leiognathidae và Synodontidae. Như vậy, kết
quả này có phần khác biệt so với Nguyễn Hữu
Phụng (1991) khi kết luận họ Clupeidae
chiếm ưu thế nhất ở vùng biển Việt Nam. Các
tác giả cũng nhận xét trứng cá, ấu trùng và cá
con chủ yếu phân bố ở tầng mặt và càng xa bờ
hay càng sâu, số lượng các đơn vị phân loại
càng tăng. Điều đó cho thấy tiềm năng cao để
phát hiện, nâng tổng số loài cá ở giai đoạn
sớm khi đầu tư cơ sở vật chất và năng lực cán
Ở cửa sông Tiên Yên (tỉnh Quảng Ninh),
được tài trợ bởi Quỹ Nagao, Ta (2014) đã tiến
hành thu mẫu ven bờ cửa sông Tiên Yên từ
tháng 3/2013 đến tháng 2/2014. Kết quả thu
được 50 loài của 25 họ cá ở giai đoạn sớm.
Ở cửa sông Sò, tỉnh Nam Định (một phân
bộ. Trứng cá, ấu trùng và cá con ở vịnh Bắc lưu của sông Hồng). Trần Trung Thành và
4
Tổng quan nghiên cứu giai đoạn sớm сủa cá
nnk. (2017) tiến hành thực địa với phương Thành, 2016), Branchigobius (Phùng Hữu
pháp tương tự như trên ở vùng sóng vỗ cạnh Thỉnh và nnk., 2016), Takifugu niphobles
cửa sông Sò từ tháng 11/2013 đến tháng (Trần Đức Hậu và nnk., 2017a), 5 loài thuộc
10/2014 đã thu được 45 loài cá thuộc 23 họ và bộ cá Pleuronectiformes (Pseudorhombus
9 bộ ở giai đoạn sớm. Nghiên cứu này tiến arsius, Tephrinectes sinensis, Brachirus
hành thu mẫu theo 3 thời điểm trong ngày orientalis, Solea ovata, Cynoglossus sp.)
(sáng, trưa, chiều). Sự phân bố ấu trùng, cá (Nguyễn Hà My và nnk., 2017), Ambassis
con biến đổi theo mùa (mùa mưa nhiều loài vachellii (Tạ Thị Thủy và nnk., 2017),
hơn mùa khô), theo thời gian trong ngày (buổi Redigobius bikolanus (Tran et al., 2018c) và 2
trưa nhiều nhất) và theo độ đục.
loài thuộc giống Gerres (Gerres japonicus và
G. limbatus) (Tran et al., 2018b).
Tran et al. (2017b) dựa vào 3 công trình
(Ta, 2014; Tran, 2017; Trần Trung Thành và
Từ tính đa dạng ấu trùng, cá con ở 3 khu
nnk., 2017) đã khái quát về ấu trùng, cá con ở vực cửa sông trên, có thể thấy sự phân bố của
các cửa sông, Bắc Việt Nam và các tác giả nhiều loài chưa được hiểu rõ khi mỗi loài có
cho thấy các loài cá nhiệt đới chiếm ưu thế xu hướng phân bố khác nhau, ví dụ: loài
trong thành phần loài, tuy nhiên vẫn có xuất Oryzias curvinotus (Tran & Ta, 2016) và loài
hiện các loài cá ôn đới ở các khu vực này, do Nuchequula nuchalis (Tran et al., 2016a) phân
vậy, Bắc Việt Nam được coi như là vùng bố rộng và tập trung khu vực giữa cửa sông;
chuyển tiếp. Với tần suất thu mẫu mỗi tháng trong khi loài Sillago sihama (Trần Đức Hậu
một lần ở dọc theo cửa sông, các nghiên cứu và nnk., 2015a) chủ yếu phân bố ở khu vực
trên có thể đánh giá sự biến động thành phần ngoài cửa sông. Đối với các loài cá di cư (ví
loài, sự phân bố ấu trùng, cá con theo thời dụ Plecoglossus altivelis và Redigobius
gian và theo không gian, từ đó có thể xác định bikolanus) thì cửa sông có vai trò quan trọng
đặc điểm di cư, mùa sinh sản của các loài cá đối với giai đoạn chuyển tiếp trong quá trình
mà giai đoạn sớm xuất hiện ở môi trường cửa phát triển cá thể (Tran et al., 2018a; Tran et
sông. Dẫn liệu phân bố ấu trùng, cá con chỉ ra al., 2018c). Các kết quả này góp phần khẳng
rằng nhiều loài sử dụng các cửa sông như định môi trường cửa sông có liên quan đến
vùng ương dưỡng quan trọng. Đây là những bảo tồn các loài cá này. Hơn nữa, đặc điểm
đề tài có tính tiên phong ở hệ sinh thái cửa phân bố các loài cá khác nhau giữa các khu
sông của Việt Nam.
vực và được quyết định bởi đặc điểm cửa
sông, điều kiện nước ở đó. Do vậy, tiềm năng
lớn để phát hiện nhiều bí ẩn về giai đoạn sớm
của cá ở các cửa sông khác.
Đặc điểm phân bố ấu trùng, cá con ở cửa
sông
Đến nay, đã nghiên cứu đặc điểm phân bố
của 20 loài ở khu vực cửa sông Ka Long và
cửa sông Tiên Yên cũng như chỉ rõ vai trò
Hình thái ấu trùng, cá con ở cửa sông
Mô tả đặc điểm hình thái là hướng nghiên
môi trường cửa sông đối với các loài cá, trong cứu có nhiều ý nghĩa cơ bản trong nghiên cứu
đó chủ yếu là do yếu tố độ mặn chi phối. Các giai đoạn sớm của cá vì công tác định loại ấu
loài đã xác định được đặc điểm phân bố ở cửa trùng gặp nhiều khó khăn khi chúng có hình
sông: Plecoglossus altivelis (Tran et al., 2012, thái khác với giai đoạn trưởng thành. Dựa trên
2014, 2017a, 2018a), Lateolabrax sp. (Trần mẫu vật thu thập từ các cửa sông bắc Việt
Đức Hậu & Tạ Thị Thủy, 2014; Tran et al., Nam, đến nay đã có 19 loài đã được vẽ hình,
2017c), Sillago sihama (Trần Đức Hậu và mô tả đặc điểm hình thái và sự phát triển cá
nnk., 2015a), Gobiopterus chuno (Trần Đức thể: Plecoglossus altivelis (Tran et al., 2012),
Hậu và nnk., 2015b), Terapon jarbua (Trần Lateolabrax sp. (Tran, 2013; Tran et al.,
Trung Thành và nnk., 2015), Oryzias 2017c), Sillago sihama (Trần Đức Hậu và
curvinotus (Tran & Ta, 2016), Nuchequula nnk., 2014), Gerres limbatus (Tran et al.,
nuchalis (Tran et al., 2016a), Hypoatherina 2014b), Nuchequula nuchalis (Trần Trung
valenciennei
(Tran
et
al.,
2016b), Thành và nnk., 2014), Terapon jarbua (Trần
Opsariichthys (Tạ Thị Thủy & Trần Trung Trung Thành và nnk., 2015), Oryzias
5
Tran Duc Hau et al.
curvinotus (Tran & Ta, 2016), Hypoatherina Một vài định hướng nghiên cứu giai đoạn
valenciennei (Tran et al., 2016b), Takifugu
niphobles (Hà Mạnh Linh và nnk., 2017), 5
loài thuộc bộ cá Pleuronectiformes
sớm cá ở Việt Nam
1. Hiện nay, một số nhà khoa học đã và
đang từng bước tập hợp nhóm nghiên cứu giai
đoạn sớm của cá ở các trường và viện: Trường
Đại học Sư phạm Hà Nội, Trường Đại học
Thủ Đô Hà Nội, Trường Đại học Khoa học
Tự nhiên, ĐHQG Hà Nội, Viện Nghiên cứu
Hải sản, Viện Hải Dương học Nha Trang và
Viện Tài nguyên Môi trường Biển thuộc Viện
Hàn lâm Khoa học Việt Nam. Tuy nhiên, cần
tăng cường hơn nữa và thiết lập mới các hợp
tác trong, ngoài nước, từng bước xây dựng
nhóm nghiên cứu mạnh để thúc đẩy hướng
nghiên cứu này ở Việt Nam.
(Pseudorhombus
arsius,
Tephrinectes
sinensis, Brachirus orientalis, Solea ovata,
Cynoglossus sp.) (Chu Hoàng Nam và nnk.,
2017), 3 loài thuộc bộ cá Clupeiformes
(Stolephorus
commersonnii,
Sardinella
fimbriata và Konosirus punctatus) (Trần Đức
Hậu & Phạm Thị Thảo, 2017), Acanthopagrus
latus (Nguyen et al., 2017) và Redigobius
bikolanus (Tran et al., 2018c). Hình thái ấu
trùng, cá con thu được ở Việt Nam đều được
so sánh với các mô tả khác và thấy rằng chúng
có những biến dị nhất định, kể cả giữa các địa
điểm khác nhau ở Việt Nam.
2. Việt Nam với hệ thống sông ngòi dày
đặc, nhiều cửa sông lớn có các đặc điểm thủy
văn khác nhau. Điều đó tạo nên sự đa dạng hệ
sinh thái và đa dạng sinh học. Do vậy, cần
thiết tiến hành các nghiên cứu đa dạng thành
phần loài, phân bố ấu trùng cá con ở các cửa
sông khác ở Việt Nam để có bức tranh tổng
thể cũng như dẫn liệu so sánh ở các vĩ độ khác
nhau. Kết quả là cơ sở dữ liệu quan trọng
trong khai thác, phát triển và bảo vệ nguồn lợi
trong điều kiện các hệ sinh thái cửa sông đang
bị nhiều tác động tiêu cực.
Hình thái đá tai của ấu trùng, cá con ở cửa
sông
Đã có những mô tả hình thái đá tai của 6
loài ở khu vực cửa sông Ka Long và sông
Tiên Yên, gồm: Nuchequula nuchalis (Ta et
al., 2015), Sillago sihama (Trần Đức Hậu và
nnk., 2015), Hypoatherina valenciennei (Tran
et al., 2016b), Terapon jarbua (Trần Đức Hậu
và nnk., 2017b), Acanthopagrus latus (Hoang
et al., 2017) và Ambassis vachellii (Trần Thị
Kim Thoa và nnk., 2018). Thái đá tai có sự
khác biệt giữa các loài, vì vậy đây là dấu hiệu
tin cậy để định loại ấu trùng, cá con, đặc biệt
đối với các loài khó định loại dựa vào hình
thái ngoài. Mặc dù vậy, các kết quả nghiên
cứu về đa dạng hình thái đá tai, sự bất đối
xứng hình thái đá tai ở loài Acanthopagrus
latus và loài Sillago sihama cho thấy có sự
biến dị nhất định về hình thái, kích thước đá
tai ở giai đoạn sớm giữa các khu vực khác
nhau (Hoang et al., 2017; Ta et al., 2017).
Ứng dụng đá tai trong xác định tuổi của từng
cá thể, từ đó xác định được thời gian sinh sản,
tốc độ sinh trưởng của loài cá Thơm thu được
ở sông Ka Long và một số khu vực khác nhau
của Nhật Bản (Tran et al., 2014). Đa dạng
hình thái đá tai giai đoạn sớm của cá chưa
được quan tâm nhiều ngay cả trên thế giới, vì
3. Tiếp tục mô tả giai đoạn sớm các loài
cá thu được ở cửa sông và vùng nước xa bờ
nhằm phục vụ cho việc xây dựng tài liệu
hướng dẫn định loại ấu trùng, cá con ở Việt
Nam. Có thể kết hợp với kỹ thuật phân tích di
truyền phân tử để nghiên cứu về phân loại học
một số loài khó định loại bằng hình thái. Cần
tranh thủ sự đầu tư các quỹ, đề tài, sự hỗ trợ
của các tổ chức, cơ quan để có thể đầu tư các
phương tiện chuyên ngành để thực hiện nội
dung nghiên cứu này hiệu quả và chính xác.
4. Tập trung nghiên cứu đặc điểm phân
bố, di cư các loài cá có giá trị ở khu vực cửa
sông, góp phần cung cấp dữ liệu cho định
hướng nuôi trồng, khai thác và bảo tồn. Các
kết quả của nghiên cứu sinh học, sinh thái giai
đoạn sớm của cá đều có ý nghĩa khoa học và
thực tiễn cao. Sự đa dạng các kiểu thủy vực
cùng với sự đa dạng các loài cá sẽ cho nhiều
vậy lĩnh vực này có nhiều tiềm năng để công kết quả ý nghĩa khi thực hiện hướng nghiên
cứu này.
bố những số liệu có ở Việt Nam.
6
Tổng quan nghiên cứu giai đoạn sớm сủa cá
5. Tiếp tục nghiên cứu hình thái đá tai của Fahay M. P., 2007. Early stages of fishes in
ấu trùng, cá con và ứng dụng đá tai trong
nghiên cứu mùa sinh sản, đặc điểm sinh
trưởng và các vấn đề sinh thái khác của một
số loài cá di cư, sử dụng khu vực cửa sông
như vùng ương dưỡng. Không chỉ ở Việt Nam
mà cả trên thế giới hướng nghiên cứu này
dường như còn nhiều bỏ ngỏ vì những khó
khăn khi thực hiện và thiếu trang thiết bị hiện
đại. Tuy nhiên, các dẫn liệu thu được sẽ có ý
nghĩa trong việc đánh giá các đặc điểm sinh
học, sinh thái học giai đoạn sớm của cá; đó là
những đặc điểm liên quan đến sự tồn tại, thích
nghi và phát triển của chúng.
the western north Atlantic Ocean (Davis
Strait, Southern Greenland and Flemish
Cap to Cape Hatteras). Northwest Atlantic
Fisheries Organization, Dartmouth, NS.
Trần Đức Hậu, Nguyễn Thị Thịnh, Tạ Thị
Thủy, 2014. Mô tả hình thái ấu trùng và cá
con loài cá Đục bạc Sillago sihama
(Forsskål, 1775) thu được ở cửa sông Tiên
Yên. Tạp chí Khoa học Đại học Quốc gia
Hà Nội, Khoa học Tự nhiên và Công
nghệ, 30 (1S): 58–64.
Trần Đức Hậu, Tạ Thị Thủy, 2014. Phân bố
ấu trùng và cá con loài cá vược
Lateolabrax sp. ở sông Tiên Yên và Ka
Long, Việt Nam. Tạp chí Khoa học Đại
học Quốc gia Hà Nội, Khoa học Tự nhiên
và Công nghệ, 30(6S): 137–142.
KẾT LUẬN
Trên đây là bức tranh khái quát về những
nghiên cứu giai đoạn sớm của cá ở Việt
Nam. Các công trình tập trung ở hai khu vực,
đó là vùng nước xa bờ được tiến hành nghiên
cứu gần đây với nhiều kết quả mang tính chất
chung về đánh giá nguồn lợi, mùa vụ sinh
sản hướng đến khai thác bền vững và vùng
cửa sông ở Bắc Việt Nam. Các công trình
cũng cung cấp những dẫn liệu về đa dạng
thành phần loài, đặc điểm hình thái và đánh
giá vai trò của khu vực đối với giai đoạn sớm
cá từ ấu trùng đến cá con. Trên cơ sở này, bài
báo đưa ra một vài định hướng nghiên cứu về
lĩnh vực này ở Việt Nam.
Trần Đức Hậu, Nguyễn Hà My, Nguyễn Thị
Thịnh, 2015a. Phân bố ấu trùng và cá con
loài cá Đục bạc (Sillago sihama) ở cửa
sông Tiên Yên, Quảng Ninh, Việt Nam.
Tạp chí Nông nghiệp và Phát triển Nông
Trần Đức Hậu, Trần Trung Thành, Nguyễn
Hà My, Tạ Thị Thủy, 2015b. Phân bố cá
bống chu nơ (Gobiopterus chuno) ở cửa
sông Tiên Yên, Quảng Ninh. Tạp chí
Khoa học Đại học Quốc gia Hà Nội,
Khoa học Tự nhiên và Công nghệ,
31(4S): 102–107.
Lời cảm ơn: Nghiên cứu này được tài trợ bởi
Đề tài Nagao (Nhật Bản); Quỹ IFS (Thụy
Điển), mã số A/5532-1; Quỹ Phát triển khoa
học và Công nghệ (NAFOSTED) trong đề tài
mã số: 106-NN.05-2014.03. Chúng tôi cảm ơn
sự giúp đỡ từ các thành viên nhóm nghiên cứu
Cá, Bộ môn Động vật học, Trường Đại học
Sư phạm Hà Nội.
Trần Đức Hậu, Nguyễn Thị Thịnh, Nguyễn
Thị Thùy Dung, 2015c. Biến đổi hình
dạng đá tai theo sự phát triển của ấu trùng
và cá con loài cá Đục bạc (Sillago sihama
Forsskal, 1775) ở cửa sông Tiên Yên,
Quảng Ninh. Hội nghị khoa học toàn quốc
về Sinh thái và Tài nguyên sinh vật lần
thứ 6, Nxb Nông nghiệp: 1378–1383.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Delsman H. C., 1972. Fish eggs and larvae
from the Java Sea (reprint of Delsman’s
1921–1938 papers in Treubia). Linnaeus
Press, Amsterdam.
Trần Đức Hậu, Hà Mạnh Linh, Tạ Thị Thủy,
Nguyễn Hà Linh, Phùng Hữu Thỉnh,
2017a. Đặc điểm phân bố ấu trùng và cá
con của loài Takifugu niphobles (Jordan &
Snyder, 1901) ở cửa sông Tiên Yên và
sông Ka Long, Bắc Việt Nam. Tạp chí
Khoa học, Trường Đại học Sư phạm Hà
Nội, 62(3): 97–106.
Trần Văn Cường, Tử Hoàng Nhân, Phạm Quốc
Huy, 2016. Đặc điểm nguồn giống cá, tôm
ở vùng biển ven bờ và một số khu bảo vệ
nguồn lợi tiềm năng. Tạp chí Nông nghiệp
và Phát triển Nông thôn, 11: 48–58.
7
Tran Duc Hau et al.
Trần Đức Hậu, Nguyễn Phúc Hưng, Hà Mạnh Kendall A. W., 2011. Identification of eggs
Linh, 2017b. Nghiên cứu hình thái đá tai
của ấu trùng và cá con loài cá Căng
(Terapon jarbua) ở cửa sông Ka Long,
Việt Nam. Hội nghị khoa học toàn quốc
về Sinh thái và Tài nguyên sinh vật lần
thứ 7. Nxb Khoa học Tự nhiên và Công
nghệ, tr. 687–693.
and larvae of marine fishes. Tokai
University Press, Hadano.
Leis J. M., Carson-Ewart B. M., 2000. The
larvae of Indo-Pacific coastal fishes: a
guide to identification, first edition. Brill,
Leiden.
Leis J. M., Carson-Ewart B. M., 2004. The
larvae of Indo-Pacific coastal fishes: a
guide to identification, second edition.
Brill, Leiden.
Trần Đức Hậu, Phạm Thị Thảo, 2017. Hình
thái giai đoạn sớm 3 loài thuộc bộ cá
Trích (Clupeiformes) ở cửa sông Ka Long
và Tiên Yên, Việt Nam. Tạp chí Sinh học,
39(2): 155–164.
Leis J. M., Rennis D. S., 1983. The larvae of
Indo-Pacific coral reef fishes. New South
Wales University Press and University
Press of Hawaii, Sydney and Honolulu.
Hoang K. D., Nguyen P. H., Tran D. H., 2017.
Variations of otolith morphology of larval
and juvenile yellow sea bream
Acanthopagrus latus (Houttuyn, 1782)
collected from northern Vietnam. The
Annual Meeting of Asian Society of
Ichthyologists. Ho Chi Minh city.
Leis J. M., Trnski T., 1989. The larvae of
Indo-Pacific shorefishes. New South
Wales University Press and University
Press of Hawaii, Sydney and Honolulu.
Hà Mạnh Linh, Tạ Thị Thuỷ, Phùng Hữu
Thỉnh, Trần Đức Hậu, 2017. Mô tả hình
thái ấu trùng và cá con loài cá nóc sao
Takifugu niphobles (Jordan & Snyder,
1901) ở khu vực cửa sông tỉnh Quảng
Ninh. Tạp chí Khoa học, Trường Đại học
Sư phạm Hà Nội 2, 49: 78–84.
Phạm Quốc Huy, Tử Hoàng Nhân, Đào Thị
Liên, Vũ Thị Hậu, 2014a. Xác định khu
vực phân bố tập trung của trứng cá, cá con
ở vùng biển vịnh Bắc Bộ, Việt Nam. Tạp
chí Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn,
9: 71–78.
Phạm Quốc Huy, Đào Thị Liên, Vũ Thị Hậu,
Nguyễn Viết Nghĩa, 2014b. Hiện trạng
thành phần loài và mật độ trứng cá, cá con
ở vùng biển Việt Nam. Tạp chí Trường
Đại học Cần Thơ, 31: 106–115.
McDowall R. M., 1988. Diadromy in fishes:
migration between freshwater and marine
environments. Croom Helm, London, UK.
Mito S., 1966. Fish eggs and larvae.
Illustrated encyclopedia of the marine
plankton of Japan, 7. Soyosha, Tokyo.
Phạm Quốc Huy, Nguyễn Khắc Bát, Đào Thị
Liên, Vũ Thị Hậu, 2015. Biến động thành
phần loài và mật độ trứng cá, cá con ở
vùng đánh cá chung vịnh Bắc Bộ, giai
đoạn 2011-2013. Tạp chí Khoa học Đại
học Quốc gia Hà Nội, Khoa học Tự nhiên
và Công nghệ, 31(4S): 158–166.
Moser H. G., 1996. The early stages of fishes
in the California Current region.
California Cooperative Oceanic Fisheries
Investigations Atlas, 33: 1–1505.
Moser H. G., Richards W. J., Cohen D. M.,
Fahay M. P., Kendall A. W., Richardson
S. L., 1984. Ontogeny and systematics of
fishes, special publication No.1. American
Phạm Quốc Huy, Đào Thị Liên, Vũ Thị Hậu,
2017. Biến động thành phần loài và mật
độ trứng cá, cá con họ cá Mối
(Synodontidae) ở vùng biển vịnh Bắc Bộ,
Việt Nam. Tạp chí Khoa học và Công
nghệ Biển, 17(2): 198–205.
Society
of
Ichthyologists
and
Herpetologists, Lawrence, Kansas.
Nguyễn Hà My, Chu Hoàng Nam, Hoàng Thị
Thảo, Trần Đức Hậu, 2017. Phân bố ấu
trùng, cá con bộ cá Bơn (Pleuronectiformes)
ở cửa sông Ka Long và Tiên Yên, tỉnh
Jeyaseelan M. J. P., 1998. Manual of fish eggs
and larvae from Asian mangrove waters.
UNESCO, Paris.
8
Tổng quan nghiên cứu giai đoạn sớm сủa cá
Quảng Ninh. Tạp chí Khoa học Đại học
Quốc gia Hà Nội, Khoa học Tự nhiên và
cá - cá con ở vùng đánh cá chung vịnh
Bắc Bộ. Báo cáo khoa học - Viện Nghiên
cứu Hải sản.
Công nghệ 33(2S): 26–31.
,
Nguyễn Hà My, Nguyễn Thị Thuỷ, Trần Đức
Hậu, 2016. Mô tả hình thái ấu trùng và cá
con loài Gerres erythrourus (Bloch, 1791)
thu được ở cửa sông Ka Long, tỉnh Quảng
Ninh. Hội nghị khoa học quốc gia lần thứ
hai về Nghiên cứu và giảng dạy sinh học ở
Việt Nam, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội,
tr. 525–530.
Đỗ Văn Nguyên, Phạm Quốc Huy, Nguyễn
Viết Nghĩa, 2006. Hiện trạng thành phần
loài và phân bố mật độ trứng cá cá con ở
biển Việt Nam. Báo cáo chuyên đề - Viện
Nghiên cứu Hải sản.
Nguyen H. P., Vo V. Q., Tran T. H. H., 2002.
The fish eggs and larvae in coastal wates
of Khanh Hoa province. Collection of
Marine Research Works, XII: 205–214.
Chu Hoàng Nam, Nguyễn Hà My, Nguyễn
Xuân Huấn, Tạ Thị Thủy, Trần Đức Hậu,
2017. Hình thái ấu trùng, cá con bộ cá
Bơn (Pleuronectiformes) ở ven bờ cửa
sông Ka Long và Tiên Yên, tỉnh Quảng
Okiyama M., 1988. An atlas of the early stage
fishes in Japan. Tokai University Press,
Tokyo.
Ninh. Tạp chí Khoa học Đại học Quốc gia Okiyama M., 2014. An atlas of early stage
Hà Nội, Khoa học Tự nhiên và Công
nghệ, 33(2S): 32–37.
fishes in Japan second edition. Tokai
University Press, Hadano.
Neira F. J., Miskiewicz A. G., Trnski T.,
1998. Larvae of temperate Australian
fishes: laboratory guide for larval fish
identification. University of Western
Australia Press, Nedlands, Western
Australia.
Nguyễn Hữu Phụng, 1971. Bước đầu nghiên
cứu trứng cá và cá bột ở vịnh Bắc Bộ. Nội
san Nghiên cứu biển, 4: 32–39.
Nguyễn Hữu Phụng, 1973. Mùa vụ và phân
bố của trứng cá và cá bột ven bờ tây vịnh
Bắc Bộ. Tập san Sinh vật Địa học, 9(3–4):
115–120.
Nelson J. S., Grande T. C., Wilson M. V. H.,
2016. Fishes of the world. Fifth edition.
John Wiley & Sons, Hoboken.
Nguyễn Hữu Phụng, 1976. Cá bột của loài cá
Lưỡi búa Mene maculata (B. and S.) ở
vịnh Bắc Bộ. Tập san Sinh vật Địa học,
14(3): 85–89.
Đỗ Văn Nguyên, 1977. Thành phần, mật độ, và
phân bố trứng cá - cá con ở vùng biển ven
bờ từ Móng Cái-Quảng Ninh tới Cửa Sót-
Hà Tĩnh trong các năm 1975–1976. Báo
cáo khoa học - Viện Nghiên cứu Hải Sản.
Nguyễn Hữu Phụng, 1978. Trứng cá Cơm ở
ven biển Quảng Ninh-Hải Phòng. Tuyển
tập nghiên cứu biển, I(1): 175–189.
Đỗ Văn Nguyên, 1981. Báo cáo nghiên cứu
trứng cá - cá con ở vùng biển từ Nghĩa
Bình tới cửa Sót-Hà Tĩnh trong các năm
1975–1976. Viện Nghiên cứu Hải sản.
Nguyễn Hữu Phụng, 1980. Phân loại cá bột họ
cá Mối Synodontidae ở vịnh Bắc Bộ.
Tuyển tập nghiên cứu biển, II(1): 281–308.
Nguyễn Hữu Phụng, 1991. Trứng cá và cá bột
vùng biển Việt Nam. Tuyển tập nghiên
cứu biển, Tập III: 5–20.
Đỗ Văn Nguyên, 1999. Báo cáo phân bố số
lượng của trứng cá cá con ở vùng biển
giữa Việt Nam và Thái Lan. Báo cáo khoa
học - Viện Nghiên cứu Hải sản.
Nguyễn Hữu Phụng, Hoàng Phi, Bùi Thế
Phiệt, 1982. Điều tra sơ bộ trứng cá và cá
bột ở vùng cửa sông Cửu Long. Tạp chí
Sinh vật học, 4(2): 6–11.
Đỗ Văn Nguyên, 2004. Thành phần loài và
phân bố mật độ trứng cá - cá con ở vùng
biển Đông và Tây Nam Bộ. Đề tài
KC.CB.01.14 - Viện Nghiên cứu Hải sản.
Võ Văn Quang, Nguyễn Hữu Phụng, Trần Thị
Hồng Hoa, 2004a. Trứng cá - cá bột qua
mặt cắt Nha Trang (Việt Nam)-Luzon
Đỗ Văn Nguyên, Phạm Quốc Huy, 2007.
Thành phần loài và phân bố mật độ trứng
9
Tran Duc Hau et al.
(Philippines) năm 2000. Tuyển tập Nghiên Ta T. T., To T. D., Tran D. H., 2017.
cứu Biển, XIV: 111–118.
Asymmetry otoliths of Sillago sihama
(Forsskal, 1775) in some areas of Vietnam.
The Annual Meeting of Asian Society of
Ichthyologists. Ho Chi Minh city.
Võ Văn Quang, Nguyễn Hữu Phụng, Trần Thị
Hồng Hoa, 2004b. Trứng cá và cá bột
vùng ven biển Bắc Bình Thuận. Hội nghị
Khoa học Quốc gia “Biển Đông - 2002”,
Viện Hải dương học, tr. 261–272.
Ta T. T., Tran D. H., Kinoshita I., Sashida M.,
Azuma K., 2011. Larval and juvenile
ichthyofauna of the estuaries of the
northern Vietnam. ISJ Meeting 44th,
Hirosaki, Japan.
Võ Văn Quang, Trần Thị Lê Vân, Nguyễn
Hữu Phụng, 2010. Atlas sinh vật phù du
trong vùng rạn san hô: Trứng cá- cá bột
trong vùng rạn Cù Lao Chàm, Cù Lao Câu
và Côn Đảo. Trong: Sinh vật phù du vùng
rạn san hô Việt Nam: Cù Lao Chàm, Cù
Lao Câu và Côn Đảo”. Đoàn Như Hải,
Nguyễn Ngọc Lâm (biên tập). Nxb Khoa
học Tự nhiên & Công nghệ, tr. 234–257.
Ta T. T., 2014. Larval and juvenile fish
assemblages of the Tien Yen Estuary,
northern Vietnam. NEF Research Grant
Programme. Final report. 38 pp.
Ta T. T., Tran D. H., Nguyen T. T. D., Tran
T. T., 2015. Diversity of otolith
morphology in Nuchequula nuchalis
(Temminck & Schlegel, 1845) larvae and
juveniles collected in the Tien Yen
estuary, northern Vietnam. Trop. Nat.
Hist., 15(1): 69–79.
Võ Văn Quang, Trần Thị Lê Vân, Nguyễn Thị
Thanh Thủy, 2012. Thành phần, mật độ và
sự phân bố trứng cá và cá bột vùng Đầm
Thị Nại, tỉnh Bình Định. Tạp chí Khoa
học và Công nghệ Biển, 12(1): 77–86.
Võ Văn Quang, 2013a. Nguồn giống cá và cá
bột vùng đất ngập nước ven biển tỉnh
Quảng Nam. Hội nghị khoa học toàn quốc
về Sinh thái và Tài nguyên sinh vật lần
thứ 5. Nxb Nông Nghiệp, tr. 1191–1197.
Trần Trung Thành, Trần Đức Hậu, Tạ Thị
Thủy, 2014. Mô tả hình thái ấu trùng và cá
con loài Nuchequula nuchalis (Temminck
& Schlegel, 1845). Tạp chí Khoa học,
Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, 54:
117–124.
Võ Văn Quang, 2013b. Đặc điểm hình thái và
sinh trưởng của cá bột loài cá cơm sọc
xanh (Encrasicholina punctifer Fowler
1938). Tạp chí Sinh học, 35(1): 23–31.
Trần Trung Thành, Trần Đức Hậu, Tạ Thị
Thủy, 2015. Ấu trùng, cá con loài cá
căng ong (Terapon jarbua) ở một số cửa
sông miền Bắc Việt Nam. Hội nghị khoa
học toàn quốc về Sinh thái và Tài nguyên
sinh vật lần thứ 6, Nxb Nông nghiệp,
315–320.
Võ Văn Quang, Lê Thị Thu Thảo, Trần Thị
Hồng Hoa, Trần Công Thịnh, 2015. Biến
động trứng cá và cá bột liên quan rạn san
hô trong vịnh Nha Trang và lân cận. Tuyển
Tập Nghiên Cứu Biển, 21(2): 106–117.
Trần Trung Thành, Hà Thị Ngọc, Trần Đức
Hậu, 2017. Sự xuất hiện ấu trùng, cá con ở
vùng nước ven bờ tại cửa sông Sò, tỉnh Nam
Định. Tạp chí Sinh học, 39(2): 152–160.
Nguyen H. X. A., Tran D. H., Tran T. T., 2017.
Morphological variations of larvae and
juveniles of Acanthopagrus latus collected
from northern Vietnam. Proceedings of the
7th National Conference on Ecology and
Biological Resources. Natural Science and
Phùng Hữu Thỉnh, Trần Trung Thành, Chu
Hoàng Nam, Trần Đức Hậu, 2016. Phân
bố của ấu trùng, cá con của một loài cá
bống điếu thuộc giống Branchigobius ở
cửa sông Tiên Yên, Miền Bắc Việt Nam.
Hội nghị toàn quốc lần thứ hai hệ thống
bảo tàng thiên nhiên Việt Nam, Nxb
Khoa học Tự nhiên và Công nghệ,
tr. 640–645.
Techonology
Publishing
House,
tr. 548–553.
Richards W. J., 2006. Early stages of Atlantic
fishes: an identification guide for the
western central north Atlantic. Taylor &
Francis, Boca Raton, Florida.
10
Tổng quan nghiên cứu giai đoạn sớm сủa cá
Trần Thị Kim Thoa, Tô Thùy Dung, Trần Tran D. H., Tran T. T., Ta T. T., 2016b.
Đức Hậu, 2018. Hình thái đá tai ấu trùng,
cá con của cá sơn Ambassis vachellii
(Richardson, 1846) ở cửa sông Ka Long,
tỉnh Quảng Ninh. Hội nghị khoa học quốc
gia lần thứ ba về Nghiên cứu và giảng dạy
sinh học ở Việt Nam. Nxb Khoa học Tự
nhiên và Công nghệ, tr. 298–304.
Occurrence
of
Hypoatherina
valenciennei (Bleeker, 1854) post-larvae
and juveniles collected at estuarine
habitats of northern Vietnam. Trop. Nat.
Hist., 16(2): 107–117.
Tran D. H., Iida M. and Maeda K., 2017a.
Downstream migration of newly-hatched
ayu (Plecoglossus altivelis) in the Tien
Yen River of northern Vietnam. Environ.
Tạ Thị Thủy, Trần Trung Thành, 2016. Giới
hạn phân bố của ấu trùng, cá con
Opsariichthys
(Cypriniformes:
Biol. Fish., 100: 1329–1341.
Cyprinidae) ở cửa sông Tiên Yên, tỉnh
Quảng Ninh. Tạp chí Khoa học, Trường
Đại học Thủ đô Hà Nội, 2: 139–145.
Tran D. H., Ta T. T., Kinoshita I., Tran T. T.,
2017b. Larval and juvenile ichthyofauna
in estuaries of the northern Vietnam. The
annual meeting of Asian Society of
Ichthyologists. Hochiminh City.
Tạ Thị Thủy, Hà Mạnh Linh, Nguyễn Hà Linh,
Trần Đức Hậu, 2017. Vai trò cửa sông Ka
Long, tỉnh Quảng Ninh đối với ấu trùng và
cá con loài Ambassis vachellii Richardson,
1846. Tạp chí Khoa học, Trường Đại học
Thủ đô Hà Nội, 18: 127–135.
Tran D. H., Kinoshita I., Nguyen X. H., Miller
T. W., Ta T. T., Tran T. T., 2018a. Early
life stages and habitats of the Ayu
(Plecoglossus altivelis) based on data
from the southernmost populations in two
river-estuary systems in Vietnam. Asian
Tran D. H., Kinoshita I., Ta T. T., Azuma K.,
2012.
Occurrence
of
the
Ayu
(Plecoglossus altivelis) larvae in northern
Vietnam. Ichthyol. Res., 59: 169–178.
Fish. Sci., 31: 1–16.
Tran T. T., Tran D. H., Chu H. N., Ta T. T.,
2018b. Habitat segregation of Gerres
japonicus and G. limbatus in early stages
in the Tien Yen estuary, northern
Vietnam. Academia Journal of Biology,
40(4): 133–141.
Tran D. H., 2013. Morphological description of
juvenile of Lateolabrax sp. from the Tien
Yen and Ka Long estuaries, Vietnam.
Journal of Science, Ha Noi National
University of Education, 58 (8): 3–8.
Tran D. H., Kinoshita I., Azuma K., Iseki T.,
Yagi Y., Nunobe J., Ta T.T., 2014. The
potential biodiversity of Ayu, as
evidenced by differences in its early
development and growth between
Vietnam and Japan. Environ. Biol. Fish.,
97(12): 1387–1396.
Tran T. T., Tran D. H., Kinoshita I., 2017c.
Occurrence of two types of larvae of the
Asian seaperch (Lateolabrax) in the
northern estuaries of Vietnam. Ichthyol.
Res., 64(2): 244–249.
Tran T. T., Tran D. H., Nguyen X. H., 2018c.
Larval description and habitat utilization
of an amphidromous goby, Redigobius
bikolanus (Gobiidae). Anim. Biol., 68:
Tran D. H., Ta T. T., 2016. Dependence of
Hainan medaka, Oryzias curvinotus
(Nichols & Pope, 1927), on salinity in the
Tien Yen estuary of northern Vietnam.
Anim. Biol., 66: 49–64.
15–26
.
Tran T. T., Tran D. H., Ta T. T., 2014.
Morphological description of Saddleback
silver-biddy (Gerres limbatus) larvae and
juveniles from the Tien yen estuary,
Vietnam. Journal of Science, Hanoi
National University of Education, 59(9):
3–9.
Tran D. H., Ta T. T., Tran T. T., 2016a.
Importance of Tien Yen estuary (northern
Vietnam) for early- stage Nuchequula
nuchalis (Temminck & Schlegel, 1845).
Chiang Mai Univ. J. Nat. Sci., 15(1): 67–75.
11
Tran Duc Hau et al.
Sec. Lab. Fish. Biol., Fish. Dep. Fac.
Agr. Kyushu. Univ., Fukuoka.
Tran D. H., 2017. Importance of the Ka Long
Estuary located in northern Vietnam as a
nursery ground for fishes. IFS Fund, code
A/5532-1. Final report. 21 pp.
Yagi Y., Kinoshita I., Fujita S., Ueda H.,
Aoyoma D., 2009. Comparison of the
early life histories of two Cynoglossus
species in the inner estuary of Ariake
Bay, Japan. Ichthyol. Res., 56: 363–371.
Uchida K., Imai S., Mito S., Fujita S., Ueno
M., Shojima Y., Senta T., Tahuku M.,
Dotu Y., 1958. Studies on the eggs, larvae
and juvenile of Japanese fishes-Series I.
12
12 trang
09/01/2024
400
Bạn đang xem tài liệu "Tổng quan nghiên cứu giai đoạn sớm của cá ở Việt Nam", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
File đính kèm:
- tong_quan_nghien_cuu_giai_doan_som_cua_ca_o_viet_nam.pdf
