Biện pháp khơi gợi kiến thức nền của học sinh trong quá trình đọc hiểu văn bản ở trường phổ thông

Học viên cao học

LL&PPDHBM Văn K23

BIỆN PHÁP KHƠI

GỢI KIẾN THỨC

NỀN CỦA HỌC

Trƣờng Đại học Sƣ phạm

TP. Hồ Chí Minh

SINH

TRONG

QUÁ TRÌNH ĐỌC

HIỂU VĂN BẢN Ở

Điện thoại di động :

0982848909

TRƢỜNG

PHỔ

Email:

THÔNG

nhuhanhlqd@gmail.com

NGUYỄN THỊ NHƢ HẠNH

TÓM TẮT

Phát triển năng lực cho ngƣời học là mục tiêu hƣớng tới của việc biên soạn SGK

sau 2015, trong đó môn Ngữ văn hƣớng tới mục tiêu phát triển năng lực đọc văn bản

cho ngƣời đọc - HS. Kiến thức nền có vai trò quan trọng trong quá trình đọc hiểu văn

bản và việc khơi gợi kiến thức nền có tác dụng phát triển năng lực của ngƣời học. Mục

tiêu của bài viết này tập trung làm rõ 3 vấn đề sau: (1) Kiến thức nền là gì; (2) Vì sao

phải khơi gợi kiến thức nền của HS?;(3) Biện pháp khơi gợi kiến thức nền của HS trong

quá trình đọc hiểu văn bản. Phƣơng pháp nghiên cứu chủ yếu của bài viết này là phân

tích lý luận và thực tiễn.

Từ khóa: kiến thức nền, năng lực, mục tiêu, biện pháp

ABSTRACT

Methods to Activate High School Students’ Background Knowledge in Text Reading

and Comprehension

Competency-based development will be the target of compiling textbooks after

2015. As a part of that, language arts and literature curriculum design should focus on

enhancing reading competence of high school students. Background knowledge plays a

crucial role in the process of text reading and comprehension. Activating the students‟

background knowledge, therefore, contributes to their reading competence. The focus of

this article is on three issues: (1) what is the background knowledge? (2) why we must

activate students‟ background knowledge? (3) recommended methods to activate

566

students‟ background knowledge in text reading. Our major research methods are

theoretical analysis and practice.

Key words: background knowledge, competence, target, method.

ĐẶT VẤN ĐỀ

Để đọc một tác phẩm văn học hiệu quả thì trƣớc tiên ngƣời đọc phải biết đọc, tức là

đọc thông lớp ngôn từ của tác phẩm. Sau đó vận dụng sự hiểu biết về ý nghĩa của từ

ngữ, câu, các biện pháp nghệ thuật... trực tiếp trong chính văn bản để hiểu tìm hiểu nội

dung ý nghĩa của văn bản. Điều này đúng nhƣng chƣa đủ. Tính hình tƣợng và tính đa

nghĩa là đặc trƣng cơ bản của tác phẩm văn học. Việc hiểu nội dung, ý nghĩa của tác

phẩm văn học là một quá trình mà ở đó ngƣời đọc phải khám phá, giải mã lớp ngôn từ

đã đƣợc mã hóa bằng việc xây dựng những hình tƣợng nghệ thuật trong tác phẩm; phải

liên hệ với ngữ cảnh để thám hiểm những chân trời của những cách hiểu có thể do văn

bản gợi ra. Vì thế những hiểu biết của ngƣời đọc về lịch sử, văn hóa, xã hội, phong

tục, tập quán cũng nhƣ kinh nghiệm sống của ngƣời đọc góp phần không nhỏ vào việc

giải mã và kiến tạo ý nghĩa cho văn bản. Hay nói khác hơn kiến thức nền (background

knowledge) của ngƣời đọc có vai trò quan trọng trong việc đọc hiểu văn bản.

1. Thế nào là kiến thức nền

Kiến thức nền là một khái niệm rộng, chƣa có một cách hiểu rõ ràng. Chúng ta

có thể xem xét một số cách hiểu chung nhất về kiến thức nền nhƣ sau:

Theo Dƣ Ngọc Ngân“Kiến thức nền là những kiến thức về thế giới, những kinh

nghiệm; những kiến thức về cấu trúc tổng thể của văn bản; những kiến thức về ngôn

ngữ đích mà ngƣời đọc có thể vận dụng khi đọc để tìm nội dung, ý nghĩa của văn

bản”. Đó là khi nói đến một văn bản nào đó trong đầu óc chúng ta liền xảy ra hoạt

động nhớ lại hoặc liên tƣởng đến hành động, biến cố, sự kiện, ý nghĩa, tình huống có

liên quan với nhau nhƣ một “kịch bản” Chẳng hạn, nhƣ một kịch bản “gia đình” trong

kiến thức của chúng ta :những ngƣời có quan hệ huyết thống, cùng sống chung gồm

cha mẹ, ông bà, con cái... hoặc kịch bản “ trƣờng học” trong hiểu biết của chúng ta đó

là nơi có thầy cô, học sinh, có các hoạt động dạy và học,...Những kiến thức này có thể

gợi cho ngƣời đọc sự liên hệ với những tình huống, sự kiện, biến cố diễn ra trong

những văn bản về gia đình, trƣờng học.

Cũng bàn về bản chất của kiến thức nền, Hà Văn Hoàng (2010) cho rằng : “kiến

thức nền là hệ thống tri thức nền tảng, trang bị cho ngƣời học những kiến thức căn

567

bản nhất về các mặt của hiện thực khách quan và đời sống xã hội nhằm đáp ứng nhu

cầu của xã hội”.

Nhƣ vậy, chúng ta có thể hiểu kiến thức nền là vốn kiến thức có sẵn về nhiều

lĩnh vực văn hóa, lịch sử, xã hội,... là kí ức, là kinh nghiệm, là vốn sống của con

ngƣời. Đấy là những kiến thức nền tảng, có thể vận dụng để tiếp thu và kiến tạo những

tri thức mới. Kiến thức này có đƣợc do quá trình học tập, lao động, giao tiếp và trải

nghiệm cuộc sống của con ngƣời.

2. Vai trò của kiến thức nền trong đọc hiểu văn bản

Đọc là quá trình tƣơng tác giữa văn bản và ngƣời đọc tức là sự tƣơng tác giữa

văn bản với kiến thức nền của họ. Khi đọc một văn bản, ngƣời đọc liên hệ với những

kiến thức đã có liên quan đến văn bản về chủ đề, ý chính, tình huống trong văn bản để

hiểu nội dung, ý nghĩa cũng nhƣ kiến tạo những ý nghĩa có thể do văn bản gợi ra. Cụ

thể hơn, ngƣời đọc tham gia tích cực vào quá trình đọc bằng cách dự đoán và xử lý

thông tin. Kiến thức nền đóng vai trò quan trọng trong việc tạo điều kiện cho ngƣời

đọc nắm bắt thông tin. Ngƣời có kiến thức nền rộng thì việc nắm bắt thông tin từ văn

bản sẽ dễ dàng hơn. Việc nắm bắt ý chính của văn bản sẽ tốt hơn đối với những ngƣời

có khả năng liên hệ văn bản với kiến thức có sẵn của bản thân. Chẳng hạn, khi đọc bài

thơ Câu cá mùa thu – Nguyễn Khuyến, những hiểu biết của ngƣời đọc về bối cảnh lịch

sử xã hội thế kỉ XIX, về đặc trƣng của mùa thu nói chung, mùa thu ở Bắc Bộ nói riêng

sẽ giúp họ đọc hiểu tốt hơn, giúp họ nhanh chóng nắm đƣợc sự đặc sắc và những nét

riêng của bức tranh thu của vùng Bắc Bộ. Bên cạnh đó ngƣời đọc cũng thấy đƣợc tâm

trạng của nhà thơ ẩn đằng sau bức tranh mùa thu đẹp nhƣng buồn và rất đỗi tĩnh lặng

ấy. Hoặc khi đọc Vợ chồng A Phủ – Tô Hoài, những kiến thức về sở trƣờng, đề tài của

tác giả mà các em đƣợc học ở THCS cũng nhƣ những hiểu biết về phong tục tập quán

của dân tộc Mèo miền núi, về thời đại, lịch sử sẽ giúp các em giải mã đƣợc nhiều vấn

đề tƣởng chừng nhƣ khó hiểu trong văn bản nhƣ vì sao Mị chấp nhận cam chịu sống

kiếp nô lệ cho nhà thống Lí Pá Tra trong khi bản thân cô cũng có thể vùng lên tự giải

thoát cho cuộc đời mình.

Vì vậy, ngƣời GV cần có những biện pháp khơi gợi kiến thức nền của HS, giúp

HS huy động tối đa vốn hiểu biết của mình vào quá trình đọc hiểu văn bản.

3. Một số biện pháp khơi gợi kiến thức nền của ngƣời đọc – HS trong quá trình

đọc hiểu văn bản.

3.1. Sử dụng chiến lược K – W - L

. Giải thích thuật ngữ:

568

- K (Know) : Những điều đã biết

- W (Want) : Những điều muốn biết

- L (Learned) : Những điều đã học đƣợc

KWL là sơ đồ liên hệ giữa các kiến thức đã biết liên quan đến bài học (K), các

kiến thức muốn biết (W) và các kiến thức học đƣợc sau bài học (L).

Cách tiến hành:

- Bƣớc 1. Phát phiếu học tập “KWL”

(Sau khi GV đã giới thiệu bài học & mục tiêu cần đạt của bài học)

- Bƣớc 2. Hƣớng dẫn HS điền các thông tin vào phiếu

Tên bài học /chủ đề :……………………………

Tên HS/nhóm: …………………… Lớp : ……

K (Những điều đã biết)

W (Những điều muốn biết)

L (Những điều đã học

đƣợc sau bài học)

.................................................. .............................................. ...........................................

......................................

.................................

..................................

-

Bƣớc 3: HS điền các thông tin vào cột K và W trên phiếu

- Bƣớc 4: HS điền nốt cột L sau khi học xong bài.

Mục đích của bƣớc 3 một mặt là để khơi gợi kiến thức nền – tức những hiểu biết

của HS về những vấn đề liên quan đến văn bản sắp đọc; một mặt là để cho GV biết

đƣợc các em nắm văn bản đến đâu, các em muốn biết, muốn học và quan tâm đến điều

gì từ văn bản để có những hƣớng giúp HS tiếp cận văn bản một cách hiệu quả.

. Một số lƣu ý:

- Nếu HS làm việc theo nhóm, cần trao đổi thống nhất về những điều đã biết

trƣớc khi điền vào cột K.

- Có thể đƣa ra các câu hỏi gợi ý (nếu cần) để HS điền vào cột K, W.

Ví dụ:

.

Tôi đã biết những kiến thức, kĩ năng nào liên quan đến nội dung của bài học ?

569

.

Tôi cần biết những kiến thức, kĩ năng nào ở bài học này?

- Cần quan tâm nhiều đến cột K nhƣ một biện pháp khơi gợi kiến thức nền. Làm

tốt cột K, ngƣời GV sẽ biết đƣợc HS hiểu văn bản ở mức độ nào. Từ đó ngƣời GV có

thể tổ chức giờ dạy đọc văn bản hiệu quả hơn.

3.2. Sử dụng hệ thống câu hỏi

Câu hỏi hƣớng dẫn HS đọc hiểu văn bản có vai trò rất quan trọng bởi đó chính là

con đƣờng dẫn HS đi vào thế giới của tác phẩm, giúp các em khám phá sự đa dạng,

phong phú về nội dung và nghệ thuật của tác phẩm, quan trọng hơn là đọc đƣợc tƣ

tƣởng, thông điệp mà tác giả gửi gắm trong tác phẩm. Các ngƣời đọc khác nhau với

kiến thức nền, kinh nghiệm sống của mình sẽ có những cách hiểu, cách lí giải khác

nhau về cùng một văn bản, tạo nên đời sống của tác phẩm văn học. Vì vậy, trong quá

trình dạy đọc văn bản, GV cần phải thiết kế đƣợc những câu hỏi có chức năng khơi gợi

cảm xúc, ký ức, kinh nghiệm sống của HS. Hay nói khác hơn là câu hỏi phải có chức

năng kích hoạt kiến thức nền của HS, khuyến khích những cách hiểu khác nhau về văn

bản. Đây cũng là hƣớng tìm hiểu văn bản phù hợp với đặc điểm của hoạt động tiếp

nhận văn chƣơng.

Một số dạng câu hỏi có thể áp dụng để khơi gợi kiến thức nền của HS:

- Theo em, thông điệp tác giả muốn gửi gắm trong văn bản là gì?

- Theo em, tựa đề của văn bản, bìa cuốn sách có thể hiện nội dung gì?

- Ý nghĩ đầu tiên của em khi đọc văn bản là gì?

- Văn bản này đánh thức ký ức nào, gợi cho em nhớ đến ngƣời nào, nơi nào hay kỉ

niệm, kinh nghiệm nào?

- Văn bản đã khơi gợi cảm xúc gì trong em?

- Văn bản gợi cho em suy nghĩ gì về cuộc đời/ con ngƣời?

3.3. Ghi “Nhật kí đọc sách” (NKĐS)

“NKĐS” do Taffy E.Raphael và Elfrieda H.Hiebert (1996) giới thiệu trong cuốn

Creating an Integrated Approach to Literacy Instruction gồm 10 mẫu bài tập ( BT) để

hƣớng dẫn HS đọc văn bản tự sự ở nhà trƣớc khi đến lớp. HS sẽ đọc và ghi lại những

gì đã đọc rồi mang đến lớp trao đổi, chia sẻ với các bạn trong lớp.

10 mẫu BT của NKĐS nhƣ sau:

HÌNH ẢNH

QUAN ĐIỂM

TỪ HAY

Mỗi khi đọc, tôi phải lƣu giữ một

hình ảnh trong đầu về câu chuyện.

Tôi có thể vẽ nó ra trong nhật kí đọc

sách và chia sẻ với các bạn trong

nhóm. Khi vẽ hình, tôi cần chú thích

để ghi nhớ hình ảnh đó từ đâu đến,

điều gì làm tôi nghĩ ra nó, và tại sao

tôi muốn vẽ hình ảnh đó.

Đôi khi đọc về một nhân vật tôi

nghĩ tác giả đã không xem xét các

quan điểm hay ý kiến nào đó. Trong

Tìm ra những từ thực hay – các từ

mới, ngộ nghĩnh, co khả năng

miêu tả cao mà tôi muốn sử dụng

khi viết; các từ dễ nhầm lẫn ...

Viết ra và chia sẻ trong nhóm. Tôi

cũng ghi chú lý do chọn những từ

này và số trang chúng xuất hiện để

dễ tìm lại chúng

nhật ký, tôi có thể viết ra quan điểm

570

của nhân vật mà mà tác giả đã

không đề cập tới.

NGHỆ THUÂT VÀ THỦ

PHÁP ĐẶC BIỆT CỦA

TÁC GIẢ

HỒ SƠ NHÂN

VẬT

ĐIỂM SÁCH/PHÊ

BÌNH

TRÌNH TỰ SỰ KIỆN

Đôi khi trật tự các sự

kiện trong truyện tỏ ra

đáng ghi nhớ. Tôi có

thể vẽ ra một sơ đồ

chuỗi các hành động và

giải thích vì sao trật tự

đó đáng nhớ.

Nghĩ về một nhân

vật yêu thích hoặc

không thích, hoặc lý

thú) . Vẽ sơ đồ thể

hiện cách cƣ xử,

điềm thú vị hay nổi

bật của nhân vật đó.

Khi đọc, đôi lúc tôi tự

Đôi khi tác giả sử dụng từ ngữ

đặc biệt, khắc họa rõ nét

chúng trong đầu ngƣời đọc,

làm tôi ƣớc viết đƣợc nhƣ

vậy, dùng ngôn ngữ vui nhộn,

viết những cuộc đối thoại thật

hay... Trong nhật kí đọc sách,

tôi sẽ ghi lại các ví dụ về

những điều đặc biệt nhƣ thế

mà tác giả đã dung trong

truyện.

nghĩ

“

Hoàn toàn

TUYỆT VỜI!!!” . Có lúc

tôi nghi: “ Nếu là tác giả,

tôi sẽ viết khác hơn”. Tôi

sẽ ghi ra những điểm hay

của tác giả và những

nhƣợc điểm cần khắc

phục.

GIẢI THÍCH

PHẦN

TRUYỆN

ĐẶC

SẮC

CỦA

BẢN THÂN VÀ TRUYỆN

Khi đọc, tôi suy nghĩ xem tác giả

muốn nói với tôi điều gì, muốn tôi

ghi nhớ điều gì qua câu

chuyện.Tôi có thể viết ra cách giải

thích của mình trong nhật kí và

chia sẻ với các bạn những suy

nghĩ đó. Tôi cần lắng nghe cách

giải tích của các bạn khác để so

sánh các điểm giống nhau, tƣơng

Đôi lúc những gì đọc đƣợc về

nhân vật hay sự kiện nào đó khiến

tôi nghĩ về cuộc sống cá nhân

mình. Tôi sẽ viết trong nhật kí và

kể lại cho các bạn về việc nhân

vật, sự kiện, hay ý tƣởng nào đó

đã làm tôi suy nghĩ về cuộc đời

của nh.

Tôi sẽ ghi lại số trang để nhớ đâu là

đoạn đặc sắc của câu truyện. Ghi các

từ mở đầu, và các từ kết thúc của

đoạn này để ghi nhớ và chia sẻ trong

nhóm. Sau đó, giải thích tại sao tôi

cho rằng đoạn đó thú vị và đặc biệt.

Hình 1

Trong các BT của “NKĐS”, BT “Bản thân và truyện” có đặc điểm khơi gợi ký ức, kinh

nghiệm sống của ngƣời đọc, giúp họ sử dụng kinh nghiệm của bản thân để hiểu văn bản.

Đây là BT có tác dụng khơi gợi kiến thức nền của ngƣời học.

Với BT này, GV có thể cụ thể hơn bằng những câu hỏi :

- Tác phẩm có gợi cho em nhớ lại những kí ức, kỉ niệm nào? Hãy ghi lại điều đó

trong nhật kí đọc văn.

- Bằng những hiểu biết và kinh nghiệm của mình, thử lí giải một số vấn đề trong tác

phẩm mà em quan tâm.

- Những nhân vật trong tác phẩm gợi cho em nhớ đến những ai, vì sao?

571

- Đọc xong tác phẩm, bản thân em cảm thấy nhƣ thế nào? ghi lại tâm trạng đó vào

nhật kí đọc văn ( vui, buồn, bâng khuâng, day dứt .. )

3.4. Tổ chức cho HS thảo luận trong nhóm

Thảo luận nhóm là một hình thức của phƣơng pháp dạy học hợp tác. Đây là

PPDH tích cực dựa trên quan điểm dạy học hiện đại “lấy HS làm trung tâm” và thuyết

kiến tạo kiến thức. Theo lý thuyết kiến tạo (LTKT) thì kiến thức là một đối tƣợng động.

LTKT cũng khẳng định “nếu ngƣời học sử dụng hiểu biết đã có của bản thân để xây

dựng kiến thức mới thì sẽ hiểu và nắm vững kiến thức tốt hơn là tiếp thu kiến thức dƣới

dạng có sẵn”. Thảo luận nhóm sẽ làm tăng cơ hội học tập cho HS, tạo điều kiện để HS

trao đổi, chia sẻ những hiểu biết của bản thân và thu nhận những kiến thức và hiểu biết

từ bạn. Trong quá trình thảo luận, HS sẽ thuận lợi hơn trong việc xây dựng kiến thức

mới dựa trên những kinh nghiệm, hiểu biết tổng hợp của tất cả các thành viên trong

nhóm. Những ấn tƣợng về cuộc trao đổi, thảo luận sẽ giúp HS ghi nhớ nội dung bài học

sâu sắc hơn. Bên cạnh đó, việc tổ chức thảo luận nhóm cũng rèn luyện cho HS năng lực

diễn đạt, tăng cƣờng sự tự tin. BT/Câu hỏi thảo luận tƣơng đối đa dạng, linh hoạt. Ở đây

GV phải xây dựng đƣợc những BT/Câu hỏi khơi gợi đƣợc ký ức, kinh nghiệm sống và

sự hiểu biết của HS liên quan đến bài học, có thể vận dụng vào việc lí giải, cắt nghĩa

những tình huống, những vấn đề do văn bản gợi ra trong quá trình đọc hiểu. GV có thể

sử dụng một số hình thức thảo luận dựa trên các kỹ thuật: sử dụng phiếu học tập, kỹ

thuật “ khăn phủ bàn”, kỹ thuật “các mảnh ghép”.

Một số kiểu BT/ Câu hỏi có thể sử dụng cho HS thảo luận :

-

Thử lí giải những nguyên nhân/ đề ra các giải pháp

Quan niệm của các em về ...

Nêu tất cả những vấn đề có liên quan đến...

Nêu những hiểu biết của nhóm em về ...

Chẳng hạn, khi học truyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa của Nguyễn Minh Châu,

GV có thể cho HS thảo luận câu hỏi sau bằng kỹ thuật “ khăn phủ bàn”: Em hãy thử lí

giải nguyên nhân mà ngƣời đàn bà hàng chài không chịu bỏ chồng?Đặt mình vào hoàn

cảnh của ngƣời phụ nữ ấy, hãy cho biết em sẽ làm gì? Hoặc khi học bài thơ Tôi yêu em

của Puskin, cũng bằng kỹ thuật “khăn phủ bàn” GV có thể cho HS thảo luận câu hỏi:

Em quan niệm nhƣ thế nào là tình yêu? Thế nào là một tình yêu chân chính, cao

thƣợng?.

Với những câu hỏi này dạng này, HS sẽ vận dụng những hiểu biết, những trải

nghiệm của bản thân về cuộc sống để lí giải vấn đề đặt ra.

572

3.5. Liên hệ với các văn bản khác trong tính liên văn bản ( LVB)

Thành tựu nghiên cứu về lý thuyết LVB đã đem góp phần mở rộng nội hàm khái

niệm văn bản. Văn bản ngày nay đƣợc hiểu không chỉ là những văn bản đƣợc in trên

giấy mà văn bản có thể là một bức tranh, một bản nhạc, một nền văn hóa, một tín hiệu,

thậm chí một website. Theo Nguyễn Minh Quân “ Liên văn bản sự liên hệ trực tiếp giữa

văn bản này và những văn bản khác”. Trong dạy học Ngữ văn, GV có thể khai thác đặc

điểm này để hƣớng dẫn HS đọc văn bản một cách hiệu quả. Bằng nhiều cách khác nhau

GV có thể khơi gợi vốn kiến thức về văn bản của HS đã học ở lớp dƣới hoặc về bất kì

văn bản nào có liên quan, gần gũi về đề tài, cảm hứng .... để giúp các em vận dụng kiến

thức này vào việc đọc văn bản hiện tại qua các thao tác phân tích, liên hệ so sánh, đối

chiếu. Hay nói khác là có thể dùng văn bản này để hiểu văn bản khác.

Chẳng hạn, khi học Đàn ghita của Lorca – Thanh Thảo, để khởi động và tạo tâm

thế tiếp nhận GV có thể cho HS nghe bản nhạc Khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn

ghita (Thanh Tùng) hoặc cho HS xem bức tranh về cây đàn ghita hoặc tranh về kỵ sĩ

đấu bò tót để khơi gợi những hiểu biết của HS về văn hóa của đất nƣớc Tây Ban Nha

cũng nhƣ bối cảnh xã hội của đất nƣớc này những năm đầu thể kỉ XX.

Hoặc khi dạy bài thơ Câu cá mùa thu của Nguyễn Khuyến, cần khơi gợi vấn đề

để HS liên hệ so sánh với các bài thơ khác trong chùm 3 bài thơ về mùa thu của Nguyễn

Khuyến, cũng nhƣ liên hệ so sánh với một số bài thơ về mùa thu của Xuân Diệu, Lƣu

Trọng Lƣ. Từ đó HS có thể rút ra đƣợc nét riêng và sự độc đáo của bài thơ.

3.6. Tích hợp kiến thức liên môn:

Có thể nói rằng Ngữ văn là một môn khoa học xã hội tổng hợp. Học Ngữ văn,

HS bên cạnh việc thu nhận kiến thức về môn học còn thu nhận đƣợc các kiến thức về

lịch sử, văn hóa, xã hội. Vì vậy có thể xuất phát từ vấn đề này để hƣớng dẫn HS đọc

hiểu văn bản văn học. Trong quá trình đọc hiểu GV tích hợp kiến thức đã biết của HS

về lịch sử, địa lí, giáo dục công dân ... để giúp các em giải mã và kiến tạo ý nghĩa cho

văn bản.

Chẳng hạn, khi dạy các tác phẩm Thơ mới (Vội vàng, Đây thôn Vĩ Dạ, Tràng

giang...) GV có thể cho các em vận dụng kiến thức lịch sử về bối cảnh xã hội nƣớc ta

những năm 30 của thế kỉ XX để lí giải tâm trạng buồn rầu, u uất, lạc lõng của những

nhà thơ mới thể hiện trong sáng tác của họ. Hoặc khơi gợi những kiến thức địa lí của

HS về những vùng đất gợi cảm hứng sáng tác cho các nhà thơ (sông Hồng, thôn Vĩ

Dạ...). Ngoài ra, GV còn vận dụng những hiểu biết của HS về đạo đức lối sống, trách

nhiệm công dân để lí giải các nội dung về tình yêu đời tha thiết, khát vọng sống mãnh

573

liệt, tình yêu quê hƣơng đất nƣớc cũng nhƣ nỗi đau thân phận của ngƣời dân mất nƣớc

thể hiện trong các bài thơ mới.

KẾT LUẬN

Kiến thức nền có vai trò rất quan trọng trong việc đọc hiểu tác phẩm văn học. Để

giờ đọc có hiệu quả, GV cần phải linh hoạt vận dụng những biện pháp để khơi gợi

kiến thức nền của HS, giúp các em vận dụng kiến thức cũ để hình thành kiến thức mới.

Ngƣời GV cũng cần dự đoán tầm kiến thức nền của HS đến đâu để có những chiến

lƣợc đọc phù hợp. Các biện pháp khơi gợi kiến thức nền của ngƣời đọc – HS nêu trên

có mối quan hệ mật thiết, có thể kết hợp sử dụng tùy theo từng bài học và tùy đối

tƣợng HS. Tuy nhiên cũng cần tránh việc lạm dụng sử dụng một biện pháp, có thể gây

sự nhàm chán ở HS dẫn đến giờ đọc hiểu kém hiệu quả.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Nguyễn Hữu Châu (2005),“Dạy học kiến tạo, vai trò của ngƣời học và quan điểm

kiến tạo trong dạy học”. Tạp chí Dạy và học Ngày nay (5).

2. Hà Văn Hoàng, (2010), “ Giáo dục toàn diện – cần trang bị hệ thống kiến thức nền

cho sinh viên hiện nay, Kỷ yếu Hội thảo “Giáo dục Việt Nam – nguồn nguyên khí

quốc gia”, TP Hồ Chí Minh.

3. Nguyễn Thị Hồng Nam (2006), “Tổ chức học hợp tác trong dạy học Ngữ văn” .

4. Nguyễn Thị Hồng Nam (2010), Sử dụng nhật kí đọc sách trong dạy học dạy hiểu

văn bản nghệ thuật”, Tạp chí Khoa học và công nghệ.

5. Nguyễn Thị Hồng Nam (2010), “Câu hỏi hƣớng dẫn học sinh đọc hiểu văn bản”,

Tạp chí Khoa học và công nghệ.

6. Dƣ Ngọc Ngân (2011), “Vận dụng mô hình tƣơng tác vào dạy đọc hiểu cho ngƣời

nƣớc ngoài học tiếng Việt”. Tạp chí Ngôn ngữ , số 12.

7. Nguyễn Minh Quân (2011), “ Liên văn bản – sự triển hạn đến vô cùng của tác

phẩm”http://www.tienve.org/home/literature/viewLiterature.do;jsessionid=067800

90C8DD71FFE50A457FADCA2885?action=viewArtwork&artworkId=792 , truy

cập ngày 10.2.2014.

8. Taffy E. Raphael – Efrieda H. Hiebert (2008), Phƣơng pháp dạy đọc hiểu văn bản

(bản dịch), NXB Đại học Sƣ phạm Hà Nội.

574